Filozofia opracowanie ksiazki calkowite

Wprowadzenie


Co istnieje między mądrością a głupotą. Co kryje przestrzeń między tymi dwiema skrajnościami, które z jednakowym prawdopodobieństwem mogą się stać udziałem każdego z nas? Z pewnością mieści się w niej to, co nie będąc ani jednym, ani drugim,
swego rodzaju wędrówką: niekiedy błądzeniem, a czasami trudem niespokojnego poszukiwania sensu.

Każdy pragnie zrozumieć samego siebie, chce wiedzieć, kim jest i do płynie rzeką czasu Czy życie, poza samą walką o przetrwanie, ma jakiś głębszy sens, w imię czego powinno się postępować właśnie tak, a nie inaczej?
Bynajmniej nie chodzi tu o zaspokojenie próżnej ciekawości. Powyższe kwestie bowiem, w perspektywie ludzkiego życia, są nie mniej ważne niż staranie o chleb codzienny. Wypełniają one ową przestrzeń poszukiwania, jaka rozciąga się pomiędzy mądrością a głupotą, i swą natarczywością domagają się refleksji, którą dzieje kultury europejskiej określiły mianem filozofii. Bywa więc sobą, stając na rozdrożu skazany na wybór pomiędzy cnotą a występkiem, pyta o prawdę zarówno tę ostateczną, która sama sobą potrafi wyjaśnić wszystko do końca jak i tę codzienną, pozwalającą w miarę bezpiecznie wędrować przez życie. W ten sposób zarówno on sam, jak i jego myśl stają się bliskie każdemu z nas


Punktem wyjścia przedstawionych tu rozważań jest bardzo szeroka perspektywa zagadnień związanych z ludzkim poznaniem. Na tym tle określono rolę i charakter poznania filozoficznego.



Poznanie potoczne


Poznanie potoczne, zwane także zdroworozsądkowym lub przednaukowym, jest najbardziej podstawowym typem wiedzy i sposobem poznawania rzeczywistości. Stanowi wynik elementarnego doświadczenia świata. Ujmuje istnienie i treść jednostkowych rzeczy i osób, jak też ich wzajemne powiązania przyczynowo-skutkowe. Wyrasta z potrzeb życia codziennego i umożliwia człowiekowi funkcjonowanie w otaczającej go rzeczywistości. Ma charakter praktyczny, bezpośredni i oczywisty.
Jego zdobywanie nie wymaga ani wykształcenia, ani specjalnych kompetencji. Każdy człowiek osiąga je w miarę swych potrzeb. Informacje składające się na wiedzę potoczną
są gromadzone dość przypadkowo i spontanicznie, dlatego stanowią zbiór rozmaitych, czasami bardzo niespójnych ujęć i aspektów. Zazwyczaj przyjmuje je bez wyczerpującego uzasadnienia. Bardzo często też decydujące znaczę w uznaniu określonej informacji za prawdziwą mają tzw. czynniki poza poznawcze (emocjonalno-wolitywne), które bądź satysfakcjonują ludzkie upodobania, skłonności i potrzeby, bądź też przynoszą oczekiwane korzyści. Cechą charakterystyczną poznania potocznego jest także brak systematyczności
i u por z ą d ko w a n i a, dlatego trudno uchronić je przed błędem i niespójnością. Nie pretenduje ono do ścisłości i niezawodności, stanowi jednak podstawę i punkt wyjścia do wszystkich innych rodzajów poznania.






Poznanie naukowe


Występowanie konfliktów i sprzeczności między poszczególnymi twierdzeniami opierającymi się na poznaniu potocznym oraz poszukiwanie wiedzy pewnej i prawdziwej były bodźcami do powstania i rozwoju nauki. Starano się zatem poznanie potoczne uporządkować i poddać określonym rygorom. Tak powstała wiedza naukowa. Do pewnego
stopnia stanowi ona przedłużenie wiedzy potocznej, ale w przeciwieństwie
do niej jest specjalistyczna i usystematyzowana.

