Oligo pyt.2 Maria Grzegorzewska-twórczyni pedagogiki społecznej, założenia systemu pedagogicznego.
MARIA GRZEGORZEWSKA
Urodzona 18 IV 1888 w Wołuczy k. Rawy Mazowieckiej, zmarła 7 V 1967 w Warszawie. Pedagog, teoretyk pedagogiki specjalnej. Po ukończeniu prywatnej pensji oraz Szkoły Pauliny Hewelke w Warszawie (1907) podjęła studia na Wydziale Przyrodniczym UJ. Od 1913 studiowała na międzynarodowym Fakultecie Pedagogicznym w Brukseli, a nastepnie na Sorbonie, gdzie w 1916 otrzymała tytuł doktora. W 1919 powróciła do kraju i całą swą działalność naukową skoncentrowała na pedagogice specjalnej.
Praca
Pracowała jako referent do spraw szkolnictwa specjalnego w MWRiOP, gdzie zajmowała się organizacją szkół specjalnych oraz kursów dla nauczycieli tego typu szkolnictwa. Należał do grona inicjatorów i założycieli Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej w Warszawie (1922), którego była dyrektorem niemal do końca życia. W 1930, przy współudziale W. Radwana, zorganizowała Państwowy Instytut Nauczycieli w Warszawie, którym kierowała do 1935. W okresie Drugiej Rzeczypospolitej brała udział w licznych zjazdach i kongresach, organizowanych w Polsce oraz w Europie. Uczestniczyła m. in. w IV Kongresie Międzynarodowej Ligi Nowego Wychowania w Locarno (1927), w II Zjeździe Nauczycieli Szkół Specjalnych (1934), w I Ogólnopolskim Kongresie Dziecka (1938).
Po wybuchu II wojny światowej została sanitariuszką w szpitalach PCK. Od listopada 1939 do sierpnia 1944 pracowała jako pedagog w Szkole Specjalnej nr 177 w Warszawie. Brała także udział w konspiracyjnym kształceniu nauczycieli, wykładając w Instytucie Pedagogicznym, ZNP, oraz w tajnej działalności oświatowej organizowanej przez Delegaturę Rządu Londyńskiego. Uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim. Po zakończeniu II wojny światowej brała czynny udział w redagowaniu Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej. W l. 1965-1969 kierowała pierwszą w Polsce Katedrą Pedagogiki Specjalnej na UW.
Osiągnięcia
Osiągnięcia Marii Grzegorzewskiej w zakresie pedagogiki specjalnej są nie do przecenienia. Była pierwszą osobą w Polsce, która profesjonalnie zajęła się tą problematyką, uzyskując sukcesy zarówno w pracach teoretycznych, jak i praktycznych. Od 1924 r. aż do ostatnich dni swego życia redagowała czasopismo "Szkoła Specjalna". Za najistotniejsze swoje osiągnięcia uważała prace związane z kształceniem nauczycieli. Pracę nauczyciela - wychowawcy w szkole specjalnej traktowała jako pracę o szczególnej wartości
Pedagogika specjalna
Na przełomie 1919 i 1920 roku, dzięki staraniom Marii Grzegorzewskiej, Ministerstwo Zdrowia Publicznego uruchomiło w Warszawie roczny kurs seminaryjny dla nauczycieli dzieci upośledzonych umysłowo. W roku 1921 powstaje pierwsza uczelnia, Państwowe Seminarium Pedagogiki Specjalnej, którego późniejsza działalność wyznaczyła na wiele lat kierunki prac teoretycznych i praktycznych dla nowo ukształtowanej dziedziny naukowej, jaką była pedagogika specjalna. Seminarium, wraz z Państwowym Instytutem Fonetycznym stanowiły fundament utworzonego w 1922 roku Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej.
Działalność PIPS w tamtych latach była nierozerwalnie związana z osobą Marii Grzegorzewskiej. Pod jej kierunkiem Instytut opracował wiele nowatorskich metod rozpoznawania i diagnozowania potrzeb osób niepełnosprawnych, swoistych form i metod nauczania i wychowania oraz skutecznych strategii współpracy z ich rodzinami. Do najbardziej znanych, po dziś dzień stosowanych form, wypracowanych przez PIPS należy metoda tzw. "ośrodków pracy" – oparta na systemie "ośrodków zainteresowań" opracowanej na początku XX wieku przez belgijskiego lekarza i pedagoga Ovide Decroly’ego.
