Wstęp

Temat: Ironiczne życzenia dla "babuni z kraju chrześcijańskiego" Tadeusza Różewicza

Klasa VI szkoły podstawowej

Cele ogólne:

 umiejętność zamykania myśli w jednym zdania,

 wzbogacenie słownictwa uczniów,

 analiza utworu poetyckiego.

Cele szczegółowe:

 praca ze słownikami, tytuł i podtytuł,

 dźwiękonaśladownictwo, kontrast, przenośnia,

 cechy wiersza współczesnego,

 analiza wiersza.

Zadania wychowawcze:

 kształtowanie społecznie aprobowanych postaw,

 wzbogacenie osobowości i aktywności uczniów.

Metody pracy:

podająca, poszukująca, oglądowa, praktyczna.

Formy pracy:

zbiorowa, indywidualna, zespołowa.

Środki dydaktyczne:

 Słownik języka polskiego, Słownik terminów literackich,

 wiersze, rekwizyty i ilustracje przygotowane przez uczniów,

 krzyżówka - tytuł wiersza,

 magnetofon i taśma magnetofonowa,

 reprodukcje obrazów i ilustracje przedstawiające starsze kobiety (wystawa),

 tomiki wierszy współczesnych poetów (wystawa),

 rekwizyty - występy uczniów,

 ołówek, tusz, kredka.

Literatura metodyczna:

 Nauczanie języka polskiego w klasie 6,

 Maria Nagajowa Jak uczyć języka polskiego w klasach 4-6.

Przebieg zajęć

I. Wprowadzenie

1. Przypomnienie zadania domowego, na przygotowanie którego uczniowie mieli pięć dni. W kilkuosobowych zespołach tworzyli wiersz (3-6 zwrotek) na podany przez nauczyciela temat:
a. Gdy będę babcią...
b. Mój wnuczek jest...
c. Cieszę się, że babcia mieszka z nami.
d. Babciu, dziękuję Ci za to, że jesteś.
Dzieci prezentują swoje utwory, wykorzystują przyniesione rekwizyty i ilustracje. Nagradzają brawami wszystkie teksty, wybierają najciekawszy.

2. Rozwiązanie krzyżówki, odczytanie i wyjaśnienie hasła.

Hasła:

 tytuł wiersza Leopolda Staffa (Kieszeń)

 dźwiękonaśladownictwo (onomatopeja)

 przeciwstawienie (kontrast)

 nazwisko autora "Pana Tadeusza" (Mickiewicz)

 przenośnia (metafora)

 dowcip (żart)

 tytuł powieści J. Jurgielewiczowej (Ten obcy)

II. Lekcja właściwa

1. Zapisanie tematu lekcji. Wysłuchanie wiersza z taśmy magnetofonowej i próba określenia tematyki. Głośne odczytanie utworu i wskazanie czasowników ujawniających postać mówiącą, bohaterkę.

2. Obraz babci w życiu uczniów.
Z czym kojarzy się to słowo? (miłość, bezpieczeństwo, prezenty)
Kogo określa ten wyraz? (matka mamy lub taty; staruszka)
Jak zazwyczaj przedstawia się ją na obrazach, ilustracjach, w reklamach (starsza pani z wnuczkiem, kotkiem lub robótkami).
Swobodne wypowiedzi. Oglądanie reprodukcji obrazów i ilustracji ukazujących starsze kobiety. Wystawa.

3. Obraz babci zawarty w wierszu Tadeusza Różewicza - porównanie. Przytaczanie właściwych cytatów, omówienie treści utworu za szczególnym zwróceniem uwagi na:

 opis codziennego zachowania bohaterki (uległa, zastraszona, uśmiecha się "nawet do klamki"),

 "miód" - nadmiar uczucia, czynnika najważniejszego w życiu staruszki,

 "sąd ostateczny" - reakcja otoczenia,

 krzesło, szafę - traktowana jak przedmiot (bez tajemnic),

 ostatnią strofę i życzenia (czy są szczere?).

4. Wyjaśnienie tytułu i podtytułu. Treść wiersza a ostatnia zwrotka. Odszukanie hasła "ironia" w "Słowniku języka polskiego" i "Słowniku terminów literackich" - odczytanie, wyjaśnienie i zapisanie do zeszytu.

5. Omówienie budowy utworu - praca z tekstem. Powtórzenie wiadomości o cechach wiersza współczesnego:

 różna ilość wersów w zwrotkach (tzw. kwazistrofy),

 wersy różnych długości,

 brak rymów,

 brak jednolitej liczby sylab w wersach,

 brak znaków interpunkcyjnych,

 występowanie rytmu (wers).
Zapisanie wniosków. Obejrzenie tomików współczesnych poetów znanych z lekcji języka polskiego (m.in. Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Jan Harasymowicz, Zbigniew Herbert). Wystawa.

III. Podsumowanie

1. Sprawdzenie stopnia rozumienia treści utworu. Próba przełożenia słowa pisanego na inne dziedziny sztuki - ćwiczenia aktywizujące. Ochotnicy obrazują poprzez dźwięk, rysunek, ruch:

 próbują dobrać melodię lub dźwięki ukazujące sytuację babci w domu (wyjaśniają),

 rysują na tablicy sylwetkę bohaterki, głównie twarz,

 za pomocą ruchów (bez słów) przedstawiają zachowanie kobiety.

2. Komiks jako forma plastycznej i literackiej wypowiedzi:
"Jak powinna się czuć i zachowywać babcia w szczęśliwej rodzinie?"
Technika: ołówek, tusz, kredka. Wykonanie i zaprezentowanie prac. Wystawa.

3. Ocena pracy uczniów na lekcji i wysiłku włożonego w jej przygotowanie.