Nauka tworzy rzeczywistość dość złożoną i nie da się jej zamknąć w jednej
zwartej definicji. Jej trwający od tysiącleci rozwój, różnorodność stawianych
pytań, wyznaczanych celów, przyjmowanych założeń i dopuszczanych metod badawczych spowodowały ukształtowanie się rozmaitych koncepcji poznania naukowego :


• ukształtowany przez Arystotelesa ideał klasyczny, według którego nauka
jest ogólnym i koniecznym poznaniem istotnych własności rzeczy, wyjaśniającym je przyczynowo w procesie dowodowym;


• nowożytna koncepcja nauki (Galileusz, I. Newton) wyznacza badaniom naukowym zadanie wykrywania podstawowych struktur, mechanizmów i zasad rozwoju przyrody, możliwych do sformułowania na podstawie ma-tematycznie ujętych danych empirycznych, stanowiących zarówno punkt wyjścia badań, jak i ostateczny sprawdzian prawdziwości ich rezultatów;


• koncepcja pozytywistyczna (A. Comte) za zasadniczą funkcję nauki uważa opis i rejestrację określonych faktów empirycznych oraz przewidywanie nowych dzięki wykryciu stałych związków między faktami (na podstawie ich następstwa lub podobieństwa);


• hipotetyczno-dedukcyjna koncepcja nauki lansuje pogląd, że najbardziej
uzasadnionym sposobem wyjaśniania rzeczywistości jest konstruowanie jej hipotetycznych modeli (najlepiej za pomocą środków matematycznych), poddawanych następnie empirycznej interpretacji i licznym zabiegom testującym (np. falsyfikacji).


Naukę można zdefiniować z czterech, powiązanych ze sobą, punktów widzenia:


1. Nauka to określony sposób zdobywania wiedzy. Można tu mówić o funkcjonalnej (czynnościowej) definicji nauki. Przez naukę w sensie czynnościowym rozumie się zespół działań (technicznie i społecznie zorganizowany proces poznawczy), których celem jest osiągnięcie wiedzy o określonej rzeczywistości, skonstruowanie teorii wyjaśniającej jakieś fakty. Działania te są racjonalne, uporządkowane i metodyczne, tzn. systematyczne,
planowe, przeprowadzane według zasad logiki i określonej metody, czyli reguł określających sposób postępowania w danej sprawie. Właśnie metodyczność dostosowana do przedmiotu i celu danej nauki jest cechą charakterystyczną poznania naukowego.


2. Nauka jako wynik określonych badań jest zbiorem informacji, zdobytą i posiadaną wiedzą na określony temat. Przez naukę w powyższym znaczeniu(definicja przedmiotowa) rozumie się uporządkowany zbiór zdań dotyczący ściśle określonego przedmiotu, zawierający wiedzę:


• interesującą (tzn. taką, która zaspokaja ludzkie potrzeby poznawcze, poszerza zakres ludzkiego poznania),


• metodycznie uporządkowaną (celowo zorganizowaną, stosującą ściśle określoną metodę dostosowaną do przedmiotu badań),


• komunikatywną (intersubiektywnie sensowną, czyli wyrażonąjęzykiem zrozumiałym, operującym ściśle określonymi pojęciami),


• kontrolowalną (intersubiektywnie sprawdzalną, dającą możliwość obiektywnej weryfikacji bądź falsyfikacji jej twierdzeń).


3. W sensie podmiotowym nauka oznacza stan umysłu, czyli zasób zdobytej wiedzy, jak również sprawność umysłową, rozumianą jako umiejętność pracy naukowej.


4. O nauce można też mówić w sensie społecznym (socjologicznym). Będzie się ją wówczas rozumiało jako dziedzinę kultury, którą oprócz nauki w wymienionych wyżej znaczeniach współtworzą także: system instytucji naukowo-badawczych baza materialno-techniczna oraz całe środowisko społeczne przyczyniające się do rozwoju życia naukowego.

Dana wiedza, by mogła uchodzić za dyscyplinę naukową, powinna mieć ściśle określony przedmiot, cele i odpowiadające im metody badawcze . Przedmiot materialny określa rzeczywistość, którą zajmuje się dana nauka , poznanie ma charakter aspektowy, tzn. w akcie poznawczym człowiek jest w stanie uchwycić jedynie jakiś aspekt rzeczywistości, stąd też w naturalny sposób przedmiot materialny domaga się jakiegoś sprecyzowania, które otrzymuje właśnie poprzez wyznaczenie przedmiotu formalnego. Przedmiot formalny zatem to punkt
widzenia, perspektywa, z jakiej patrzy się, badając to, co zostało określone jako przedmiot materialny dane) nauki. Zwykle wyróżnia się przedmiot formalny quo - to, czym się poznaje, z czym się przystępuje do badania (zasadniczo można go utożsamić z metodą, przedmiot formalny metodyczny), oraz quod- to, co chce się poznać, czego się szuka w badanym przedmiocie (utożsamiane z celem, przedmiot formalny treściowy).



