PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA

IM. WITELONA W LEGNICY

Farmakologia

Prowadzący: prof. dr hab. n. med. Józef Prandota

Temat: Interakcja lek receptor teoria klucz do zamka

Opracowała:

Agnieszka Kachnowicz

Pielęgniarstwo

Studia stacjonarne, gr. 9

Paul Erlich wprowadził w 1906 r. pojęcie receptora jako miejsca, do którego chemicznie łączą się leki i postulował, że integracja między receptorem a oddziałującym na niego związkiem zachodzi na zasadzie klucza pasującego do zamka (z ang.: „Lock and Key” theory). Hipoteza ta okazała sięprawdziwa i obowiązuje do dnia dzisiejszego. Receptor można zidentyfikować jako biopolimer o strukturze białkowej posiadający określone fragmenty, które są w stanie rozpoznać specyficzne ligandy. Ligandami mogą być zarówno związki endogenne np. neuroprzekaźniki jak i substancje egzogenne np. leki. Receptor posiada zdolność tworzenia kompleksu aktywnego z ligandem. Powoduje to szereg zmian strukturalnych i elektronowych w receptorze a także w ligandzie, co prowadzi do określonego efektu biologicznego. Upraszczając nieco zagadnienie można przyjąć, że białkowa struktura receptora stanowi jakby negatyw przestrzennej struktury leku. Porównując obrazowo receptor do zamka, który może być otwarty jedynie przez dopasowany do niego klucz – lek jest takim kluczem. Niekiedy lek pasujący do określonego receptora jest jak fałszywy klucz do zamka – blokuje go jedynie co stwarza określony efekt farmakologiczny. Z punktu widzenia chemicznego interesujące jest wyjaśnienie w jaki sposób następuje wiązanie leku z receptorem.Większość leków łączy się z receptorem poprzez wiązania jonowe, wodorowe, oddziaływania dipolowe, -elektronowe oraz hydrofobowe. Związki o receptorowym mechanizmie działania można podzielić na dwie grupy: agonista to lek, który wiąże się chemicznie z receptorem i jednocześnie pobudza ten receptor; antagonista to lek, który po związaniu z receptorem powoduje unieczynnienie tego receptora. Ponadto leki wpływają na aktywność enzymów, hamując lub aktywując czynność enzymów organizmu. Są leki wpływające na procesy transportu lub też aktywujące lub blokujące kanały jonowe. Innym typem działania leków jest ich działanie jako antymetabolitów, hamujących metabolizm komórkowy. Istnieją także leki, których działanie jest wynikiem bezpośrednich reakcji chemicznych np. reakcji zobojętniania czy kompleksowania.

Współczesne leczenie polega na stosowaniu u chorego kilku leków równocześnie. Należy pamiętać, że leki mogą wzajemnie ze sobą interferować, zmieniając niekiedy swoje działanie. Odróżniamy 3 rodzaje interakcji;

1. farmaceutyczną,

2. farmakodymimiczną,

3. farmakokinetyczną.

O interakcji leków mówimy wtedy kiedy efekty działania jednego leku ulegają zmianie w wyniku uprzedniego lub jednoczesnego stosowania innego leku.

Interakcja farmaceutyczna (niezgodności recepturowe) jest to wzaje­mne reagowanie chemiczne leków (niezgodności chemiczne) lub zmiany stanu fizycznego jednego leku pod wpływem drugiego (niezgodności fizyczne). Interakcja farmakodynamiczna jest to wzajemne modyfi­kowanie działania farmakologicznego przez równocześnie zastosowane le­ki na poziomie receptora i elektora. Odróżniamy dwie postacie koergizmu synergizm i antagonizm. Synergizm jest to zgodne, jednokierunkowe działanie Icków, prowa­dzące do wzmożenia działania. Synergizmcm addycyjnym nazywamy laką formę interakcji, gdy działanie leków podanych razem jest równe sumie działania poszczegól­nych składników. Występuje on wówczas, gdy mechanizm i punkt uchwy­tu działania leków jest taki sam. Interakcja farmakokinetyczna

W zakresie wchłaniania jelitowego

1. Adsorpcja na powierzchni.

2. Tworzenie się trudno wchłaniających się kompleksów

3. Zmiany napięcia powierzchniowego np. kwasy żółciowe, powoduje wzmożenie wchłaniania jelitowego leków,

4. Zmiany pH treści jelitowej - leki alkalizujące powodują zwiększenie wchłaniania leków kwaśnych; leki zakwaszające natomiast zmniejszają wchłanianie leków zasadowych (małe znaczenie praktyczne).

5. Konkurencja o systemy przenośnikowe - uracyl i tymina, glukoza i florydzyna, salicylan sodu i INII.

6. Zmniejszenie przepływu krwi przez jelita - leki naczyniozwężające, leki hipolensyjne zmniejszają wchłanianie leków.

7. Zwiększenie perystaltyki jelit - środki przeczyszczające (zwłaszcza solne środki przeczyszczające, parafina ciekła) zmniejszają wchłania­nie leków.

W zakresie wchłaniania z tkanek - leki zwężające naczynia powodują zmniejszenie wchłaniania, leki rozszerzające naczynia natomiast - zwięk­szenie wchłaniania.

W zakresie wiązania z białkami

1. „Wypieranie” - konkurencja o miejsce wiązania z białkami

2. Zmiana właściwości sorpcyjnych białek - zmiana pH krwi

W zakresie transportu błonowego

1. Wpływ na dyfuzję bierną - zmiana pH lub przepuszczalności błon.

2. Wpływ na transport czynny - aktywatory lub inhibitory transportu.

W zakresie biotransformacji

Inhibitory enzymatyczne - hamowanie konkurencyjne; salicylamid i salicylan sodu w zakresie sprzęgania z kwasem glukuronowym; hamowa­nie niekonkurencyjne; pochodne hydroksykumaryny, sulfafenazol hamują metabolizm pochodnych hydantoiny

Induktory enzymatyczne - barbiturany i niektóre leki psychotropowe wzmagają one aktywność enzymów mikrosomalnych, co powodu­je zwiększenie stężenia i skrócenie t_0,5 wielu leków

W zakresie wydalania przez nerki

Leki zakwaszające - powodują zahamowanie wydalania leków kwaś­nych, a zwiększenie wydalania leków zasadowych.

Leki alkalizujące odwrotnie - powodują zmniejszenie wydalania le­ków zasadowych, a zwiększenie wydalania leków kwaśnych.

Konkurenci probenecyd hamuje wydala­nie penicylin i innych leków przenoszonych przez te same systemy prze­nośnikowe w kanalikach nerkowych.

Bibliografia :

1. Danysz Andrzej Kompendium farmakologii i farmakoterapii dla lekarzy, farmaceutów i studentów, Wrocław 2004

2. Rajtar-Cynke G, Farmakologia, podręcznik dla studentów i absolwentów wydziałów pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu akademi medycznych, Lublin 2002

3. http://fundacjarozwojunauki.pl/res/Tom1/Nauka%20swiatowa%20i%20polska%5B1%5D.Rozdzial%2006.pdf