LINIA MIKULICZA :
To
przebieg osi mechanicznej kończyny dolnej . W warunkach prawidłowych
biegnie ona od połowy więzadła pachwinowego , przez środek rzepki
, środek stawu skokowego i rzutuje na drugi palec stopy
Fizjologiczna szpotawość i
koślawość
Prawidłowo do 18-24 miesiąca życia
obserwujemy fizjologiczną szpotawość kolan, która około 2 roku
życia ulega pełnej korekcji i przechodzi w koślawość
mającą swój szczyt około 4 roku życia. Około 7 roku
życia dochodzi do ostatecznego wykształcenia się osi kończyn
w płaszczyźnie czołowej. Za fizjologiczną szpotawość uważa
się deformację symetryczną, dotyczącą zarówno kości udowej,
jak i piszczelowej, występującą do 2 roku życia.
Wskazane są obserwacja pacjenta i badanie kliniczne
co 4-6 miesięcy.
KOLANA KOŚLAWE
W tej wadzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz . Koślawość mierzy się w stopniach lub ocenia sie odległością między kostkami przyśrodkowymi , przy zwartych i wyprostowanych kolanach . Za koślawość fizjologiczną uważa się : odchylenie od osi nie większe niż 8-10 stopni , rozstęp 4-5 cm.
W przypadku zmian obustronnych kolana przybieraja charakterystyczny kształt litery "X".
Większą skłonność do koślawości obserwuje sie u dzieci z obniżonym napięciem mięśniowym .Koślawość kolan powoduje tendencję do stawania w rozkroku i nadwyprostu ( przeprostu)w kolanach. Zwiększa się przez to obciążenie wewnętrznych brzegów stóp , co utrudnia kształtowanie się prawidłowego sklepienia i prowdzi do płaskostopnia.
Zmiany charakteryzujące koślawość kolan :
Przerost kłykcia wewnętrznego kości udowej
Skrzywienie kości udowej lub piszczelowej
Skręcenie podudzia na zewnątrz
Przeprost w stawie kolanowym
Rozciągnięcie więzadła: pobocznego piszczelowego
Skrócenie więzadła: pobocznego strzałkowego
Rozciągnięcie mięśnia: półścięgnistego , półbłoniastego, krawieckiego , głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego
Przykurcz: pasma biodrowo-piszczelowego, mięśnia dwugłowego uda
Zmiany kostne
-Skrzywienie
kości udowej lub piszczelowej,
-Przerost kłykcia zewnętrznego
kości udowej,
-Skręcenie na zewnątrz podudzi.
Zmiany więzadłowe
-Rozciągnięcie
więzadła pobocznego piszczelowego,
-Skrócenie więzadła
pobocznego strzałkowego
Zmiany
mięśniowe
-Przykurczenie pasma biodrowo-piszczelowego,
dwugłowego uda,
-Rozciągnięcie mięśnia półścięgnistego,
półbłoniastego, smukłego, krawieckiego i głowy przyśrodkowej
mięśnia czworogłowego
Przyczyny koślawości
kolan:
-Krzywica,
-Urazy lub złamania kości,
-Szybki
wzrost dziecka-może skutkować nierównomiernym wzrostem
kończyn dolnych,
-Nadwaga lub otyłość,
-Choroby stawów,
-Wady stóp (najczęściej płaskostopie),
-Porażenia
mięśni lub obniżenie napięcia mięśniowego,
Pomiar kolan koślawych :
Koślawość kolan mierzymy:
a)Taśmą centymetrową –
odległość pomiędzy kostkami przyśrodkowymi przy złączonych i
wyprostowanych stawach kolanowych.
b) Kąt odchylenia pomiędzy osią przechodzącą przez środek kończyny w płaszczyźnie czołowej a jej brzegiem przyśrodkowym.
Postępowanie Korekcyjne
1.
Uświadomienie dziecku i rodzicom istnienia wady i związanych z tym
zagrożeń
Najważniejszym celem jest przekonanie i
zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy korekcyjnej. Należy
dążyć do sytuacji, w której dziecko jest podmiotem procesu
korekcyjnego, a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej „obróbce”.
Bardzo Ważnym elementem jest także pozyskanie aktywnie
współpracujących rodziców, którzy będą dbali o stworzenie
dziecku warunków optymalnych, sprzyjających korekcji.
