I ROZWÓJ W OKRESIE NIEMOWLĘCYM

I STADIUM NOWORODKA (WŁAŚCIWOŚCI DZIECKA)
1) 1 miesiąc życia- okres przystosowawczy do życia w nowym, pozamacicznym środowisku,dziecko musi przystosować się do: 
- zmian temperatury
- nowego sposobu oddychania
- nowego sposobu przyjmowania pokarmu i wydalania zbędnych produktów
- w chwili urodzenia 3, 37 kg i 51, 2 cm
- duża głowa z małą częścią twarzową stanowi 30 % masy ciała; długi tułów i krótkie kończyny
- duży udział tkanki chrzęstnej w układzie kostnym
- ciemiączko duże (zarasta ok. 15 miesiąca), ciemiączko małe (zarasta w pierwszym kwartale życia)
- przyjmuje postawę leżącą asymetryczną 
- leżąc na plecach zwraca głowę w jedną stronę a kończyny asymetrycznie (jedna wyprostowana – ta po stronie głowy a druga zgięta
- noworodek przewaga zginaczy nad prostownikami
2) wszystkie odruchy u noworodka można podzielić na 2 grupy: 

1- wspólne dla noworodka i człowieka dorosłego
- odruch źrenicowy, mrugania, ssania, połykania
- odruch wydalania moczu i kału
2-występujące tylko u noworodków lub niemowlęcia a zanikające lub patologiczne u człowieka dorosłego
- odruch Babińskiego (unoszenie dużego palca przy podrażnieniu stopy
- odruch toniczno-szyjny (wraz z odwróceniem głowy wyprostowują się kończyny po tej samej stronie a kurczą po przeciwnej
- odruch Moro (unoszenie kończyn i przyciąganie ich do ciała w geście obejmowania
- odruch chwytny ( zaciskanie dłoni na przedmiocie i mocne trzymanie tak że można dziecko unieść i oderwać od podłoża)
- odruch marszu automatycznego
3) naturalny rytm aktywności: snu i czuwania
- noworodek głęboko śpi jeśli regularnie oddycha a jego oczy nie poruszają się (8-9 godz. Na dobę); sen lekki szybkie ruchy gałek ocznych i nieregularny oddech; drzemie oczy otwarte ale nieprzytomne; otwarte i przytomne oczy bierne czuwanie
- noworodki śpią 16-18 godz. na dobę
4) możliwość odbierania bodźców przez noworodka: 
- równowagi –kiedy płacze podniesienie uspokaja go
- dotyku – dotknięcie okolicy ust wywołuje znieruchomienie
- smaku – potrafi odróżnić smaki: słodki, słony, kwaśny i gorzki (lubi słodki)
- węchu – reaguje na zapach pewnych pokarmów tak samo jak dorosły; rozpoznaje zapach mleka matki, może zlokalizować zapach i odwrócić się od nieprzyjemnych zapachów
- słuchu – preferuje dźwięki o czystych tonach; różnicuje niemal wszystkie dźwięki mowy ludzkiej, odwraca się w kierunku dźwięku; preferuje dźwięki wysokie; wypowiedzi z wysoką intonacją oraz głos swojej matki
- wzroku – akomodacja wzroku i ostrość widzenia są ograniczone; przygląda się i próbuje śledzić poruszający się obiekt; widzenie kolorów nie jest jeszcze dobrze rozwinięte
- dzieci w 2-3 dobie życia zdolne są do naśladowania wyrazów mimicznych swoich opiekunów
- w 2-3 tyg. patrząc na wyraz twarzy rodzica jak on wysuwa język, otwiera usta, zaciska wargi
- naśladują nie tylko ruchy mimiczne ale także ruchy głowy
- noworodka kładziemy na boku
- coraz lepiej reaguje odruchami bezwarunkowymi


