Feng Youlan – „Krótka historia filozofii chińskiej”
Rozdział I – Duch filozofii chińskiej
Miejsce filozofii w cywilizacji chińskiej: W cywilizacji chińskiej filozofia zajmuje podobne miejsce co w innych cywilizacjach religia, ponieważ jest to sposób zaspokojenia tęsknoty za czymś pozaziemskim, duchowym, jest formą kształtowania swojej osobowości, doskonalenia się, systematycznym refleksyjnym myśleniem o życiu, odchodzeniem od egoizmu i egocentryzmu, obowiązkiem każdego człowieka, a nie zawodem czy studiami. Jest połączeniem idealizmu i pragmatyzmu – tego powinien dokonywać w życiu mądry człowiek i to umożliwia edukacja filozoficzna: doskonalić się duchowo i jednocześnie funkcjonować w społeczeństwie, być obywatelem wszechświata, to wszystko nazywa się Dao czyli Drogą, Cel człowieka to stanie się mędrcem czyli utożsamienie się z wszechświatem. Jest równocześnie myślą polityczną. Filozofia jest ważnym elementem wykształcenia. „Czteroksiąg” (skł. się z „Dialogów Konfucjańskich”, „Mengzi”, „Wielkiej Nauki” i „Doktryny Środka” ) to najważniejszy zbiór tekstów filozofii neokonfucjańskiej.
*Gongsun Long – „biały koń nie jest koniem” – postulat o oczyszczenie niewłaściwej zależności między nazwami a faktami
Cechy wypowiedzi filozofów: nieprecyzyjność, lakoniczność, brak wewnętrznego powiązania, dużo aforyzmów, sentencji, aluzji, metaforycznych obrazków, sugestywność
Xuanxue – (ciemna, mistyczna nauka) filozofia neotaoistyczna
Guo Xiang – komentator Zhuangzi
Bariera językowa: nie da się w pełni zrozumieć i docenić tekstów filozofów chińskich, traci się sugestywność, każde tłumaczenie jest jednocześnie interpretacją autora
Rozdział II – Uwarunkowania filozofii chińskiej
Kontynentalne położenie przyczyną widzenia Chin jako środka wszechświata – słowo ‘świat’ znaczące w języku chińskim tyle co ‘wszystko pod niebem’ lub ‘pośród czterech mórz’;
Uwarunkowania ekonomiczne: spojrzenie „rolnicze” ludności, gdyż z tego się utrzymywała
4 warstwy społeczne: 1.uczeni – właściciele ziemscy, 2.chłopi – rolnicy zajmujący się tą ziemią(2 najbardziej szanowane warstwy) 3.rzemieślnicy wytwarzający dobra 4.kupcy handlujący nimi, przenoszący je z miejsca na miejsce i zarabiający na tym – najbardziej niepożądana, dyskryminowana i znienawidzona grupa
Porównanie zajęć rolnika do korzenia i kupców do gałęzi – 2 przeciwstawne tryby życia
Rolnicy: prymitywni, prości, wykonują polecenia, dziecinni, niewinni, nie ma w nich egoizmu – podkreślenie wartości rolnictwa
Kupcy: zepsuci, nieposłuszni, zdradliwi, egoistyczni, nielojalni, bo nie mają skrupułów opuścić kraju w niebezpieczeństwie, bo są przyzwyczajeni do przenoszenia się z miejsca na miejsce
Obserwacja praw natury podstawą filozofii
Np. Laozi – Dążenie ku swemu przeciwieństwu jest ruchem dao
„Księga przemian” – następstwo przeciwieństw np. słońce – księżyc, zimno – ciepło,
Wynikająca z tego nadzieja na odwrócenie się losu towarzyszyła Chińczykom w czasach wojny
Zasada złotego środka, robienie za wiele może skutkować zrobieniem czegoś odwrotnego
Idealizacja natury
Taoizm – idealizacja prostoty społeczeństwa, dzieci i niewiedzy, potępienie cywilizacji (opozycja natura-kultura) miłość do przyrody, zajęć codziennych, spokoju, harmonii, utożsamienie się z wszechświatem jako najwyższe osiągnięcie duchowe
System rodzinny
-podstawą stworzenia są uwarunkowania ekonomiczne
-to podstawa chińskiego systemu społecznego
-5 relacji społecznych: władca-poddany, ojciec-syn, starszy – młodszy brat, mąż-żona, przyjaciel-przyjaciel
-kult przodków, którzy są symbolem jedności rodziny
„Ten” i „tamten” świat
Konfucjanizm – zakorzenienie w tym świecie, społeczna odpowiedzialność człowieka, mingjiao – nauczanie nazw oznaczających stosunki społeczne
Taoizm – wykraczanie poza ten świat, naturalność i spontaniczność człowieka,
Chińska sztuka i poezja
Konfucjanizm – sztuka jest narzędziem kształcenia moralnego
Taoizm – jego założenia stały się inspiracją dla artystów
Natura głównym tematem dzieł, zawsze pojawia się człowiek kontemplujący piękno natury oraz dao – drogę przekraczającą naturę i człowieka
Metodologia filozofii chińskiej
Prof. Northrop – konfucjanizm to stan umysłu, w którym podłożem jest nieokreślona, odczuwalna intuicyjnie różnorodność
