Marta Zemła

II TPO

Studia niestacjonarne

Program socjoterapeutyczny

„Nie jestem sam”

Program socjoterapeutyczny dla dzieci w wieku 9-12, mających problemy z zachowaniami agresywnymi. W programie uczestniczy 12 dzieci. Program składa się z 8 scenariuszy, tworzących całość. Czas trwania jednego spotkania wynosi 90 minut. Zajęcia odbywać się będą raz w tygodniu w świetlicy socjoterapeutycznej.

Cele programu

• Rozwojowe

  • zaspokojenie potrzeby przynależności,

  • zaspokojenie potrzeby nawiązania bliskiego kontaktu z osobą dorosłą,

  • zaspokojenie potrzeb wyrażania siebie,

  • zaspokojenie potrzeby aktywności społecznej,

  • budowanie poczucia wspólnoty grupowej,

  • budowanie pozytywnego obrazu siebie,

  • rozwój twórczego myślenia,

  • rozwijanie koncentracji, uwagi

• Edukacyjne

  • zdobycie umiejętności porozumiewania się i konstruktywnego rozwiązywania konfliktów z dorosłymi i rówieśnikami,

  • uczenie różnych sposobów odreagowywania negatywnych emocji,

  • doskonalenie umiejętności rozpoznawania i nazywania emocji,

  • zdobycie umiejętności wyrażania uczuć negatywnych,

  • zdobycie umiejętności zachowywania się wg określonych zasad

  • umiejętność wyrażania siebie

  • umiejętność słuchania innych

• Terapeutyczne

  • budowanie pozytywnego obrazu siebie i zwiększenie poczucia własnej wartości,

  • stworzenie okazji do odreagowania napięć emocjonalnych,

  • zaspokojenie potrzeby bycia ważnym.

Tematyka zajęć

1. Zajęcia integrujące grupę (2 spotkania).

1) Integracja w grupie

2) współpraca

2. Emocje i uczucia (2 spotkania).

1. Wyrażanie uczuć

2. Asertywność, empatia

3. Agresja, umiejętność radzenia sobie z nią (3 spotkania)

1. Agresja w nas i wokół nas

2. Konstruktywne wyrażanie negatywnych emocji

3. Umiejętność rozwiązywania konfliktów

4. Zamknięcie pracy z grupą (1 spotkanie).

1. Spotkanie kończące i podsumowujące pracę grupy.

Scenariusze zajęć

SPOTKANIE I

Temat: Poznajemy się

Cele:

• Poznanie się członków grupy,

• Ustalenie zasad panujących w grupie,

• Tworzenie atmosfery życzliwości i bezpieczeństwa,

• Przyjazne współistnienie w grupie

• Zachęcenie uczestników terapii c=do wystąpień na forum grupy

Materiały:

• Piłka

• Brystol

• Flamastry

• chusteczki

Przebieg zajęć:

Część wstępna

1. Powitanie grupy, przedstawienie się.

2. WITAM WSZYSTKICH KTÓRZY – prowadzący w szczególny sposób wita wszystkich tak, aby każdy poczuł się powitany indywidualnie. Osoby, które w danym momencie czują się powitane niech pomachają do siebie ręką.

Witam wszystkich, którzy:....nie mieli ochoty rano wyjść z łóżka,

....lubią lody,

....mają niebieskie oczy,

....mają rodzeństwo

....urodzili się w lato

....interesują się sportem

....nie czują się jeszcze powitani.

Część właściwa

1. Imiona.

Grupa uczestników siedzi w kręgu. Piłka jest przekazywana kolejnym osobom i każdy, kto ją dostanie, mówi bardzo wyraźnie swoje imię. Kiedy wszyscy już się przedstawią, piłka wraca do pierwszej osoby, która rzuca ją w kierunku innego uczestnika. Ten, łapiąc piłkę musi krzyknąć imię osoby rzucającej. I kolejno – piłka rzucana jest dalej, a każda osoba łapiąca musi wypowiedzieć imię rzucającego. Jeśli ktoś nie pamięta czyjegoś imienia – pyta i powtarza je kilkakrotnie, zanim rzuci piłkę dalej. Gra trwa tak długo, dopóki wszyscy nie zapamiętają swoich imion.

2. Słońce świeci dla każdego, kto…

Grupa siedzi razem w kole. Jeden z ochotników odstawia swoje krzesło na bok, a sam staje w środku koła. Celem każdego, kto stoi w środku jest zdobycie ponownie siedzącego miejsca.

Osoba opowiada coś o sobie. Jeżeli dotyczy to również pozostałych członków grupy, muszą oni wstać i zamienić się miejscami. Jest to okazja dla stojącej po środku osoby na zdobycie krzesła.

Każdy, kto mówi coś o sobie, musi rozpocząć zdanie zawsze w ten sam sposób: „Słońce świeci dla każdego, kto….. nosi niebieskie dżinsy”, albo „Słońce świeci dla każdego kto… lubi matematykę”. Uczestnicy mogą opowiadać o swoich mocnych i słabych stronach, cechach temperamentu, sukcesach i niepowodzeniach, szczęściu, pechu itp.

Ten, kto nie znalazł wolnego miejsca ma szansę powiedzenia czegoś na swój temat.

Jeśli zdarzy się, że tylko jedna osoba znajdzie u siebie podobieństwo z wymienioną cechą, wtedy przekazuje ona swoje miejsce stojącemu uczestnikowi.

Zabawa powinna trwać tak długo, jak grupa z zaangażowaniem w niej uczestniczy.

Po zakończeniu pytamy dzieci, co ich zaskoczyło, czy znajdę tutaj wystarczająco dużo „bratnich dusz”, czy podoba mi się to, że inni ludzie są zupełnie inni niż ja.

