DZIAŁALNOŚĆ URBANISTYCZNA SYKSTUSA V

SYKSTUS V W Rzymie zbudował akwedukty Aqua Marcia i Aqua Felice i dostarczył wodę m.in. na pozbawione jej dotąd wzgórza rzymskie. Dzięki temu mogły być na nowo zabudowane i zamieszkane. Wybudował Pałac Laterański, zachowując antyczną Scala Santa, i powiększył pałac na Kwirynale. Zmienił układ ulic, by połączyć szerokimi traktami wszystkie bazyliki. Położył fundament pod Schody Hiszpańskie. Rozbudował Pałac Watykański, wystawił nowy gmach dla Biblioteki Watykańskiej. Udało mu się też ukończyć kopułę Bazyliki św. Piotra według projektu Michała Anioła. Nie miał jednak szacunku dla budowli antycznych i wiele z nich zburzył. Niektóre odnowił, przydając im elementy chrześcijańskie. Kolumny Trajana i Antonina poświęcił św. Piotrowi i św. Pawłowi. Na obelisku Nerona, przeniesionym na środek Placu św. Piotra, kazał ustawić relikwiarz z kawałkami Krzyża Pańskiego.

SYKSTUS V Zasłynął również jako budowniczy i mecenas sztuki. Zarządził wyburzenie starego pałacu na Lateranie, na jego miejscu zbudowano nowy, zachowując jedynie antyczne schody oraz kaplicę Mikołaja III, która od tego czasu stanowi oddzielną budowlę. Sykstus V powiększył Kwirynał (do roku 1870 był to pałac papieski, po II wojnie światowej stanowi siedzibę prezydentów włoskich).

SYKSTUS V zakończył budowę Bazyliki św. Piotra, którą wieńczy gigantyczna kopuła. Wybudował tę część Watykanu, w której obecnie rezyduje papież. Polecił, aby na placu św. Piotra umieszczono egipski obelisk zdobiący dawniej cyrk Kaliguli. Obelisk ten był świadkiem męczeńskiej śmierci św. Piotra i innych chrześcijan. W Watykanie zbudował nową bibliotekę i drukarnię, a dla Rzymu wybudował akwedukt Aequa Felice i Schody Hiszpańskie.

Na polecenie Sykstusa V na Lateranie została zbudowana kaplica papieska San Lorenzo, w której znajduje się słynny obraz Chrystusa Acheropita. Zgodnie z legendą zaczął go malować św. Łukasz Ewangelista, a dokończyli aniołowie. Na placu św. Jana na Lateranie znajduje się najwyższy z 13 egipskich obelisków (z cokołem ma wysokość prawie 50 metrów), który początkowo stał przy Circus Maximus. Na nowe miejsce kazał go przenieść Sykstus V.

Perspektywa planimetryczna, nieodłączny atrybut przestrzeni miejskiej co najmniej od końca siedemnastego wieku, zawitała w mieście europejskim za sprawą Felice’a Perettiego, który przeszedł do historii jako papież Sykstus V. Podczas swojego panowania w latach 1585-1590, Sykstus V zmienił Rzym bardziej niż którykolwiek z jego poprzedników. Do jego największych architektonicznych osiągnięć zalicza się doprowadzenie akweduktów do wielu dzielnic Rzymu pozbawionych bieżącej wody oraz ukończenie budowy Biblioteki Watykańskiej i kopuły Bazyliki Św. Piotra zaprojektowanej przez Michała Anioła. Co najważniejsze dla naszych rozważań, Sykstus V połączył siedem miejsc, które były głównymi celami pielgrzymek, prostymi ulicami. W ten sposób powstały, jak je nazywa Richard Sennett, „wzrokowe tunele”[1]. Inspiracją dla Sykstusa był słynny szkic Pisanella, który przedstawia zmniejszające się, kamienne łuki. Mimo, że jest ich jedynie pięć, oglądający mają wrażenie przemieszczania się przez tunel, który rozciąga się aż po horyzont. W planie Sykstusa pielgrzymi mieli szukać swojej drogi w podobnych tunelach. Aby taki tunel dawał maszerującym wrażenie ruchu, należało zamknąć jego odleglejszy kraniec planem. Ogromne, płaskie fasady kościołów nie mogły służyć do tego celu, więc Sykstus użył obelisków. Strzeliste budowle z kamienia efektywnie pomagały stworzyć wrażenie perspektywy, kierując oczy pielgrzymów w stronę końca ich marszruty.(…)

P LAC NA KAPITOLU

Projekt placu zakładał budowę kilku gmachów użyteczności publicznej. Na wprost na osi wejścia znalazł się pałac Senatu, z południowej i wschodniej strony: pałac Konserwatorów i Muzeum. Otwarcie od strony zachodniej, ujęte w ramy zbiegających się skrzydeł gmachów Konserwatorów i Muzeum, zwrócone było w kierunku położonego poniżej, rozwijającego się miasta.

