I.WOJNA TRZYDZIESTOLETNIA (1618-1648)

-wojna religijna o zasięgu ogólnoeuropejskim między Unią Protestancką, a Ligą Katolicką

1.PRZYCZYNY WYBUCHU:

a) dążenie czeskiej szlachty przeciwnej Habsburgom do wyzwolenia spod cesarskiego panowania

-wybór Ferdynanda Styryjskiego na króla Czech w 1617r.

-poczucie zagrożenia interesów kraju i swobód religijnych przez czeskich protestantów

-ignoracja protestu przez cesarza Macieja

-zwołanie zgromadzenia protestanckiego w Pradze w marcu 1618r.

-brak odzewu na petycję do cesarza i zabronienie zwoływania kolejnego kongresu

-wbrew zakazowi zwołano zjazd 23.maja 1618r.

-reprezentacji udali się na Hradczany do rezydencji cesarskich namiestników

-defenestracja praska: protestanci wyrzucili przez okno cesarskich urzędników (bezpośrednia przyczyna wybuchy wojny)

b) sytuacja polityczna w Rzeszy

-poczucie zagrożenia protestanckich książąt z racji wzmocnienia się pozycji cesarza

-zawiązanie w 1608r. Unii Protestanckiej na czele z Fryderykiem V

-zawiązanie w 1609r. Ligii Katolickiej na czele z księciem Maksymilianem Bawarskim

c) upadek Hanzy:

-problem dominacji na Bałtyku

-wzrost politycznego znaczenia obszarów środkowoeuropejskich

d) antagonizmy francusko-habsburskie:

-francuski polityk Richelieu dążył do ugruntowania monarchii absolutnej i wzmocnienia pozycji Francji w Europie oraz osłabienia wpływów Habsburgów

2.ETAPY WOJNY

a)Etap czeski (pierwszy)

-zawiązanie rządu 30 dyplomatów z Vaclavem Wilhelmem na czele

-pomoc finansowa od Niderlandów oraz militarna od Śląska

-śmierć cesarza Macieja w 1619

-wrogi wobec protestantów Ferdynand na tronie Czech

-pozbawienia Ferdynanda korony i powierzenie jej przywódcy Unii Protestanckiej-Fryderykowi V

-bitwa pod Białą Górą w listopadzie 1620

*pomoc Ferdynandowi od Ligi Katolickiej

*klęska Fryderyka V i wojsk czeskich

*zajęcie Pragi

*Fryderyk V zbiegł do Palatynatu

*skutki bitwy:

^ustanowienie w marcu 1621 trybunału do karania przywódców powstania

^zniesienie wszelkich swobód religijnych i politycznych

^zreformowanie ustroju Czech-Habsburgowie dziedziczyli odtąd władzę

^wymordowanie elity społecznej-gwałtowna zmiana liczby ludności w Czechach

b)Etap drugi

-zawarcie porozumienia z Bethlemem Gaborem

-całkowite zajęcie Palatynatu w czerwcu 1622 przez wojska cesarskie

-upadek Fryderyka V i oddanie godności elektorskiej Maksymilianowi Bawarskiemu

c)Etap duński (trzeci)

-konieczność działań króla Chrystiana IV ze względu na postęp Habsburgów i Ligi Katolickiej z Niderlandach i północnych Niemiec oraz obowiązek obrony protestantów

-klęska Danii w bitwie pod Lutter

-pokój w Lubece z Habsburgami i rezygnacja z wspierania protestantów

d)Etap szwedzki(czwarty)

-Szwecja chciała opanować południowe wybrzeże Bałtyku

-Gustaw Adolf na czele szwedzkiej armii

-zawarcie traktatu z Richelieu i dążenie do obalenia Habsburgów

-śmierć Gustawa Adolfa w bitwie pod Lutzen w 1632

e)Etap francuski(piąty)

-zwycięstwo Francji i klęska armii hiszpańskiej pod Rocroci w 1643

-Ferdynand III po utracie poparcia elektorów(saskiego, brandenburskiego, bawarskiego) zdecydował się na rokowania pokojowe

-zwycięstwa Francji w trakcie rokowań:

*pod Fryburgiem(1644)

*pod Nordlingem(1645)

*pod Lens(1648)

3.TRAKTAT WESTFALSKI(1648)

a) postanowienia polityczno-terytorialne:

