WSPÓŁPRACA Z RODZINĄ I ŚRODOWISKIEM LOKALNYM

1. Struktura pomocy społecznej w Polsce.

1. ośrodki pomocy społecznej działające w każdej gminie, udzielające pomocy pieniężnej, usługowej i rzeczowej oraz kierujące do domów pomocy społecznej;

2. powiatowe centra pomocy rodzinie (w miastach na prawach powiatu – miejskie centra pomocy rodzinie); powiaty prowadzą domy pomocy społecznej, zapewniają opiekę nad dziećmi w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (tj. domach dziecka, pogotowiach opiekuńczych) i w rodzinach zastępczych;

3. regionalne ośrodki polityki społecznej (przy urzędach marszałkowskich) – zajmują się koordynacją polityki społecznej w zakresie pomocy na terenie województw samorządowych;

4. w urzędach wojewódzkich wydziały polityki społecznej – kontrola i nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (jednak tylko w zakresie zadań zleconych);

5. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej – zajmuje się koordynacją polityki społecznej na obszarze całej Polski oraz przygotowywaniem zmian w obowiązującym prawie.

Pomoc społeczną w Polsce organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując z organizacjami pozarządowymi, kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

2. Rodzina jako środowisko wychowawcze.

• pierwsze środowisko wychowawcze, z którym dziecko ma styczność;

• wychowanie w rodzinie odbywa się w sytuacjach naturalnych, często spontanicznych, niekoniecznie intencjonalnie zorganizowanych;

• środowisko, w którym człowiek przebywa najdłużej w ciągu życia;

• sposób zawiązywania rodziny dokonuje się w sposób naturalny;

• relacje są naturalne, niesformalizowane;

• rodzina socjalizuje i pełni funkcje wychowawcze.

3. Rodzina jako grupa społeczna.

• składa się z więcej niż dwóch osób;

• członków rodziny łączy szereg stosunków oraz więzi społecznych;

• występujące między członkami grupy interakcje maja wspólne dążenie i cele (być razem, pielęgnować zainteresowania);

• odczuwanie odrębności swojej grupy (co wiąże się ze wspólną tradycją, normami, łącznością biologiczną, wspólną symboliką odrębną dla danej rodziny);

• sankcjonowanie norm wewnątrzgrupowych;

• wspólne zamieszkanie, nazwisko.

4. Rodzina jako instytucja.

• związana formalnie;

• obowiązują w niej pewne prawa, obowiązki, normy;

• każdy ma swoją rolę społeczną i związane z nią funkcje, które są sformalizowane i sankcjonowane prawnie;

• ma formalne cele (utrzymanie i wychowanie dzieci; wybór drogi kształcenia);

• nawiązuje stosunki społeczne z innymi instytucjami.

5. Rodzina jako specyficzna wspólnota.

6. Rodzina jako stowarzyszenie, zrzeszenie.

7. Ujęcie systemowe rodziny (istota i cechy).

8. Ujęcie ekologiczne rodziny (istota i cechy).

9. Funkcje rodziny.

1. M. Ziemska:

   1. prokreatywne;

   2. usługowo-opiekuńcze;

   3. socjologiczne;

   4. psychologiczne.

2. N. Chmielnicki:

   1. rozrodcze;

   2. dziedziczenia społecznego;

   3. stabilizacji jednostki;

   4. prowadzenia gospodarstwa domowego;

   5. opiekuńcze;

   6. ekspresji uczuć;

   7. zrozumienia i uznania;

   8. rozładowania napięć nerwowych;

   9. zaspokojenia potrzeb seksualnych;

   10. wychowawcze.

3. Z Tyszka:

   1. BIOPSYCHICZNE:

• PROKREACYJNE – przedłużanie gatunku, posiadanie dzieci;

• SEKSUALNE – zaspokojenie potrzeb seksualnych.