Maria Grzegorzewska uczestniczyła w większości działań na rzecz rozwoju pedagogiki specjalnej w Polsce i na świecie. Skoncentrowała wokół siebie wielu wybitnych praktyków i teoretyków tej dziedziny, m.in. M. Stefanowską, J. Joteyko, J. Hellmanna, J. Korczaka, W. Łuniewskiego, T. Mayznera, M. Wawrzynowskiego, H. Rylla, N. Han-Ilgiewicz, J. Doroszewską i wielu innych.
Publikacje
Psychologia niewidomych
Listy do młodego nauczyciela
Pedagogika lecznicza. Skrypt wykładów
Głuchociemni
Psychologia niewidomych
Analiza zjawiska kompensacji u głuchych i niewidomych
Osobowość nauczyciela
Osobowość nauczyciela stanowiła dla niej "życiodajną krynicę ducha szkoły". Uważała ona, że pośród rozlicznych uwarunkowań mających wpływ na pracę pedagogiczną, w tym na sukces dydaktyczny i satysfakcję osiąganą w zawodzie, priorytetowe znaczenie ma "postać duchowa nauczyciela i jego stosunek do grupy i jednostek". Przypominając poglądy Jana Władysława Dawida, przypominała, że "(...) w żadnym zawodzie człowiek nie ma tak wielkiego znaczenia jak w zawodzie nauczyciela". Przesłaniem pracy nauczycielskiej winna być "potrzeba doskonałości, poczucie odpowiedzialności i obowiązku, wewnętrzna prawdziwość, moralna odwaga i ponad tym wszystkim miłość dusz ludzkich
Pojęcie "osobowości nauczyciela" zajmuje centralne miejsce w całym systemie pedagogicznym Marii Grzegorzewskiej. Na łamach "Chowanny" w 1937 r. napisała: "(...) wbrew temu, co się dzisiaj spotyka, wychowawcą winien być jedynie człowiek głęboko miłujący swój zawód, człowiek z osobowością silną, rozumiejący całą doniosłość zadań leżących przed nim, człowiek dla którego rozwiązanie tych zadań staje się w pracy istotną i konieczną potrzebą życia
W
czasach, kiedy młode państwo polskie wznosiło swoją państwowość,
mając w pamięci trudne lata rozbiorów, wykształcenie i wychowanie
nowego pokolenia miało bezsprzecznie wartość fundamentalną.
Grzegorzewska pisała, iż: "(...) od nauczyciela i od jego
wartości, od jego siły moralnej, od wiary w celowość poczynań
zależy ideowa treść i wartość życia społecznego, a co za tym
idzie, siła państwa"
Dla Grzegorzewskiej osobowość
jest "dziełem samokształcenia się w osiągnięciu pewnej
spoistej, harmonijnej struktury duchowej (...) Jednostka buduje
wewnętrznie siebie ciągle i wszędzie pod działaniem
najrozmaitszych, nieuniknionych wpływów życia samego„
Wizerunek nauczyciela
Tylko nauczyciel etyczny, przyjazny i otwarty przygotowuje grunt pod samokształcenie wychowanka, budowę jego osobowości i kształtowanie się ucznia w wolności: "(...) w atmosferze ufności i szczerości (...) buduje się młody, nowy świat (wychowanka), odmienny od innych, czerpiący różne wartości z gleby, na której wyrasta i ze zjawisk, które go otaczają. W duchowym jak gdyby porozumieniu z nauczycielem, czerpiąc z niego moc i siłę, kształtuje się osobowość wychowanka (...). W przyszłości wychowanek taki, pracujący już samodzielnie, uniezależniony od dalszych wpływów wychowawcy bardzo często zachowuje w duszy postać moralną tego, który mu przewodniczył"
Maria Grzegorzewska stawia przed nauczycielem szereg wymogów formalnych, z których najważniejsze dotyczą charakteru. Kariera nauczycielska w żadnym razie nie może być uwarunkowana jakimś przypadkiem. Poznając swoje predyspozycje i relacje, które zespalają nas z samym sobą i ze światem, musimy podjąć przemyślaną decyzję zanim wkroczymy w środowisko szkolne i świat dziecka: "Jeżeli chcesz wejść w szeregi nasze, walczyć o człowieka i jego wartości moralne - musisz być sam bogaty wewnętrznie i musisz po to bogactwo sięgać wszędzie i zawsze. Musisz je wszędzie umieć zobaczyć, znaleźć i czerpać dla siebie.