Rolnicy bezpośrednio pojmują rzeczy, brak zagadnień epistemologicznych
Nieprecyzyjność języka wynikająca z braku rozumienia dedukcyjnego, filozofie mówią to co widzą, oszczędnie w słowach
Różnica między myślą zachodnią i wschodnią
|
ZACHÓD |
WSCHÓD |
|
Grecja jako kraj morski, otwarty, nieizolujący się -> rozwinięte kupiectwo -> myślenie konkretnymi liczbami i rzeczami -> rozwinięcie matematyki, epistemologii -> precyzyjność wypowiedzi
organizacja wokół państw-miast o charakterze handlowym -> brak autokratyczność i hierarchii -> rozwój przemysłu -> przyzwyczajenie do zmienności i nowości |
Kontynentalne Chiny, zamknięcie od czterech stron -> poleganie na wewn. możliwościach, rozwinięte rolnictwo -> podstawą jest cykl przyrody -> przyjmowanie zjawisk intuicyjnie, sugestywność wypowiedzi
organizacja wokół rodziny, autokratyczność i hierarchia jak w rodzinie, natura -> poprzestawanie na małym, pogarda sztucznością, tym co nienaturalne, stworzone przez człowieka bez uwzględnienia naturalnego porządku
|
Stałość i zmienność w filozofii chińskiej
Stałość – jak w każdej innej filozofii istnieją elementy uniwersalne, niezmienne
Zmienność – Chiny się uprzemysłowiły, rodzinny model społeczeństwa nie może być w 100% spełniony ale nie wychodzi z użycia zupełnie
Rozdział III - Pochodzenie chińskich szkół filozoficznych
Okres między V a IIIw. p.n.e. – okres stu szkół filozoficznych
Sima Tan – opracowanie klasyfikacji
6 głównych szkół
1. Szkoła kosmologiczna YINYANG, yin-część żeńska, yang-męska, współdziałanie 2 przeciwstawnych sił jest źródłem wszystkich zjawisk
2. Szkoła literati RUJIA, szkoła konfucjańska, nauczanie starożytnej klasyki, wzorce moralne, zagadnienia humanitarności i prawości, założyciel to Konfucjusz
3. Szkoła moistów MOJIA, założyciel Mozi, organizacja i dyscyplina, oszczędność, wszechogarniająca miłość, waga cnót i zdolności, poważanie dla duchów, pogodzenie z cyklicznością świata, posłuszeństwo wobec nadrzędnych
4. Szkoła nazw MINGJIA, rozróżnianie i wzajemne stosunki między nazwami i rzeczywistościami, różnorodność ceremonii poszczególnych ról społecznych, naturalność nazw i zadań
5. Szkoła legistów FAJIA, założyciele to politycy, autorytetem jest kodeks prawny, system nagród i kar
6. Szkoła Drogi i jej Mocy, DAODEJIA, pojęcie niebytu dao czyli Drogi, de czyli Cnoty, Mocy, pokora, ustępliwość, czystość, pustka
Liu Xin i teoria początku szkół
Opracowanie księgozbioru Biblioteki Cesarskiej
Sk.asyfikowanie 100 szkół w 10 grupach: 6 wymienionych przez Simę Tan + dodanie 4 szkół
7. Szkoła dyplomatów ZONGHENGJIA, nauczanie postępowania zgodnie z ogólnymi regułami
8. Szkoła eklektyków ZAJIA, różnorodność, elastyczność, połączenie konfucjanistów i moistów, szkoły nazw i legistów
9. Szkoła rolników NONGJIA, uprawa zbóż, doradzanie w sprawach uprawy
10. Szkoła opowiadaczy XIAOSHUOJIA, zbieranie ulicznych powiedzeń i plotek
Zhang Xuecheng – teoria narodzenia się szkół filozoficznych z rozpadu systemu ministerstw za dyn. Zhou, w którym urzędnicy byli również nauczycielami poszczególnych dziedzin. Po rozpadzie utracili stanowiska i zajęli się nauczaniem prywatnym co doprowadziło do wydzielenia się różnych szkół filozoficznych. Dużo stwierdzeń jest jednak nietrafnych np. szkoła nazw i ministerstwo ceremonii
Wg niego pochodzenie wyglądało następująco: Ru – z Ministerstwa Edukacji, taoiści – od historyków, yinyang – od astronomów, legiści – z Ministerstwa Sprawiedliwości, szkoła nazw – z Ministerstwa Ceremonii, moiści – od strażników świątyni, dyplomaci – z Ministerstwa Ambasad, eklektycy – od doradców, rolnicy – z Ministerstwa Roli i Ziarna, opowiadacze – z drobnych urzędników
Inna teoria powstania stu szkół
Junzi – synowie książąt, ludzie szlachetni, posiadacze ziemscy, panowie feudalni sprawujący władzę polityczno-ekonomiczną, mają szanse na wykształcenie
Xiaoren – mali, zwykli ludzie, poddani panów feudalnych, uprawiali dla nich ziemię
Rozpad dyn. Zhou jako rozpad całego systemu społecznego, xiaoren zaczęli zdobywać pozycje wśród urzędników -> po rozpadzie rozproszenie się arystokracji wśród zwykłych ludzi, powstanie prywatnych nauczycieli