Surowce skalne


Surowce skalne, metaliczne i chemiczne Polski

Polska to kraj zasobny w surowce mineralne, rozmieszczenie i ilość złóż surowcowych jest jednak zróżnicowana. Występowanie naturalnych bogactw jest związane z przeszłością geologiczną i zjawiskami, jakie zachodziły przez miliony lat. Surowce mineralne są zaliczane do grupy bogactw wyczerpywanych, co oznacza, że po wydobyciu złóż po prostu się skończą.

Szacunkowo największe w Polsce są pokłady węgla kamiennego, węgla brunatnego, soli kamiennej, rud miedzi, cynku i ołowiu. Cały czas trwają badania geologiczne nad odkryciem nowych złóż i rozpoczęciem eksploatacji, gdyż posiadanie własnych zasobów surowcowych daje dużą niezależność dla kraju i obniża koszty rozwoju gałęzi przemysłowych, które wykorzystują surowce mineralne. Taka niezależność Polski jest możliwa zwłaszcza przy wykorzystaniu pokładów węgla kamiennego i węgla brunatnego, które są wykorzystywane w przemyśle energetycznym i hutnictwie.

Poza surowcami energetycznymi niezwykle ważną rolę dla naszego kraju odgrywają surowce metaliczne. Tutaj należy wymienić przede wszystkim złoża rudy żelaza, złoża miedzi, złoża cynku i ołowiu.

Rudy żelaza w Polsce są na wyczerpaniu, nie odgrywają większego znaczenia, chociaż hutnictwo żelaza ma kilkusetletnie tradycje na ziemiach polskich. Główne rejony wydobycia rud żelaza to obecne województwo śląskie — miasta Częstochowa, Kłobuck, województwo łódzkie — miasto Łęczyca, gdzie złoża zostały całkowicie wyczerpane; także obszary dzisiejszego województwa świętokrzyskiego — miasta Starachowice i Końskie). Już w wieku XIX zapotrzebowanie na rudę żelaza uzupełniano znacznym importem surowca.

Dzisiaj geolodzy zlokalizowali złoża rud żelaza na Pojezierzu Suwalskim. Niestety mimo dużej zawartości żelaza nie są wydobywane, gdyż nie zezwala na to ich głębokość, także względy ekologiczne i walory przyrodnicze całego pojezierza. Obecnie Polska sprowadza złoża żelaza z sąsiedniej Ukrainy -  Zagłębie Krzywy Róg oraz ze Szwecji - Zagłębie Kiruna.

Rudy miedzi. Szacunkowo złóż miedzi wystarczy na około 50 lat przy racjonalnej eksploatacji. Ponadto geolodzy odkryli złoża na dużych głębokościach w rejonie obecnego wydobycia surowca. Polskie zagłębia miedziane są znaczne. Największe zagłębie wydobycia miedzi to Zagłębie Lubińsko-Głogowskie (największe wśród krajów europejskich); miedź jest wydobywana w kopalniach w: Polkowicach, Rudnej, Lubinie, Sieroszowicach. Ponadto miedź jest wydobywana (na mniejszą skalę) na Przedgórzu Sudeckim, rejonie Bolesławca i Złotoryi (województwo dolnośląskie) oraz w Górach Świętokrzyskich.

Bogate złoża miedzi to ważny element polskiej gospodarki, ważniejszy tym bardziej ze złoża miedzi mają domieszki metaliczne, przede wszystkim srebra, ołowiu, niklu, złota, wanadu, kobaltu, selenu, które można pozyskiwać z rudy miedzi. Dlatego też Polska odznacza się znacznym wydobyciem srebra.

Rudy cynku i ołowiu (zazwyczaj występujące razem) wydobywane przede wszystkim na Wyżynie Śląskiej w rejonie Olkusza (największe złoża), Trzebini, Bytomia, Piekar Śląskich. Zaletą złóż cynku i ołowiu jest zaleganie na małych głębokościach rzędu 50-400 metrów pod ziemią, skupione w tzw. gniazdach, dzięki czemu koszty eksploatacji są niewielkie. Zazwyczaj z rudami ołowiu i cynku występują złoża srebra i kadmu.

