Definicja hipoterapii i zakres działań hipoterapeutycznych
Słowo hipoterapia (od gr. hippos – koń) w Niemczech i krajach anglosaskich oznacza tylko i wyłącznie fizjoterapię na koniu, gimnastykę leczniczą na koniu, tymczasem w Polsce termin ten przyjął się w szerszym znaczeniu i dotyczy ogółu działań terapeutycznych związanych z koniem i jazdą konną. Hipoterapia to działanie mające na celu przywracanie zdrowia i sprawności przy pomocy konia i jazdy konnej. Daje ona wiele możliwości terapeutycznych, dlatego jest jedną z metod o największym zasięgu pod względem różnorodności korzystających z niej pacjentów.
Z hipoterapii mogą korzystać osoby:
po przebytych chorobach zostawiających trwałe ślady w sprawności fizycznej i/lub psychice,
upośledzone umysłowo,
z zaburzeniami rozwoju,
z uszkodzeniem analizatorów (wzrok, słuch),
niedostosowane społecznie.
Hipoterapia korzysta najczęściej z zasobu i terminologii gimnastyki ogólnej oraz innych specjalistycznych metod terapeutycznych, ale nie stworzyła swojej systematyki ćwiczeń, ze względu na różnorodność pacjentów, a co za tym idzie na konieczność podejmowania zróżnicowanych działań. Każda z metod przygotowana jest w taki sposób, aby dzięki jej zastosowaniu maksymalnie rozszerzyć potencjał rozwojowy dziecka, bazując na jego możliwościach, a także uczyć je jak najbardziej samodzielnego zaspokajania swoich potrzeb życiowych.
Hipoterapia jest metodą uzupełniającą i wspomagającą główne metody terapeutyczne, dlatego dobrze, gdy hipoterapeuci są specjalistami z zakresu pedagogiki, pedagogiki specjalnej, psychologii, logopedii lub rehabilitacji. Ważne jest, aby dzieci z konkretnymi schorzeniami trafiały do odpowiednich hipoterapeutów – specjalistów.
Wyodrębnione są następujące działania hipoterapeutyczne:
Fizjoterapia na koniu – przywracanie sprawności fizycznej poprzez odpowiednią gimnastykę leczniczą wykonywaną na koniu poruszającym się stępem, zalecana i nadzorowana przez lekarza, prowadzona przez fizjoterapeutę. Jest uzupełnieniem klasycznej fizjoterapii.
Psychopedagogiczna jazda konna – zespół działań podejmowanych w celu usprawnienia intelektualnego, poznawczego, emocjonalnego i fizycznego. Podczas jazdy konnej i czynności z nią związanych stosowane są działania edukacyjne, pedagogiczne, elementy psychoterapii, terapii zajęciowej i logopedii. Zajęcia prowadzone są przez pedagogów i psychologów.
Terapia z koniem – to umożliwienie pacjentowi poznania zwierzęcia i nawiązania z nim kontaktu. Efektem terapeutycznym jest poprawienie komunikacji pacjenta ze światem zewnętrznym. Sama jazda konna może, ale nie musi być jednym z elementów tej formy terapii. Zajęcia prowadzone są przez pedagogów, psychologów i psychiatrów.
Jazda konna dla osób niepełnosprawnych – sport i rekreacja – nie stanowi części hipoterapii, ale jest z nią ściśle związana i ma aspekt terapeutyczny. Umożliwia aktywność sportową osobom niepełnosprawnym, wyrabia w nich nawyk i potrzebę aktywnego spędzania wolnego czasu w otoczeniu przyrody. Zajęcia prowadzone są przez specjalnie przygotowanych instruktorów jazdy konnej i instruktorów hipoterapii.
Poszczególne formy hipoterapii przenikają się i uzupełniają. Pacjent, który przychodzi na zajęcia najczęściej boryka się z różnymi problemami i aby mu pomóc, trzeba dopasować stosowane działania do jego potrzeb, a nie forsować go jedną z form hipoterapii w czystej postaci. Zaletą różnorodności działań hipoterapeutycznych jest to, że terapia ta nigdy nie nudzi się pacjentom i można ją stosować przez całe lata.
Cele działań hipoterapeutycznych:
Stymulacja rozwoju psychoruchowego dziecka, w tym:
poprawa koordynacji wzrokowo-ruchowej, orientacji przestrzennej oraz rozeznania w schemacie własnego ciała,
zwiększenie możliwości do wykonywania ćwiczeń,
rozwijanie samodzielności;
zmniejszenie zaburzeń równowagi i poprawa reakcji obronnych;
zwiększenie możliwości lokomocyjnych;
zwiększenie poczucia własnej wartości;
relaksacja i osłabienie reakcji nerwicowych;
zapewnienie kontaktu ze zwierzęciem i przyrodą.
Walory hipoterapii:
kontakt z żywym zwierzęciem mający ogromny wpływ na rozwój emocji, budowanie więzi społecznych oraz zaspokajanie potrzeby lub nabywanie umiejętności dawania czegoś od siebie i opiekowania się kimś
kontakt z przyrodą i przebywanie w zupełnie nowym środowisku, zdobywanie nowych, specjalnych umiejętności ruchowych, które mogą podnieść wartość dziecka w oczach rówieśników, rodziców, opiekunów, a przede wszystkim w jego własnych oczach;
bycie na górze spojrzenie na świat i ludzi z wysokości końskiego grzbietu ma ogromne znaczenie terapeutyczne, daje dziecku poczucie władzy i poczucie bezpieczeństwa
ożywienie oddechu dziecka i wywołanie empatycznego krzyku podczas poruszania się kłusem lub galopem jest sposobem na przezwyciężenie „pancerza” napiętych mięśni, blokujących swobodny ruch, oddech, a wraz z nim swobodne przeżywanie uczuć, pobudzany jest wtedy nie tylko aparat oddechowy i artykulacyjny, ale także układ hormonalny i tempo obiegu krwi
dziecko ma możliwość bycia sprawcą, opiekowanie się koniem, czyszczenie, karmienie, oprowadzanie go, jazda na jego grzbiecie, zatrzymywanie go i „wprawianie w ruch” to źródła olbrzymiej satysfakcji, poczucia siły i samodzielności;
przyjemne wrażenia dotykowe i uspokojenie;
łagodny, kołyszący ruch konia sprzyja relaksacji