-Francja zdobyła Alzację i niektóre ziemie na prawym brzegu Renu

-Szwecja uzyskała część Pomorze Zachodniego ze Szczecinem, biskupstwo bremeńskie, Wismar, Rugię i Verden

-Brandenburgia otrzymała resztę Pomorza Zachodniego

-uznano niepodległość Szwajcarii i Niderlandów

-upadek potęgi Hiszpanii

-Rzesza stała się luźnym związkiem suwerennych państw

b)postanowienia w kwestiach religijnych

-rozszerzono wolność wyznania na kalwinów

-zahamowanie kontrreformacji

II.ABSOLUTYZM WE FRANCJI

1.POJĘCIA

a) monarchia absolutna-forma rządów, w której władza skupia się w rękach jednostki, działającej niepodzielnie i bez żadnej kontroli

b)kolbertyzm- system stworzony przez Colberta, którego założeniem było wspieranie rodzimego przemysłu, handlu i zakładanie licznych manufaktur; wszystko to miało służyć przewadze eksportu nad importem, a co za tym idzie poprawie sytuacji gospodarczej kraju

c) merkantylizm- doktryna ekonomiczna, wg której podstawową miarą bogactwa i siły gospodarczej narodu jest ilość kruszcu uzyskanego głównie z handlu zagranicznego i eksportu

d) Pałac w Wersalu

-siedziba Ludwika XIV i jego dworu

-zaprojektowany przez Louisa le Vau

-budowa trwała 40lat

-3dziedzińce: Marmurowy, Królewski, Dziedziniec Ministrów

-Galeria Lustrzana-centralny punkt pałacu

2.MONARCHIA ABSOLUTNA

a) PANOWANIE LUDWIKA XIII (1610-1643)

-początkowo w rządach wyręczała go Maria Medycejska

-Francja przeżywała głęboki kryzys polityczno-społeczno-gospodarczy

-mianowanie w 1624 Richelieu pierwszym ministrem i otrzymanie przez niego pełnomocnictwa

-polityka kardynała Richelieu:

*dążył do ugruntowania monarchii absolutnej i wzmocnienia pozycji Francji w Europie

*chciał stworzyć nieograniczoną władzę do czego dążono przez unicestwienie wszelkich sił przeciw temu celowi

*chciał scentralizować państwo w jak najwyższym stopniu

*zlikwidował nadzwyczajne prawa hugenotów oraz ich organizację polityczną

*pokonał hugenocką opozycję w wojnie domowej w 1629 w konsekwencji czego ci zmuszeni byli do emigracji

*ograniczył uprawnienia feudałów

*wprowadził zakaz prowadzenia prywatnych wojen

*rozszerzył uprawnienia królewskich intendentów

*rozbudował flotę i armię, by utrzymać kolonie

*Francja stała się potęgą

b)PANOWANIE LUDWIKA XIV (1643-1715)

-rządy w jego imieniu początkowo sprawowała Anna Austriaczka z pomocą Juliusza Mazzariniego

-Mazzarini kontynuował umacnianie monarchii absolutnej, stłumił ruch Fronda wywołany przez przeciwników absolutyzmu

-rządy Ludwika XIV:

*skupiał w swoim ręku władzę nieograniczoną

*dążył do pozbawienia arystokracji władzy realnej

*tłumił wszelkie bunty

*przekupywał szlachtę, by uzyskać jej poparcie

*był jedynym prawodawcą i najwyższym sędzią

*unieważnił postanowienia edyktu nantejskiego

*odebrał wszelkie uprawnienia hugenotom

*usiłował ujednolicić kraj wyznaniowo

*mianował ministrem finansów Jean Baptist Colberta, którego reorganizacja systemu gospodarczego stała się główną podporą rządów króla

*system gospodarczy oparty był na polityce merkantylizmu, co przyniosło wiele korzyści ekonomiczno-społecznych

III.WOJNA W ANGLII

1.DATY:

-1603-śmierć Elżbiety I-ostatniej z dynastii Tudorów i początek dynastii Stuartów

-1625-początek rządów Karola I

-1640-1660-wojna domowa w Anglii

-1641-uchwalenie Wielkiego Napomnienia

-1645-bitwa pod Naseby, ucieczka Karola I do Szkocji

-1649-śmierć Karola I

-1650-zajęcie Irlandii i Szkocji przez Cromwella

-1650-1651-ogłoszenie Aktów Nawigacyjnych przez Cromwella

-1652-1674-wojna Anglii z Holandią

-1653-przyjęcie tytułu lorda protektora przez Cromwella

-1679-uchwalenie dokumentu Habeas Corpus Act

-1685-Jakub II Stuart na tronie Anglii

-1688-chwalebna rewolucja, usunięcie Jakuba II z tronu angielskiego i początek rządów Wilhelma Orańskiego

-1689-wydanie Deklaracji Praw

IV.POLSCY KRÓLOWIE ELEKCYJNI

1.PANOWANIE ZYGMUNTA III WAZY (1587-1632)

-państwo polsko-litewskie osiągnęło największy w swojej historii rozmiar terytorialny

-krytykowano jego pro habsburską politykę

-jego rządy przyniosły regres życia społecznego i państwowego

-pozostawił państwo osłabione

-z uwagi na nieudolne rządy chciano zniesienia wolnej elekcji i zawiązano w 1606 rokosz Zebrzydowskiego

-osłabiono władzę królewską

-decentralizacja rządów

-wzrost znaczenia magnaterii

-w 1620 doszło do zamachu na króla

-uratował go syn Władysław

-w 1613 Polska zawarła sojusz z Habsburgami

-w 1611 Polska zawarła ugodę z Brandenburgią

-w 1618 Polska utraciła na rzecz Brandenburgii lenno pruskie

-śmierć w 1632

2.PANOWANIE WŁADYSŁAWA IV WAZY(1632–1648)

-dążył do wzmocnienia swojej władzy

-rozbudował armię, rozwijał artylerię i flotę wojenną

-dążył do odzyskania korony szwedzkiej

-doprowadził do odzyskania portów i miast w Prusach Książęcych i rozwinięcia handlu wiślanego

-przyłączył do Polski Lębork i Bytów jako księstwa lenne

-kraj rozwijał się gospodarczo:

*odbudowano handel zbożem

*uregulowano spław towarów Wisłą

-śmierć w 1648

3.PANOWANIE JANA KAZIMIERZA(1648-1668)

-zmagał się z powstaniem Chmielnickiego

-toczył wojny z Kozakami, Szwecją i Rosją

-utracił lenno pruskie i lewobrzeżną Ukrainę

-chciał zreformować sposób elekcji

-chciał wzmocnienia władzy monarszej z powodu licznych zdrad magnatów

-stłumił bunt magnatów z Lubomirskim na czele

-po zakończeniu wojny ze Szwecją wznowił kampanię o reformy ustrojowe

-wywołało to wojnę domową:

*1666-klęska króla w bitwie pod Mątwami

*1668-abdykacja króla

4.PANOWANIE MICHAŁA KORYBUTA WIŚNIOWIECKIEGO(1669-1673)

-jego rządy były nieudolne

-brak doświadczenia

-po raz pierwszy sejm koronacyjny został zerwany

-kraj pozostawał zrujnowany po wojnach

-panowały napięte stosunki z Tatarami i Turcją

-nie odzyskano Prus Książęcych

-ugoda w Buczaczu w 1672 z Turcją

-szlachta zgodziła się na podatki

-powstała nowa, silna armia z hetmanem Janem Sobieskim na czele

-śmierć w 1673

5.PANOWANIE JANA III SOBIESKIEGO(1674-1696)

-walka 2 magnackich stronnictw politycznych

*procesarskich-chciało pokonania Turcji i odzyskania wpływów na Ukrainie

*profrancuskie-chciało porozumienia z Turcją

-w 1677 w Gdańsku zawarto układ polsko-szwedzki

-król wycofał się z obozu profrancuskiego i postanowił zbliżyć się z cesarstwem

-1683-odsiecz wiedeńska

-polityka wewnętrzna:

*dążył do dziedziczności tronu i zniesienia wolnej elekcji

*wzmocnił armię

*ze względu na silną opozycją trudno było o przeprowadzanie reform

V.WOJNY RP W XVII

1.POTOP SZWEDZKI

a)przyczyny:

-pretensje Jana Kazimierza do tronu Szwedzkiego.