W Polsce importuje się boksyty (brak złóż rodzimych) przede wszystkim z Węgier w celu wykorzystania w elektrowniach węglowych (opalanych węglem brunatnym w rejonie Konina Bełchatowa i Turka); bowiem ten surowiec pozwala na uzyskanie dużych ilości energii elektrycznej.

Kolejna grupa surowców występujących w Polsce to surowce chemiczne, czyli złoża soli kamiennej, złoża soli potasowej i pokłady siarki rodzimej. Sól kamienna to surowiec wydobywany w Polsce od wieków. Mamy dwa zasadnicze zagłębia pokładów solnych. Pierwsze to zagłębie solne w zapadlisku przedkarpackim. Główne rejony wydobycia to Wieliczka, Bochnia, Żory i Rybnik, gdzie pochodzenie pokładów solnych jest związane z intensywnym parowaniem wody morskiej, która niegdyś zalegała na obszarze Polski, jakie miało miejsce w trzeciorzędzie. Te pokłady obecnie są niewielkie, a w niektórych miejscach wydobycia (kopalnia soli w Bochni i Wieliczce) otwarto muzea przeznaczone dla turystów, którzy bardzo licznie odwiedzają te miejsca. Drugi rejon eksploatacji soli kamiennej to wał Kujawsko-Pomorski, zlokalizowany na Pojezierzu Kujawsko-Pomorskim; główne miejsca wydobycia to Inowrocław i Kłodawa. Pochodzenie tych formacji solnych również ma związek z intensywnym parowaniem wody morskiej, tyle ze w permie. Wydobycie soli kamiennej jest utrudnione ze względu na znaczną głębokość, na jakiej są położone pokłady tego surowca. Są jednak rejony gdzie powstały tzw. wysady solne, inaczej słupy solne, gdzie sól zalega płytko. Jako metodę wydobycia często stosuje się tzw. metodę hydrauliczną. 

Dla gospodarki polskiej duże znaczenie odgrywa sól potasowa. Rejony wydobycia to przede wszystkim Kłodawa i Wejherowo.

Kolejny surowiec chemiczny — siarka, współcześnie prawie w ogóle nie jest wydobywany, pomimo dużych złóż. Jeszcze kilka lat temu siarka była eksploatowana w Zagłębiu Tarnobrzeskim. Jako główne ośrodki wydobycia należy wymienić Machów koło Tarnobrzega, Osiek, Grzybów i Jeziorko. Siarka była wydobywana metodą podziemnego wytopu gorącą wodą (złoża zalegają płytko); w latach zapotrzebowania na złoża siarki, Polska była czołowym eksporterem tego surowca. Lata 80. i 90. ubiegłego stulecia to wydobycie rzędu 5 milionów ton rocznie, co było imponującą wielkością. Niestety kolejne lata spowodowały spadek zapotrzebowania na nawozy sztuczne (uzyskiwane z siarki) oraz wzrost wykorzystania siarki uzyskiwanej z odsiarczania ropy naftowej, tańszej w produkcji. Stąd też doszło do zamykania kolejnych kopalń w Machowie, Osieku i Grzybowie. Ze względu na dużą degradację środowiska w Zagłębiu Tarnobrzeskim, wywołaną intensywną eksploatacją złóż, przekształcono to wyrobisko kopalniane na zbiornik rekreacyjny. Mimo obaw ekologów i braku funduszy po kilku latach starań wreszcie udało się zalać tereny wyrobiska wodą, a w najbliższym roku zbiornik będzie udostępniony turystom i mieszkańcom. Współcześnie w Polsce, jak i na całym świecie odzyskujemy siarkę w procesie odsiarczania ropy naftowej i gazu ziemnego, co jest znacznie bardziej opłacalne i nie wpływa tak niekorzystnie na środowisko przyrodnicze.

Następna grupa surowców to surowce skalne. Skały wykorzystywane są przede wszystkim jako budulec w przemyśle ceramicznym, przemyśle budowlanym, przemyśle szklarskim; ich obecność w znacznych ilościach umożliwia rozwój wielu gałęzi przemysłowych oraz eksport nadwyżek produkcyjnych. Jako najważniejsze surowce skalne należy wymienić: gliny, wapienie, piasek szklarski, lessy, kaolin, iły, piaski. Surowce skalne są eksploatowane w kamieniołomach, oto najważniejsze regiony geograficzne wydobycia w Polsce:

Obecność skał na obszarze Polski, to efekt oddziaływania lodowca i zachodzących procesów geologicznych na przestrzeni milionów lat. Dla pozyskania piasku i żwiru korzysta się b. często z piasku rzecznego, który jest wydobywany w korytach rzek, a potem transportowany barkami w dół rzeki (jest to często praktykowane na Wiśle, na przykład w rejonie Tarnobrzega, Torunia). Obszary Polski płn to wykorzystywanie form polodowcowych, przede wszystkim głazów narzutowych, glin i iłów, do przemysłu, gdyż ich ilość i ułożenie pozwala na eksploatację. To dzięki złożom surowców skalnych w Polsce rozwinęło się wiele gałęzi produkcyjnych: liczne cementownie, huty szkła czy zakłady produkujące ceramikę. Surowce mineralne to podstawa dla rozwoju przemysłu metalurgicznego, chemicznego, elektromaszy-nowego i energetycznego, stad ich ogromne znaczenie dla Polski. Wykorzystanie surowców skalnych w Polsce przedstawia się następująco:

Baza surowców energetycznych w Polsce

Baza surowcowa w Polsce jest zróżnicowana, posiadamy złoża wielu różnych surowców mineralnych rozmieszczonych praktycznie na obszarze całego kraju. Co prawda złoża niektórych z nich są na wyczerpaniu, a pozostałe złoża wystarczą szacunkowo na pół wieku, to obecnie odgrywają dużą rolę w rozwoju przemysłu Polski. To dzięki złożom surowców mineralnych mógł rozwinąć się przemysł wydobywczy — górnictwo i kopalnictwo, a dalej także inne gałęzie przemysłu wykorzystujące surowce mineralne bądź ich półprodukty.

Baza surowców energetycznych w Polsce to przede wszystkim złoża: węgla kamiennego, węgla brunatnego, ropy naftowej, gazu ziemnego. Niektóre z wyżej wymienionych złóż występują w Polsce w ilościach wystarczających na zaspokojenie potrzeb energetycznych kraju, inne trzeba importować z zagranicy, gdyż polskie złoża są niewystarczające. Biorąc pod uwagę rodzaj złóż mineralnych i ułożenie warstw skalnych (w wyniku procesów geologicznych) surowce energetyczne są wydobywane różnymi metodami, co w zależności od metody podraża lub obniża koszty ich eksploatacji. Wyróżniamy:

Surowiec mineralny, którego ilość w Polsce jest największa to węgiel kamienny, który od wielu lat odgrywa podstawowe znaczenie wśród polskich kopalin, ma największy udział w rynku surowcowym. Zasoby surowcowe węgla kamiennego w Polsce szacuje się na około 46 mld ton, co daje blisko 5% wszystkich zasobów węgla kamiennego na świecie. To bardzo pokaźne zasoby kopalin, które są wydobywane już od kilkudziesięciu lat ale, jak donoszą naukowcy, polskie zasoby węgla kamiennego wystarczą jeszcze na około 50 lat, przy zachowaniu obecnego poziomu wydobycia złóż.  Rejony wydobycia węgla kamiennego w Polsce (zwane zagłębiami węglowymi) to przede wszystkim:

Rozwój Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i Rybnickiego Zagłębia Węglowego(często występują razem w terminologii) nastąpił po zakończeniu II wojny światowej; obecnie funkcjonują tutaj kopalnie skupione w tzw. holdingi (spółki zarządzające wydobyciem i sprzedażą węgla kamiennego).  Złoża węglowe są obfite, a kaloryczność węgla wynosi między 5000 a 7000 kcal. Poziome ułożenie kopalin na niedużych głębokościach sprawia, iż koszty wydobycia nie są zbyt wysokie. Ta duża zaleta zagłębia, sprawia, że jest konkurencyjne dla Zagłębia Wałbrzyskiego, w którym pokłady węgla zalegają głęboko, mają niższą kaloryczność, toteż obecnie wydobycie w tym zagłębiu nie odgrywa istotnej roli, kopalnie stały się nierentowne, co oznacza że musiały zostać zamknięte. Podobnie niekorzystna jest struktura zalegania złóż węglowych w Zagłębiu Lubelskim — pokłady węglowe są zlokalizowane na głębokości 700 – 800 metrów, do tego dochodzą trudne warunki wodne w tym rejonie, co znacznie utrudnia eksploatację surowca. Obecnie w tym zagłębiu węgiel kamienny jest eksploatowany wyłącznie z okolicy Bogdanki, pod Lublinem; wydobycie w tej kopalni to około 5 mln ton rocznie czystego węgla kamiennego.

Współcześnie wydobycie węgla kamiennego w Polsce spada (niegdyś węgiel kamienny był wydobywany masowo, najwięcej w latach 80. — blisko 200 milionów ton rocznie, co było związane z ogromnym zapotrzebowaniem tego surowca w przemyśle; lata następne to powolny spadek wydobycia kopaliny. W roku 2003 wydobycie wynosiło około 100 milionów ton rocznie i ciągle notujemy jego spadek, co ma związek z wieloma czynnikami, najważniejsze z nich to:

Te wszystkie czynniki zadecydowały o zamykaniu kopalń, które z czasem stały się mało rentowne, a proces restrukturyzacji nie przyniósł pożądanych zmian.

Kolejny surowiec energetyczny to węgiel brunatny, jego złoża w Polsce są określane na około 15 mld ton, jest wydobywany przede wszystkim na Nizinie Wielkopolskiej, w Sudetach, Pojezierzu Lubuskim i Nizinie Śląskiej. Węgiel brunatny zalega na niewielkich głębokościach, średnio 100–200 metrów głębokości, co sprawia, że metoda wydobycia nie jest droga, jednak poza głębokością zalegania i ułożeniem warstw skalnych ważna jest miąższość pokładów węgla. Niestety polskie zasoby kopaliny wykazują niską kaloryczność — na poziomie około 2000-2200 kcal, co nie poprawia rentowności wydobycia węgla. Porównując wydobycie węgla kamiennego i węgla brunatnego, należy zauważyć, że górnictwo węgla brunatnego jest mniej pracochłonne i bardziej opłacalne ze względów ekonomicznych. Na skutek wysokiego zawilgocenia pokładów węgla brunatnego (co utrudnia transport) zazwyczaj w miejscu wydobycia kopalin powstają elektrownie, wykorzystujące surowiec do produkcji energii.

Główne zagłębia w których jest wydobywany węgiel brunatny w Polsce to:

Po węglu kamiennym, to właśnie węgiel brunatny jest najważniejszym surowcem dla przemysłu energetycznego, ale podobnie jak w przypadku węgla kamiennego, jego wydobycie powoduje znaczną degradację środowiska przyrodniczego. Według danych za 2003 rok wydobycie tej kopalny w Polsce wynosiło około 60 milionów ton, zaspokajając w znacznej mierze potrzeby polskiej gospodarki.

Surowcem energetycznym, który współcześnie nabiera dużego znaczenia jest gaz ziemny (zazwyczaj spotykany razem z ropą naftową), ze względu na znikomy negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze oraz łatwość w transporcie tego surowca. W Polsce zasoby gazu ziemnego są niewielkie, zwłaszcza w obliczu zapotrzebowania na surowiec, stąd też duże ilości gazu ziemnego sprowadzamy z zagranicy. Rodzime zasoby gazu ziemnego kształtują się na poziomie  około 150 miliardów m3, przy czym rocznie wydobywamy blisko 5000 nm3

(dane za rok 2003), a z roku na rok zapotrzebowanie na gaz ziemny wzrasta. Krajowy gaz ziemny pokrywa zaledwie 30% zapotrzebowania na surowiec, dlatego też importujemy gaz, przede wszystkim z Rosji i Ukrainy. Sprowadzany gaz ziemny jest zużywany przez gospodarstwa domowe oraz przemysł, zaś nadwyżki importowe są magazynowane w specjalnych zbiornikach, celem zabezpieczenia kraju na skutek nagłych zastojów w przesyle gazu czy kryzysu ekonomicznego na świecie. Takie zbiorniki do magazynowania nadwyżek gazu i ropy naftowej zarazem znajdują się na Podkarpaciu i w rejonie Inowrocławia (te największe), zazwyczaj w wyeksploatowanych kopalniach. W Polsce złoża gazu ziemnego znajdują się:

Obecnie eksploatowane złoża gazu ziemnego w Polsce mają niska kaloryczność i stosunkowo dużą zawartość azotu, co nie jest zbyt korzystne. Biorąc jednak pod uwagę rozwój gospodarki w kierunku energetyki związanej z gazem i ropą naftową, rozpoczęto poszukiwania nowych złóż na terenie Polski, celem wzrostu eksploatacji złóż krajowych i uniezależnienia się od tych importowanych.

Podobnie jak gaz ziemny, także ropa naftowa jest obecnie bardzo pożądanym surowcem  energetycznym. Współcześnie ropa naftowa jest najważniejszym surowcem energetycznym na świecie, ze względu na wysoką kaloryczność, stosunkowo łatwe wydobycie i przesył rurociągami na znaczne odległości.

Wszystkie państwa posiadające własne zasoby ropy naftowej są dzisiaj potęgami gospodarczymi. Oprócz niezależności energetycznej, czerpią ogromne zyski z eksportu ropy naftowej, która jest niezbędnym surowcem mineralnym dla niemal wszystkich światowych gospodarek. Świadczą o tym konflikty, które rozgrywają się właśnie o złoża ropy naftowej, zarówno o te na lądach, jak i na dnie morskim. Ponadto wydobycie ropy naftowej i transport  jest dużo tańsze niż w przypadku węgla kamiennego. Polska niestety ma niewielkie złoża ropy naftowej, co stawia nasz kraj w niekorzystnym położeniu, gdyż zapotrzebowanie przemysłu na ten surowiec jest ogromne, stąd też importujemy go przede wszystkim z Rosji, Ukrainy. Krajowe zasoby ropy naftowej sprowadzają się do:

Początki przemysłu naftowego w Polsce miały miejsce w  Karpackim Zagłębiu Naftowym w XIX wieku, gdzie na ziemiach polskich Ignacy Łukasiewicz skonstruował pierwszą na świecie lampę naftową, dzięki procesowi destylacji ropy naftowej. Wówczas w roku 1854 założono pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej w Bóbrce koło Krosna na Podkarpaciu.  Ignacy Łukasiewicz jako pierwszy skonstruował i zastosował metodę wiercenia szybu naftowego by wydobywać ropę naftową. Współcześnie w Polsce wydobycie ropy naftowej jest znikome, według danych za 2003 rok kształtowało się na poziomie około 750 tysięcy ton, co zaspokaja zaledwie 2% zapotrzebowania na ten surowiec. Oznacza to, że Polska jest całkowicie zależna od zagranicznych eksporterów ropy naftowej, a więc przede wszystkim z:

Ropa naftowa jest towarem wysoce pożądanym na światowych rynkach, jej cena wpływa na sytuację gospodarczą wielu krajów świata, co za tym idzie decyduje o poziomie cen wielu produktów z niemal wszystkich gałęzi gospodarczych. Ostatnie lata pokazały jakie znaczenie ma posiadanie własnych złóż ropy naftowej i jakie są konsekwencje dla kraju, który nie ma ich wcale, bądź ma znikome zasoby, jak Polska. Aby móc sprawnie dystrybuować ropę naftową i wykorzystywać jej walory energetyczne niezbędne jest zbudowanie sieci przesyłowych i rafinerii. Rafinerie w Polsce znajdują się w Gdańsku, Płocku, Gorlicach, Czechowicach-Dziedzice i Trzebini.

Surowce naturalne jako alternatywne źródła energii

Postęp cywilizacyjny i gospodarczy wymusza na władzach państwa prowadzenie polityki zrównoważonego rozwoju, tj. takiej, która stymuluje rozwój gospodarki kraju, ograniczając negatywne działanie na przyrodę.

Większość krajów  Unii Europejskiej, ratyfikowała umowy i konwencje, dotyczące ochrony środowiska i jest zobligowana do ich przestrzegania. Biorąc jednak pod uwagę sytuację społeczno-ekonomiczną Polski oraz posiadane złoża surowców mineralnych, sensownym wydaje się szukanie takich rozwiązań pozyskiwania energii elektrycznej, które są odpowiednie dla naszego kraju, tj. stymulują rozwój gospodarczy i nie niszczą środowiska przyrodniczego.

Polska, posiadając bogate złoża węgla kamiennego, brunatnego, siarki, cynku i ołowiu, prowadziła intensywne wydobycie tych złóż, które zaspokajały potrzeby energetyczne kraju, a nadwyżki były eksportowane. Stąd też nie brano pod uwagę alternatywnych źródeł pozyskiwania energii. Z czasem zasoby surowcowe ulegały stopniowemu wyczerpaniu, co więcej rodzime pokłady surowców energetycznych nie zaspokajały zapotrzebowania polskiego przemysłu, który zaczął się intensywnie rozwijać w latach 90. XX wieku. Polska zaczęła importować surowce energetyczne (przede wszystkim ropę naftową i gaz ziemny —   łatwe w transporcie i mniej szkodliwe dla środowiska naturalnego), co wiązało się z dodatkowymi kosztami i powodowało niemal całkowite uzależnienie naszego kraju od zagranicznych dostaw źródeł energii.

Na pierwszy rzut oka, może się wydawać, że indywidualni odbiorcy nie są tak zdeterminowani do ciągłego otrzymywania energii, jednak jest ona niezbędnym elementem życia i zapewnia odpowiednie funkcjonowanie człowieka. Ciągłe dostawy energii są istotne dla całego sektora przemysłu, w szczególności dotyczy to branży produkcyjnej, która opiera się obecnie na nowych technologiach, często bardzo energochłonnych. To samo tyczy się innych sektorów gospodarki, np. rolnictwa, które potrzebuje energii elektrycznej w procesach wytwórczych. Jeszcze do niedawna polskie rolnictwo opierało się na naturalnych, pierwotnych metodach upraw i prowadzeniu gospodarstw rolnych bez większych dostaw energii elektrycznej ale wstąpienie naszego kraju do struktur Unii Europejskiej wymusiło dostosowanie naszych standardów do tych, obowiązujących w krajach wspólnoty (np. zastosowanie elektrycznych dojarek w oborach czy maszyn do sortowania płodów rolnych). Wysoce energochłonny jest również transport, dotyczy to zwłaszcza przestarzałego taboru kolejowego. Nowe środki transportu są już zdecydowanie bardzie energooszczędne ale z kolei ich zakup i utrzymanie jest drogie.

Rozwój cywilizacyjno-gospodarczy społeczeństwa niesie za sobą wymóg utrzymania ciągłości dostaw energii, co zmusza nas do szukania nowych źródeł energii, które nie opierają się na nieodnawialnych surowcach mineralnych. Źródła naturalne są nazywane inaczej odnawialnymi, co oznacza, że dzięki wykorzystaniu odpowiednich technologii, zapewniają stały dostęp do energii, bez obaw o wyczerpanie surowców.

Koniec wieku XX. to znaczny postęp w pozyskiwaniu energii z alternatywnych źródeł. Zaczęto brać pod uwagę ich pozytywne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze, tj. minimalizacja degradacji środowiska, taniość pozyskania surowca i samowystarczalność energetyczna (uniezależnienie się od rosyjskich dostaw) oraz konieczność dostosowania się do norm światowych.  Prowadzone badania i ekspertyzy wykazały, że Polska, ze względu na uwarunkowania geograficzno-przyrodnicze, ma szerokie możliwości pozyskiwania energii z naturalnych źródeł, przy zastosowaniu odpowiednich narzędzi, takich jak:

Na świecie czystą energię pozyskuje się również poprzez:

Energetyka jądrowa w wielu krajach odgrywa bardzo ważną rolę, zwłaszcza w takich, które nie posiadają własnych zasobów surowcowych, a nie chcą być zależne od zagranicznych dostawców energii (takim krajem jest na przykład Francja, gdzie udział energii pozyskiwanej z elektrowni jądrowych wynosi ponad 90%). Współcześnie poziom rozwoju gospodarczego jest tak duży i szybki, że dostawy energii elektrycznej są niezbędne non-stop i to w znacznych ilościach, a czasowe przerwy w dostawie energii oznaczają ogromne straty finansowe, stąd też problem energetyki jest tak istotnym elementem prowadzonej polityki władz państwa polskiego.

W Polsce wykorzystuje się kilka alternatywnych źródeł energii, np. wiatr. Aby móc odzyskiwać energię elektryczną z wiatru muszą być spełnione warunki środowiskowe, przede wszystkim występowanie wiatru o stałej prędkości przez cały rok na określonym obszarze. Budowa wiatraków (według unijnych standardów) ma miejsce na Podhalu oraz na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Budowa wiatraków wymaga inwestycji, toteż aby pozyskiwana dzięki nim energia była cenowo konkurencyjna, potrzebna jest odpowiednia polityka zarówno państwowa, jak i samorządowa — dotacje na budowę, ulgi podatkowe, działania promocyjne, regulacje prawne.

Na obszarze Polski funkcjonują zarówno małe prywatne, jak i duże bardzo profesjonalne elektrownie wiatrowe. Są to kompleksy kilkunastu bądź kilkudziesięciu wiatraków, zlokalizowane na otwartych przestrzeniach z dala od aglomeracji miejskich, np. elektrownia wiatrowa w Rytrze, Zawoi, Swarzewie, Kwilczu, Tarczynie, Słowińcu, Nowogardzie.

Niewątpliwie dużym atutem elektrowni wiatrowych jest brak ingerencji w naturalne ekosystemy (jedynym problemem może być okresowe zakłócenie migracji ptactwa czy kumulacja lokalnych zanieczyszczeń powietrza). Taka forma pozyskiwania energii elektrycznej uzyskała aprobatę ekologów, gdyż nie wprowadza zmian środowiskowych, a wytworzona energia może być wykorzystywana w celach przemysłowych i konsumpcyjnych.