3) WPROWADZENIE ZASAD - aby razem czuć się dobrze, bezpiecznie i miło musimy ustalić normy, które będą obowiązywały podczas spotkań. Prowadzący proponuje normy, rozmawiamy, modyfikujemy i zapisujemy w ostatecznej formie i wywieszamy w widocznym miejscu. Następnie każdy składa swój podpis pod zawartym kontraktem.

1. nie krytykujemy, nie dokuczamy sobie

2. nie stosujemy agresji,

3. jedna osoba mówi, reszta słucha,

4. mówimy o sobie „ja”, mówimy do siebie po imieniu

5. wypowiadamy się we własnym imieniu.

6. współpracujemy, współdziałamy.

7. zachowujemy dyskrecję.

3. Zabawa „ Trzy pytania do...”.
   Osoba chętna udziela odpowiedzi na trzy pytania zadane przez uczestników. Pytania mogą dotyczyć różnych dziedzin, a odpowiadający ma prawo odmówić odpowiedzi na zadane pytanie. (Po zakończeniu zabawy można podzielić się swoimi spostrzeżeniami z tej zabawy, dobrze podkreślić jest wspólną rzecz dla całej grupy lub większości członków.)

4. Zabawa „ Ogon smoka”.
   Grupę dzielimy na dwa zespoły. Każdy zespół to jeden smok, który na końcu ma ogon w postaci chusteczki. Zadaniem smoka jest urwać ogon przeciwnikowi i ochronić swój własny.

Część końcowa

1. Rundka: jak podobało Ci się na zajęciach?

2. Stojąc w kole, trzymamy się za ręce i jedna osoba przesyła iskierkę, która obiega całe koło i wraca do osoby, która ją posłała. Iskierkę przyjaźni puszczam w krą, niech wróci do mych rąk.

3. Dziękuję za spotkanie i zapraszam na następne.

Spotkanie II

Temat: „Razem najlepiej”

Cele:

• Przypomnienie norm panujących w grupie

• Rozwijanie umiejętności współpracy

• Rozwijanie umiejętności nawiązywanie kontaktów

• Ćwiczenie spostrzegawczości i koncentracji

Materiały:

• Karton

• Flamastry

• guma

Część wstępna

1) przypomnienie zasad panujących w grupie

2) Na przywitanie prosimy, by każdy dokończył zdanie: Jestem słaby w….

A następna runda to: Jestem mistrzem w…

Część właściwa

Rozmawiamy z dziećmi o tym, że razem tworzymy grupę osób, która będzie się razem spotykać i razem współpracować. Dlatego warto lepiej poznać swoje mocne i słabe strony. Nauczyć się współdziałania i wyznaczania sobie wspólnych celów.

1. Zabawa „Supeł”.
   Wszyscy stają ciasno, zamykają oczy i szukają dłoni innej osoby. Kiedy każdy trzyma się za dłonie, otwieramy oczy i próbujemy rozwiązać supeł bez puszczania rąk.

2. Cegiełki
   Każdy uczestnik zastanawia się, jaki wkład mógłby wnieść w realizację wspólnych zadań i imprez. Na kartonie rysuje fragment muru składającego się z cegieł. Na każdej "cegle" zapisuje jakąś swoją umiejętność czy cechę przydatną grupie. Następnie dzieci sklejają karton, wieszają na ścianie wspólny "mur" i zapoznają się z jego treścią.
   Omówienie: W omówieniu warto zapytać grupę,
   Jakie macie atuty, a jakie słabe strony jako grupa?
   Co wspólnie moglibyście osiągnąć dzięki potencjałowi grupy?

3. Pajęczyna.

Prowadzący przygotowuje około 10m gumy, którą okręca wokół postawionych do góry nogami stołów a te leżą na stołach stojących około 1/5m od siebie. W ten sposób powstaje pajęczyna. Zadaniem grupy jest przejście na drugą stronę bez dotknięcia gumy. W momencie, gdy osoba dotknie gumy wraca na koniec kolejki, a cała grupa zaczyna zabawę od początku.

Gra polega na ustaleniu wspólnej strategii i wypracowaniu najskuteczniejszego sposobu, aby cała grupa została przetransportowana na drugą stronę.

Jeśli cel nie zostanie osiągnięty dalsze zmaganie przekładamy na kolejne spotkanie, a grupa ma czas na opracowanie nowych sposobów.

Po zabawie warto porozmawiać z uczestnikami o tym jak się czuli, czy zadanie było dla nich trudne, co sprawiało największy problem itp.

4. Dyrygent

Jedna osoba wychodzi z sali, pozostali uczestnicy wybierają spośród siebie dyrygenta. Osoba wraca i ma odgadnąć, kto nim jest. Dyrygent pokazuje jakiś ruch, a wszyscy go naśladują, po chwile zmienia na inny. Stara się tak to robić, by nie być rozpoznanym, gdy już to się stanie, on z kolei wychodzi za drzwi.

Część końcowa

1. Rundka: jak podobało Ci się na zajęciach?

2. Dokończ zdanie:

O czym będę myślał wracając do domu…..

3. Stojąc w kole, trzymamy się za ręce i jedna osoba przesyła iskierkę, która obiega całe koło i wraca do osoby, która ją posłała. Iskierkę przyjaźni puszczam w krą, niech wróci do mych rąk.

4. Dziękuję za spotkanie i zapraszam na następne.

Spotkanie III

Temat: „Pokaż swoje uczucia”

Cele:

• Przypomnienie zasad panujących w grupie

• Ćwiczenie umiejętności słuchania innych

• Poznanie najważniejszych uczuć

• Ćwiczenie umiejętności wyrażania uczyć

• Ćwiczenie umiejętności rozpoznawania uczuć u innych

• Nabywanie umiejętności dramowych – odgrywanie scenek

• Ćwiczenie kreatywności

Materiały:

• Kartki z nazwami uczuć

Część wstępna

1. Przypomnienie zasad, jakie panują na zajęciach

2. Na powitanie rundka: Dzisiaj czuję się….

3. Opowiedz o sobie:

Mam na imię…….

