Budowa komina - normy i przepisy
W budynku, w którym jest zamontowany kocioł powinien być wybudowany przewód odprowadzający spaliny na zewnątrz. Polskie normy i przepisy ściśle określają z jakich materiałów i w jaki sposób powinien być wykonany komin. Dom może mieć jeden lub więcej kominów. Ze względów praktycznych, w jednym kominie umieszcza się wszystkie przewody kominowe: spalinowy, dymowy i wentylacyjny. Ważną zasadą jest to, by każde ogrzewane i wentylowane pomieszczenie miało oddzielny przewód wentylacyjny.
Rozmiary przewodów określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku, w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690). Są one również uzależnione od sprawności i rodzaju kotła. Przewody kominowe w budynku: wentylacyjne, spalinowe i dymowe powinny wymiarem przekroju, sposobem prowadzenia i wysokością stwarzać potrzebny ciąg zapewniający wymaganą przepustowość oraz spełniać wymagania określone w Polskich Normach dotyczących wymagań technicznych dla przewodów kominowych oraz projektowania kominów.
Komin spalinowy
Przewody spalinowe i obudowa komina muszą być wykonane z materiałów niepalnych i spełniać wymagania dotyczące badań ogniowych małych kominów. Obudowa kanałów powinna mieć odporność ogniową 60 minut. Dopuszcza się wykonanie obudowy, o której mowa, z cegły pełnej grubości 12 cm, murowanej na zaprawie cementowo-wapiennej, z zewnętrznym tynkiem lub spoinowaniem. Odległość pomiędzy wylotem przewodu spalinowego i dymowego a najbliższym skrajem korony drzew dorosłych powinna wynosić co najmniej 6 m. Wymiary przekroju poprzecznego kanałów spalinowych dostosowane powinny być do ilości odprowadzanych spalin, liczby i wielkości połączonych z przewodem palenisk, wysokości przewodu i różnicy temperatur spalin i powietrza zewnętrznego.
Według Rozporządzenia Ministra Infrastruktury, przy odprowadzaniu spalin z jednego lub dwóch pieców węglowych podłączonych do wspólnego przewodu albo z jednego pieca gazowego kąpielowego wymiary przewodu powinny wynosić:
» najmniejszy wymiar przekroju lub średnica murowanych przewodów kominowych spalinowych o ciągu naturalnym i przewodów dymowych powinna wynosić co najmniej 0,14 m (14x14 cm dla przekroju kwadratowego, 15 cm dla kołowego),
» dopuszcza się przewody o średnicach mniejszych (np. 12 cm), których zastosowanie wynika z nowych technologii i postępu w technice spalania (średnicę można więc dobrać do odpowiedniego typu paleniska i przewidywanej mocy),
» kominy, które mają przekrój większy niż 0,075 m2 powinny być wydzielone z konstrukcji budynku,
» przewody i kanały spalinowe odprowadzające spaliny od kotłów grzewczych z palnikami na paliwa gazowe o obciążeniu powyżej 35 kW powinny mieć przekrój wynikający z obliczeń,
» trzony kuchenne na paliwo stałe oraz paleniska otwarte (kominki) o wielkości otworu paleniskowego kominka do 0,25 m2 mogą być przyłączone wyłącznie do własnego, samodzielnego przewodu dymowego, posiadającego co najmniej wymiary 0,14x0,14 m;
» w przypadku trzonów kuchennych typu restauracyjnego oraz kominków o większym otworze paleniskowym - co najmniej 0,14x0,27m,
» piece na paliwo stałe, posiadające hermetyczne zamknięcie, mogą być przyłączone do jednego przewodu dymowego o przekroju co najmniej 0,14x0,14 m, pod warunkiem zachowania różnicy poziomu włączenia co najmniej 1,5 m oraz nie przyłączania więcej niż trzech pieców do tego przewodu,
» długość przewodów spalinowych poziomych (czopuchów) nie powinna wynosić więcej niż 1/4 efektywnej wysokości komina i nie więcej niż 7 m.
Przewody spalinowe i dymowe powinny być wyposażone odpowiednio w otwory wycierowe lub rewizyjne, zamykane szczelnymi drzwiczkami, a w przypadku występowania spalin mokrych - także w układ odprowadzania spalin.
Sezonowo używane kominy powinny być zabezpieczone siatką odporną na korozję, nie dopuszczając do zakładania gniazd przez ptaki. Na kominach nie można instalować urządzeń technicznych i sanitarnych, nie stanowiących wyposażenia komina.
Przewody wentylacyjne
Przewody wentylacyjne, tak jak dymowe czy spalinowe muszą być wykonane z materiałów niepalnych. Palne izolacje cieplne i akustyczne oraz inne palne okładziny mogą być stosowane jedynie na zewnętrznej ich powierzchni w sposób ograniczający rozprzestrzenianie się ognia. Wymiary przewodów wentylacyjnych określa się na podstawie ilości odprowadzanego powietrza, wysokości przewodów i różnicy temperatur.