Kolejna forma pozyskiwania energii elektrycznej w Polsce to energia pochodząca z promieni słonecznych. Tutaj, podobnie jak w przypadku energii wiatrowej, ważny jest czynnik lokalizacji i stosowania nowoczesnych technologii. Położenie geograficzne Polski (a co za tym idzie warunki klimatyczne i duże zachmurzenie, częste opady wiosną i jesienią) nie sprzyja budowie konwektorów i baterii słonecznych, biorąc pod uwagę poziom nasłonecznienia w ciągu roku (ilość słonecznych dni). Poziom nasłonecznienia w naszym kraju  jest zróżnicowany — korzystne warunki dla pozyskiwania energii słonecznej są na wybrzeżu Morza Bałtyckiego i na terenach górskich; z kolei niekorzystne warunki to cały Śląsk — tutaj przyczyną jest bardzo duże zanieczyszczenie powietrza, spowodowane intensywnym rozwojem przemysłu. Średnie nasłonecznienie Polski wynosi około 1600 godzin rocznie, przy czym maksymalne jest nad morzem. W praktyce taka forma pozyskiwania energii elektrycznej polega na budowie baterii słonecznych i konwektorów, zarówno na prywatnych posesjach, na własny użytek, jak również komercyjnie, na sprzedaż.

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało wzrost zainteresowania takimi formami pozyskiwania energii, przede wszystkim ze względu na brak negatywnego oddziaływania na przyrodę i szybki zwrot kosztów poniesionych na inwestycje (podmioty indywidualne dostają dotacje z Unii Europejskiej na zakładanie baterii słonecznych). W skali krajowej, energia słoneczna nie odgrywa znaczącej roli, ale zauważamy wzrost zainteresowania taką formą pozyskiwania energii, co może dobrze prognozować na przyszłość.

Kolejnym alternatywnym źródłem energii pozyskiwanym w Polsce jest energia biomasy. Naturalnym surowcem wykorzystywanym do produkcji energii jest słoma, drewno (przede wszystkim wierzba). Jest to wydajna forma pozyskania energii, przykładowo z dwóch ton wierzby bądź słomy można uzyskać energię porównywalną z jednej tony węgla kamiennego, przy czym biomasa jest dużo tańsza, nie degraduje środowiska naturalnego. Biomasa może być też zastosowana jako paliwo, przy czym proces produkcji jest blisko 200% tańszy, niż paliwa pozyskiwanego z innych źródeł. Uprawa i zbiory roślin suchych są tanie, inwestycji wymaga instalacja stosownych pieców do spalania biomasy, która jednak zwraca się w ciągu 2 lat (jak na polskie warunki szybkie tempo zwrotu inwestycji). Energia biomasy jest wykorzystywana w gospodarstwach indywidualnych, jak i na potrzeby większych odbiorców. Roczna produkcja słomy w Polsce wynosi średnio 27 milionów ton. Coraz więcej gospodarstw rolnych specjalizuje się w uprawie wierzby czy słomy na masową skalę, są to gospodarstwa wielohektarowe, tak by zminimalizować koszty produkcji a pozyskiwać duże plony. Obecnie spalarnie biomasy są  zlokalizowane zarówno w pobliżu gospodarstw uprawiających wierzbę czy słomę, jak również w innych rejonach, a biomasa jest transportowana.

Kolejne źródło pozyskania energii to spalanie drewna. Polska jako kraj zasobny w ten surowiec może prowadzić regulowany wyrąb drewna i w ten sposób dostarczać energię.

Istotnym źródłem energii jest też woda; Polska ma średnie warunki do budowy elektrowni wodnych, która jest uwarunkowana ukształtowaniem powierzchni, odpowiednią budowa geologiczną i występowaniem rzek o dużym spadku wody. Budowa elektrowni wodnych jest bardzo kosztowna, ale energia wodna jest „czysta” tzn. nie powoduje degradacji środowiska naturalnego. W Polsce jest około 250 elektrowni wodnych, przy czym są to elektrownie małe, zazwyczaj prywatne; ich moc produkcyjna powinna wynosić minimum 30 kW tak, by produkcja energii była opłacalna. Udział energii wodnej w ogólnej produkcji energii w Polsce wynosi blisko 3%. Najwięcej elektrowni wodnych jest zlokalizowanych na rzekach górskich i na pojezierzach. Wśród największych zaliczamy elektrownie przepływowe, np.: Pilchowice, Czchów, Otmuchów, Brzeg Dolny; wśród elektrowni szczytowo-pompowych to: Solina, Żarnowiec, Rożnów.

4



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron