103.Nowatorstwo sielanek Józefa Bartłomieja Zimorowica
W roku 1663 ukazało się główne dzieło Józefa Bartłomieja Zimorowica, noszące tytuł "Sielanki nowe ruskie...". przez lata uważano ten zbiór utworów za napisany przez Szymona Zimorowica autora "Roksolanek". Zbiorek mieści w sobie siedemnaście wierszy poety, który wyraził w nich przemyślenia dotyczące ważnych epizodów w jego życiu. Jedną z najtragiczniejszych chwil była śmierć jego żony z czwórką maleńkich dzieci, najprawdopodobniej w wyniku zarazy. Ten dotkliwy dla niego cios spowodował napisanie właśnie wierszy z tego tomiku. Pojawiają się znane ze średniowiecza a wracające już w początkach baroku straszne wizję tańca śmierci, powodujące kolisty, opętańczy ruch. Depresyjnym wyznaniom, towarzysza zatrważające opisy rozkładu ciała. Tym lekom towarzyszy jednak wiara podmiotu lirycznego w to że kiedyś ciało udręczone w ziemskim życiu zmartwychwstanie dzięki nieśmiertelnej duszy, a wszystkie cierpienia zostaną przez Boga wynagrodzone. Poeta nie pisze o tym że po śmierci dusza roztopi się w boskim bycie, i zerwie wszystkie kontakty ze swoją wcześniejsza egzystencją. Wierzy on niezachwianie w to że kiedyś ciało będzie doskonałe, takie jakie było w raju. Wszystko to jednak jest oparte w wiarę w to że tak "Zdarzy Bóg", czyli łączy się z tym i moment niepewności i tajemnicy nieprzeniknionej dla człowieka, tym samym nieodłącznej ufności i nadziei. Poeta nie może się tez pogodzić z tym że po śmierci człowieka zostaje po nim tylko ciało, które szybko ulega gniciu, opisanemu zresztą plastycznie, kolorowo i niezwykle realistycznie. Mamy poczucie jakbyśmy sami gnili czytając te wiersze. Zimorowic monumentalizuje jednak pamięć która może pozostać po zmarłym, jeśli żył on właściwie wedle wyznaczników wiary i kierując się cnota. To właśnie sława pozwala mu na nieśmiertelność jeszcze w życiu ziemskim, wśród ludzi. Życie ludzkie jest u niego pokazywane poprzez symbole słońca lub spadającej gwiazdy. Słońce tylko w pewnym momencie jest widoczne, później zaś niknie za horyzontem z pola widzenia ludzi, jednak istnieje nadal, tak jak ludzka dusza po śmierci, podobnie rzecz ma się ze spadająca gwiazdą, która wszak nie spada w jakieś określone miejsce tylko przemierza nieskończone przestrzenie wszechświata. Życie ludzkie, przemijalność ciała, jest z kolei wpisana w zamknięty obieg przemian w naturze. Jak w Piśmie Świętym gdzie czytamy "z prochu powstałeś i w proch się obrócisz" z czasem ciało ludzkie zespala się z natura i pozostają po nim tylko pierwiastki obecne w przyrodzie i w umysłach innych ludzi. Z kolei napis na nagrobnej płycie jest po nim pomnikiem, -przypomnieniem wobec innych. Podobną zresztą funkcję miało podpisanie tego tomiku wierszy imieniem brata, gdyż Bartłomiej chciał w ten sposób utrwalić pamięć po ukochanym bracie Szymonie zmarłym młodo.Ciekawa jest wizja przyszłego życia przedstawiona przez Bartłomieja, która opiera się na całkowitym odwróceniu praw jakie panują w ziemskim życiu w naturze. Nastąpi zmiana w organizacji całej siły kinetycznej, ruchu we świecie, skały zaczną się poruszać, ożyje cała materia, zaś to co wcześniej miało siłę poruszania się ustanie. Można się w ogóle zastanawiać czy określenie "Sielanka przystaje do tych wierszy, są one czasami bowiem dalekie od starożytnych wyznaczników tego gatunku.
