POJĘCIA I ZAGADNIENA Z OKRESU MIĘDZYWOJENNEGO

Wzrost pozycji Niemiec na arenie międzynarodowej:

• Przyłączenie Niemiec do Ligi Narodów i uzyskanie stałego miejsca w Radzie LN,

• Zmniejszenie rocznych rat spłat reparacji wojennych,

• Ograniczenie, wręcz umorzenie strat.

Przyczyny nieskuteczności Ligi Narodów:

• Niemożność wprowadzania sankcji,

• Odejście członków: Niemiec, Włoch, Japonii i ZSRR,

• Lekceważenie układów międzynarodowych przez państwa faszystowskie i komunistyczne.

Za twórcę państwa radzieckiego uważa się Włodzimierza Lenina, jego następcą był Józef Stalin. Organizator Armii Czerwonej – Lew Tracki.

Cechy ustroju politycznego:

• Pozbawienie ludności podstawowych praw,

• Dyktatorskie rządy Stalina,

• Podporządkowanie życia społeczno – politycznego ideologii komunistycznej.

Cechy gospodarki:

• Likwidacja własności prywatnej (kolektywizacja wsi, nacjonalizacja przemysłu),

• Centralne zarządzenia.

INDOKTRYNACJA – propaganda mająca na celu wpajanie określonej ideologii, poglądów lub przekonań.

NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR)

NEP (Nowa Polityka Ekonomiczna)

Przyczyny powstania faszyzmu:

• Niezadowolenie z podziału terytorialnego po I wojnie światowej

• Poczucie wykorzystania – frustracje społeczne,

• Trudna sytuacja gospodarcza i społeczna (drożyzna, inflacja),

• Bezrobocie,

• Demobilizacja armii,

• Kryzys demokracji parlamentarnej, nieskuteczność rządu,

• Próba wprowadzenia rządów silnej ręki,

• Nastroje rewolucyjne.

FASZYZM – forma totalitarnej dyktatury nacjonalistycznej. Kierunek ruch społeczno – polityczny – jako ideologia.

BENITO MUSSOLINI:

• Utworzył związki kombatantów (fasci) nazywane związkami faszystowskimi,

• „Czarne koszule” to bojówki stosujące terror wobec opozycji socjalistycznej,

• Głosił ideę budowy wielkich Włoch na wzór Rzymu.

FASZYZM:

• Kult wodza,

• Hasła nacjonalizmu,

• Potępiał komunizm,

• Był przeciwny parlamentowi,

• Likwidował opozycję,

• Ingerował we wszystkie dziedziny życia społecznego i gospodarczego,

• Zachował gospodarkę rynkową i własność.

Przyczyny powstania faszyzmu:

• Trudna sytuacja (głód, epidemie, bezrobocie),

• Niezadowolenie z postanowień Traktatu Wersalskiego,

• Wzrost nacjonalizmu,

• Wzrost znaczenia faszyzmu włoskiego,

• Upadek autorytetu – rozwianie mitu o niezwyciężonej armii niemieckiej.

PROGRAM NSDAP:

• Narodowy socjalizm – nazizm

• Rasizm – segregacja ludzi na kategorie lepsze i gorsze,

• Dążenie do zapewnienia przestrzeni żydowskiej,

• Silna władza, wiara w wodza,

• Antysemityzm (przeciw Żydom),

• Bezwzględna walka z Traktatem Wersalskim.

Państwo hitlerowskie:

• Likwidacja partii i związków zawodowych,

• Preteksty do walki z opozycją, oskarżenie komunistów o podpalenie Reichstagu,

• Zawieszenie praw obywatelskich i poddanie społeczeństwa, całkowitej kontroli,

• Kult wodza,

• Budowa państwa totalitarnego (oddziały SS, obozy koncentracyjne, gestapo – policja polityczna, ustawy berberskie „o ochronie krwi”, nic kryształowa – nagonka na Żydów, noc długich noży).

KONSTYTUCJA MARCOWA:

• Potwierdzała ustrój republikański,

• Źródłem władzy uznano naród, sprawował on władzę poprzez wybierane organy (sejm i senat),

• Potwierdzała zasadę trójpodziału władzy,

• Prezydent jako głowa państwa, wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 7 lat, miał nie wielkie uprawnienia,

• Gwarantowała szerokie prawa obywatelskie,

• Uznawała zasadę nienaruszalności prywatnej.

Przyczyny PRZEWROTU MAJOWEGO:

• Pogarszająca się sytuacja gospodarcza i ekonomiczna,

• Niestabilność sceny politycznej,

• Zagrożenie na arenie międzynarodowej,

• Niechęć społeczna do rządów Wincentego Witosa.

ZAMACH STANU:

• Walki w Warszawie (40 zabitych, 1 000 rannych),

• Dymisja premiera i prezydenta, premierem został Kazimierz Bartel, a prezydentem Ignacy Mościcki.

Rządy sanacji:

• Nowelizacja konstytucji marcowej (prezydent mógł rozwiązać parlament, wydawał dekrety z mocą ustawy),

• Czystki w armii i administracji,

• Powstanie BBWR – Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem – Walery Sławek,

• Powstanie centrolewu – blok partii opozycyjnych przeciwko piłsudczykom (6 partii),

• Rozwiązanie parlamentu na zlecenie Piłsudzkiego i aresztowanie przywódców centrolewu,

• Przeprowadzenie wyborów – BBWR 50%

KONSTYTUCJA KWIETNIOWA – uprawnienia prezydenta:

• Wybierany co 7 lat w głosowaniu powszechnym,

• Był odpowiedzialny przed Bogiem i historią,

• Był zwierzchnikiem rządu, parlamentu, armii, sądu, mógł rozwiązać sejm i senat,

• Wyznaczał następcę na czas wojny.

SKUTKI KRYZYSU:

• Ograniczenie produkcji,

• Wzrost bezrobocia,

• Bankructwa banków – wycofanie wkładów i lokat,

• Wstrzymanie inwestycji – wzrastanie monopoli,

• Nożyce cen (różnice),

• Załamanie handlu światowego,

• Samobójstwa, brak bezpieczeństwa, nędza i głód,

• Krytyka demokracji, a wsparcie systemów totalitarnych.

Próby wyjścia z kryzysu:

• Interwencjonizm państwowy – próba udzielenia pomocy przez państwo,

• USA – nowy ład prezydenta Roosvelta (New Deal),

• Wielka Brytania – metoda protekcjonizmu (ochrona własnego rynku),

• W Niemczech. III Rzesza zamawiała broń dla państwa, organizowała roboty publiczne.

Problemy odbudowy Polski:

• Zniszczenia wojenne,

• Scalenie ziem z trzech zaborów (komunikacja, prawo, administracja, waluty, poziom edukacji – analfabetyzm)

• Inflacja i hiperinflacja.

Sukcesy II RP:

• Reforma walutowa Władysława Grabskiego 1924 – złotówka polska,

• Założenie Banku Polskiego jako niezależnej instytucji finansowej,

• Budowa portu w Gdyni – Eugeniusz Kwiatkowski,

• Budowa magistrali węglowej ze śląska.

Próby wyjścia z kryzysu w Polsce:

• 1933 – fundusz pracy,

• Ograniczenie czasu pracy o połowę,

• Budowa COP’u (Centralnego Okręgu Przemysłowego).

Argumenty za budową COP:

• Duże bezrobocie,

• Oddalenie od granic,

• Surowce naturalne.

Wybudowano w COP:

• Hutę i elektrownie w Stalowej Woli,

• Fabryki kauczuku syntetycznego w Dębcu,

• Fabrykę samolotów w Mielcu

• Celulozy w Niedomicach,

• Silników samolotowych,

• Obrabiarek i sprzętu artyleryjskiego w Rzeszowie,

• Elektrownię wodną w Rożnie.

WYNALAZKI OKRESU MIĘDZYWOJENNEGO:

• „Im dalej znajdują się galaktyki od Ziemi, tym szybciej oddalają się od niej” – prawo Edwina Hubble,

• Odkrycie Plutona,

• Odkrycie neutrony – James Chadwik

• Odkrycie reakcji łańcuchowych,

• Włókna syntetyczne,

• Penicylina – pierwszy antybiotyk – Aleksander Fleming,

• Taśmowy sposób produkcji (zakłady Forda),

• Pierwsza autostrada – Włochy,

• Pierwsze radio,

• Telewizja BBC

• Elektryczność, motory spalinowe

• Samochody, kolej

• Świder pneumatyczny,

• Odkurzacz, mikser, lodówka, maszyna licząca, kuchenki elektryczne.

Nowe kierunki w sztuce:

• EKSPRESJONIZM – deformacje zewnętrznego obrazu świata poprzez kontrasty, karykaturę i groteskę,

• SURREALIZM – artyści odrzucali logikę, prowokowali skojarzenia, odwoływali się do stanów podświadomości (Salvador Dali),

• ADSTRAKCJONIZM – wymyślony obraz, formy geometryczne, nie przedstawiający nic konkretnego.

PACYFISTA _ postawa hołdująca pokojowi, a przeciwna wojnie.

Rola radia:

• Nowe formy przekazu (koncerty, reportaże),

• Rozpowszechnienie jazzu (Luis Amstrong),

SOCREALIZM – realizm socjalistyczny. Wychwalała ustrój komunistyczny i dyktatorów.

Rozwój nauki i techniki:

• 32 uczelnie w tym 5 uniwersytetów,

• Polska Akademia Umiejętności w Krakowie, placówka prowadząca badania naukowe,

• Biblioteka Narodowa w Warszawie i Lwowie.

Najlepsi kryptolodzy (rozszyfrowali enigmę niemiecką): Marian Rajewski, Henryk Zygalski, Jerzy Różycki.

Zwycięscy Międzynarodowych Zawodów Lotniczych: Franciszek Żwirko, Stanisław Wigura.

Przedstawiciele:

• Literatury (Władysław Rejmont, Stefan Żeromski)

• Muzyki (Karol Szymanowski, Ignacy Paderewski, Artur Rubinstein)

• Teatru (Karol Szymanowski, Feliks Nowowiejski)

• Malarstwa (Józef Pankiewicz, Tytus Czyżewski)

• Sportu (Janusz Kusociński – lekkoatletyka Dream Team).