Biorąc pod uwagę przedmiot, dyscypliny naukowe można podzielić na:


a) nauki uniwersalne
Ich przedmiotem jest cała istniejąca rzeczywistość, mają wiec przedmiot materialny najszerszy z możliwych; różnicują się one według źródeł poznania na filozoficzne i teologiczne. Filozoficzne wykorzystują wiedzę naturalną, opartą na dociekaniach ludzkiego rozumu

b) nauki szczegółowe
Mają one za przedmiot konkretny fragment lub jedynie jakiś aspekt istniejącej rzeczywistości, gdzie poszukują stałych prawidłowości formalnych, ilościowych lub jakościowych; należą do nich:

• nauki formalne (logika, matematyka), dotyczące czegoś, co w istnieniu zależy istotnie od umysłu (byty myślowe); ich przedmiotem są konstrukcje myślowe, w swoich dociekaniach posługują się metodą dedukcyjną:


• nauki realne, zajmujące się światem realnym, tym, który istnieje nic zależnie od naszej świadomości. Badają one jego materialność, posługują się zasadniczo metodą indukcyjną, zwane są także naukami empirycznymi. Dzielą się na przyrodnicze i humanistyczne. Przedmiotem nauk humanistycznych jest człowiek, natomiast celem opis i interpretacja typowych zachowań ludzi i ich wytworów.


Nauki humanistyczne dzielą się zasadniczo na trzy grupy tematyczne:

• o człowieku i społeczeństwie (psychologia, etnologia, antropologia nauki społeczno-ekonomiczne),


• o wytworach kulturowych (nauki prawnicze, o religii i moralności sztuce, języku, metanauki humanistyczne),


• o dziejach człowieka (historia).


c) nauki teoretyczne (zwane niekiedy naukami podstawowymi) - Kierując się względami czysto poznawczymi, dostarczają one odpowiedzi na pytanie, jaka jest rzeczywistość (przyrodnicza, kulturowa, społeczna), opisują ową rzeczywistość oraz zmierzają do formułowania i uzasadniania praw naukowych i ich systematyzacji. Tworzą w ten sposób spójne wewnętrznie teorie naukowe.

d) nauki praktyczne (inaczej zwane także stosowanymi)- Poszukują one sposobów racjonalnego i planowego przekształcania rzeczywistości. Korzystając z osiągnięć nauk teoretycznych, służą działaniu i wytwarzaniu, badają celową działalność człowieka, wartościują i projektują różnorodne ludzkie poczynania.Z punktu widzenia metody uzasadniania twierdzeń pierwotnych tradycyjnie wyróżnia się:

Uwzględniając natomiast metodę uzasadniania twierdzeń pochodnych, czyli wnioskowanych z innych tez, nauki można podzielić na:



Poznanie mądrościowe


Nie każdego, kto posiadł nawet rozległą wiedzę, można od razu nazwać mędrcem, nie każdy też rodzaj poznania określamy mianem mądrości. Mądrość, jak wiadomo, nie jest jedynie prostym nagromadzeniem informacji.. Dążenie do tak rozumianej mądrości stanowiło w tradycji greckiej sens i cel ludzkich dociekań. Od czasów Arystotelesa wyraźnie odróżnia się mądrość teoretyczna (gr. sophia) od mądrości praktycznej (rozsądek, roztropność, gr.phronesis), dotyczącej człowieka i spraw ludzkich, czyli wiedzy o tym, co dobre dla człowieka, przejawiającej się w znajomości zasad dobrego postępowania, umiejętności podejmowania słusznych decyzji i właściwego działania. Mądrość praktyczna była postrzegana jako najważniejsza cnota i należała do głównych kategorii etyki.


W znaczeniu najbardziej rozpowszechnionym mądrość to zdolność wskazująca człowiekowi kierunek życia, pomagającą mu zapewnić sobie w miarę trwałą pomyślność i pewien rodzaj szczęścia. Stanowi swego rodzaju syntezę konkretnych doświadczeń egzystencjalnych i nie utożsamia się jedynie ze szczegółową wiedzą, choć ją zakłada w takim stopniu, w jakim jest ona potrzebna do podejmowania odpowiednich decyzji i właściwego postępowania w konkretnych okolicznościach. Jej źródłem może być zarówno doświadczenie osobiste, zdroworozsądkowa obserwacja zachowania ludzi oraz prawidłowości przyrody, jak i wiara religijna. Jako wiedza dogłębna i praktyczna mądrość jest rodzajem poznania zaangażowanego, w którym oprócz teorii istotną rolę odgrywa także konkretne działanie i doświadczenie życiowej;. Jako wiedza teoretyczna mądrość jest ostatecznie uzasadnionym wyczerpującym zumieniem świata, jego najgłębszego i ostatecznego porządku oraz sensu. Jako praktyka jest ona umiejętnością stosowania tej wiedzy w codzienności i sprawnego działania, zajmowaniem najwłaściwszej postawy wobec życia.



