Terapeutyczny wpływ Drużyny Harcerskiej i Gromady Zuchowej Nieprzetartego Szlaku na rewalidację i resocjalizację uczniów Szkoły Życia Analiza wyników badań przeprowadzonych wśród uczniów, nauczycieli i rodziców w ZSS nr 3 w Rudzie Śląskiej w roku szkolnym 2002/2003 na temat "Terapeutyczny wpływ Drużyny Harcerskiej i Gromady Zuchowej Nieprzetartego Szlaku na rewalidację i resocjalizację uczniów Szkoły Życia". W Zespole Szkół Specjalnych nr 3 im. Św. Łukasza w Rudzie Śląskiej przeprowadzono badania wśród uczniów, nauczycieli i rodziców na temat "Terapeutyczny wpływ Drużyny Harcerskiej i Gromady Zuchowej Nieprzetartego Szlaku na rewalidację i resocjalizację uczniów Szkoły Życia". Dzięki informacjom uzyskanym od wychowawców i rodziców w ankietach mogliśmy "nakreślić obraz harcerza" i wytyczyć zadania do realizacji w zakresie rozwoju społecznego, emocjonalnego, ruchowego i intelektualnego naszych podopiecznych. Informacje te pozwoliły na wytyczenie zadań programowych i zaplanowanie cykli sprawnościowych, które przez konkretne działanie rozwijały ww sfery z uwzględnieniem propozycji i oczekiwań wychowawców. Podczas zbiórek harcerskich korzystano z narzędzia do badania zachowań prospołecznych (Historyjka obrazkowa wg M.Terleckiej) na podstawie której oceniono gotowość harcerzy do zachowań prospołecznych po zrealizowaniu wytyczonych wcześniej zadań programowych. Rodzice naszych harcerzy i zuchów wyrazili również swoje opinie w przygotowanej dla nich ankiecie na temat wpływu działalności drużyny Nieprzetartego Szlaku na ogólny rozwój ich dzieci. Wyniki badań posłużyły do ewaluacji programu którego głównym celem było wspomaganie procesu rewalidacji przez zastosowanie metodyki zuchowej i harcerskiej w procesie oddziaływania na dziecko. Zebrane dane pozwoliły zweryfikować postawioną hipotezę i potwierdzić, że uczestnictwo naszych uczniów w drużynie Nieprzetartego Szlaku wspomaga proces ich rewalidacji. - Zastosowanie metodyki harcerskiej i zuchowej wyzwala motywy uczenia się, rozwój zainteresowań, uspołecznia, rozwija duchowo i fizycznie. - Współpraca ze szkołą i środowiskiem powoduje wśród harcerzy wzrost zachowań prospołecznych, które ułatwiają pełnienie ról społecznych w innych sytuacjach. 1.Na odstawie wyników ankiet przeprowadzonych wśród nauczycieli oraz rozmów przeprowadzonych z nimi ustalono, że większość pedagogów jest zadowolona z pracy gromady zuchowej i drużyny harcerskiej.. Znany jest im program pracy drużyny, program profilaktyki realizowany w drużynie był im pomocny przy konstruowaniu programu profilaktyki dla klasy. Większość uważa, że stosowane metody wychowawcze w drużynie i gromadzie przeniesione od początku roku na teren klasy ("Gazetka Wychowawcza", Arkusze oceny zachowania przez nauczyciela - "To jest......." oraz arkusze samooceny "To jestem ja", "Wykres moich osiągnięć","Kredyty Zaufania", "Zakłady" wg J. Korczaka były motywacją do poprawy zachowania, przyczyniły się do wyrobienia umiejętności dokonywania samooceny, oceny kolegów oraz podjęcia prób mówienia o swoich problemach i na miarę możliwości - rozwiązywania ich. Analiza badań wykazała, że sprawności zuchowe i harcerskie zachęcają do robienia czegoś samemu, uczą odpowiedzialności, zaradności, wywiązywania się z powierzonych zadań, wyzwalają aktywność ducha zdrowego współzawodnictwa, stają się wyznacznikiem pracy ucznia. 