Lubię…………….

Nie lubię…………

Moje ulubione zajęcia to……….

U siebie najbardziej lubię ………

U siebie najbardziej nie lubię ………

Kiedy jest mi smutno to…………….

Mój ulubiony kolor to …………….

Kiedy jestem zła to ………………

4. Powiedz coś miłego o osobie obok Ciebie ………….

Część właściwa

1. Prowadzący:

„Każdy człowiek ma różne uczucia. Uczucia to jest to, co czujemy w różnych sytuacjach.

Uczucia przypływają i odpływają. Mają różne natężenie. Są uczucia złe i dobre”.

Następnie uczniowie wypisują na tablicy uczucia, z podziałem na pozytywne i negatywne.

Następnie terapeuta mówi:

„Gdy jest dużo uczuć dobrych, to czujemy się dobrze, jesteśmy zadowoleni.

Gdy jest w nas więcej uczuć złych, to czujemy się źle, nic nam się nie podoba”.

Terapeuta zadaje pytanie każdemu dziecku: Kiedy jesteś zadowolony, szczęśliwy?

2. „Zgadnij, jakie to uczucie?”.

Dzieci losują kartki z nazwami uczuć (radość, smutek, złość, zadowolenie, gniew, zachwyt, strach, lęk, gniew). Każda osoba losuje jedną kartkę. Następnie kolejno gestami, mimiką twarzy prezentują uczucia zapisane na karteczce. Pozostałe osoby zgadują jakie uczucie przedstawia ich kolega, koleżanka.

3. Bajka o uczuciach

Dawno, dawno temu, na oceanie istniała wyspa, którą zamieszkiwały emocje, uczucia oraz ludzkie cechy - takie jak: dobry humor, smutek, mądrość, duma; a wszystkich razem łączyła miłość. Pewnego dnia mieszkańcy wyspy dowiedzieli się, że niedługo wyspa zatonie. Przygotowali swoje statki do wypłynięcia w morze, aby na zawsze opuścić wyspę.

Tylko miłość postanowiła poczekać do ostatniej chwili. Gdy pozostał jedynie maleńki skrawek lądu, miłość poprosiła o pomoc.

Pierwsze podpłynęło bogactwo na swoim luksusowym jachcie. Miłość zapytała:
- Bogactwo, czy możesz mnie uratować?
- Niestety nie. Pokład mam pełen złota, srebra i innych kosztowności. Nie ma tam już miejsca dla ciebie - odpowiedziało Bogactwo.

Druga podpłynęła Duma swoim ogromnym czteromasztowcem.
- Dumo, zabierz mnie ze sobą! - poprosiła Miłość.
- Niestety nie mogę cię wziąć! Na moim statku wszystko jest uporządkowane, a ty mogłabyś mi to popsuć... - odpowiedziała Duma i z dumą podniosła piękne żagle.

Na zbutwiałej łódce podpłynął Smutek.
- Smutku, zabierz mnie ze sobą! - poprosiła Miłość.
- Och, Miłość, ja jestem tak strasznie smutny, że chcę pozostać sam - odrzekł Smutek i smutnie powiosłował w dal.

Dobry Humor przepłynął obok Miłości nie zauważając jej, bo był tak rozbawiony, że nie usłyszał nawet wołania o pomoc.

Wydawało się, że Miłość zginie na zawsze w głębiach oceanu...

Nagle Miłość usłyszała:
- Chodź! Zabiorę cię ze sobą! - powiedział nieznajomy starzec. Miłość była tak szczęśliwa i wdzięczna za uratowanie życia, że zapomniała zapytać, kim jest jej wybawca.

Terapeuta przerywa opowieść, dzieli grupę na dwie części i prosi dzieci, aby odegrały przeczytaną bajkę o uczuciach oraz wymyśliły jej koniec. Po obejrzeniu scenek dokańcza czytanie bajki.

Miłość bardzo chciała się dowiedzieć, kim jest ten tajemniczy starzec. Zwróciła się o poradę do Wiedzy.
- Powiedz mi proszę, kto mnie uratował?
- To był Czas - odpowiedziała Wiedza.
- Czas? - zdziwiła się Miłość. - Dlaczego Czas mi pomógł?
- TYLKO CZAS ROZUMIE, JAK WAŻNYM UCZUCIEM W ŻYCIU KAŻDEGO CZŁOWIEKA JEST MIŁOŚĆ - odrzekła Wiedza.

Część końcowa

1. Rundka: Co podobało Ci się najbardziej na zajęciach?

2. Stojąc w kole, trzymamy się za ręce i jedna osoba przesyła iskierkę, która obiega całe koło i wraca do osoby, która ją posłała. Iskierkę przyjaźni puszczam w krą, niech wróci do mych rąk.

3. Dziękuję za spotkanie i zapraszam na następne.

Spotkanie IV

Temat: „Mam swoje zdanie, ale potrafię też myśleć o innych:

Cele:

• Przypomnienie zasad panujących w grupie

• Odbudowanie pozytywnej samooceny i poczucia własnej wartości,

• Ćwiczenie asertywności

• Poznanie sposobów reagowania oraz uświadomienie, który z nich jest właściwy

• poznanie swoich mocnych stron poprzez otrzymanie informacji zwrotnych

• rozwijanie empatii

Materiały:

• karty pracy z sytuacjami

• duży arkusz papieru

• kartki z poszczególnymi imionami

• kartki z opisanymi sytuacjami

• kartki

• flamastry

Część wstępna

1. przypomnienie norm panujących w grupie

2. Na powitanie rundka: Cieszę się z…………

Zajęcia właściwe

1. Style reagowania

Terapeuta zapisuje na tablicy wyrazy: „pasywny”, „asertywny” i „agresywny”., po czym wyjaśnia dzieciom, że są to etykiety prezentujące style reagowania na ludzi i na zdarzenia. Dwa z nich powodują problemy, trzeci jest zazwyczaj bardzo skuteczny.