105.Zinterpretuj Burdę ruską i Kozaczyznę – na czym polega sprzeczność tekstów z konwencjami literatury arkadyjskiej
Uparty nawrót motywów śmierci, wiodący aż do rozważań o kosmicznym cyklu przemian, nawrót uzasadniony osobistymi depresjami poety, nadaje swoisty ton poetyce sielanek. Rodzi się wątpliwość, czy narzucone tytułem określenie gatunkowe odpowiada utworom zawartym w zbiorze, zwłaszcza że znalazły się tu dwie sielanki (Kozaczyzna, Burda ruska) tak daleko odbiegające od konwencji gatunkowej, że od dawna kwestionowano ich miejsce w zbiorku. Ani wybór opisywanego zdarzenia (rabunki i okrucieństwo oddziałów Chmilenickiego), ani ich lokalizacja lwowska (a więc nie wieś) nie odpowiadają tradycjom polskiego sielankopisarstwa. Relacja między autorem a narratorem są tu takie jakie w pamiętniku, oparte na utożsamieniu autora i podmiotu. Zgodnie z biografią autora terenem sielankowych zdarzeń jest Lwów, ukazany z różną dokładnością, od reportażowego realizmu (w sielankach kozackich) aż po poetyckie peryfrazy, gdzie wystarczy identyfikacja terenu jako krainy „podolskich skotopasów”. Po prostu temat rozważań narzuca różne potrzeby identyfikacji miejsca.Poeta proponuje więc nową wersję przeżyć: sielankę przedmieścia, gdzie narrator zaprasza do współudziału w pracach ogrodniczych lub, z tą sama intencją pochwały natury, odkrywa poezję straganów miejskich. W sielankach Zimorowica wystepują dwie wyraźne intencje w stylistyce:poszukiwanie kolorytu lokalnego prymitywu w wiejskich zabobonach, dobieranie kwiatów z „zielnika sielskiego”, innych niż „kwiaty pańskie”. Druga intencja stylistyczna to budowanie mieszczańskich landszaftów, opartych na konwencjonalnych motywach antyku. Zimorowic pragnie przede wszystkim przekazywać swoje wzruszenie.
106.Historiograficzność Burdy ruskiej i Kozaczyzny.
Główny narrator przedstawia się na początku w tradycyjnym sztafażu sielankowym, tyle tylko, że podkreśla swoje cechy regionalne. Rys ten zostaje utrzymany do końca i rozwijany rozmaicie, spełniając tytułową zapowiedź, że są to sielanki ruskie, a więc nawiązujące do lokalnego kolorytu ludowej prostoty: częściej więc występują bohaterowie o imionach ruskich (Hafia, Daniłko, Demian) niż polskich (Leszko, Stokłos, Miłosz), odbywają się obrzędy ruskie. Ta harmonia współżycia, na której oparta jest sielankowa tradycja, łamie się w roku 1648. wobec tego potrzebna była weryfikacja narratora: kim on jest? Zimorowic nie wycofuje się ze stylizacji, przeciwnie, i główny narrator (Dorosz), i jego rozmówcy w dwu sielankach kozackich, przeciwstawiają się buntom i nieludzkim czynom jakich dokonują „niebożni olbrzymowie”. Historia, która dotąd stanowiła tylko tło wydarzeń w „krainie podolskich skotopasów”, wdarła się w ów kraj z całym okrucieństwem. W kompozycji zbiorku te dwa utwory zamykają dramatycznym akcentem opowieść o kraju harmonijnym. Stanowią symboliczny koniec sielanki. W tych momentach ujawniają się granice identyfikacji, odmienny niż w sielance szlacheckiej, oparty bowiem na doświadczeniu biograficznym patrycjusza, który, zapożyczając się w lokalnym języku i obyczaju ludowym, nie przeciwstawia wsi miastu, lecz właśnie wśród miejskiego ludu odnajduje klimat kontaktów z naturą. Był to oczywiście wyłom w tradycji gatunku i bohater ruskich sielanek, Miłosz, indagowany przez przyjaciół usprawiedliwia własną koncepcję, budując apoteozę miasta jako krajobrazu, jako „bogatej szafarni”, ale miasta oglądanego z perspektywy przedmieścia, z perspektywy Kaleczej Góry, gdzie miał swój letni dom w ogrodzie.
107.Jakie można dostrzec związki pomiędzy Żałobą a twórczością Szymona Zimorowica
„Załoba” niedatowana sielanka Bartłomieja Zimorowica, gdzie wypowiedziane zostały dwa zdania, wyjaśniające zagadkę autorstwa „Roksolanek” Szymona Zimorowica. Jedno mówi o Szymownie, poecie i jego wierszach. Drugie zdanie z innego miejsca tej samej sielanki mówi o Bartłomieju, poecie, który bratu składa dar ze swoich wierszy.