Tales z Miletu
Arché to woda.
4 stany skupienia, lawa, pioruny, śnieg.
Woda jest zawsze w ruchu. Jest wieczna, ciała wynikają z jej przemian. Jest początkiem.
Materializm i hylozoizm (ożywienie przyrody, zdolność ruchu) = szkoła jońska.
Ziemia unosi się na wodzie, chwilowa postać wody.
Anaksymander
Zasadę rzeczywistości tworzy apeiron - bezkres - bezgraniczna, nieskończona pramateria, zasada świata będąca jego podstawowym tworzywem i regułą, według której funkcjonuje.
Mapa, krzywizna Ziemi, istnienie różnych światów.
Anaksymenes
Arché to powietrze. Pierwotna przyczyna powstania wszelakich rzeczy.
Bezgraniczne, o różnej gęstości, jest bogiem, tam wracają opary wszelakie, pada deszcz, pioruny z nieba idą, jest nieskończone.
Heraklit z Efezu
Arché to ogień. Jest obrazem świata.
Świat jest procesem, wydarzeniem, jest zmienny.
Ogień - proces, żywi się śmiercią tego co spala.
Ojciec dynamicznych koncepcji.
Panta rei – 2 razy do rzeki.
Stawanie się zamiast istnienia. Rzeczy przechodzą od jednego przeciwieństwa do drugiego.
Byt staje się niebytem. Niebyt bytem. Realność to ruch między nimi.
Zmiany według miar. Miarą jest logos – zasada porządkująca świat. Mądrość to jego poznanie.
Ksenofanes z Kolofonu
Rzeczy są niepoznawalne. Złuda króluje we wszystkim. Niech spierdala.
Niemożliwe, żeby bogowie się rodzili – musieliby umierać.
Zjawiska naturalne, a Bóg jest kosmosem. Mogą być też inni „bogowie”.
Ziemia lub ziemia i woda to arché.
Wartości duchowe są pro, a witalność jest ble.
Parmenides
Ojciec logiki i racjonalizmu.
Metoda aksjomatyczno-dedukcyjna, oderwanie od zmysłowego poznania.
Aksjomaty to twierdzenia niewymagające dowodów:
Byt jest. Niebytu nie ma.
Byt jest: niezmienny, jeden, nieruchomy, bez końca i początku, bezgraniczny (kula, Zenek – tak), tożsamy z myślą.
Utożsamiany z prawdą. „Tylko to co jest, jest prawdziwe.”
Idealizm byt = umysł.
Sofiści
Wędrowni nauczyciele, mogli nauczać każdego korzystania z dobrodziejstw demokracji.
Zawodowy nauczyciel mądrości obywatelskich retoryka, perswazja, polityka.
„Ludowy przywódca”
Umysł jest słaby, żeby ogarnąć boga i naturę. A to i tak nie ma znaczenia.
Państwo = umowa społeczna. Wolność tracisz, security zyskujesz.
Nie umimy rozstrzygnąć kwestii boga – agnostycyzm.
Stratyfikacja społeczna = socjalizacja, doświadczenia.
Realizm poznawczy: sensualizm – poznajemy zmysłami, relatywizm – człowiek sam decyduje co dobre a co złe, różne postrzegania, obrazy rzeczywistości, praktycyzm – prawdy o znaczeniu praktycznym są pro, konwencjonalizm – wszystkie twierdzenia mają charakter umowy.
Podmiot nieuwarunkowany poznałby prawdę obiektywną.
Gorgiasz – brak prawdy obiektywnej, Protagoras – brak obiektywnej wartości, Prodikos, Hippiasz, Krytiasz
Sokrates
Praktyk, nie brał kasy za naukę, szanował prawo, ma gdzieś metafizykę.
Zło, które czynimy = ignorancja, niewiedza. Kto zna dobro – dobro czyni.
Szuka idei moralnych – niezmiennych, uniwersalnych wartości.