Agresywny – Osoby agresywne zachowują się jak dręczyciel, dokuczając innym psychicznie, werbalnie lub na obydwa sposoby. Reagują mówiąc głośno, używając gróźb, oskarżeń i wyzwisk. Osoba agresywna nie szanuje praw innych, może się zdenerwować, zranić lub przestraszyć.

Pasywny – inaczej bierny. Osoba pasywna to ktoś, kogo potocznie nazywamy „ciepła klucha”. Taka osoba mówi bardzo cicho, chodzi przygarbiona, nie patrzy na innych i może się nawet wydawać przestraszona lub zdenerwowana. Bierni ludzie nie czują się pewnie. Pozwalają innym podejmować za siebie decyzje, nawet jeśli są one dla nich niebezpieczne lub złe.

Asertywny – jeśli z reguły bronisz swojego zdania i respektujesz to, co myślą inni, prawdopodobnie zachowujesz się asertywnie. Patrzysz na innych śmiało, lecz nie w sposób zagrażający, mówisz pewnie, ale nie krzyczysz. Nie robisz zawsze tego, co robią wszyscy. Jesteś odpowiedzialny wobec innych ludzi.

Dzieci dostają karty pracy z trzema sytuacjami. Ich zadaniem będzie zdecydowanie, która reakcja jest agresywna, pasywna i bierna. Po odpowiednim dopasowaniu uczestnicy terapii (w grupach 4-osobowych) odegrają poszczególne scenki. Każda z trzech grup odgrywa jedną z scenkę, z trzema reakcjami na forum.

Sytuacja 1

Rozmawiasz po szkole z kilkoma kolegami, stojąc na zewnątrz niewielkiego sklepu. Zbliża się policjant i zaczyna wypytywać, co tam robicie.

Reakcje:

• Cofasz się i pozwalasz, by któryś z Twoich kolegów odpowiedział na wszystkie pytania. (agresywny, bierny, asertywny)

• Stajesz prosto, jasno i dokładnie odpowiadasz na wszystkie pytania policjanta. (agresywny, bierny, asertywny)

• Spoglądasz na kolegów, przyjmujesz postawę obronną i żądasz odpowiedzi, czego właściwie policjant od was chce. (agresywny, bierny, asertywny)

Sytuacja 2

Kilka tygodni temu rodzice wyznaczyli ci pewien zakres prac do wykonania w domu i na podwórku. Jesteś do tyłu z ich wykonaniem z powodu zajęć w szkole i spotkań z przyjaciółmi. Rodzice grożą, że będziesz miał szlaban, jeśli nie nadrobisz wyznaczonych zadań w ciągu kilku następnych dni.

Reakcje:

• Przepraszasz, wyjaśniasz, że również jesteś zmartwiony tym opóźnieniem, a to z powodu większej niż zwykle ilości twoich innych zajęć. Prosisz rodziców, żeby pomogli ci opracować plan, który umożliwi ci lepiej zorganizować czas. (agresywny, bierny, asertywny)

• Słuchasz z ponura miną, po czym idziesz do pokoju i zaczynasz płakać, powtarzając sobie, że rodzice są podli i celowo obrzydzają ci życie. (agresywny, bierny, asertywny)

• Wściekasz się, mówisz mamie czy ojcu, że jest nie w porządku, wybiegasz trzaskając drzwiami i zaczynasz wykonywać wyznaczoną pracę, uderzając narzędziami. (agresywny, bierny, asertywny)

Sytuacja 3

Ty i dwóch twoich kolegów pracujecie Bad projektem komputerowym. Zaczynacie dyskutować o następnym kroku, jaki powinniście wykonać. W miarę trwania dyskusji podnosicie głos, zaczynacie gestykulować i się popychać, ale przyjaźnie. Nauczyciel przerywa wam, odsyła do ławek i mówi, że macie skończyć zdanie oddzielnie.

Reakcje:

• Wzruszasz ramionami, wracasz do ławki i do końca lekcji mażesz na marginesie książki. (agresywny, bierny, asertywny)

• Czekasz, aż nauczyciel skończy mówić, po czym stwierdzasz, że chciałbyś wyjaśnić, co się stało. Przyznajesz, że zachowywaliście się głośno i mogliście zakłócić spokój w klasie, ale obiecujecie w przyszłości bardziej uważać, jeśli się o coś pospieracie. Mówisz, że twoim zdaniem członkowie grupy lepiej wykonują zadania i więcej się nauczą, jeśli nauczyciel pozwoli wam pracować razem. (agresywny, bierny, asertywny)

• Skarżysz się na głos, że nauczyciel jest nie w porządku, ponieważ to była zwykła dyskusja. Mówisz nauczycielowi, że jeśli nie skończycie projektu, to nie twoja wina. Kiedy nauczyciel odwraca się, przedrzeźniasz go za plecami. (agresywny, bierny, asertywny)

Następnie terapeuta zadaje pytania do dyskusji:

Jakie są główne różnice między omawianymi stylami?

Który z nich jest najbardziej efektywny? Dlaczego?

W jaki sposób osoba pasywna może się stać bardziej asertywna?

Jak osoba agresywna może stać się bardziej asertywną?

Terapeuta rozmawia z grupą, dopóki każdy z nich będzie wiedział jaka jest prawidłowa postawa w poszczególnych sytuacjach.

2. „Jestem atrakcyjny i sprawny”

Prowadzący zawiesza na sobie duży arkusz papieru z napisem „Jestem atrakcyjny i sprawny”. Następnie tłumaczy, ze to jest opinia o dobie, jaką może mieć każdy człowiek, gdy np. wstaje rano. Ale przez cały dzień słyszy komentarze i uwagi na temat własnej osoby. Jeśli są to uwagi negatywne, ośmieszające, krytykujące, to część tej wiary w sobie maleje. Gdy pozytywne (pochwały wyrazy uznania, docenianie) – wiara w siebie zostaje wzmocniona, wzrasta. To jest właśnie afirmacja.