Przekrój kanałów do wentylacji grawitacyjnej powinien mieć powierzchnię najmniej 0,016m2 oraz najmniejszy przekrój 0,11m. W kanałach wentylacji mechanicznej wymiary przewodów wynikają z obliczeń przepływów powietrza.
Według Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 2002 roku (par.141) zabrania się stosowania:
» zbiorczych przewodów wentylacji grawitacyjnej,
» grawitacyjnych zbiorczych przewodów spalinowych i dymowych. W jednym przypadku dopuszcza się stosowanie zbiorczych przewodów - jeśli są przystosowane do pracy z urządzeniami z zamkniętą komorą spalania i wyposażone w zabezpieczenia przed zanikaniem ciągu kominowego
» indywidualnych wentylatorów wyciągowych w pomieszczeniach, w których znajdują się wloty do przewodów spalinowych.
Przewody wentylacyjne powinny być znajdować się pomiędzy pomieszczeniami ogrzewanymi. Zaleca się prowadzenie przewodów wentylacyjnych i spalinowych obok siebie oraz wyprowadzanie ich ponad dach na wysokość zabezpieczającą przed zadmuchiwaniem.
Dopuszcza się wykonywanie kanałów poziomych o długości do 2 m, łączących pomieszczenia wentylowane z pionowym kanałem wywiewnym. Kanał poziomy powinien być wykonany z blach, bez dodatkowych załamań i o przekroju zwiększonym o 50% w stosunku do kanału pionowego.
Kanały kominów powinny być wykonane z odpowiednich materiałów. Powinny one być dopuszczone do stosowania w budownictwie w zakresie sanitarnym, a także parametrów ciśnienia, temperatury, wilgotności i odporności ogniowej. Ponadto wyloty kanałów powinny być dostępne do czyszczenia i okresowej kontroli. W tym celu należy wykonać stałe dojścia do kominów.
Wyprowadzenie przewodów wentylujących piony kanalizacyjne do przewodów dymowych i spalinowych oraz do przewodów wentylacyjnych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi jest zabronione.
Kominy tradycyjne - z cegły mogą być wbudowane w ściany nośne domu, na których opierają się stropy, co jednocześnie zapobiega powstawaniu pęknięć tynków.
Duża masa kominów sprzyja akumulacji ciepła pozyskiwanego z przepływających kanałami spalin oraz stabilizuje temperaturę w sąsiadujących z kominem pomieszczeniach.
Z czego budować
Cegły pełne, używane do budowy komina, muszą być dobrze wypalone, bez zawartości margla, kamieni, z prostymi i gładkimi powierzchniami bocznymi.
Niestety, obecnie coraz trudniej znaleźć dobrej jakości materiał, gdyż duże firmy produkujące ceramiczne materiały budowlane po macoszemu traktują ten wyrób, skupiając całą uwagę na masowej produkcji pustaków lub klinkieru.
Obłożenie klinkierem wystającej ponad dach części komina zwiększa jego trwałość (fot. CRH Klinkier)
Lokalne cegielnie nie zawsze dysponują odpowiednim surowcem lub stosują uproszczenia w technologii produkcji, które negatywnie wpływają na jej jakość. Oczywiście, zwykłe cegły można zastąpić cegłami klinkierowymi lub licowymi, ale znacznie zwiększy to koszty budowy komina.
Warto więc przed zakupem sprawdzić wyrywkowo jakość materiału. Dobra cegła powinna mieć równe i gładkie boki, w miarę jednolitą barwę, na powierzchni nie powinny być widoczne pęknięcia.
Przy uderzeniu młotkiem murarskim dobra cegła wydaje czysty, metaliczny dźwięk, a nie głuchy lub stłumiony. Cegła upuszczona z wysokości 2 m na twarde podłoże może pęknąć na pół, wyszczerbić się, ale nie rozpaść na drobne kawałki.
Przełamanie powinno przebiegać wzdłuż linii prostej, a na przełomie nie mogą występować barwne smugi. Do murowania kominów nadaje się wyłącznie cegła klasy 15 (dawniej 150).
Murowany komin można „wypuścić” na zewnątrz (fot. Archiwum BD)
Szczególnie starannie trzeba dobierać jakość cegły do budowania kanałów dymowych (kominków lub kotłów na paliwa stałe) oraz tych części, które będą narażone na bezpośrednie oddziaływanie warunków atmosferycznych (wyloty kominów ponad dachem, kominy tradycyjne z cegły wbudowane w ścianę zewnętrzną).
Jaki komin?
Kominy tradycyjne - z cegły mogą być budowane jako wolno stojące, niezwiązane ze ścianami konstrukcyjnymi, można też je połączyć ze ścianami nośnymi. Ze względu na duży ciężar, pod kominem musi być wykonana ława fundamentowa o wymiarach wynikających z dopuszczalnego obciążenia gruntu.
Dolną część komina do pierwszego otworu przyłączeniowego lub poziomu gruntu, można budować z bloczków betonowych bardziej odpornych na ewentualne zawilgocenie.
Pod kominem musi być umieszczona pozioma izolacja przeciwwilgociowa ułożona na poziomie gruntu lub ławy fundamentowej w budynkach podpiwniczonych.