Negatywne
skutki nieleczenia kolan koślawych :
Stały nacisk na
wewnętrzną część powierzchni stawu kolanowego (która w tej
wadzie jest obciążana bardziej )doprowadzi do niedokrwienia ,
zwyrodnienia w tej części stawu i bolesności
Prawo
Delpecha- Wolffa w odniesieniu do kolan koślawych
Nacisk
na kłykieć boczny kości udowej jest znacznie zwiększony. Powoduje
to zahamowanie jego wzrostu i prowadzi do asymetrii kłykci i
następstw w postaci zmian kostno – więzadłowo – mięśniowych
2. Zapewnienie optymalnych
warunków toru środowiskowego
Wskazania
-Siad
skrzyżny
-Siad ugięty z szeroko rozstawionymi kolanami i
złączonymi stopami
-Stanie ze skrzyżowanymi nogami
-Supinacja
stopy ( zwłaszcza przy wyprostowanym stawie kolanowym)
-Jazda
na rowerze
-Ćwiczenia korekcyjne
Przeciwwskazania:
-Stanie
w rozkroku
-Siad płotkarski
-Siad klęczny ze zrotowanymi
na zewnątrz podudziami
-Pronacja stopy
-Długie
przebywanie w pozycji stojącej
3. Umożliwienie korekcji przez
likwidację przykurczów mięśniowych
PW: Leżenie
przodem, nogi ugięte w kolanach
Ruch: Wznos kolan nieco ponad
poziom (do około 15) i wytrzymać w takiej pozycji około 5
sekund
PW: Siad skrzyżny, ręce oparte na kolanach
Ruch:
Dociskanie kolan do podłoża
4. Nauka przyjmowania postawy
skorygowanej
-Przy kolanach koślawych wyeliminowanie
przykurczów pasma biodrowo – piszczelowego oraz mięśnia
dwugłowego uda umożliwia dziecku przyjęcie postawy
skorygowanej.
-Naukę zaczyna się w pozycjach odciążających
kolana od ucisku osiowego, stosując leżenia, a później stopniowo
wykorzystywać pozycje w siadzie i staniu.
-W początkowym
etapie jest możliwość kontrolowania postawy przez przyleganie
ciała do stałej płaszczyzny, np. ściana, podłoga, później
kontrola wzrokowa w lustrze, a na końcu przy wykorzystaniu czucia
głębokiego.
-Jeżeli dziecko choć na chwilę na komendę
„stań poprawnie” potrafi utrzymać postawę skorygowaną, naukę
uznajemy za zakończoną.
5.Wzmacnianie mm osłabionych :
Kolana koślawe
-wzmocnienie głowy przyśrodkowej mięśnia
czworogłowego
-mięśnia
krawieckiego,
-smukłego,
-półścięgnistego i
półbłoniastego
PW: Siad na krześle, podudzia
związane taśmą, między kolanami wałek.
Ruch: Pełen
wyprost nóg z napięciem mięśni na 10 sekund.
PW: Leżenie tyłem
Ruch:
Maksymalna korekcja kończyn dolnych poprzez napisanie mięśni
czworogłowych uda.
6.
Wyrabianie nawyku prawidłowej postawy
Postępowanie
korekcyjne zawsze musi być dobierane indywidualnie do stopnia
zaawansowania zmian charakterystycznych dla każdego przypadku wad.
Wyrabianie nawyku postawy skorygowanej powinno odbywać się na
zajęciach korekcyjnych, jak również w domu i w szkole. Gdy dzięki
coraz mocniejszym mięśniom posturalnym dziecko podczas codziennych
czynności utrzymuje nową, skorygowaną postawę – wtedy można
proces korekcji uznać za zakończony
KOLANA SZPOTAWE
W tej wadzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz, odcinek obwodowy , jakim jest podudzie , w stosunku do stawu kolanowego jest w przywiedzeniu. Wielkość odchylenia mierzy sie w stopniach lub w centymetrach odstępem między kłykciami przyśrodkowymi, przy stopach zwartych.
To deformacja przeciwna do koślawości . Kolana szpotawe zniekształcaja całe nogi , ale czasem wygięcie dotyczy tylko podudzi , mówimy wtedy o podudziach szpotawych lub nogach pałąkowatych
O szpotawości mówimy wówczas, gdy u dziecka stojącego ze złączonymi kostkami wewnętrznymi pozostaje szeroki odstęp między kolanami, powyżej 4-5 cm
Przyczyny szpotawości i kolan
:
-Krzywica
-Nadmierne przeciążanie
statyczne
-Nadwaga
-Choroba Blounta *
-Długie
przebywanie w pozycji siedzącej ze skrzyżowanymi nogami ( po
turecku)
Zmiany charakteryzujące szpotawość kolan:
Trzon kości udowej , piszczelowej , strzałkowej wygięty jest na zewnątrz
Nadmiernie rozciągnięte więzadło poboczne zewnętrzne
Nadmiernie napięte więzadło poboczne wewnętrzne
Rozciągnięte mięśnie : dwugłowe uda, strzałkowe
Przykurczone mięśnie:
półścięgniste, półbłoniaste, dwugłowe
Wadom tym zwykle towarzyszy szpotawość ud , która prowadzi do zmian zwyrodnieniowych w przyśrodkowej części stawu kolanowego . Jednostronna szpotawość znaczego stopnia powoduje skrócenie tej kończyny względem drugiej. Wynikiem tego jest skośne ustawienie miednicy w płaszczyznie czołowej, a nawet jej poziome przesunięcie w strone dłuższej nogi . Z reguły towarzyszy temu boczne wygięcie w odcinku lędzwiowym kręgosłupa, skierowanie wypukłości w stronę nogi krótszej
Zmiany strukturalne w obrębie kończyn dolnych
Zmiany kostne:
-Przy
kolanie szpotawym trzon kości udowej piszczelowej a także
strzałkowej wygięty jest na zewnątrz.