1. EKONOMICZNE:

• MATERIALNO-EKONOMICZNE – zaspokojenie potrzeb materialnych:

1. produkcyjne;

2. zarobkowe;

3. gospodarcze;

4. usługowo-komunikacyjne;

• OPIEKUŃCZO-ZABEZPIECZAJĄCE – materialne zabezpieczenie członków rodziny, którzy nie są w stanie zaspokoić swoich potrzeb.

1. SPOŁECZNO-WYZNACZAJĄCE:

• KLASOWE – wyznacza klasę społeczną (chłopi, rzemieślnicy, itd.)

• LEGALIZACYJNO-KONTROLNE – rodzina wyznacza pewne normy zachowania.

1. SOCJOPSYCHOLOGICZNE:

• SOCJALIZACYJNE – wprowadzenie dziecka w świat kultury danego społeczeństwa; przygotowanie do samodzielnego pełnienia ról społecznych oraz interakcje osobowości małżonków;

• KULTURALNE – zapoznanie młodego pokolenia z dziejami i wytworami kultury danego społeczeństwa;

• REKREACYJNO-TOWARZYSKIE – dam rodzinny jako miejsce wypoczynku; dbałość o dobrą atmosferę w rodzinie; nawiązywanie kontaktów towarzyskich;

• EMOCJONALNO-EKSPRESYJNE – najistotniejsze, emocjonalne potrzeby członków rodziny oraz ich potrzeba wyrażania własnej osobowości.

Na ogół przyjmuje się, że rodzina pełni cztery podstawowe funkcje:

1. biologiczno-opiekuńczą;

2. kulturalno-towarzyską;

3. ekonomiczną;

4. wychowawczą.

10. Typy rodzin.

1. S. Kawula – kryterium: poziom funkcjonowania wychowawczego rodzin zamieszkujących dane środowisko.

1. Rodziny wzorowe

2. Rodziny normalne

3. Rodziny jeszcze wydolne

4. Rodziny niewydolne wychowawczo

5. Rodziny patologiczne

2. S. Kawula – kryterium: zdolność do dostrzegania swych problemów, ich nazywania i uchwycenia ich istoty, rozwiązywania pojedynczych zdarzeń, podejmowania alternatywnych działań, a także stosowane strategie radzenia sobie.

1. Model rodzin regeneracyjnych opierających się na wymiarach:

1. spójność – określa znaczenie jakie rodzina przypisuje akceptacji, lojalności, godności, zaufaniu, szacunkowi i wspólnym wartościom;

2. wytrzymałość – wewnętrzna trwałość i jej zasady, tj. poczucie panowania nad wydarzeniami, poczucie celowości podejmowania działań, otwarcie się na nowe doświadczenia.

• r. podatne (spójność – niski poziom; wytrzymałość – niski poziom)

• r. bezpieczne (spójność – niski poziom; wytrzymałość – wysoki poziom)

• r. trwałe (spójność – wysoki poziom, wytrzymałość – niski poziom)

• r. regeneracyjne (spójność – wysoki poziom, wytrzymałość – wysoki poziom)

2. Model rodzin sprężystych opierających się na wymiarach:

1. więzi – stopień w jakim członkowie rodziny są ze sobą związani emocjonalnie (poczucie bliskości, troska o utrzymanie tej więzi, otwartość w omawianiu problemów, wspólne wykonywanie pewnych czynności);

2. elastyczność – stopień w jakim rodzina jest w stanie zmienić swoje reguły granice i pełnione role w odpowiedzi na krytyczne wydarzenia. Zakłada otwarty wzorzec komunikacji, gotowośc do kompromisu, możliwość przejmowania obowiązków, aktywne uczestnictwo w podejmowaniu decyzji wszystkich członków.