Poznanie filozoficzne


Co można powiedzieć o filozofii w kontekście tego co już wiemy na temat ludzkiego poznania? Bez wątpienia filozofia jest nieraz postrzegana jako działalność intelektualna oderwana od życia codziennego, ja najbardziej abstrakcyjny ze wszystkich obszarów zainteresowań człowieka. A jednak wszystko ma swoją filozofię, czyli jakiś zbiór reguł, zasad, którym się rządzi, jakąś fundamentalną wizję, z której logicznie wynika.


Filozof bez wątpienia angażuje się w roztrząsanie spraw, które są istotne dla każdego. Poprzez krytyczne badanie próbuje poddać ocenie informacje i poglądy, jakie posiadamy na
temat świata i nas samych. Dzięki temu tworzy się ogólny systematyczny, spójny i konsekwentny obraz naszej wiedzy i naszego myślenia. To właśnie filozof odpowiada ostatecznie za ogólna, perspektywę intelektualną całych społeczności i kultur. To on dostarcza ram, w które zwykły człowiek wpisuje swoje- zazwyczaj bardziej ograniczone - pojmowanie świata. Dzięki temu jesteśmy w stanie lepiej przyjrzeć się swoim ideałom i ambicjom oraz zrozumieć, dlaczego przyjmujemy lub odrzucamy jakąś tezę. Od samych początków filozofii
w antycznej Grecji, ponad dwa i pól tysiąca lat temu, istniało przekonanie o słuszności badania przyjętych powszechnie poglądów i konieczności sprawdzania ich racji.


Mając na względzie tok dotychczasowych rozważań, dochodzimy do przekonania, że filozofia wychodzi od doświadczenia świata, jakie każdemu człowiekowi staje się dostępne w poznaniu potocznym. Stąd też można mówić o filozofii zdroworozsądkowej, która ma właśnie charakter poznania przednaukowego. W tej perspektywie niemal każdy człowiek mniej lub bardziej świadomie filozofuje, stawiając między innymi pytanie o sens. Dlatego też w najbardziej popularnym znaczeniu filozofię pojmuje się właśnie jako zbiór ogólnych wskazań życiowych, jako nagromadzenie sentencji mądrościowych.


Ale filozofia to także, rodzaj refleksji naukowej, czyli systematycznego, ujętego w rygor metody i określonego w swoim przedmiocie poznawania rzeczywistości. Przez wieki słowo „filozofia" oznaczało to samo, co słowo „nauka". Z biegiem czasu, gdy w miarę postępu za
wiedzy ogarniał coraz szersze kręgi i gdy wskutek tego opanowanie jej całokształtu przekroczyło pojemność umysłu jednego człowieka, doszło do specjalizacji poznania naukowego i poczęły wyrastać poszczególne nauki, które otrzymywały odrębne nazwy i których już nie podciągano pod wspólne niegdyś dla wszelkich badań naukowych miano filozofii .W końcu filozofia chce być także mądrością w każdym tego słowa znaczeniu, chce odsłaniać dogłębne i ostateczne znaczenie wszystkiego istnieje, a przy tym uczyć sztuki dobrego życia. Ten związek z mądrością warty jest już w jej samej nazwie, której etymologia wskazuje na pochodzenie od greckich słów: philein - 'miłować, dążyć'; philia - 'miłość'; Sophia- 'wiedza, mądrość'. Filozofia to umiłowanie mądrości, dążenie do wiedzy,
jak więc widać, w nazwie filozofii zawiera się odniesienie do każdego z wymienionych
rodzajów poznania: potocznego, naukowego i mądrościowego.


W przekonaniu Pitagorasa mądrość jest domeną boską i tylko bogowie są mądrzy, człowiek
może zaś jedynie mądrości pragnąć, być jej miłośnikiem, czyli filozofem.

Philosophos to ktoś, kto bezinteresownie poszukuje prawdy i dobra. W podobnym duchu wypowiada się Platon gdy w dialogu Fajdros mówi ustami Sokratesa:

Mędrzec [...] to za wielkie słowo i tylko bogu samemu przystoi. Ale „przyjaciel mądrości": filozof czy coś podobnego, to znacznie bardziej stosowne i przyzwoite, gdy idzie o człowieka.

Natomiast w słynnym dialogu Uczta umieszcza filozofię między mądrością a głupotą:

Z bogów żaden nie filozofuje ani nie pragnie mądrości, on ją ma; ani żadna istota mądra nie filozofuje. Głupi też nie filozofują i żaden z nich nie chce być mądry.