2. Wypowiedzi rodziców w ankiecie oraz rozmowy indywidualne z nimi wskazują, że dzieci często opowiadają o wydarzeniach związanych z życiem harcerskim w szkole. Śpiewają w domu harcerskie piosenki, pomagają w obowiązkach domowych, po zbiórkach są w radosnym nastroju. Podsumowując opinie rodziców na temat wpływu harcerstwa na ogólny rozwój ich dzieci pozwolono sobie zacytować jedną z wypowiedzi rodziców zamieszczonych w ankiecie. "Uważam, że bardzo dobrze się stało iż powstała drużyna Nieprzetartego Szlaku. Wprowadza ona coś nowego w życie szkoły i zarazem dzieci. Uczy, bawi i wychowuje, pokazując bardzo dobre wzorce do naśladowania nie tylko przez dzieci. Wszyscy, którzy pracują w drużynie z naszymi dziećmi są świetni. Jestem pełna uznania dla nich. Serdecznie dziękuję." 3. Z indywidualnych rozmów przeprowadzonych z dziećmi i analizy wyników badań wywnioskowano, że gotowość zachowań prospołecznych zależała nie tylko od wieku dzieci i stopnia ich rozwoju umysłowego, ale i od tego czy były już w danej sytuacji w różnych położeniach. Zauważono, że dzieci często przy pomocy ukierunkowujących wskazówek i pomocniczych pytań potrafiły skojarzyć przedstawianą scenkę z zadaniami które musiały wykonać na zdobycie sprawności harcerskich. Wysunięto dość oczywisty wniosek pedagogiczny, że można powodować zwiększenie zrozumienia przez dzieci znaczeń sytuacji bogacąc ich doświadczenia poprzez takie organizowanie sytuacji społecznych w środowisku, aby dzieci mogły się w nich znajdować w różnych położeniach i które ułatwią pełnienie ról społecznych w innych sytuacjach. Aby zgeneralizować wypracowane umiejętności to powinny one znaleźć się w kategorii umiejętności regularnie ćwiczonych. Dokonując ewaluacji programu staraliśmy się wykazać jak koreluje harcerski styl wychowawczy z rewalidacją Myślę, że metoda harcerska i harcerski styl to wyciągnięcie ręki do drugiego człowieka, poczucie, że jego potrzeby są ważniejsze od moich. Sądzę, iż można zgodzić się z tezą, którą tu cytuję, że "Organizacja harcerska Nieprzetarty Szlak - tak jak i cała organizacja może być dla dziecka, a szczególnie dla dziecka wychowującego się w patologicznym środowisku, ostatnią deską ratunku. "Szczególnie gdy przyjmie wzorową postawę ucznia i stara się współdziałać ze szkołą w kształtowaniu jego aktywności w procesie zdobywania wiedzy. Prawdą jest, że w zakresie sprawności indywidualnych oraz zespołowych dzieci głębiej upośledzone umysłowo nie przekroczą praktycznie poziomu "Ochotniczki" i "Młodzika", a dobór zajęć z konieczności ograniczymy do zdobywania umiejętności samoobsługi, uspołecznienia, usprawnienia fizycznego, manualnego, jak również rozwinięcia ubogich u tych dzieci form porozumiewania się, ale i na tym poziomie dobrze zorganizowana praca harcerska, pełna pozytywnych przeżyć, ćwiczeń hartu i woli przyniesie radość i nadzieję, pełną szczęścia i zadowolenia z dobrze spełnionego obowiązku. . Harcerstwo dzieci upośledzonych umysłowo to nie tylko zbiórki, zabawy, harce, biwaki - to także Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie, sprawności indywidualne i zespołowe, wreszcie formy budzące poczucie pewności siebie, przydatność, radość i uśmiech. Taką organizacją wspomagającą proces rewalidacji uczniów niepełnosprawnych jest harcerstwo i drużyna Nieprzetartego Szlaku. I nie musi ona czekać na rolę "ostatniej deski ratunku" gdyż może stać się "deską do pływania" stylem zapewniającym utrzymanie się w żywiole życia osobom niepełnosprawnym. Gabriela Gajdzik Komendant I Rudzkiego Szczepu Drużyn Nieprzetartego Szlaku