Dokument radiowy to podgatunek reportażu. Prawdziwe wydarzenia przekazywane za pośrednictwem zarejestrowanych rozmów i dźwięków. O dokumencie opowiadają znani reportażyści, laureaci konkursów międzynarodowych.

Radio pod względem gatunkowym jest lub może być odpowiednikiem dziennika, tygodnika adresowanego do różnych grup odbiorców, a nawet spełniać rolę pisma specjalistycznego, jedyna różnica to brak elementów wizualnych, które mogą przynajmniej częściowo rekompensować efekty dźwiękowe

Radio łączy w sobie gatunki dziennikarskie informacyjne i publicystyczne z formami z zakresu muzyki, rozrywki, literatury, nauki i dydaktyki oraz reklamy

SPECYFIKA WARSZTATOWA DZIENNIKARSTWA RADIOWEGO:

Każdy twórca radiowy autor czy realizator musi zdawać sobie sprawę, że przekaz radiowy ma charakter ulotny. Ci za tym idzie, tekst pisany zamieszczony w gazecie może być konsumowany przez czytelnika wielokrotnie. Istnieje możliwość powracania do niego, analizowania wyjaśniania pewnych niezrozumiałych kwestii, natomiast Przekaz radiowy musi być przyswojony od razu

UWAGI ABBOTA:

- Słuchanie radia jest obecnie czynnością mechaniczną, towarzyszy nam w samochodzie przy wykonywaniu prac domowych i dlatego słuchacz koncentruje swoją uwagę tylko na cechach programu. Cisza lub zbyt długa niezaplanowana pauza powoduje utratę kontaktu. Radiowiec powinien utrzymywać cały czas uwagę słuchacza , a nawet walczyć o nią.

-Tekst radiowy powinien być odbierany jak przekaz mówiony a nie czytany, składać się ze zdań krótkich i zrozumiałych. Należy w miarę możliwości unikać przymiotników , wyrazów obcych i o podwójnym znaczeniu, słownictwa specjalistycznego. Prosty język w radiu ma najwięcej ekspresji

W niektórych formach informacyjnych czy reportażowych realizowanych na żywo np. sprawozdaniu czy transmisji dziennikarz powinien podkreślać fakt bycia świadkiem wydarzenia, chodzi o wytworzenie u słuchacza poczucia współuczestnictwa w czymś ważnym i aktualnym.

Tempo wypowiedzi powinno być wolniejsze niż sto wyrazów na minutę wobec około 150 wyrazów przy zwykłych rozmowach towarzyskich

Należy pamiętać o niebezpieczeństwie tzw, skojarzeń dźwiękowych powodujący lapsusy językowe wywołujące często napady śmiechu po jednej i drugiej stronie odbiornika np. Przy fortepianie leży Lefeld.

Istotne dla warsztatu radiowca jest wytworzenia klimatu kameralnej rozmowy z pojedynczym słuchaczem, a nie anonimową masą Radiosłuchacz o czym świadczą badani włącza odbiornik by nie być sam.

Nie wolno zasypywać słuchacza na początku audycji gradem informacji, danymi statystycznymi czy drugorzędnymi szczegółami.

Należy wystrzegać się podawania własnych opinii przed rozwinięciem tematu i dochodzić do konkluzji wspólnie ze słuchaczem. Trzeba mieć świadomość, że radio raczej umacnia postawy i poglądy. Słuchacz akceptuje to co zgadza się z jego własnym doświadczeniem. Należy więc krok po kroku przekonywać go do nowych racji. Próby narzucania opinii mogą skończyć się wyłączeniem odbiornika.

Ramówka programowa jak już wspomniano jest tym czym układ materiałów w prasie. Analogicznie mówimy o ramówce dynamicznej ( serwisy muzyka konkursy reklamy ) typowej dla radiofonii komercyjnych i bardziej statycznej i wszechstronnej ramówce radia publicznego. Odpowiednikiem prasy specjalistycznej są radia sformatowane kierowane do ściśle określonej grupy docelowej

Radio współczesne wobec presji konkurencji innych mediów nieuchronnie zmierza ku większej ekspresji i dynamice i jest to proces nieuchronny.