ZMIANY ROZWOJOWE NIEMOWLĘCIA

- wzrost zwiększa się o 50 % w 3-4 miesiącach
- faza bierności – do 6. miesiąca gdyż cechy f-cjonowania ustroju dziecka i parametry biochemiczne są takie same jak w okresie płodowym
- 5 a 7 miesiąc „fizjologiczne urodziny”
- po nim „faza ekspansji”, której pierwszy podokres związany jest z rozwojem umiejętności panowania nad własnym ciałem
- doskonalą się wówczas fizjologiczne i biochemiczne mechanizmy prowadząc do stanu równowagi- homeostazy
- w tym okresie szybko rozwija się aparat ruchu (kościec+ mięśnie)
- z pierwotnej kifozy ok. 304 m-ąc ż. Lordoza szyjna (umiejętność podnoszenia i utrzymania głowy), a ok. 9-12 m. ż lordoza lędźwiowa, powstaje w efekcie pionizacja postawy
- intensywny rozwój tkanki tłuszczowej – sprzyja termoregulacji
- odruch ssania pojawia się w odpowiedzi na bodźce dotykowe, kinestyczne przy ułożeniu w pozycji karmienia a następnie wzrokowe widok piersi
- poważne wewnątrz ustrojowe przemiany biochemiczne
- od 6. m. ż wyżynanie się zębów mlecznych, trwa do 3 r. ż. 

ROZWÓJ MOTORYCZNY

- rozwój psychoruchowy (powiązania psychiki i motoryki)
- rozwój: 
- cefalokaudalny kierunek rozwoju
rozwój postępuje od części głowowej (ruchy gałek ocznych, ruchy mięśni szyi)
poprzez część tułowia (ruchy rąk, tułowia)
a następnie nożna (dowolne ruchy nóg, chodzenie)
- proksymodystalny kierunek rozwoju
zmiany postępują w kierunku od osi podłużnej ciała na boki, czyli najpierw mięśnie położone blisko kręgosłupa, mięśnie ramion, przedramion, dłoni i palców
- łokciowo-promieniowy kierunek rozwoju
w osi poprzecznej ciała rozwój przebiega od 5 palca dłoni do kciuka
- dwie prawidłowości rozwoju ruchowego: 
- przejście od globalnych, rozlanych do zlokalizowanych reakcji ruchowych (noworodek reaguje na dźwięk nieskoordynowanymi ruchami całego ciała zaś niemowlę potrafi w odpowiedzi odwrócić głowę)
- wcześniejsze przyswajanie ruchów cyklicznych (dwufazowych np. potrząsanie grzechotką) niż acyklicznych (trójfazowych np. spostrzeganie, sięganie i chwytanie)
- postawa: 
- 3 miesiąc dziecko podniesione do pozycji pionowej zdolne jest sztywno trzymać głowę
- w 8 miesiącu samodzielnie siedzieć 
- w 10 m. ż. stać, trzymając się oparcia
- 11 m stoi bez oparcia
- rozwój lokomocji: 
- obroty w pozycji leżącej
z pleców na bok 3 m. 
Z brzucha na plecy 5 m. 
Z pleców na brzuch 6 m. 
- posadzone lub podciągnięte siedzi 56 m
- Samodzielne siadanie i pełzanie – 8 m. (nawet i 67 m)
- Raczkowanie – 1011 m
- Chodzenie 12 m (Ew 13)
- Chwyt i manipulacja
- 4-5 m-ęcy
ruch wahadłowy, uruchomiony staw barkowy
chwyt prosty; całą dłonią od góry; palce owijają przedmiot; dłoń poziomo do podłoża
symetryczne ruchy obiema rękami ku przedmiotowi
zbliżanie do ust, wypuszczanie 
- 5-6 miesięcy
ruch łukowaty; uruchomiony staw łokciowy
chwyt dłoniowo-łokciowy prosty; chwytanie całą dłonią (bez kciuka)
sięga jedną ręką
postukuje, potrząsa; nie jest zdolne utrzymać dwóch przedmiotów jednocześnie
- 6-8
ruch łukowaty; pochylanie całego ciała ku przedmiotowi
chwyt nożycowy; przywodzenie kciuka do pozostałych palców
sięga jedna ręką (zaznacza się przewaga jednej ręki)
trzyma po jednym przedmiocie w jednej ręce; ogląda je i przekłada z ręki do ręki
- 8-9
zbliżanie bezpośrednie ręki ku przedmiotowi; uruchomiony staw nadgarstkowy
chwyt pęsetkowy; przeciwstawienie kciuka i p. wskazującego; chwytanie opuszkami palców
chwyta jednocześnie kilka przedmiotów; angażuje obie ręce
manipuluje przedmiotami używając obu rąk
- istotny aspekt manipulacji: koordynacja wzrokowo-ruchowa
- w 1 r. ż. manipulacja niespecyficzna (taki sam schemat czynności chwytania do wszystkich przedmiotów) pod koniec 1 r. ż działania stają się specyficzne (np. wie że piłkę się turla a klocki do wiaderka)