-Kolana znajdują się
w przeproście.
Zmiany
więzdałowe
-Skrócenie więzadła pobocznego
piszczeloweg.
-Rozciągnięcie więzadła pobocznego
strzałkowego.
Zmiany mięśniowe
-Mięśnie
nadmiernie rozciągnięte: dwugłowy uda, napinacz powięzi
szerokiej.
-Mięśnie przykurczone: półbłoniasty,
półścięgnisty.
Prawo Delpecha – Wolffa w
odniesieniu do kolan szpotawych
Nacisk na kłykieć
przyśrodkowy kości udowej jest znacznie zwiększony. Powoduje to
zahamowanie jego wzrostu i prowadzi do asymetrii kłykci i następstw
w postaci zmian kostno – więzadłowo – mięśniowych.
Postępowanie korekcyjne:
1.
Uświadomienie dziecku i rodzicom istnienia wady i związanych z tym
zagrożeń
Negatywne skutki nieleczenia kolan szpotawych
:
Stały nacisk na zewnętrzną część powierzchni stawu
kolanowego (która w tej wadzie jest obciążana bardziej )doprowadzi
do niedokrwienia , zwyrodnienia w tej części stawu i bolesności.
2. Zapewnienie optymalnych
warunków toru środowiskowego
Wskazania
-Siedzenie
ze złączonymi kolanami i rozstawionymi stopami „ pozycja
żabki”
-Jazda na łyżwach , wrotkach , rolkach
-Jazda
na nartach technikami kątowymi ( pług, łuk z pługa)
-Ćwiczenia
korekcyjne
Przeciwwskazania:
-Siad
skrzyżny
-Jazda na rowerze
-Pływaniem Kraulem
-Stanie
ze skrzyżowanymi nogami
3.Rozciągnięcie mięśni
przykurczonych
Przy kolanach szpotawych:
-Mięsień
półbłoniasty
-Mięsień półścięgnisty
PW: Leżenie tyłem, taśmy
przywiązane do ud powyżej kolan
Ruch: Próby łączenia kolan
PW: Siedzenie, kolana zgięte
Ruch:
Łączenie kolan przeciwko oporowi terapeuty
4. Nauka przyjmowania postawy
skorygowanej
Przy kolanach szpotawych wyeliminowanie
przykurczów mięśnia półbłoniastego oraz półścięgnistego
umożliwia dziecku przyjęcie postawy skorygowanej. Przy nauce takiej
postawy należy pamiętać o tym, że nawet jeśli wada dotyczy
jedynie kończyn dolnych w konkretnym stawie korygowanie postawy
rozpoczynamy także od przedstawienia dziecku korekcji
cząstkowych–lokalnych: -odpowiednie ułożenie stóp,
-lekkie
zgięcie w stawie kolanowym,
-ustawienie kolan jak najbliżej
siebie,
-ustawienie miednicy w lekkim przodopochyleniu,
A
następnie poprzez ich łączenie dąży się do osiągnięcia
korekcji całościowej (globalnej).
5.Wzmacnianie mm osłabionych :
Kolana szpotawe
-napinacz powięzi szerokiej
-mięsień
dwugłowy uda
PW: Leżenie na brzuchu, ręce
wzdłuż tułowia
Ruch: Napinanie mięśni pośladkowych i
próba łączenia kolan
PW: Siad, między kolanami gumowa
piłka
Ruch: ściskanie piłki kolanami
PW: siad prosty, RR z tyłu, na
materacu, NN wyprostowane, kostki przyśrodkowe złączone,
Ruch:
uniesienie NN w górę.
6.Wyrabianie nawyku prawidłowej postawy
OBCAS THOMASA:
Zastosowanie obcasa Thomasa ma wspomóc profilaktykę leczenia wady stopy.Ogólnie rzecz ujmując, polega na podwyższeniu części podeszwy buta o kilka milimetrów (w zależności od wieku i wzrostu dziecka). W swoim założeniu ma zmieniać sposób obciążania stref wzrostowych kończyny dolnej.
Obcas Thomasa może być jednak modyfikowany i można wyróżnić 3 podstawowe korekcjeobcasy thomasa
– obcas Thomasa standard – gdzie obcas jest podwyższony na całej swojej powierzchni (5mm od strony wewnętrznej i 5mm po stronie zewnętrznej) powodując nieznaczne podniesienie pięty w stosunku do palcy.
– obcas Thomasa z supinacją – ma za zadanie zwalniać szybkość wzrostu po stronie przyśrodkowej (bardziej obciążanej) i zachować tempo wzrastania kończyny od strony bocznej. Służy do korekcji odchylenia osi podudzia na zewnątrz od osi środkowej (czyli koślawości). Efekty jego stosowania widoczne są po kilkunastu miesiącach (w zależności od tempa wzrastania dziecka)
– obcas Thomasa z pronacją – podobne działanie jak z supinacją tylko że odwrotnie (dotyczy szpotawości).