REPORTAŻ RADIOWY:

O ile formy wymienione wyżej pod względem cech gatunkowych są podobne do form pisanych to reportaż radiowy ma swoją specyfikę i klimat, jest bardziej sugestywny i paradoksalnie bogatszy w przesłania od odmiany pisanej. Wypowiedzi bohaterów i dźwiękowe tło wydarzeń podkreślają autentyzm, prawdę opisywanych sytuacji, a więc to co stanowi istotę tego gatunku. Odpowiednio dobrana ilustracja muzyczna, montaż dźwiękowy umiejętne zastosowanie pauzy tworzą dramaturgię audycji , wpływają na wyobraźnię widza.

Złożony reportaż radiowy:

Budowany z szeregu migawek radiowych przeważnie archiwalnych podporządkowanych jednemu tematowi lub myśli przewodniej. Ta forma ma charakter dokumentalny i powstaje zwykle z okazji ważnych wydarzeń i rocznic np. polski październik, stan wojenny, rocznica pontyfikatu papieża itp.

Specyficzną formą jest reportaż radiowy, który jest dźwiękową opowieścią. Dobór tematyki reportażu radiowego jest bardzo szeroki. Może to być reportaż o wydarzeniu, miejscu, a przede wszystkim o człowieku. Reportaże obszerne i dopracowane realizowane są głównie przez rozgłośnie radia publicznego. Każda stacja regionalna w swym archiwum ma wiele reportaży. W reportażu dźwiękowym istotne jest to, co przekażą bezpośrednio swoimi słowami bohaterowie, odbierane jest to jako autentyk, którego nikt nie zakwestionuje[19] – uważa Kazimierz Wolny-Zmorzyński.

W radiu sformatowanym dość rzadko pojawiają się dłuższe reportaże. Można tam jedynie usłyszeć wspomnianą krótką formę, liczącą od kilkudziesięciu sekund do dwóch minut. Reportaże są bowiem praco- i czasochłonne. Nagrana „surówka” może mieć nawet godzinę, ale reporter robi z tego pięciominutowy materiał. O takich krótkich formach radiowcy mówią: dziełko, cacuszko, perełka[20]. Jest to opowieść dźwiękami. Od klasycznych długich reportaży różnią się czasem trwania, choć ich przygotowanie często wymaga wielu godzin, a nawet dni pracy. W stacjach publicznych reportaże trwają około 30 minut. Na emisję tak długich materiałów stacje komercyjne nie mogą sobie pozwolić, dlatego pojawiają się tam tzw. krótkie formy radiowe. Nie zaliczają się do nich setki, relacje i tzw. paszczo dźwięki (sprawozdania reporterskie, zwykle wcześniej nagrane, z wypowiedziami dodatkowych osób), które stanowią elementy większych całości.

Krótkie, kilkuminutowe formy radiowe mogą pojawić się także w rozgłośniach publicznych. Ich tematyka jest bardzo różnorodna: historyczna, podróżnicza, kulinarna, poradnikowa czy sportowa. Ważne, aby taka audycja miała konkretny temat, przemyślaną konstrukcję i wykorzystywała rozmaite efekty dźwiękowe: muzykę, wypowiedzi różnych ludzi, dźwięki charakterystyczne dla miejsca dziejącej się akcji. Nie może być jednak zwykłą kilkuminutową rozmową reportera z gościem.

Podsumowując, dziennikarz radiowy pracuje na czas i w czasie. Musi przygotować informację na określoną godzinę, trzymając się zasady, że im wcześniej ją poda tym lepiej dla jego słuchaczy. A w czasie oznacza, że na swą wypowiedź ma określoną liczbę sekund, coraz rzadziej minut.

W stacjach publicznych dziennikarz ma większe możliwości realizacji swoich zainteresowań. Może to robić prowadząc audycje autorskie lub, na przykład, realizując ambitne reportaże. Wśród dziennikarzy tych rozgłośni występuje specjalizacja. Reporterzy mają przydzielone dziedziny, w których się specjalizują, mają grono swoich informatorów i na bieżąco śledzą to, co się dzieje w danej branży. W mediach komercyjnych, głównie regionalnych, z racji mniejszego zatrudnienia, reporter zazwyczaj ma kilka dziedzin, które obsługuje informacyjnie. Zdarza się też, że nie ma specjalizacji wśród reporterów, a jedna lub dwie osoby przygotowują informacje o bieżących wydarzeniach. Takie rozwiązanie może wpływać na jakość przygotowanej informacji, ponieważ reporter musi znać się na wszystkim, a zazwyczaj jest to niemożliwe.