Co takiego młody człowiek może słyszeć przez cały dzień? Dzieci proszone są o przykłady (burza mózgów). Gdy podawane przykłady SA uwagami negatywnymi prowadzący odcina z zawieszonej na sobie planszy kawałek papieru. Gdy pozytywnymi – jakiś uprzednio odcięty kawałek papieru zostaje przyklejony ponownie. Na koniec zabawy prowadzący tłumaczy, dlaczego jest ważne, aby ludzie nawzajem wzmacniali własne poczucie wartości, a nie je obniżali i dlaczego na zajęciach panuje zasada nie ośmieszania siebie nawzajem i poniżania innych.

3. Moi koledze / koleżanki cenią we mnie…..

Każdy uczestnik grupy wpisuje każdemu koledze i koleżance jedną informację odnoszącą się do jego poczucia własnej wartości: „Ja Janek, cenię w Tobie…” Uwagi te są wpisywane na kartony z imionami poszczególnych dzieci. Następnie wszystkie kartki są odczytywane głośno. Członkowie grupy mogą zabrać swoje kartki do domu i dać swoim rodzicom do wpisu.

4. Jak to wyjaśnić?

Terapeuta rozdaje każdej z grup flamaster, papier i kartki z informacją o jakiejś zaistniałej sytuacji np.:

Grupa 1- koleżanka ma coraz gorsze stopnie

Grupa 2 - młody chłopak nie ustępuje miejsca starszej kobiecie w autobusie

Grupa 3- w szatni uczennica niszczy kurtkę koleżance

Grupa 4 – na ławce w parku siedzi nastolatka i płacze

Zadaniem uczniów w grupach jest znalezienie ( i zapisanie na papierze) jak największej liczby przyczyn, które mogły spowodować zachowanie bohaterów przedstawionych sytuacji. Grupy przyklejają wykonane "plakaty" na ścianie i przedstawiają rezultaty swojej pracy

Pytania zadawane do dzieci:

• Czy zdziwiła was liczba przyczyn, które mogły spowodować zachowania bohaterów danej sytuacji?

• Dlaczego w życiu należy uwzględniać różne motywy zachowań?

• Czy w każdej sytuacji dana osoba wymagała pomocy, czy zawsze jej oczekiwała?

Trzeba mieć ogromne wyczucie i potrafić wcielić się w sytuacje innych osób, szczególnie, gdy chcemy ich zrozumieć lub/i pomóc.

5. Co czuł, co myślał?

Wręczamy każdej grupie karteczki z opisem zdarzenia i osoby biorącej w nim udział. Polecenie analizy:

Grupa 1 - myśli i uczuć osoby na wózku inwalidzkim, która zamierza poprosić pasażerów o pomoc przy wysiadaniu z autobusu

Grupa 2 - myśli i uczuć pary nastolatków, do których zwraca się inwalida na wózku z prośbą o pomoc przy wysiadaniu

Grupa 3- myśli i uczuć słabej uczennicy, która idzie prosić prymuskę o pomoc w nauce

Grupa 4- myśli i uczuć bardzo dobrej uczennicy proszonej o pomoc w nauce przez uczennicę słabą

Osoby z grup odgrywają poszczególne sytuacje – w formie monologu przedstawiają uczucia innych osób, pamiętając przy tym o zastosowaniu odpowiedniej mimiki twarzy i gestykulacji

Po wykonaniu ćwiczenia terapeuta zadaje pytania:

• Czy łatwo było im wczuć się w rolę?

•. Czy woleliby· być w odwrotnej sytuacji?

• Czy łatwiej jest pomagać czy prosić o pomoc?

Część końcowa

1. Rundka: Czego ważnego nauczyłeś się na dzisiejszym spotkaniu?

2. Stojąc w kole, trzymamy się za ręce i jedna osoba przesyła iskierkę, która obiega całe koło i wraca do osoby, która ją posłała. Iskierkę przyjaźni puszczam w krą, niech wróci do mych rąk.

3. Dziękuję za spotkanie i zapraszam na następne.

Spotkanie V

Temat: „Agresja w nas i wokół nas”

Cele:

• Przypomnienie zasad panujących w grupie

• Ćwiczenie rozpoznawania uczuć, jakie nam towarzyszą

• Zdefiniowanie uczucia, jakim jest agresja

• Rozpoznawanie u siebie zachowań agresywnych

• Nabywanie umiejętności relaksacji

Materiały:

• Historyjka: podróż do krainy wściekłości

• Kartki

• Kolorowe flamastry

Część wstępna

1. Przypomnienie zasad panujących w grupie

2. Na powitanie rundka:
   Najmilszą rzeczą, jaka przytrafiła mi się w tym tygodniu było .............. .
   Najsmutniejszą rzeczą, jaka przytrafiła mi się w tym tygodniu było .............. .

Część właściwa

1. Dzieci kolejno określają swój nastrój, wyrażając go kolorem.

2. Uczestnicy otrzymują kartki papieru podzielone na trzy kolumny. Pierwsza z nich zatytułowana jest radość, druga wściekłość, trzecia spokój. Taka sama tabela wisi na tablicy.

3. Terapeuta prosi dzieci żeby zamknęły oczy, w tle słychać muzykę relaksacyjną. Rozpoczyna czytanie historyjki- " Podróż do krainy wściekłości"
   Zamknijcie oczy i posłuchajcie. " Wszyscy udajemy się teraz w podróż do nieznanego kraju. Jedziemy kolorowym pociągiem. Pociąg zatrzymuje się. Dotarliśmy do krainy radości. Wszyscy, którzy mieszkają w tej krainie, są uśmiechnięci, radośni, cieszą się życiem. Z uśmiechem na ustach zwracają się do siebie słowami: dzień dobry, ściskają się, są dla siebie serdeczni."