ROZWÓJ POZNAWCZY

Wrażenia i spostrzeżenia (percepcja)
- od pierwszych dni dziecko identyfikuje bodźce
- powoli dziecko uczy się różnicować i czasem potrafi to robić w odniesieniu do przedmiotów podobnych
- uczą się dostrzegać tożsamość w obiektach (ujmują stałość liczby obiektów bez względu na ich ułożenie w przestrzeni)
- wzrok
- wczesne dzieciństwo-intensywny rozwój
- noworodek reaguje na zmianę intensywności światła: otwiera oczy w ciemności i zamyka przy ostrym świetle
- do ok. 3 m proces akomodacji soczewek nie przebiega prawidłowo co powoduje że: 
niemowlę widzi obiekty znajdujące się bardzo blisko (do 21 cm)
widzi twarz matki czy opiekuna od karmienia i zabiegów pielęgnacyjnych
- w 12 m-ącu ostrość wzroku dorównuje dorosłemu człowiekowi
- noworodki częsta patrzą na obiekty układające się we wzór
- zaś niemowlęta patrzą dłużej na wzory ułożone z gęsto umieszczonych elementów
- po urodzeniu dziecko rozróżnia jedynie jednolicie szarą powierzchnie od powierzchni pokrytej biało-czarnymi pasami o szer. 2, 5 cm
- aktywność wzrokowa dziecka jest od początku sensowna
- między 1-3 miesiącem dziecko widzi nie tylko szczegóły ale dostrzega organizację obrazu
- proces ten zależy od rodzaju obrazu wzrokowego oraz doświadczenia dziecka
- między 3 a 5. m pojawia się a ok. 13 m rozwija, widzenie stereoskopowo-binakularne zapewniające widzenie głębi
- dla prawidłowości widzenia binekularnego istotne znaczenie mają wczesne doświadczenia związane z odbiorem bodźców wzrokowych
- ruchy gałek ocznych niemowlęcia są podobne jak dorosłego
- ruchy skakkadowe przy przenoszeniu wzroku z obiektu na obiekt
- pełne ruchy skakkadowe pojawiają się ok. 2 m
- niemowlęta skupiają wzrok na brzegach przedmiotów a następnie kierują go do środka; tak samo z twarzą najpierw na brzegach a potem do środka w kolejności: oczy, oczy+nos, oczy+nos+usta
- dzieci patrzą dłużej na twarz osobowy mówiącej lub uśmiechającej się
- noworodki odróżniają kolor czerwony od zielonego a wieku m 4 podstawowe barwy (preferują żółtą i czerwoną w stosunku do zielonej i niebieskiej)
- współdziałanie wzroku i słuchu pojawia się ok. 2 m a następnie zanika z powodu reorganizacji systemów percepcyjnych by znów zaznaczyć się w 5 m
- niemowlęta w 2-4 m są wrażliwe na brak synchronizacji ruchu warg i dźwięków, reagują na odpowiednie miny i tony głosu
- każdy akt percepcji ma dwufazową strukturę (wg S. Szumana)
- faza inicjująca (jednostka zostaje pobudzona i zaktywizowana przez bodziec)
- faza finalizująca (niesie uspokojenie związane z osiągnięciem efektu poznawczego)
- rozwój przechodzi przez 3 etapy: 
o spostrzegania monosensorycznego pierwotnego
o spostrzegania polisensorycznego (spostrzeganie za pomocą wielu zmysłów)
o spostrzegania monosensorycznego wtórnego

to bodziec przyciąga uwagę dziecka, uwaga jest mimowolna

Myślenie (czynności eksploracyjne)