Byt tożsamy z dobrem. Najwyższy byt – najwyższe dobro.
Kult rozumu – istotą człowieka jest dusza rozumna.
Metoda dialektyczna 3-stopniowa: krytyka, zachęta, pomoc w uświadamianiu, definiowaniu.
Krytyka pisma. Krytyka mowy Lizjasza w rozmowie z Fajdrosem.
Platon
Poszukuje tego, co niezmienne.
Prawdziwy, wieczny byt to idee. Rzeczywistość/materia to ich odbicie/cień.
Świat postrzegany to złudzenie, nie jest realny, zmienny, niedoskonały.
Świat idei nie postrzegany zmysłowo, z nieskończonej liczby doskonałych, wiecznych brył platońskich.
Najwyższa idea – dobro, potem piękno, prawda. – hierarchia
Dusza: nieśmiertelna, ze świata idei, boski rozum, popędliwość, pożądliwość
Demiurg – boski budowniczy świata.
Nazwa, definicja, obraz, wiedza, idea – etapy osiągania doskonałości.
Epikureizm
Byt – połączenia atomów. Materializm.
Dusza – lekkie, ruchliwe atomy.
Śmierć – rozpad atomów. Nie odczuwalna.
Najwyższa wartość – przyjemność. Hedone.
Wartości uniwersalne: kryteria wyboru: naturalne i konieczne: jedzenie, picie, spanie; naturalne, niekonieczne: seks, przyjaźń, sport, wiedza, wino, wrażenia estetyczne; nienaturalne, niekonieczne: władza, sława, bogactwo.
Przyjemność dynamiczna – zaspokaja brak, niedosyt – forma cierpienia.
Statyczna: brak aponii, ataraksji, ból fizyczny, niepokój w duszy.
Optymizm epikurejski: samo życie jest przyjemnością.
Tetra farmakon: Bogów, bólu, śmierci nie należy się bać. Prawdziwe przyjemności łatwo zdobyć.
Stoicyzm
Założyciel – Zenon z Kition.
Stoicki spokój – stawanie się obojętnym, akceptacja, minimalizacja oczekiwań, które wytrącają nas z równowagi.
Wytrącają nas emocje, zło, gniew, rozbieżność między oczekiwaniami a rzeczywistością.
Byt z materii, z żywiołów, pneuma wprowadza materię w ruch – tchnienie.
Skoro światem "rządzi" pneuma, która jest wszechmocna i nieubłaganie dąży do swojego celu, nie ma sensu jej się przeciwstawiać.
Cnota – zrozumienie praw natury, równoważna ze szczęściem i dobrem. Złe popędy są przeszkodą. Cnotliwy nie odczuwa euforii, rozpaczy, lęku i pragnień.
Kartezjusz
Racjonalista, cele rozliczne i ważne, łącznie wiary i wolności badań naukowych.
Filozofia absolutnego początku.
Za prawdę uważał będę to, o czym nawet nie można pomyśleć, że jest fałszywe, sensownie wątpić.
Wątpienie metodologiczne.
Odrzuca poznanie zmysłowe, sen, świat obiektywny, rozum – wytwór mąciciela.
Ja istnieję. Pewność metafizyczna.
Atrybut to myślenie, nieodrywalne. Res cogitans.
Myślenie: operacje „ja”, czucie, chcenie, doznawanie, wyobrażanie.
Przedmiotem myślenia jest idea, będąca częścią myślenia.
Idee: postrzegane, zmysłowe, wyobrażone. Prawdziwe, bo są w umyśle.
Idee nabyte, przeze-mnie-..., wrodzone
Idee nieskończonej doskonałości – punkt odniesienia, wrodzona przez Boga. Może być nieuświadomiona.
Byt doskonały ma nieskończenie wiele istnienia. Nie można pomyśleć Boga jako nieistniejącego.
Bóg dał nam poznanie zmysłowe, rozumowe i matematykę – rozumując osiągamy jasność.