   • Przedstawcie za pomocą kolorów, jak czuliście się w krainie radości (dzieci rysują na swoich kartkach).

   • Muzyka zamienia się w niespokojną, uczestnicy ponownie zamykają oczy, terapeuta czyta dalej.

" Niestety pociąg musi jechać dalej. Ruszamy. Robi się ciemniej. Nagle pociąg się zatrzymuje. Jesteśmy w krainie wściekłości. Mieszkający tu ludzie obrażają się na siebie, są niezadowoleni z życia, ciągle zdenerwowani i źli, tupią nogami, ściskają dłonie w pięści."

• Dzieci malują swoje odczucia z krainy wściekłości.

Muzyka jest coraz łagodniejsza, terapeuta czyta dalej.
" Na szczęście pociąg musi jechać dalej. Robimy trzy głębokie oddechy i odjeżdżamy. Docieramy do końcowej stacji. Jesteśmy w krainie spokoju. Tutaj wszyscy uśmiechają się do siebie, są spokojni, trzymają się za ręce."

• Dzieci malują swoje odczucia z krainy spokoju.

Omówienie opowiadania:

• jak czuły się dzieci w poszczególnych krainach,

• jakimi kolorami wyrażały uczucia,

• w której krainie czuły się bezpiecznie,

• w której krainie czuły się źle.

1. Scenka rodzajowa przedstawiająca zachowanie koleżanek po lekcji w- f. Dwie uczennice atakują trzecią, zarzucają jej, że przez nią przegrały mecz. Nazywają ją fajtłapą, ofiarą itp.

Analiza sytuacji przedstawionej w scence. Próba przypisania tego zdarzenia do jednej z krain.

• Jakimi słowami można opisać emocje dziewczynek. Terapeuta naprowadza uczniów, aż padnie słowo "agresja". (zapisujemy to słowo w krainie wściekłości.)

• Jakie inne słowa pasują do tej krainy? (uczniowie wypisują np.: gniew, bicie, rękoczyny, atak, strach , złość itp.)

• Czym w takim razie jest agresja?( dzieci swoimi słowami definiują słowo agresja)

• Wśród naszych słów mamy pojęcie " złość". Czym jest złość? Czy złość zawsze jest czymś negatywnym?(dzieci próbują wyjaśnić różnice między złością a agresją).

1. Jakie słowa pozwoliłyby nam przejść do krainy radości lub spokoju?(dzieci podają propozycje)
   Mam nadzieję, że wy częściej będziecie używali słów szczęścia i radości.
   Gdyby jednak zdarzyłoby się wam trafić do krainy wściekłości, spróbujcie czarów których was teraz nauczę.

2. Symbole agresji.

Dzieci mają namalować symbol swojego bardzo osobistego, silnie przeżywanego rodzaju agresji. Następnie krótko go objaśniają np.:

- ognista kula - ponieważ moja wściekłość jest bardzo gwałtowna i wszystko niszczy

Kiedy grupa jest gotowa, trzeba przeznaczyć trochę czasu na porównanie poszczególnych symboli oraz na ich omówienie.

Na zakończenie można powiesić wszystkie symbole w widocznym miejscu.

7. Czar przeciwko złości

Prowadzący wysyła dzieci w podróż do krainy fantazji. Pomaga im odprężyć

się, a potem mówi:

„Zamknij oczy i wsłuchaj się w swoje wnętrze. Głęboko w twoim ciele siedzi

złość , najczęsciej doskonale ukryta, ale czasem wydostaje się zupełnie

niespodziewanie na zewnątrz, czy tego chcesz, czy nie... Poczuj swoją złość...

Gdzie ona siedzi?... Co robi ona właśnie w tym momencie?...

A teraz wyprowadź swoją złość z twojego wnętrza, ale bardzo ostrożnie, tak

by się nie obudziła... Napełnij nią czarodziejski dzban... Uważaj, aby jej nie

uronić... Dzban zaczaruje twoją złość... Kiedy ją z niego wylejesz, będzie ona

zupełnie zmieniona... zaraz zobaczysz... Opróżnij dzban...

Wsłuchaj się w swoje wnętrze. Twoja złość znikła. Zaczarowałeś ją.

Zapanowałeś nad nią. Jesteś teraz wolny i spokojny.”

Część końcowa

1. Rundka: Jak się czujesz po dzisiejszym spotkaniu?

2. Stojąc w kole, trzymamy się za ręce i jedna osoba przesyła iskierkę, która obiega całe koło i wraca do osoby, która ją posłała. Iskierkę przyjaźni puszczam w krą, niech wróci do mych rąk.

3. Dziękuję za spotkanie i zapraszam na następne.

Spotkanie VI

Temat: „Uwalniamy agresję”

Cele:

• Przypomnienie zasad panujących w grupie

• Nabywanie umiejętności konstruktywnego wyrażania emocji negatywnych

• Nabywanie umiejętności asertywnego wyrażania złości

• Pogłębianie zaufania i współpracy

Materiały:

• Gazety

• Kartki

• nożyczki

Część wstępna

1. przypomnienie zasad panujących w grupie

2. Rundka na powitanie:

W tym tygodniu pomogłem….

W tym tygodniu udało mi się….

3. Pantomimiczna plotka

Wszyscy wychodzą z pokoju. Terapeuta prosi jedną osobę, której pokazuje plotkę – scenkę, np.: robienie kanapki. Osoba, której pokazał terapeuta sytuacje za pomocą pantomimy, pokazuje ją kolejnej osobie. Uczestnicy, którzy już przekazywali plotkę mogą pozostać w pokoju. Tak więc ostatnia osoba pokazuje całą scenkę na forum całej grupy

Na koniec terapeuta zadaje pytanie poszczególnym osobom: Co starały się odegrać?