- pojawiają się w kontekście nowych bodźców i sytuacji, prowadzą do zaspokojenia potrzeb poznawczych jednostki, występują w formie nastawienia receptorów, zbliżania się do przedmiotu, manipulowania nim, stawiania wobec niego pytań i hipotez
- właściwości eksplorowania przedmiotów rozpoczyna stadium inteligencji sensoryczno-motorycznej
- dwa zjawiska: (Piaget)
o dziecko stosuje wiele różnych schematów czynnościowych do jednego przedmiotu
o przejawia tendencję do modyfikowania czynności w celu wykrycia różnych właściwości przedmiotu
- Szuman: 
o Dziecko poznaje obiekt polisensorycznie
o Przekształca go w procesie polisensorycznej identyfikacji
- podejmowane przez dziecko działanie badawcze należy odróżnić od działania wykonawczego nastawionego na osiągnięcie celu
o działania badawcze są krótkie
o nie tak pewne jak wykonawcze
o nie towarzysza im negatywne emocje
- w eksplorowaniu obiektów dziecko stosuje 2 rodzaje środków: 
o przekształcająco-odtwarzające (pozwala odkryć własności obiektu które nie zostały zauważone przy pierwszym kontakcie z nim)
o środki klasyfikujące (rozpoznanie własności obiektów związanych z ich przynależeniem do jakiejś klasy obiektów)
- czynności eksploracyjne prowadzą do zdobycia informacji i doświadczeń poznawczych (dzięki nim wyższy etap rozwoju)
- poprzez te czynności budzi się u dziecka zainteresowanie nowością, następuje poszukiwanie nowych sposobów działania, tworzą się dynamiczne powiązania między spostrzeżeniami
- czynności eksploracyjne zależą od cech podmiotu (wiek płeć, poziom lęku, nieśmiałość) a także od własności obiektu (nowość, złożoność)
- różnice indywidualne w eksplorowaniu uwarunkowane motywacją dziecka jak i kontekstem społecznym
- dobre relacje emocjonalne między dzieckiem a opiekunem stanowią podstawę badawczej aktywności małego dziecka
- uwagę dziecka skupiają stosowane przez matkę strategie fizyczne ( wskazywanie, postukiwanie, kierowanie ręką dziecka)
- kształtuje się wiedza o przedmiotach
- odkrycie umysłu – J. Astington: 
o następuje stopniowo a jego przejawami są
społeczny uśmiech 3m
różnicowanie ekspresji podstawowych emocji 5m
lek społeczny 78m
zabawy „daj-masz” 9m
o stają się podstawą intencjonalnej komunikacji
o komunikowanie się dziecka z dorosłymi sprawia iż zaczyna ono rozumieć iż są ludzie są istotami myślącymi i czującymi
o dziecko odkrywa że ludzie są różni od przedmiotów = dziecięca teoria umysłu

Mowa (przedwerbalne formy komunikacji)

- dzieci mają „wbudowaną” zdolność do różnicowania dźwięków mowy ludzkiej
- zdolność ta jest wrodzona i zmniejsza się miedzy 10 a 12 m. ż. 
- do komunikowania się dziecko używa zachowań niewerbalnych tj. : 
o płacz, spojrzenia, ruchy ciała, gesty, mimika, wokalizacja
- kilka rodzajów płaczu: 
o podstawowy
monotonny, przerywany kszykiem, staccato
o płacz z bólu
krzyk z nagłym początkiem, którego siła narasta; głośny, przeraźliwy, ostry
o płacz gniewny
długi czas trwania
- płacz ma wartość komunikacyjną: 
o 4m dziecko płacze gdy przestaje się je nosić
o 5m wzmaga krzyk gdy obcy zwróci na niego uwagę
o 9m dziecko płacze gdy opiekunka zbliża się do innego dziecka
- gesty
o wskazujące
9-13 m, wyrażają prośbę o przedmiot, podawanie przedmiotu dorosłemu, pokazywanie oraz wskazywanie przedmiotu
o reprezentujące
tworzą względnie trwały układ ruchów ciała rąk, mimiki, którym odpowiadają znaczenia
zastępują lub reprezentują informację 
14 miesięcy
- charakterystyczna w tym okresie (do porozumiewania prewerbalnego) jest komunikacja ostensywna polegająca na zwracanie uwagi na obiekty przez ich wskazanie
o dwa rodzaje gestów w tej komunikacji
w celu uzyskania danego obiektu
będące sposobem komentowania aktualnego stanu rzeczy i wywierania wpływu na uwagę odbiorcy
- funkcje wczesnych prób komunikowania się: 
o regulacja zachowania (aby uzyskać coś)
o interakcja społeczna (dla zwrócenia uwagi)
o połączenie uwagi (zwrócenie uwagi na wspólne z partnerem obserwowanie obiektu lub zdarzenia)
- gdy dziecko zaczyna posługiwać się językiem, łączy wyrażenia deiktyczne („tu” „tam”) z gestami
o najpierw (10m) służą zwróceniu uwagi partnera na obiekt
o później (ok. 16m) dziecko określa położenie przedmiotu 
- w okresie niemowlęcym- bogata mimika
- duża wartość uśmiechu
- rozwój wokalizacji wg Starka (5 stadiów)
o 0-8 tydz. 
s odruchowego krzyku i życiowych odgłosów
o 8-20 tydz. 
S. Gruchania i śmiechu 
o 16-30 tydz
s zabaw wokalnych (proste sylaby, dźwięki podobne)
o 25-50 tydz
s samonaśladującego gaworzenia (kombinuje samogłoski i spółgłoski i je powtarza)
o 9-18 m
s gaworzenia i ekspresywnej mowy niezrozumiałej