• r. kruche (więzi – niski poziom; elastyczność – niski poziom)

• r. związane (więzi – wysoki poziom; elastyczność – niski poziom)

• r. giętkie (więzi – niski poziom; elastyczność – wysoki poziom)

• r. sprężyste (więzi – wysoki poziom – elastyczność – wysoki poziom)

3. Model rodzin rytmicznych opierających się na wymiarach:

1. wspólnie spędzany czas;

2. znaczenie jakie przypisuje się wspólnie spędzanemu czasowi

• r. bezwzorcowe (↓;↓)

• r. ustrukturowana (↑;↓)

• r. intencjonalne (↓;↑)

• r. rytmiczna (↑;↑)

11. Rodziny ryzyka.

RODZINY RYZYKA – rodziny, w których zmieniona jest struktura rodziny w ten sposób, że któryś z członków rodziny (jeden albo kilku) przejmuje zadania przypisane do roli społecznej innego (innych) członków rodziny. Niesie to ze sobą ryzyko rozluźnienia więzi wewnątrzrodzinnych i osłabienia wypełniania funkcji rodziny, co w konsekwencji może doprowadzić do rozpadu rodziny.

Rodziny zaliczane do rodzin ryzyka:

- samotne rodzicielstwo;

- r. ubogie;

- r. wielodzietna;

- r. czasowo niepełna;

- r. patologiczne;

- r. z przewlekle chorym bądź niepełnosprawnym członkiem rodziny;

- r. z bezrobotnym członkiem rodziny;

- r. nie posiadające własnego mieszkania (także mieszkające z dziadkami).

12. Pojęcie wsparcia społecznego.

WSPARCIE SPOŁECZNE – pomoc dostępna dla jednostki lub grupy w sytuacjach trudnych, stresowych, przełomowych, w których bez wsparcia innych nie jest w stanie przezwyciężyć. Ma ona duże znacznie w życiu każdego człowieka, który wsparcia społecznego potrzebuje przez całe życie (w różnych zakresach i nasileniach).

13. Rodzaje wsparcia wg S. Kawuli.

1. EMOCJONALNE – wywoływanie pozytywnych emocji (np. przytulenie, uśmiech)

2. WARTOŚCIUJĄCE – docenienie osoby

3. INSTRUMENTALNE – dostarczenie konkretnej pomocy (np. pożyczka, świadczenie usług)

4. INFORMACYJNE – udzielenie informacji służącej rozwiązaniu problemu (np. porady, dzielenie się wiedzą)

5. DUCHOWE lub PSYCHICZNO-ROZWOJOWE – rodzaj wsparcia, którego udzielamy, gdy jednostka lub grupa pomimo prób i wysiłków własnych oraz udzielanego im wsparcia w innych formach, nadal pozostają w sytuacjach dla nich trudnych. Często reagują na nie popadając w stan apatii, niemożności, rezygnacji, doszukiwania się przyczyn poza sobą. Bliskie więzi z innymi chronią nas przed poczuciem alienacji i poprzez to wzmacniają naszą odporność psychiczną.

14. Spirala życzliwości.

potrzeby jednostki → wsparcie → impuls → samorozwój, samowychowanie jednostki

15. Wychowanie w rodzinie, a wychowanie instytucjonalne.

1. Wychowanie w rodzinie:

- wychowanie naturalne, niezamierzone, pośrednie, bezrefleksyjne, spontaniczne;

- wychowanie przez uczestnictwo w różnorodnych sytuacjach życiowych.

2. Wychowanie instytucjonalne:

- wychowanie refleksyjne, zamierzone, planowe;

- dążenie do osiągnięcia określonych przez społeczeństwo celów (celowe);

- towarzyszy mu wysiłek myślowy i świadoma działalność osób wychowujących.

Te dwa rodzaje wychowania uzupełniają się wzajemnie!

16. Socjalizacja, a wychowanie.

Pojęcie socjalizacji należy odnieść do procesu zmian zachodzących w osobowości człowieka (wychowanka), a pojęcie wychowania do procesu powodującego socjalizację. Stąd też proces socjalizacji jest procesem dokonującym się wewnątrz osobowości, polegającym na przekształceniu się osobowości jednostki m.in. pod wpływem czynników społeczno-kulturowych. Wychowanie jest czynnikiem powodującym przekształcanie się osobowości w kierunku społecznie pożądanym, jest to droga do socjalizacji, a socjalizacja jest skutkiem wychowania (K. Przycławski).

12