Picasso Pablo Panny z Awinionu

  autor — Pablo Picasso

data powstania — 1907

technika — olej na płótnie

wymiary — 244 × 233 cm

miejsce przechowywania — Nowy Jork, Museum of Modern Art.

Obraz pozostawiony przez Picassa w stanie nieukończonym, uznany został po latach za dzieło przełomowe w historii sztuki nowoczesnej, ze względu na procesy, jakie zainicjował. Natomiast w momencie swego powstania tworzony żmudnie i trzymany w ukryciu obraz nie budził zachwytu, wręcz przeciwnie — zdziwienie i przerażenie. Odwiedzający pracownię Picassa przyjaciele i krytycy nie byli w stanie zrozumieć tego nagłego zwrotu w twórczości artysty, od cenionych dzieł pogodnego „okresu różowego” — wizerunków kuglarzy i akrobatów, do osobliwego płótna w wielkim formacie, zapełnionego dziwnie zdeformowanymi kształtami. Niektórzy posądzali go wręcz o obłęd, André Derain zapowiadał: „Nie zdziwiłbym się, gdyby Picasso powiesił się któregoś dnia za tym obrazem”.

Początkowo obraz przedstawiać miał wizytę w portowym domu rozpusty. Po wielokrotnym przemalowywaniu, na płótnie pozostało pięć oczekujących na klientów kobiet, stojących na tle draperii, za widniejącym u dołu obrazu stolikiem z owocami. Pierwotne znaczenie obrazu jest obecnie nieczytelne, nawiązuje doń natomiast nadany mu później tytuł, będący aluzją do nazwy ulicy „Carrer d'Avingo” — skupiska domów publicznych w Barcelonie.

Panny z Awinionu, zwane niekiedy z przekąsem „metafizycznym burdelem”, stały się kamieniem milowym w sztuce XX w. jako świadectwo zmagań z trójwymiarową formą. Przestrzeń obrazu jest niespójna, ulega jakby rozerwaniu i rozciągnięciu w różnych kierunkach, cofa się, to znów jest wypychana do przodu. Formy zostały rozbite na wielkie krystaliczne bryły, które niemal rozsadzają ramy. Ciała kobiet uległy silnej deformacji, przy tym — naginając się do geometrycznych podziałów — mają nienaturalnie wyłamane członki (nie wiadomo np. do której postaci należy dłoń ponad głową kobiety po lewej). Akty te są niemal testem wszelkich możliwych sposobów odwzorowania brył na płaszczyźnie. Na przykład ciało postaci siedzącej po prawej, przedstawione od tyłu, jest jakby rozpłaszczonym rzutem, natomiast jej twarz, podobnie jak postaci powyżej, wzorowana jest na afrykańskiej masce. Twarze trzech pozostałych kobiet cechuje prymitywizująca stylizacja z profilowym ujęciem nosa, charakterystycznym dla podziwianych przez Picassa romańskich malowideł iberyjskich.

Panny z Awinionu są świadectwem poszukiwań, które doprowadziły do powstania nowego stylu — kubizmu, zrywającego z obowiązującą w sztuce od czasów renesansu iluzjonistyczną, zbieżną perspektywą.

Katarzyna Nowakowska-Sito

Encyklopedia PWN © Wydawnictwo Naukowe PWN SA