Specyfikacja rozwoju dziecka niewidomego
Czynniki rozwoju psychicznego dziecka niewidomego
Zarówno u dzieci niewidomych jak i pełnosprawnych można wyróżnić cztery czynniki rozwoju psychicznego które ściśle ze sobą współdziałają:
Zadatki organiczne-zalicza się do nich niektóre funkcje układu nerwowego a szczególnie kory mózgowej. Jeżeli dziecko niewidome razem ze wzrokiem nie ma uszkodzonych innych części mózgu ma bardzo duże szanse na rozwój prawidłowy.
Wpływ środowiska- Stanowi ono bardzo ważny czynnik w rozwoju psychicznym dziecka- także niewidomego
Postawy rodziców- V. Sommers wyróżnia 5 rodzajów postaw rodziców wobec dzieci niewidomych:
Postawę akceptacji dziecka i jego kalectwa
Postawę akceptacji dziecka lecz odrzucenia skutków kalectwa
Postawę nadmiernej opiekuńczości
Postawę odrzucenia
Postawę jawnego odrzucenia
Wśród tychże postaw jedyną prawidłową jest akceptacja dziecka i jego kalectwa. Dziecko niewidome potrzebuje od rodziców więcej zrozumienia, pomocy, cierpliwości, wyrzeczenia i miłości niż dziecko widzące.
Postawy widzących rówieśników- dzieci niewidzące są często izolowane od wpływu rówieśników widzących dlatego tez ogólnie można stwierdzić iż środowisko pozarodzinne oddziałuje na dziecko niewidome w niewielkim stopniu. Z reguły pierwszy kontakt z rówieśnikiem widzącym dla dziecka niewidzącego jest nieprzyjemny gdyż spotyka się z postawą niewłaściwa a wręcz negatywną taka postawa wynika przede wszystkim z braku doświadczenia- dzieci widzące nie wiedzą jak należy się zachować, nie widzą także dlaczego ich rówieśnik nie widzi.
Wychowanie- stawia ono sobie za cel wszechstronny rozwój dziecka oraz przygotowanie go do życia w społeczeństwie. Dzieci niewidome aż do XVIII w. miały problemy w uczęszczaniu do szkół ze względu na to iż nie uważano iż dziecko niedowidzące może się rozwijać prawidłowo. Dziecko niewidome musi mieć stworzone odpowiednie warunki do nauki. Obecnie istnieje tendencja do integracji dzieci widzących i niewidzących . Specyfika szkolnictwa specjalnego dla niewidomych wyraża się przede wszystkim w:
Stosowaniu specjalnych metod nauczania
Stosowaniu specjalnych pomocy dydaktycznych
Prowadzeniu zajęć dydaktycznych i wychowawczych przez nauczyciela i wychowawców specjalnie do tego przygotowanych.
Aktywność własna dziecka- aktywność dziecka jest w znacznym stopniu uwarunkowana stymulacja sensoryczną zwłaszcza zmysłu wzroku i słuchu. Dziecko niewidome ma znacznie ograniczoną stymulację sensoryczna ze względu na brak wzroku- nie jest przez to pobudzane do działania i poznawania otaczającego go rzeczywistości. Dlatego tez trzeba podkreślić iż w rozwoju dziecka niewidomego znacznie mniejszą rolę odgrywa jego własna aktywność.
Rozwój motoryczny – wśród dzieci niewidomych poprzez wiele badań i liczne obserwacje ustalono pewną specyfikacje ich rozwoju motorycznego przejawia się ona w:
- pewnych nieprawidłowościach w rozwoju aparatu ruchu
- opóźnieniu rozwoju lokomocji i manipulacji,
- formowaniu się pewnych anormalnych nawyków ruchowych zwanych blindyzmami
- większej asymetrii funkcjonalnej( lateryzacji) rąk
Co do wad postaw najczęściej spotykanych u dzieci niewidomych możemy wyróżnić wady kręgosłupa takie jak:
- lordoza- zbytnie odchylenie krzywizny kręgosłupa do przodu
- kifoza – zbytnie odchylenie krzywizny kręgosłupa do tyłu
- skolioza- boczne skrzywienie kręgosłupa
- kifoskolioza- połączenie kifozy ze skoliozą
- skoliozę i lordozę jednocześnie
Wady te powstają ze względu na to iż już od pierwszych miesięcy dzieci ze sprawnym narządem wzroku kształtują swoja postawę poprzez podnoszenie głowy, rozglądanie się dookoła, pozycje na brzuszku przez co zwiększa sprawność mięśni potrzebnych do kształtowania prawidłowej postawy. Dzieci niewidome natomiast poznaje dużo później taki czynności miedzy innymi pozycję siedzącą czy tez poruszanie się w przestrzeni a brak pewnych czynności w okresie niemowlęcym jak wyginanie się i czołganie wpływa negatywnie ma kształtowanie się odpowiedniej postawy ciała.
Poza wadami postawy u dzieci niewidomych stwierdza się opóźnienie w rozwoju motorycznym - pewne jego funkcje nie pojawiają się nigdy lub osiągają bardzo niski poziom. Przejawia się to miedzy innymi w precyzji oraz tępię wykonywania różnych ruchów gdyż do kształtowanie się tych czynności potrzebny jest wzrok. Opóźnienie pojawia się zarówno w czynnościach lokomocyjnych jak i manipulacyjnych .
Blindycyzmy- Kołysanie się, kiwanie głową, wkładanie palców do oczu, robienie min itp. Zachowania te wynikają z ograniczenia swobody ruchu we wczesnym dzieciństwie. Jest duże prawdopodobieństwo, że tego typu nawyki mogą się stać źródłem przyjemności dla dziecka i utrudnić mu poznawanie otoczenia. W przypadku kiedy w porę nie przeciwdziała się tego typu zachowaniom mogą one doprowadzić dziecko do autyzmu. Z blindyzmami należy walczyć. Nie są to odruchy, nad którymi niewidomi nie potrafią zapanować. Są to najczęściej charakterystyczne nawyki, do których można się bardzo łatwo przyzwyczaić, ale odzwyczaić się jest trudniej. Należy dziecku czy dorosłemu za każdym razem zwracać na to uwagę, aby pozbyć się tych odruchów. Blindyzmy są zazwyczaj cechami indywidualnymi lecz zawsze charakterystycznymi dla niewidomych. Kto widzi lub kiedyś widział nie będzie zachowywał się w podobny sposób. Im dłużej ktoś widzi i w późniejszym czasie traci wzrok tym większa pewność, że uniknie blindyzmów. Ponieważ posiada świadomość, że ktoś może go obserwować, i że takich rzeczy nikt powszechnie nie robi.
Lateralizacja u dzieci niewidomych
U dzieci niewidomych występuje także specyficzna lateralizacja. Prawa ręka dziecka niewidomego spełnia przede wszystkim funkcje ruchowe natomiast ręka lewa przejmuje funkcje samokontroli i samooceny( widać to wyraźnie przy czytaniu pisma wypukłego) te funkcje u dzieci widzących spełnia wzrok. Zjawisko bardziej znaczącej lateralizacji u niewidomych ma charakter kompensacyjny.
Rozwój działalności dzieci niewidomych.
rozwój czynności życia codziennego u dzieci niewidomych
Jako pierwsza czynności życia codziennego rozwijają się czynności samoobsługowe takie jak spożywanie posiłków ubieranie się czy też zabiegi toaletowe. Niezależenie od nich pojawiają się czynności gospodarcze jak przygotowywanie posiłków czy sprzątanie u dzieci wydzących te czynności rozwijają się około 7 roku życia, natomiast u dzieci niewidomych obserwujemy po raz kolejny opóźnienie. Przyczyna takowego stanu jest również opóźniony rozwój motoryczny oraz trudności w wykonywaniu ruchów i innych czynności ze względu na brak wzroku.
Przyczyny opóźnienia w zakresie opanowania czynności samoobsługowych:
Brak rozeznania przez rodziców faktycznych możliwości dziecka w zakresie opanowania czynności samoobsługowych. Wielu rodziców uważa iż dziecko niewidome nie jest w stanie nauczyć się samodzielnie jeść, ubierać się , myć itd. Stąd przystępują oni do uczenia swoich dzieci niewidomych tych czynności ze znacznym opóźnieniem, pomimo że SA one gotowe do tego znacznie wcześniej.
Obawa i lęk rodziców, że ich niewidome dziecko z uwagi na brak wzroku narażone będzie przy samodzielnym wykonywaniu czynności życia codziennego na pewne urazy. Stąd tez mimo tego iż dziecko próbuje coś robić to jest w wielu sytuacjach ograniczane.
Zniechęcenie się rodziców pierwszymi trudnościami i niepowodzeniami dziecka w opanowaniu czynności samoobsługowych stąd tez rezygnacja z dalszych wysiłków.
Jeśli jednak rodzice wykażą się konsekwencja w dążeniu do rozwoju czynności samoobsługowych u swojego niewidomego dziecka możliwe iż zanim osiągnie wiek szkolny:
Wykonywanie elementarnych zabiegów higienicznych takich jak korzystanie z toalety mycie się, czyszczenie zębów i częściowo kompanie się
Samodzielne jedzenie picie z kubka jedzenie kanapki trzymanej jedna ręka i posługiwanie się prawidłowo łyżeczka
Znajdowanie drogi do swojego pokoju poruszanie się w swoim domu i bliższym środowisku oraz znajdywanie drogi do miejsc i budynków do których często dziecko uczęszcza.
Radzenie sobie z garderoba rozpoznawanie róznych jej części, samodzielne ubieranie i rozbieranie się , zapinanie guzików i wiązanie butów
Znajdowanie swoich zabawek , trzymanie ich w porządku i na swoim miejscu
zabawa u dzieci niewidomych
Zabawa jest najbardziej charakterystyczna forma działalności małego dziecka- dzieci widzące zaczynają się bawic bardzo wcześnie już w okresie niemowlęcym można zauważyć różne formy zabawy a wąłciwej zabawie możemy jednak mówic od 2 roku zycia. Dziecko niewidome ma jednak wiel trudności we wszelkich rodzajach zabaw- brak wzroku ogranicza je i eliminuje z wielu zabaw które dla dziecka widzącego nie przedstawiaja żadnej trudności. Jednakże mimo tego iż zabawa jest tak trudna dla dzieci niewidomych możemy uznać że ejst ona potrzeba i ma podłoże rewalidacyjne.
Rozwój procesów poznawczych u dzieci niewidomych.
Rozwój emocjonalny i społeczny dzieci niewidomych
Rozwój emocjonalny jest ściśle związany z rozwojem społecznym – pewne zachowania człowieka można uznać jako zjawisko emocjonalne i społeczne np. agresja, sympatia zazdrośc itd..
Emocje u dzieci niewidomych
Ogólnie rozwój emocji u dziecka niewidomego przebiega podobnie jak u dzieci widzących – dziecko niewidome będzie odczuwało dyskomfort z powodu mokrej pieluszki i będzie reagowało płaczem na uczucie głodu . Wiadomo jednak że dziecko niewidome będzie reagowało emocjonalnie tylko niektóre bodźce pomijając te wzrokowe. Tak na przykład jeśli dziecko widzące boi się tego co widzi tak dziecko niewidome będzie bało się tego co dotyka. Dzieci niewidome maja także problem z mimiką twarzy- nie widza reakcji mimicznych innych dlatego tez nie mogą się ich uczyc poprzez naśladownictwo.
http://jarekw.bloog.pl/- blog osoby ociemniałej
http://niewidomi-tychy.webpark.pl/onas.html- żródło- blindyzmy