Zajęcia właściwe

1. burza mózgów - dzieci zapisują na przygotowanych karteczkach sposoby radzenia sobie ze złością. Każdy zapisuje swój pomysł na pasku papieru. Wszystkie paski układamy w środku kręgu. Odczytujemy po kolei i segregujemy na zasadzie "walizka lub kosz" tzn. pomysły, które nie szkodzą nam samym i innym wkładamy do walizki jako "dobre", pozostałe wrzucamy do kosza. Pomysły włożone do walizki głośno odczytujemy i ewentualnie dopisujemy jeszcze inne.

Niektóre pomysły wcielamy w życie, np. rwanie gazet, skakanie, tupanie ćwiczenie, śmiech

2. Papierowe kule: z gazet formujemy kule. Dzielimy się na dwa zespoły i rzucamy w siebie nawzajem papierowymi kulami. Na sygnał kończymy "papierową wojnę" i z kul kształtujemy wielka kulę spokoju.

3. „Masaż w parach”.

Dzieci w parach siedzą jedno za drugim. Dziecko siedzące za kolegą wypowiadając wierszyk – wykonuje ruchy rękoma na plecach kolegi:

• „Słońce grzeje” - rozcieranie rąk i przykładanie ich do pleców

• „Kroczą słonie” - oklepywanie pleców piąsteczkami

• „Biegną konie po betonie” - oklepywanie paluszkami

• „Tutaj płynie kręta rzeczka” - wodzenie dłonią po plecach z góry na dół

• „Przeszła pani na szpileczkach”- naśladowanie opuszkami, kroków

• „Pada drobny deszczyk” - oklepywanie opuszkami palców

• „Czujesz dreszczyk” - delikatny uścisk szyi.

Następnie dzieci zmieniają się w parach.

4. Nauka asertywnego wyrażania złości.

Osoba asertywna, wyrażająca gniew, może mówić głośno, nawet bardzo głośno. Istotne jest, aby stosowała komunikaty zaczynające się nie od słowa "Ty" np. ty idioto, ty też jesteś głupi. Osoba asertywna powie: "Nie lubię gdy mówisz do mnie w ten sposób. Bardzo mnie to denerwuje".

Następnie terapeuta prosi dzieci, aby one powiedziałay co mówią, gdy ktoś ich zdenerwuje. Jeżeli jest to negatywne wyrażenie, dzieci są proszone o to, aby udzieliły jeszcze odpowiedzi jako osoba asertywna. Następnie dzieci dzielą się w pary i odgrywają scenki, w których asertywnie wyrażają negatywne uczucia.

5. Krzyczymy razem

Grupa kuca razem. Prowadzący zaczyna mruczeć - uczestnicy mu wtórują, potem - powoli podnosząc głos wstają. Na koniec wszyscy wyskakują do góry i krzyczą razem. Ćwiczenie powtarza się tak, żeby wszyscy naprawdę głośno krzyknęli. Można dodać wyrazy lub dźwięki, wybrane przez grupę przed ćwiczeniem.

6. Rundka: Jak się czujesz po dzisiejszym spotkaniu?

Część końcowa

1. Stojąc w kole, trzymamy się za ręce i jedna osoba przesyła iskierkę, która obiega całe koło i wraca do osoby, która ją posłała. Iskierkę przyjaźni puszczam w krą, niech wróci do mych rąk.

2. Dziękuję za spotkanie i zapraszam na następne.

Spotkanie VII

Temat: „Rozwiązujemy trudne sprawy”

Cele:

• Przypomnienie regulaminu spotkań

• Nabywanie umiejętności rozwiązywania konfliktów

• Pogłębianie umiejętności konstruktywnego wyrażania negatywnych emocji

• Ćwiczenie umiejętności przepraszania

• Pogłębianie umiejętności pochlebiania innym

Materiały:

Powitanie

1. Przypomnienie zasad panujących na zajęciach

2. Na powitanie rundka:

Jak poradziłeś sobie z agresją w ostatnim czasie?

Część właściwa

1. Agresja w moim życiu

Każdy uczestnik przywołuje w pamięci sytuację, w której zachował się agresywnie lub ktoś zachował się agresywnie w stosunku do niego. Sytuacja ma być zaczerpnięta z życia. Następnie uczestnicy w grupach dzielą się swoimi doświadczeniami na ten temat. Grupa po wysłuchaniu wszystkich historii, wybiera jedną, którą następnie przedstawia w formie scenki.

Scenki nie są od razu komentowane i omawiane przez grupę i prowadzącego.

2. Rundka: Jak radzisz sobie z agresją?

3. Terapeuta prosi dzieci, aby przedstawili ponownie sytuacje ze swojego życia, ale tym razem w taki sposób, aby zakończenie było pozytywne, a rozładowanie emocji nie wiązało się z agresją.

Omówienie scenek. Uczestnicy odpowiadają na pytania, jak się czuli w roli ofiary i napastnika. Czy trudno było im zmienić scenkę, eliminując zachowania agresywne?

4. Rada starszych

Prowadzący opowiada grupie historię o dwóch zwaśnionych szczepach indiańskich, które musiały wspólnie wznosić most, aby dotrzeć do terenów bogatych w zwierzynę łowną.

Jedno z tych plemion posiadało lasy na potrzebne do budowy drewno, natomiast drugie-konieczne narzędzia.

Uczestnicy dzielą się na dwa zespoły, które reprezentują dwa zwaśnione szczepy. Najpierw każdy z nich układa listę tego, co jego zdaniem, przeszkadza we współpracy. Następnie rozpoczynają się pertraktacje, prowadzone przez „radę starszych”(2-3 dzieci z każdej podgrupy). Rada wciąż zwraca się z pytaniami do swojego plemienia i w ten sposób powstają coraz to nowe propozycje - aż do ostatecznej, wspólnej i akceptowalnej dla każdego decyzji.

5. Sporne kwestie

W licznych grupach pomiędzy wieloma dziećmi dochodzi do stale odnawianych konfliktów. Poprzez wydobycie na światło dzienne spornych kwestii, które są zaczątkiem konfliktów, można będzie zapobiec tym powtarzającym się sytuacjom i jednocześnie przećwiczyć możliwe rozwiązania.