Wymiary komina są zawsze wielokrotnością szerokości cegły, która wynosi 12 cm plus 1 cm spoiny. Pozwala to na utworzenie kanałów o przekroju 14x14 cm, 14x27 cm lub 27x27 cm, najmniejsza szerokość zewnętrzna komina wynosi 38 cm. Kanały mogą być stawiane jednorzędowo lub dwurzędowo przy czym ten drugi wariant wymaga bardzo dokładnego rozplanowania wlotów do kanałów, aby nie nastąpiło ich krzyżowanie się.
Wyloty kanałów wentylacyjnych muszą być skierowane w dwie strony komina (na przestrzał) – zabezpieczy to przed wdmuchiwaniem powietrza przez silne wiatry (fot. Archiwum BD)
W kominie mogą być utworzone kanały wentylacyjne – z reguły o wymiarach 14x14 cm, dymowe od palenisk na paliwa stałe oraz spalinowe od kotłów gazowych, olejowych, a także wyciągów nadkuchennych.
Ich wymiary muszą być dostosowane do mocy zamontowanych urządzeń, ale najczęściej jedynie kanały dymowe powinny mieć wymiary większe niż 14x14 cm.
Wkład w kominie
W kanałach spalinowych do podłączenia kotłów gazowych lub olejowych muszą być umieszczone wkłady zapobiegające niszczeniu cegieł przez oddziaływanie kondensujących spalin.
Spaliny z tych kotłów mają stosunkowo niską temperaturę, co sprawia, że po schłodzeniu w kanale wykrapla się z nich para wodną, która w połączeniu z produktami spalania tworzy agresywny kondensat.
Wkłady ze stali kwasoodpornej lub kamionki powinny być montowane w trakcie murowania komina, co znacznie ułatwia ich montaż.
Wkłady nie mogą być „zabetonowane” w kanałach, gdyż uniemożliwi to swobodne ich wydłużanie się przy wzroście temperatury. W kanałach dymowych i spalinowych nie można zapomnieć o wyczystkach – otworach poniżej wlotów do kanałów umożliwiających usunięcie sadzy. Dlatego na spodzie wkładów kominowych instalowane są zaślepki z rurką do odprowadzenia skroplin.
Murowanie
Przy murowaniu komina z cegieł trzeba przestrzegać zasady przewiązywania poszczególnych warstw – spoiny pionowe muszą być przesunięte o pół długości cegły. Nie należy układać cegieł połówkowych, a cegły muszą być murowane na tzw. pełną spoinę zlicowaną z płaszczyzną ścianki kanału. Prawidłowe murowanie znacznie ułatwia użycie prostego przyrządu – szablonu. Jest to ok. 0,5 m odcinek kwadratowej „rury” zbitej z desek lub wykonanej z blachy.
Komin musi być przykryty tzw. czapą (fot. archiwum BD)
W dolnej części umieszcza się sprężyste zaczepy zapobiegające wpadaniu szablonu do kanału. Szablon unosi się po wymurowaniu kilku warstw i układa następne. Użycie przyrządu zapobiega wpadaniu zaprawy do kanału i pozwala na uzyskanie pełnych i gładkich spoin.
Do murowania używa się mocnej (np. M7) zaprawy cementowo-wapiennej lub w przypadku klinkieru – specjalnych, gotowych zapraw. Jeśli komin murowany stanowi część ściany nośnej to powinien zostać z nią przewiązany.
Ponieważ ściany wykonuje się najczęściej z materiałów o innych wysokościach niż mają cegły, przewiązania wykonuje się co każdą warstwę muru, wypuszczając cegły komina na min. 1/2 ich długości.
Nie można natomiast wprowadzać w przekrój komina bloczków ściennych. Odcinek komina ponad dachem wykonuje się najczęściej z cegły klinkierowej co nie tylko zdobi dom, ale również zapewnia wysoką jego trwałość.
Można też murować ze zwykłej cegły, a następnie otynkować, ale trzeba liczyć się z tym, że tynk zacznie odpadać. Na wierzchu konieczne będzie osadzenie tzw. czapy – w postaci betonowej płyty lub blaszanego zadaszenia – chroniącej komin murowany przed zaciekaniem wody.
Wyloty z kanałów spalinowych lub dymowych wyprowadza się pionowo do góry, osłaniając je nasadkami zapobiegającymi przed wnikaniem wody opadowej i stabilizującymi ciąg kominowy.
Natomiast wyloty kanałów wentylacyjnych umieszcza się w bocznych ściankach komina, przy czym musi być zapewniony obustronny wylot powietrza.
Budowa komina murowanego
Zamontowanie w otworach dymowych kratek chroni przed możliwością zagnieżdżenia się ptaków. Jeśli kanały te prowadzone są dwurzędowo, to koniecznie trzeba wyprowadzić je pionowo ponad czapę i zamontować nasadki w kształcie litery T, ustawione skośnie do osi poziomej komina. Zgodnie z przepisami, kominy tradycyjne z cegły przebiegające przez pomieszczenia muszą być otynkowane, a przy ich przejściu przez dach o konstrukcji drewnianej musi być zachowany odstęp minimum 30 cm od elementów drewnianych.