-walka o Inflanty

-osłabienie RP po innych działaniach militarnych

-dysponowanie najlepszą armią w Europie przez Szwedów

-zdrady polskich magnatów

b)przebieg:

-zajęcie Wielkopolski w trakcie polskich walk z Rosją pod Ochmatowem

-zdrada Radziejowskiego

-zdrada narodowa i zawarcie układu w Kiejdanach między Januszem i Bogusławem Radziwiłłami a Karolem X Gustawem

-Litwa została poddana Szwecji

-kapitulacja Warszawy

-ucieczka Jana Kazimierza na Śląsk

-okupacja Polski

-zawarcie rozejmu i układu antyszwedzkiego z Rosją w 1656 w Niemieży

-najazd Rakoczego na Polskę w 1657

-pokonanie armii siedmiogrodzkiej z pomocą Austrii

-niekorzystny traktat welawsko-bydgoski z 1657:

*Brandenburgia odstąpiła od sojuszu ze Szwecją

*Polska utraciła możliwość podporządkowania sobie Prus

-antyszwedzki układ polsko-szwedzki

-pokój w Oliwie ze Szwecją w 1660:

*uznanie przez RP zmian terytorialnych z 1635

*zrzeczenie się pretensji do tronu szwedzkiego przez Jana Kazimierza

c)skutki:

-postanowienia pokoju w Oliwie

-wpadek gospodarczy

-straty demograficzne

-utrata wielu dzieł sztuki, upadek kultury

-straty materialne

2.POWSTANIE CHMIELNICKIEGO

a) przyczyny:

-brak zgody ze strony RP na zwiększenie rejestru Kozaków

-złe traktowanie kozaków przez magnaterię

-podłoże narodowościowe i religijne

b)przebieg:

-1648-Bohdan Chmielnicki na czele kozackiego powstania

-1648-klęska armii polskich magnatów pod Żółtymi Wodami, Korsuniem i Piławicami

-1649-ugoda w Zborowie

-1651 - wygrana polaków w bitwie pod Beresteczkiem
-1651 - ugoda w Białej Cerkwi
-1654 - ugoda w Perejasławiu (między Chmielnickim, a Rosją)
-1658 - ugoda w Hadziaczu - utworzenie Rzeczpospolitej Trzech Narodów
-1667 - pokój w Andruszowie (między Rosją, a Polską)
c)skutki:
- zmniejszenie i zubożenie ludności ukraińskiej
- podzielenie Ukrainy między Polskę a Rosję
-wzrost znaczenia Rosji i Turcji
- osłabienie Polski
-utrata ziem wschodnich

3.WOJNY Z ROSJĄ

-1584-śmierć cara Iwan IV Groźny

-objęcie władzy przez Borysa Godunowa
- Dymitr Samozwaniec rzekomym ocalałym synem Iwana IV Groźnego

-chce odzyskać należny mu tron
-1604-Dymitr Samozwaniec zbiera małą armię i wyrusza do Moskwy
-1605–umiera Borys Godunow

-tron obejmuje Dymitr Samozwaniec
-1606–I Dymitriada, na czele której staje Wasyl Szujski.
- Wasyl Szujski zostaje carem Rosji.
-1608-1609-II Dymitriada

-1610-zwycięska bitwa pod Kłuszynem pod dowództwem St.Żółkiewskiego

- pojawia się Dymitr II Samozwaniec

-poparcie Sapiehów
- Armia polsko-litewska dociera do Moskwy
- Powstanie przeciwko Polakom w Rosji

- Dymitr II Samozwaniec umiera
- Wasyl Szujski, zawiera układ ze Szwecją, wrogiem RP
-1618-Rozejm w Dywilinie między Rosją a RP
- Polska odzyskała Smoleńszczyznę, ziemię czernihowską i siewierską
-1632– Rosja próbuje odzyskać Smoleńsk
-1634– Wojska Władysława IV rozbijają Rosję
-1634-Pokój w Polanowie

- Rzeczpospolita zatrzymała swoje ziemie
- Władysław IV zrzekł się roszczeń do tronu Moskwy

4..WOJNY Z TURCJĄ

-1620-klęska w bitwa pod Cecorą pod dowództwem St.Żółkiewskiego

- Siły Rzeczpospolitej zostały zniszczone, Żółkiewski umiera
-1621-zwycięstwo pod Chocimiem pod dowództwem K.Chodkiewicza
-pokój w Chocimiu

-1672-Pokój w Buczaczu

-1673 r. – Sejm unieważnia pokój w Buczaczu

-RP zbiera 40-tysięczną husarię
-1674-zwycięstwo pod Chocimiem
-1699-pokój wieczysty w Karłowicach