Na gazetce ściennej, dzieci zapisują przyczyny konfliktów, np.

• Muszę stać ciągle na bramce.

• Darek zawsze przepycha się do przodu.

• Moja przyjaciółka bawi się z kimś innym.

Grupa dyskutuje na temat tego, jakie konflikty pojawiają się najczęściej, a także w jaki sposób były one do tej pory rozwiązywane. Czy wszyscy są zadowoleni z tego, co zostało dotychczas zrobione?

Czy istnieją konflikty, które się często powtarzają?

Czy są konflikty, które chcielibyście rozwiązać?

Sformułowane na kartkach najczęstsze i najważniejsze kwestie sporne są rozdawane w zespołach, które pracują nad propozycjami ich rozwiązania, a następnie przedstawiają je na forum całej grupy, w formie krótkich scenek.

Czy propozycje te są realistyczne? Czy istnieją jeszcze jakieś inne możliwości?

6. Burza mózgów: dzieci podają propozycje jak najlepiej rozwiązywać konflikty, jakie zdania wtedy używać, jak się zachowywać. Następnie dzielimy propozycje na pozytywne i negatywne. Pomysły zapisujemy na brystolu, staramy się je zapamiętać. Te pozytywne (np.: można się dzielić i wymieniać o sporne rzeczy, przeprosić, rzucić monetą, poprosić o pomoc drugą osobę, kompromis)

7. Rundka: Jak zazwyczaj przepraszasz?

Rundka: W jaki sposób lubisz być przepraszany?

Rundka: Czy wyrażasz przeprosiny w taki sam sposób, jak lubisz być przepraszany?

Przepraszanie może pomóc w zapobieganiu konfliktom i rozwiązywaniu ich.

Terapeuta prosi, aby dzieci nawzajem się przepraszali, za uczynki, które popełnili wcześniej

8. „Dobra robota”

Dzieci nawzajem poklepują się po plecach, mówiąc przy tym do siebie: „dobra robota”

Część końcowa

1. Stojąc w kole, trzymamy się za ręce i jedna osoba przesyła iskierkę, która obiega całe koło i wraca do osoby, która ją posłała. Iskierkę przyjaźni puszczam w krą, niech wróci do mych rąk.

2. Dziękuję za spotkanie i zapraszam na następne.

Spotkanie VII

Temat: „Wszystko dobre, cos się dobrze kończy

Cele:

• Przypomnienie norm grupowych

• Podsumowanie zdobytych umiejętności i informacji

• Rozwijanie empatii

• Ćwiczenie konstruktywnego wyrażania emocji

Materiały:

• Pokrywki

• Kartki

• Flamastry

Część wstępna:

1. Przypomnienie zasad panujących w grupie

2. Rundka na powitanie:

Dzisiaj jestem tu po raz ostatni, w związku z tym .............. .

Część właściwa

1. Zabawa „Zzum”. Wszyscy stoją w kręgu. Pierwsza osoba wraz z ruchem głowy przesyła dźwięk „zzum”. Osoba następna odpowiednim ruchem głowy przesyła ten dźwięk dalej.

2. Punkty w ruchu

Terapeuta trzyma np. 2 pokrywki lub łyżkę i garnek (gong). Dzieci chodzą swobodnie po pokoju. Osoba prowadząca uderza co 1/2 minuty w gong i wydaje kolejne polecenia, które dzieci wykonują:

- chodzimy jak ludzie zmęczeni,

- chodzimy jak ludzie smutni,

- chodzimy jak ludzie smutni,

- chodzimy jak ludzie weseli,

- chodzimy jak ludzie energiczni,

- wszyscy dotykają kolejno czterech ścian,

- chodząc, uścisnąć jak najwięcej rąk,

- wszyscy pływamy (ruchy ramion),

- wszyscy fruwamy, nie dotykając się,

- wszyscy fruwamy, dotykając się czubkami palców,

- stanąć grupkami według kolorów butów,

- stanąć dwójkami i powiedzieć sobie swoje imię,

- stanąć dwójkami i powiedzieć swoją ulubioną potrawę,

- stanąć dwójkami i pozdrowić się nogami,

- stanąć dwójkami i powiedzieć sobie nawzajem coś miłego,

- rozejść się – koniec zabawy.

3. Zabawa "He, he, he"
   Uczestnicy siedzą w kole, głowy trzymają na brzuchu poprzedniego dziecka. Pierwsze dziecko rozpoczyna imitację śmiechu he! he!, następne kontynuuje, w ten sposób śmiech krąży po sali.

4. Zabawa „Tajemnicza osoba”.
   Na kartkach wypisane są imiona wszystkich uczestników, każdy losuje jedną karteczkę i wybiera sposób w jaki chciałby się z tą osobą pożegnać.

5. Zabawa „Pamiątkowa dłoń”.
   Każdy obrysowuje swoją dłoń, potem kolejno wszyscy wpisują coś miłego na pożegnanie dla każdego uczestnika, mogą być też życzenia

Część końcowa

1. Rundka – każde dziecko swobodnie wypowiada się na temat zajęć. Mówi o tym, co mu się najbardziej podobało oraz najmniej, czego nauczył się podczas zajęć. Każdy może powiedzieć co chce o przeprowadzonych zajęciach.

2. Stojąc w kole, trzymamy się za ręce i jedna osoba przesyła iskierkę, która obiega całe koło i wraca do osoby, która ją posłała. Iskierkę przyjaźni puszczam w krą, niech wróci do mych rąk.

3. Dziękuję za spotkania.

Bibliografia

1. Covan D., Palomares S., Schilling D., Jak nauczyć rozwiązywania konfliktów?

2. Jachimska M., Grupa bawi się i pracuje.

3. Portmann R., Gry i zabawy przeciwko agresji.

4. Strzemieczny J., Zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci w wieku szkolnym.