ROZWÓJ EMOCJONALNY+ROZWÓJ SPOŁECZNY

- do 3 m zdolne do przeżywania niezadowolenia bądź zadowolenia
- pod koniec okresu niemowlęcego przeżywa wiele stanów emocjonalnych: radość, miłość, zazdrość
o stany te są nietrwałe i łatwo się zmieniają od pozytywnych do negatywnych
- źródłem przeżyć relacje z dorosłymi
o już w 1 m dziecko reaguje na podniecenie czy niepokój osoby karmiącej i odmawia karmienia
o w 2 m ożywia się w kontaktach z dorosłym uspokaja pod wpływem pieszczotliwego przemawiania
o 3m odwzajemnia uśmiech dorosłego
o 4 m dzieci wyrażają niezadowolenie gdy dorosły nie zwraca na nie uwagi
o 5 m reaguje strachem na nieznane osoby
o 7-8m próbuje zwrócić na siebie uwagę, płacząc, gaworząc
o 10 m naśladuje ruchy dorosłego
- w tym okresie kształtuje się zalążek poczucia odrębności fizycznej
- mimika w wyrażaniu emocji: 
o 1 m radość zadowolenie uśmiechem
o 3-4 m złość smutek mimicznie 
o 7 m strach
o pod koniec 1 r. ż. nieśmiałość wstyd
- wzmacnianie emocji pozytywnych= częstsze wyrazy pozytywnych emocji
- w 6 m rozpoznawanie mimicznych wyrazów emocji u dorosłego
- uczucia dziecka ściśle związane z jego działaniem, potrzebami, dążeniami i zainteresowaniami a także z wydarzeniami w jego bezp. Otoczeniu (np. konflikty rodziców)
- dla prawidłowego rozwoju dziecka niezbędne jest przywiązanie które rozwija się od chwili urodzenia ale wyraźne przejawy można zaobserwować w drugim półroczu 1 r. ż. 
- 3 etapy przywiązania(Ainsworth)
o dzieci lękowe – unikające
nie przejawiają emocji negatywnych podczas rozstania z matką a po powrocie unikają jej
o dzieci ufne przywiązane (zdrowe)
wykazują emocje negatywne w czasie rozstania z matką i cieszą się na jej powrót
o dzieci lękowo ambiwalentne
silne emocje negatywne w czasie rozstania z matką agresja po jej powrocie
- reakcja na inne dzieci: 
o pod koniec 1 półrocza obserwuje dzieci i uśmiecha się
o w 3 kwartale gaworzy do nich, naśladuje ruchy, daje zabawkę, reaguje na jej zabranie
o pod koniec 1 r. ż. zwraca na siebie uwagę dzieci np. gaworząc; złości się gdy rówieśnik oddala się
o dziecko traktuje rówieśnika jak inne obiekty w otoczeniu: popycha, pociąga dotyka
o dziecko postrzega dorosłego jako człowieka a rówieśnika jako przedmiot