Wnętrze placu o kształcie rozszerzającego się ku wschodowi prostokąta tworzyło oprawę dla gmachu Senatu, wzbogacając widoki dalekimi perspektywami Forum Romanum.

P odłoga placu, z eliptycznym wgłębieniem w części centralnej, z płyt ciemnego marmuru wzbogacona została bardzo charakterystycznym rysunkiem. Wykonane z jasnego marmuru stopnie i linie wzoru kierują wzrok obserwatora ku centralnemu punktowi placu, w którym umieszczony został monumentalny, odlany ze spiżu i niegdyś złocony, posąg Marka Aureliusza na koniu.

Oprawę otwarcia widokowego w części zachodniej stanowią mur oporowy i balustrada z grupami rzeźbiarskimi. Ku miastu wiedzie niezbyt stroma rampa. Wyloty boczne placu zamknięte są stromymi schodami prowadzącymi do Skały Tarpejskiej i kościołowi Santa Maria. Plac stanowi jeden z najpiękniejszych przykładów urbanistyki Renesansu we Włoszech.

P LAC ŚW. PIOTRA

Plac Świętego Piotra (wł. Piazza San Pietro) - plac przed bazyliką św. Piotra na Watykanie, należący do osi łączącej bazylikę i Via della Conciliazione. Został zaprojektowany w 1656 przez Berniniego jako prostopadły owal, który od strony zachodniej za pośrednictwem części w kształcie trapezu otwiera się na fasadę bazyliki, od strony wschodniej wychodzi na przebitą w latach 30. XX w. Via della Conciliazione.

Otacza go portyk Berniniego zbudowany w latach 1656-1667. Olbrzymia, czterorzędowa kolumnada w porządku doryckim, zwieńczona jest attyką, na której ustawiono posągi 140 świętych. Wśród nich, po lewej stronie, na wysokości fontanny, można znaleźć pomnik św. Jacka Odrowąża, dominikanina, jedynego świętego pochodzącego z Polski. Symbolika kolumnady ma związek z kontrreformacją i można się w niej dopatrywać wyciągniętych rąk Kościoła, pragnących ogarnąć wszystkich.

Centralne miejsce placu zajmuje egipski obelisk, zdobiący dawniej cyrk Kaliguli. Wraz z podstawą i krzyżem obelisk mierzy 40 metrów wysokości[potrzebne źródło]. Wedle tradycji był świadkiem męczeńskiej śmierci św. Piotra i innych chrześcijan. Obelisk pochodzi z XIII w. p.n.e., w Rzymie znalazł się I w. i początkowo był ustawiony na Cyrku Nerona. W 1586 papież Sykstus V polecił przenieść go na obecne miejsce architektowi Domenico Fontanie.

Bernini przy projektowaniu placu wykorzystał obelisk jako punkt wskazujący środek owalu. W roku 1675 zaprojektował otaczającą go fontannę.

Na placu symetryczne ustawiono jeszcze dwie fontanny. Jedna z nich, znajdująca się po prawej stronie placu, jest dziełem Maderny, a druga jest jej wierną kopią (dzieło Fontany). Po lewej stronie, pomiędzy bazyliką a kolumnadą znajduje się Spiżowa Brama strzeżona przez gwardię szwajcarską. W głębi widoczne są Schody Królewskie - Scala Regia - dzieło Berniniego.

P IAZZA DI SPAGNA (PLAC HISZPAŃSKI)

Piazza di Spagna to długi, chaotyczny, prawie całkowicie zabudowany plac, z fontanną Barcaccia w kształcie łodzi pośrodku. To ostatnie dzieło ojca Berniniego upamiętnia wielką powódź w Boże Narodzenie 1598 r., kiedy to płynąca po Tybrze barka została wyrzucona właśnie tutaj na zbocza wzgórza Pincio.

Hiszpańskość słynnych schodów, spływających kaskadą balustrad i balkonów obok wspomnianego wyżej domu, wynika jedynie z faktu, że prowadzą do ambasady Hiszpanii, od której pochodzi również nazwa placu..

Na szczycie schodów znajduje się Trinita dei Monti, kościół budowany głównie w XVI w., zaprojektowany przez Carla Madernę i sfinansowany przez króla Francji.