Filozof zatem to ten, kto pozostaje między mądrością bogów a głupotą mędrków. Świadomy zatem swojego „pomiędzy" podąża ku temu, czego brak odczuwa, innymi słowy, uprawia filozofię.


Termin „filozofia" został z całą pewnością wypracowany przez umysł religijny, który zakładał, że mądrość jako dogłębne, uniwersalne i ostateczne rozumienie rzeczywistości właściwe jest z natury jedynie istocie boskiej, człowiek natomiast, jeśli jej bardzo pragnie i wytrwale poszukuje, może mieć w tym rozumieniu pewien ograniczony udział.

Czym zatem jest filozofia?

Paradoksalnie, jak podkreśla K. Ajdukiewicz,[...] nigdy znaczenie wyrazu filozofia nie sprecyzowało sie i nie ustaliło do tego stopnia, by można było podać jednoznaczne tego wyrazu określenie, na które większość równocześnie żyjących wyraziłaby swą

zgodę. Współcześnie filozofia ma wiele znaczeń. By je poznać, trzeba ukazać, przynajmniej w zarysie, różne sposoby rozumienia jej istoty i zadań, tak jak powiały się one w ciągu dziejów na gruncie cywilizacji europejskiej.



Oblicza filozofii


Dzieje stawiania pytań fundamentalnych i znajdowania na nie odpowiedzi należą bez wątpienia do istoty filozofii, gdyż ta nie jest jedynie jakimś nagromadzeniem poglądów i zapatrywań, ale wielopokoleniowym procesem, w którym propozycja rozwiązania jednej istotnej kwestii stawała się impulsem do dalszych poszukiwań i racja, zadawania kolejnych pytań. Cały dorobek filozofii i wiąże się z losami wysiłków poznawczych ludzkości usiłującej zgłębić tajemnicę istnienia. W jej dziejach przyjmuje się cztery zasadnicze okresy; starożytność', średniowiecze, nowożytność i współczesność'. W każdym z nich filozofię pojmowano i uprawiano w inny sposób. Uchwycenie tych historycznych uwarunkowań pozwoli zrozumieć, dlaczego dziś słowo „filozofia" wypełnione jest tak różnorodną treścią i nie daje się zamknąć w ramach jednej definicji.


Dokonało się to między innymi za sprawą Kartezjusza (1596-1650), uważanego powszechnie za ojca myśli nowożytnej.




Zagadnienie wartości


Aksjologia

Refleksja nad światem wartości ma historię równic długa, jak problematyka dobra w filozofii. W zależności od koncepcji aksjologia uważana jest bądź to za dyscyplinę odrębną i autonomiczną (jako taka stanowi jeden z podstawowych działów filozofii), bądź to za zbiór zagadnień dotyczących wartości i wartościowania, stanowiących elementy metafizyki ogólnej, filozofii człowieka i teorii poznania. Jako autonomiczny dział filozofii aksjologia jest nauką o wartościach, rozpatrującą zagadnienia nadrzędne w stosunku do przedmiotów takich dyscyplin szczegółowych, jak etyka. Zajmuje się ona w sposób ogólny wszelkimi wartościami określającymi sens ludzkiego istnienia i działania w wymiarze jednostkowym i wspólnotowym, na przestrzeni dziejów i w obszarze kultury, stawiając sobie za cel określenie ich natury oraz norm i kryteriów wartościowania.


Przedmiotem rozważań aksjologii są:

• interpretacja i definicja pojęcia wartości;

• istota (charakter, natura) wartości, tzn. wyjaśnianie, jakie przedmioty i ze względu na co postrzegane są jako wartościowe;

• sposób istnienia i obowiązywania wartości;

• możliwość wyróżnienia określonych typów, rodzajów czy klas warte (moralnych, estetycznych, poznawczych, witalnych, ludycznych, ekonomicznych itp.), relacji miedzy nimi, hierarchii oraz wartości naczelnej, ustalenie kryteriów i zasad typologii; pluralizm wartości;

• sposób poznawania wartości;

• źródła wiedzy o wartościach;

• specyfika wypowiedzi o wartościach, charakter i sens ocen oraz norm;

• funkcja wartości w kulturze i życiu człowieka.


Rozważania i tezy aksjologiczne mają decydujące znaczenie dla badań prowadzonych w ramach bardziej wyspecjalizowanych dyscyplin filozoficznych, głównie w etyce.


