Tales z Miletu

• Arché to woda.

• 4 stany skupienia, lawa, pioruny, śnieg.

• Woda jest zawsze w ruchu. Jest wieczna, ciała wynikają z jej przemian. Jest początkiem.

• Materializm i hylozoizm (ożywienie przyrody, zdolność ruchu) = szkoła jońska.

• Ziemia unosi się na wodzie, chwilowa postać wody.

Anaksymander

• Zasadę rzeczywistości tworzy apeiron - bezkres - bezgraniczna, nieskończona pramateria, zasada świata będąca jego podstawowym tworzywem i regułą, według której funkcjonuje.

• Mapa, krzywizna Ziemi, istnienie różnych światów.

Anaksymenes

• Arché to powietrze. Pierwotna przyczyna powstania wszelakich rzeczy.

• Bezgraniczne, o różnej gęstości, jest bogiem, tam wracają opary wszelakie, pada deszcz, pioruny z nieba idą, jest nieskończone.

Heraklit z Efezu

• Arché to ogień. Jest obrazem świata.

• Świat jest procesem, wydarzeniem, jest zmienny.

• Ogień - proces, żywi się śmiercią tego co spala.

• Ojciec dynamicznych koncepcji.

• Panta rei – 2 razy do rzeki.

• Stawanie się zamiast istnienia. Rzeczy przechodzą od jednego przeciwieństwa do drugiego.

• Byt staje się niebytem. Niebyt bytem. Realność to ruch między nimi.

• Zmiany według miar. Miarą jest logos – zasada porządkująca świat. Mądrość to jego poznanie.

Ksenofanes z Kolofonu

• Rzeczy są niepoznawalne. Złuda króluje we wszystkim. Niech spierdala.

• Niemożliwe, żeby bogowie się rodzili – musieliby umierać.

• Zjawiska naturalne, a Bóg jest kosmosem. Mogą być też inni „bogowie”.

• Ziemia lub ziemia i woda to arché.

• Wartości duchowe są pro, a witalność jest ble.

Parmenides

• Ojciec logiki i racjonalizmu.

• Metoda aksjomatyczno-dedukcyjna, oderwanie od zmysłowego poznania.

• Aksjomaty to twierdzenia niewymagające dowodów:

• Byt jest. Niebytu nie ma.

• Byt jest: niezmienny, jeden, nieruchomy, bez końca i początku, bezgraniczny (kula, Zenek – tak), tożsamy z myślą.

• Utożsamiany z prawdą. „Tylko to co jest, jest prawdziwe.”

• Idealizm byt = umysł.

Sofiści

• Wędrowni nauczyciele, mogli nauczać każdego korzystania z dobrodziejstw demokracji.

• Zawodowy nauczyciel mądrości obywatelskich retoryka, perswazja, polityka.

• „Ludowy przywódca”

• Umysł jest słaby, żeby ogarnąć boga i naturę. A to i tak nie ma znaczenia.

• Państwo = umowa społeczna. Wolność tracisz, security zyskujesz.

• Nie umimy rozstrzygnąć kwestii boga – agnostycyzm.

• Stratyfikacja społeczna = socjalizacja, doświadczenia.

• Realizm poznawczy: sensualizm – poznajemy zmysłami, relatywizm – człowiek sam decyduje co dobre a co złe, różne postrzegania, obrazy rzeczywistości, praktycyzm – prawdy o znaczeniu praktycznym są pro, konwencjonalizm – wszystkie twierdzenia mają charakter umowy.

• Podmiot nieuwarunkowany poznałby prawdę obiektywną.

• Gorgiasz – brak prawdy obiektywnej, Protagoras – brak obiektywnej wartości, Prodikos, Hippiasz, Krytiasz

Sokrates

• Praktyk, nie brał kasy za naukę, szanował prawo, ma gdzieś metafizykę.

• Zło, które czynimy = ignorancja, niewiedza. Kto zna dobro – dobro czyni.

• Szuka idei moralnych – niezmiennych, uniwersalnych wartości.

• Byt tożsamy z dobrem. Najwyższy byt – najwyższe dobro.

• Kult rozumu – istotą człowieka jest dusza rozumna.

• Metoda dialektyczna 3-stopniowa: krytyka, zachęta, pomoc w uświadamianiu, definiowaniu.

• Krytyka pisma. Krytyka mowy Lizjasza w rozmowie z Fajdrosem.

Platon

• Poszukuje tego, co niezmienne.

• Prawdziwy, wieczny byt to idee. Rzeczywistość/materia to ich odbicie/cień.

• Świat postrzegany to złudzenie, nie jest realny, zmienny, niedoskonały.

• Świat idei nie postrzegany zmysłowo, z nieskończonej liczby doskonałych, wiecznych brył platońskich.

• Najwyższa idea – dobro, potem piękno, prawda. – hierarchia

• Dusza: nieśmiertelna, ze świata idei, boski rozum, popędliwość, pożądliwość

• Demiurg – boski budowniczy świata.

• Nazwa, definicja, obraz, wiedza, idea – etapy osiągania doskonałości.

Epikureizm

• Byt – połączenia atomów. Materializm.

• Dusza – lekkie, ruchliwe atomy.

• Śmierć – rozpad atomów. Nie odczuwalna.

• Najwyższa wartość – przyjemność. Hedone.

• Wartości uniwersalne: kryteria wyboru: naturalne i konieczne: jedzenie, picie, spanie; naturalne, niekonieczne: seks, przyjaźń, sport, wiedza, wino, wrażenia estetyczne; nienaturalne, niekonieczne: władza, sława, bogactwo.

• Przyjemność dynamiczna – zaspokaja brak, niedosyt – forma cierpienia.

• Statyczna: brak aponii, ataraksji, ból fizyczny, niepokój w duszy.

• Optymizm epikurejski: samo życie jest przyjemnością.

• Tetra farmakon: Bogów, bólu, śmierci nie należy się bać. Prawdziwe przyjemności łatwo zdobyć.

Stoicyzm

• Założyciel – Zenon z Kition.

• Stoicki spokój – stawanie się obojętnym, akceptacja, minimalizacja oczekiwań, które wytrącają nas z równowagi.

• Wytrącają nas emocje, zło, gniew, rozbieżność między oczekiwaniami a rzeczywistością.

• Byt z materii, z żywiołów, pneuma wprowadza materię w ruch – tchnienie.

• Skoro światem "rządzi" pneuma, która jest wszechmocna i nieubłaganie dąży do swojego celu, nie ma sensu jej się przeciwstawiać.

• Cnota – zrozumienie praw natury, równoważna ze szczęściem i dobrem. Złe popędy są przeszkodą. Cnotliwy nie odczuwa euforii, rozpaczy, lęku i pragnień.

Kartezjusz

• Racjonalista, cele rozliczne i ważne, łącznie wiary i wolności badań naukowych.

• Filozofia absolutnego początku.

• Za prawdę uważał będę to, o czym nawet nie można pomyśleć, że jest fałszywe, sensownie wątpić.

• Wątpienie metodologiczne.

• Odrzuca poznanie zmysłowe, sen, świat obiektywny, rozum – wytwór mąciciela.

• Ja istnieję. Pewność metafizyczna.

• Atrybut to myślenie, nieodrywalne. Res cogitans.

• Myślenie: operacje „ja”, czucie, chcenie, doznawanie, wyobrażanie.

• Przedmiotem myślenia jest idea, będąca częścią myślenia.

• Idee: postrzegane, zmysłowe, wyobrażone. Prawdziwe, bo są w umyśle.

• Idee nabyte, przeze-mnie-..., wrodzone

• Idee nieskończonej doskonałości – punkt odniesienia, wrodzona przez Boga. Może być nieuświadomiona.

• Byt doskonały ma nieskończenie wiele istnienia. Nie można pomyśleć Boga jako nieistniejącego.

• Bóg dał nam poznanie zmysłowe, rozumowe i matematykę – rozumując osiągamy jasność.