Gameta - komórka płciowa organizmów żywych.
Może uczestniczyć w procesie zapłodnienia łącząc się z gametą innej płci i tworząc zygotę.
Allel – jedna z wersji genu w określonym miejscu (locus) na danym chromosomie homologicznym. Allele tego samego genu różnią się jednym lub kilkoma nukleotydami.
Chromosomy homologiczne - chromosomy o tym samym kształcie i wielkości zawierają podobną informację genetyczną, czyli geny. Geny te jednak mogą występować w innych postaciach, czyli allelach. Jeden chromosom w parze pochodzi od ojca, a drugi od matki.
Gen – fragment DNA nadający komórce zdolność do tworzenia jakiegoś RNA (różnych mRNA, tRNA, rRNA i in.), a pośrednio kodujący zwykle także jakieś białko.
Chromosom – forma organizacji materiału genetycznego wewnątrz komórki. Chromosomy występują w formie mikroskopijnej struktury najlepiej widocznej w metafazie podziału komórkowego, kiedy to są najbardziej skondensowane. Chromosomy są zbudowane z dwóch chromatyd siostrzanych (podłużnych jego części) połączonych w jednym punkcie centromerem.
Locus (l. mnoga loci) – określony obszar chromosomu zajmowany przez gen. W obrębie chromosomu znajduje się wiele różnych loci, stanowią one rodzaj logicznych pojemników na samodzielne, ustrukturalizowane fragmenty informacji genetycznej, nazywane genami.
Chromatyda - ramię chromosomu widocznego w metafazie. W wyniku replikacji każdy chromosom posiada dwie chromatydy, które następnie w wyniku podziału jądra komórkowego rozchodzą się do przeciwległych biegunów komórki i stają się samodzielnymi chromosomami. Każda chromatyda zbudowana jest z pojedynczej nici DNA połączonej z białkami - chromatyny.
Crossing-over - to proces wymiany materiału genetycznego między chromosomami homologicznymi, w wyniku którego zwiększa się zmienność genetyczna. Odkrywcą procesu crossing-over był Thomas Morgan.
Homozygota - organizm posiadający identyczne allele danego genu (np. aa lub AA) w chromosomach. Homozygoty wytwarzają zawsze gamety jednakowego typu - identyczne pod względem materiału genetycznego (danej cechy). Homozygotyczność może dotyczyć jednego, kilku lub nawet wszystkich genów w organizmie.
Wyróżnia się dwa rodzaje homozygot:
homozygota dominująca - sytuacja, gdy oba allele danego genu są dominujące (zapis np. AA); osobnik może być homozygotą dominującą względem większej liczby genów, np. AABBCCDD (poczwórna homozygota dominująca);
homozygota recesywna - sytuacja, gdy oba allele danego genu są recesywne (zapis np. aa); osobnik może być homozygotą recesywną względem większej liczby genów, np. aabbccdd (poczwórna homozygota recesywna), czyli Sternatus.
Heterozygota to organizm posiadający zróżnicowane allele tego samego genu (np. Aa), w tym samym locus na chromosomach homologicznych. Gamety osobnika heterozygotycznego mogą być różne, tzn. mogą zawierać zupełnie odmienny materiał genetyczny. Określenie "heterozygota" implikuje, że dany gen może występować w co najmniej dwóch postaciach. Kombinacja Aa oznacza, że jeden allel genu ma charakter dominujący (A) nad drugim (a), to znaczy, że w fenotypie osobnika heterozygotycznego będzie on w jakiś sposób brał przewagę nad allelem recesywnym.
Zygota — komórka powstała w wyniku zapłodnienia, czyli połączenia haploidalnej gamety męskiej z haploidalną gametą żeńską w procesie rozmnażania płciowego.
I prawo Mendla- prawo czystości gamet. Geny występują u osobników parami i w czasie powstania gamet oddzielają się od siebie oraz przechodzą do różnych gamet, w ten sposób, że każda gameta zawiera jeden i tylko jeden gen każdego rodzaju.
II prawo Mendla- prawo niezależnej segregacji z genów jednej pary oddziela się od drugiego genu w czasie mejozy niezależnej od genów innych par i jest sprawą przypadku do której gamety wejdzie (nie zawsze się sprawdza).
Założenia teorii chromosomowo- genowo Morgana
•geny mieszają się w chromosomach
•geny ułożone są w chromosomie liniowo
•geny występują w tej samej kolejności w chromosomach homologicznych
•każdy z genów ma stałe miejsce występowania tzw. (l. Mn. loci)
•allele znajdują się również w tych samych miejscach pary chromosomów homologicznych
•podczas koniugacji (mejoza) może zachodzić wymiana odcinków chromatydy (crossing over)
•podczas co może nastąpić zjawisko wymiany gazowej
•dwa geny dziedziczą się niezależnie, jeżeli leżą na dwóch oddzielnych chromosomach
•geny leżące w jednym chromosomie blisko siebie są sprzężone i dziedziczą się zależnie (są mniej podatne na „co”)
•geny leżące w jednym chromo daleko od siebie z reguły nie są sprzężone i dziedziczą się niezależnie (są bardziej podatne na „co”)
Krzyżówka testowa- wykonujemy w celu odróżnienia homo od heterozygoty. Osobnika którego chcemy sprawdzić krzyżujemy z homozygotą recesywną i tylko do pierwszego pokolenia.