Etyka

Etyka (z gr. cthos - obyczaj, zwyczaj; ethicos - obyczajowy) to nauka o tym, co przystoi w postępowaniu, co jest godne czynienia. Termin „etyka” został wprowadzony przez Arystotelesa na oznaczenie wyodrębnionej przez niego dziedziny filozofii praktycznej. W znaczeniu potocznym etyka oznacza zespół ocen i norm moralnych przyjętych w określonej społeczności lub przez niektórych jej przedstawicieli. Jako taka może być synonimem moralności lub etosu

1. Niekiedy etyka oznacza także określony system moralny, jeśli występuje łącznie z określającym go przymiotnikiem . Etyka wyróżnia się na tle inny dyscyplin tym, że nie tylko analizuje fakty i rozważa kwestie metodologiczne swych badań, ale wykracza także poza sferę tego, „co jest", czyniąc przedmiotem swych dociekań także to, „co być powinno".

Jako refleksja nad moralnością (filozofia moralności) etyka dzieli się na trzy następujące dziedziny wyznaczone sposobem podejścia do badanego przedmiotu;

a) etyka normatywna

Jest na ogół rozumiana jako etyka w sensie właściwym. Bada ludzkie działanie w aspekcie dobra i zła. Pojmuje się ją więc jako teorię wartości moralnych i postępowania moralnego. Wychodząc zazwyczaj z negatywnej oceny zastanej moralności - uzasadnia się i postuluje
moralność taką, jaka - w myśl założeń danego stanowiska - być powinna. W związku z tym opisuje się i wyjaśnia, czym jest dobro i powinność moralna, sumienie; jaki jest wpływ działania moralnie dobrego, a jaki złego na naturę człowieka; jakie zasady (normy) powinny rządzić ludzkim działaniem, co stanowi sens i cel ludzkiej egzystencji. Szczególną wagę przywiązuje się także do rozważań nad ideałami i wzorami osobowymi. Wśród różnych wartości stara się zazwyczaj określić dobro najwyższe. Etyka normatywna podejmuje także kwestię czynu moralnego, stawiając pytania o warunki, jakie muszą być spełnione, by postępowanie zyskało status działania moralnego (np. problem intencji, motywu, skutku, formalizmu legalizmu). Przy tej okazji rozważa także problem odpowiedzialności iwoli. Specyficzną sferą refleksji etyki normatywnej są rozważania dotyczące zalet (cnót), wad moralnych oraz sprawności charakterologicznych człowieka w aspekcie moralnym (aretologia). Tradycyjnie obejmuje on również zagadnienia dotyczące szczęścia (felicytologia) oraz biotechniki bioetyka).


b) etyka opisowa

Zwana czasem etologią, jako dyscyplina naukowa powstała pod wpływem pozytywizmu i scjentyzmu. Głównym celem badań czyni opisanie zjawiska moralności w jego (historycznie i środowiskowo) zróżnicowanych przejawach, takich jak: ocena, norma, sankcja, ideał i wzór
osobowy. Etyka opisowa nie wartościuje badanego sianu rzeczy (danej moralności), nie formułuje żadnych postulatów moralnych, nie preferuje słonych wartości itp. Sfera ta należy, bowiem do etyki normatywnej. W ramach etyki opisowej są rozwijane głównie dwa sposoby
analizowania moralności: od strony wewnętrznej, podmiotowej (psychologia moralności) oraz zewnętrznej, społecznej (socjologia moralności). Ponadto podejmuje się w niej kwestie dotyczące historii moralności, polegają badaniu różnych systemów moralnych na przestrzeni dziejów. Za dyscyplinę pomocniczą w stosunku do etyki opisowej uważa się także historię systemów i kierunków etycznych, która jest uprawiana głównie w ramach historii etyki normatywnej.


c) metaetyka

Ogólnie oznacza metarefleksję wypowiadającą się o sądach moralnych rozumiana, poszukuje odpowiedzi na pytania: czy etyka normatywna jest nauką (jeśli tak, to w jakim sensie i jakie argumenty za tym przemawiają),czy też nie (co o tym świadczy), a jeśli nie, to czy istnieją jakieś metody (szanse) jej unaukowienia. Z zagadnieniem tym wiąże się pytanie o kryterium
prawdy (prawdziwości) norm i ocen moralnych, innymi słowy,problem sensowności wypowiedzi etycznych: czy są one zdaniami w sensie logicznym, czy też nie (czy można o nich orzekać w kategoriach prawdy i fałszu). W związku z tym pojawia się kwestia uzasadniania ocen i norm(poszukiwania kryteriów i metod takiego uzasadniania) oraz możliwości przejścia od zdań o faktach do wypowiedzi o powinnościach (problem „byt”
a „powinność'"), jako dyscyplina zajmująca sie analizą dyskursu etycznego (moralnego) metaetyka bada sens (znaczenie) terminów tego dyskursu tj. określeń typu: „dobry", „powinien", „słuszny", „należy", „jest obowiązkiem", „zły" itp.

Reasumując, problematykę etyczną można pogrupować w następujących
działach:

1.Teoria wartości moralnych.

Przyświeca jej cel określenia istoty i rodzajów wartości moralnych, ich sposobu istnienia, pozycji wśród innych wartości a także relacji między dobrem moralnym a godziwością, doskonałością powinnością.

2. Teoria postępowania moralnego.

Dokonuje się tu analizy czynu moralnego, czyli świadomego i wolnego postępowania człowieka, poprzez które staje on wobec wartości, podlega prawu moralnemu i ponosi odpowiedzialność za swoje decyzje i czyny, będące ich konsekwencją. Rozważa się
tu także warunki i motywy postępowania oraz istotę i rolę sumienia.

3. Teoria sprawności moralnych (aretologia).

Traktuje o istocie i rodzajach cnót oraz wad moralnych, sposobach nabywania cnót, a także istniejących między nimi związkach.

4. Etyka specjalna.

Obejmuje działy wyznaczone różnymi sferami życia ludzkiego, są to np. etyka życia rodzinnego, zdrowia, życia seksualnego, etyka pracy, etyka zawodowa, twórczości, życia gospodarczego, etyka rozrywki, zabawy, walki, etyka państwa i relacji międzynarodowych.

5. Teoria percepcji i oceny moralności.

Porusza się tu zagadnienie istnienia i charakteru percepcji moralności, kwestię motywów i kryteriów kwalifikacji moralnej czynów, ich charakter i sposób obowiązywania, a także wartość logiczną opisów, ocen, norm i nakazów dotyczących moralności.



Filozofia i światopogląd

Światopogląd


Jedną z cech ludzkiego myślenia jest dążenie do syntezy, do zamknięcia w jeden spójny system poznanej prawdy o świecie rzeczy i ludzi. Innymi słowy, każdy człowiek zmierza do zbudowania własnego poglądu na świat. W ujęciu najbardziej rozpowszechnionym światopogląd to ogół przekonań, za których pomocą człowiek tłumaczy naturę świata, wyjaśnia przyczyny jego istnienia, stara się zrozumieć siebie i innych oraz ustala sens i cel swojego życia. Cechuje go różny stopień krystalizacji, strukturalnej spójności oraz
wewnętrznej koherencji. Światopogląd pełny i harmonijny jest systemem twierdzeń, wartości i ocen oraz norm i dyrektyw, które tworzą syntetyczny obraz świata danej jednostki lub grupy społecznej, określają jej stosunek do innych i wyznaczają sposób postępowania. Takie rozumienie światopoglądu należy odróżnić od obrazów świata, które powstają w ramach nauk
przyrodniczych.


Każdy światopogląd winien spełniać dwie zasadnicze funkcje: poznawczą i normatywną.

W funkcji poznawczej buduje on ogólny obraz świata, pojęciowe ramy pozwalające zrozumieć i orientować sie w zjawiskach tworzących rzeczywistość. Funkcja normatywna natomiast polega na umiejętności budowania życiowego systemu wartości i zasad, wyznaczających sensowny wzorzec postępowania i pozwalających na skuteczne działania
zdolne zaspokoić ludzkie potrzeby egzystencjalne.

Strukturę światopoglądu stanowią trzy ściśle powiązane ze sobą rodzaje
przekonań:

a) opisowe - dotyczą świata jako całości (jego budowy, źródeł istnienia, kierunków rozwoju, celu), opisują rzeczywistość przyrodniczą, społeczną i kulturową, formułowane są na gruncie nauk szczegółowych, filozofii i religii;

b) wartościujące - tworzą hierarchicznie uporządkowany układ wartości oraz związanych z nimi ocen;

c) normatywne-są zbiorem norm, przepisów i dyrektyw, wynikających z akceptacji określonego systemu wartości, które nakazują konkretne postępowanie lub zakazują go.





W swojej wewnętrznej dynamice światopogląd, będąc z natury systemem otwartym, zachowuje swoiste centrum przesądzające o sposobie porządkowania całości. Centrum takim mogą być określone tezy filozoficzne, lub też teorie wypracowane przez nauki szczegółowe. Mimo to światopogląd nie tworzy się jednoznacznie i całkowicie na podstawie nauk eksperymentalnych lub tylko systemów filozoficznych. Sama bowiem wiedza filozoficzna czy naukowa nie wystarcza do zbudowania całościowego poglądu na świat, a tym
bardziej do zajęcia aktywnej i zaangażowanej postawy życiowej. Uzasadnienia światopoglądowe muszą więc mieć charakter nie tylko teoretyczny, lecz także praktyczny, angażujący całą osobowość ludzką. Poza wiedzą naukowo- filozoficzną pozostaje w nim jeszcze miejsce na wiarę, zaufanie, wybór. Stąd też ze swej natury światopogląd zawiera elementy pozanaukowe i pozaracjonalne. Składają się nań (w rozmaitych proporcjach) fragmenty wiedzy potocznej, naukowej, filozoficznej i religijnej. Ze względu na różny stopień udziału tych elementów mamy do czynienia z rozmaitymi rodzajami światopoglądów: racjonalnymi i irracjonalnymi, scjentystycznymi i niescjentystycznymi, religijnymi i areligijnymi. Światopogląd racjonalny odwołuje się do nauk szczegółowych i filozofii zgodnie z zakresem ich metodologicznych kompetencji i w swych podstawowych punktach ogranicza wpływ nawyków, przesądów, nastrojów na podejmowane decyzje. Światopogląd
scjentystyczny buduje obraz świata, dokonując syntezy wyników badań dostępnych na gruncie nauk szczegółowych, a następnie wykorzystuje ich teorie i hipotezy w rozwiązywaniu zagadnień sensu świata, sensu życia, moralności. Światopogląd religijny opiera się na wierze i zaufaniu do Boga oraz odwołuje się do wiedzy dostępnej w Objawieniu.

Relacje między światopoglądem a filozofią układają się rozmaicie. W koncepcji klasycznej zachodzi mocny związek między tezami filozoficznymi a przekonaniami światopoglądowymi, ponieważ zagadnienia istotne dla budowania światopoglądu w znacznym stopniu dotyczą kwestii filozoficznych (np. pytania o istotę i rację istnienia rzeczy i ludzi, o ostateczne
podstawę norm i odpowiedzialności moralnej, o nieśmiertelność duszy ludzkiej, o istnienie Boga). Bezwątpienia oparcie światopoglądu na filozofii decyduje o stopniu jego racjonalności. Czym innym jest jednak naukowe uprawianie filozofii, a czym innym filozofowanie zaangażowane światopoglądowo.

Filozofowanie naukowe wymaga sprawności intelektualnej, dyscypliny myślenia, umiejętności krytycznej oceny, wrażliwości na ścisłość rozumowań i argumentacji, polega ono także na eliminowaniu czynników pozapoznawczych, wolitywno-emocjonalnych (nawyków i uprzedzeń). Filozofia zaangażowana światopoglądowo niejednokrotnie pozbawiona jest naukowego rygoryzmu. Często tworzy system przekonań, jakkolwiek filozoficznych, nie-mniej nie zawsze spójnych i nie do końca pozbawionych elementów pozaracjonalnych i subiektywnych, zwłaszcza w sferze argumentacyjnej. Uzasadnianie twierdzeń światopoglądowych może mieć charakter praktyczny i jest motywowane życiowym pragmatyzmem. Na gruncie filozofii natomiast spotykamy się nade wszystko z argumentacją teoretyczną, gdzie o przyjęciu czegoś za prawdę decyduje logiczna spójność rozumowania i intelektualna oczywistość - bardziej niż doraźna skuteczność zastosowań. Ponieważ światopogląd obejmuje wszystkie wymiary bycia człowiekiem, jest więc czymś, co angażuje nie tylko jego sferę intelektualną, ale całość ludzkiej osobowości, podczas gdy przekonania filozoficzne mogą pozostać jedynie na płaszczyźnie teoretycznej, bez żadnych konsekwencji praktycznych.


Światopogląd zatem, korzystając z filozofii, zawsze będzie poza nią wykraczał. Filozofia natomiast, chociaż nie utożsamia się w pełni ze światopoglądem, stanowi istotny element jego struktury, a jej obecność decyduje w znacznym stopniu o wartości zawartej w nim wizji świata.





Gdańsk, 28.01.2012r.









ROZUMIEĆ FILOZOFIĘ
















Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna,

Pedagogika, wczesna edukacja z logopedią.

Wybrane zagadnienia z filozofii


Ewelina Klimaszewska – nr indeksu 20213

Adrianna Wittner – nr indeksu 20232

Paulina Wolszon – nr indeksu 20233



Bibliografia:


1.  Kiwka Mirosław, „Rozumieć filozofię” , Wyd. ATLA 2, Wrocław 2007.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron