Arteterapia w rehabilitacji osób z zaburzeniami psychicznymi
Oddział Dzienny przeznaczony jest dla osób z problemami psychicznymi wymagającymi fachowej pomocy wykraczającej poza możliwości Poradni Zdrowia Psychicznego, a nie wymagających pobytu w całodobowym oddziale psychiatrycznym (szpitalu).
Do Oddziału Dziennego Psychiatrycznego pacjenci przyjmowani są na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej (DU 2004 r. nr 210 poz. 2135, art. 57 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). Skierowanie do Oddziału Dziennego Psychiatrycznego jest ważne dopóki istnieje przyczyna i cel jego wystawienia.
Rozpoczęcie leczenia w Oddziale Dziennym jest dobrowolne. Należy przynieść skierowanie od lekarza psychiatry, u którego pacjent leczył się do tej pory.
Podczas pierwszej rozmowy z lekarzem następuje kwalifikacja do leczenia w Oddziale Dziennym i ustalany jest termin przyjęcia.
Pacjent otrzyma do przeczytania regulamin oddziału oraz informację na czym polega leczenie.
Pobyt w oddziale jest bezpłatny. Dodatkowe wymagane dokumenty: dokument ubezpieczenia, dokument z numerem PESEL
Pacjenci Dziennego Oddziału Psychiatrycznego korzystają z:
porad lekarza,
psychoterapii indywidualnej, grupowej, rodzinnej,
zajęć edukacyjnych i rozrywkowych.
Udział pacjentów w zajęciach jest obowiązkowy.
Oddział Dzienny Psychiatryczny to forma leczenia dla pacjentów bez wskazań do leczenia całodobowego, dla pacjentów po pobycie w szpitalu jako kontynuacja leczenia, dla pacjentów u których dotychczasowe leczenie ambulatoryjne nie było skuteczne.
Do oddziału przyjmuje się osoby dorosłe:
doświadczające w swoim życiu trudności w funkcjonowaniu (osobistym, rodzinnym, społecznym, zawodowym) spowodowanych problemami natury psychicznej (np. po przeżyciu ciężkiego stresu, stany lękowo-depresyjne i inne);
doświadczające zaburzeń nastroju, zaburzeń lękowych, zaburzeń pod postacią somatyczną oraz psychoz i zaburzeń osobowości, nie wymagających całodobowej hospitalizacji.
Pacjentów po leczeniu szpitalnym potrzebujących pomocy w powrocie do środowiska i pełnienia ról rodzinnych, społecznych i zawodowych;
Osoby, u których nasilenie przeżywanych trudności życiowych lub objawów choroby powoduje pogorszenie codziennego funkcjonowania w środowisku rodzinnym i społecznym.
Zadaniem oddziału jest osiągnięcie poprawy funkcjonowania pacjentów i ich samopoczucia, redukcja objawów i zachowań objawowych, zapobieganie nawrotom choroby, poprawa funkcjonowania społecznego i zaradności życiowej, poprawa samooceny, aktywizacja i pomocy w podjęciu aktywności społecznej i zawodowej na każdym etapie choroby. Cele te Oddział realizuje poprzez:
diagnozowanie i leczenie nowych zachorowań,
zmniejszenie ilości osób kierowanych do szpitala psychiatrycznego,
leczenie i rehabilitację osób niedawno wypisanych ze szpitala.
Można to określić jako zadania diagnostyczne, leczniczo-zapobiegawcze o rehabilitacyjne. Oddział w ramach swej działalności prowadzi również edukację i promocję zdrowia.
Głównym zadaniem oddziału jest osiągnięcie poprawy funkcjonowania pacjentów i ich samopoczucia, Oddział oferuje terapię grupową z elementami psychorysunku, treningu umiejętności tzw. miękkich (komunikacja, motywacja, asertywność) oraz terapię zajęciową, zebrania społeczności terapeutycznej, gimnastykę.
Praca terapeutyczna z pacjentami obejmuje oddziaływania biologiczne i psychologiczne dostosowane do aktualnego stanu pacjenta i możliwości zespołu terapeutycznego i odbywa się na zasadach społeczności terapeutycznej w małej grupie pacjentów.
Długość leczenia w Oddziale Dziennym Psychiatrycznym jest dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta, stanu psychicznego chorego, tempa realizacji celów terapii.
Bezpieczeństwo pacjentów oraz zachowanie tajemnicy wszystkich informacji na temat innych uczestników powziętych podczas terapii są podstawowymi założeniami w funkcjonowaniu Oddziału.
Pobyt w oddziale dziennym rozpoczyna się od godz. 9.00 i trwa do godz. 17.00 po czym pacjenci wracają do swojego środowiska, domu, rodziny. Oddział jest koedukacyjny
Pacjent przebywający w oddziale może otrzymać zaświadczenie o pobycie i zwolnienie lekarskie na życzenie;
Pacjent w trakcie pobytu w oddziale drugie śniadanie oraz leki wg karty zleceń.
Zajęcia w grupie odbywają się zgodnie z planem wywieszonym w sali pacjentów.
Powodzenie terapii zależy od aktywności pacjenta, zwłaszcza:
- uczestniczenia w zajęciach grupowych i wspólnych organizowanych przez społeczność zajęciach środowych;
- otwartego i szczerego przedstawienia swoich problemów;
- uważnego obserwowania okoliczności, w jakich pojawiają się lub nasilają dolegliwości. Nie tylko to, co się dzieje ale także to, o czym akurat pacjent myśli, co czuje, może powodować objawy;
- otwartego i szczerego mówienia o swoich uczuciach dotyczących tego co wydarza się w grupie;
- otwartego i szczerego mówienia o relacjach z innymi pacjentami i terapeutami, lekarzami, psychologami.
Warto angażować się w omawianie i rozwiązywanie problemów wszystkich innych członków grupy. Ma to bardzo pozytywny wpływ na postępy terapii, stwarza szansę rozwiązania własnych, nieraz bardzo podobnych problemów. Korzystne jest dla leczenia, by w trakcie trwania terapii powstrzymać się od spotkań i poruszania tematów związanych z leczeniem z innymi pacjentami z grupy poza Oddziałem.
Zajęcia w grupie odbywają się zgodnie z planem wywieszonym w sali pacjentów. Powodzenie terapii zależy także od aktywności pacjenta zwłaszcza :
- uczestniczenia we wszystkich zajęciach grupowych i wspólnych organizowanych przez społeczność zajęciach środowych;
- otwartego i szczerego przedstawienia swoich problemów i objawów chorobowych;
- uczestniczenia w zajęciach edukacyjnych na temat choroby i leczenia;
- aktywnego uczestniczenia w treningach umiejętności społecznych i treningu kulinarnym;
- prezentowania swoich zainteresowań i umiejętności wspierania i pomagania w trudnych chwilach innych pacjentów w grupie.
Na oddziale oczekuje się także aktywnego zainteresowania terapią ze strony najbliższych rodziców, małżonka, małżonki, dzieci. Dla nich odbywa się raz w miesiącu specjalne spotkanie grupowe dla rodzin oraz spotkania indywidualne. Po zakończonym leczeniu w Oddziale Dziennym jest propozycja kontynuacji leczenia w poradni i zachęca się do udziału w spotkaniach w Klubie Pacjenta.
Choroby depresyjne należą do najważniejszych na całym świecie i najbardziej znaczących obrazów choroby. W różnych formach dotyczą do 20% ludności. Myślenie, uczucia, organizm, kontakty społeczne - pływają na całe życie. Mimo ich ogromnego znaczenia, depresja jest często nierozpoznawana lub też niewystarczająco leczona. Powoduje to duże cierpienie i utratę jakości życia osób dotkniętych tym schorzeniem i ich bliskich. Dodatkowo, w minionych latach stało się jasne, że depresja jest chorobą wywołaną chronicznym stresem, stąd też określenie „depresja wywołana stresem”. Stanowi czynnik ryzyka dla innych ważnych chorób społecznych, takich jak zawał serca, udar mózgu, osteoporoza i cukrzyca.
Nieleczona depresja może skrócić przewidywaną długość życia. Depresja jest ciężką, ale uleczalną chorobą. Nie jest zwykłym smutkiem, błędem, brakiem woli. postępu minionych lat powstał nowy i daleko idący obraz możliwości leczenia depresji. Wstęp Ważne jest długotrwałe i specjalistyczne, psychoterapeutyczne i farmakologiczne leczenie depresji, prowadzące do całkowitego wyleczenia. Ponieważ u 80% pacjentów z końcowymi objawami dochodzi do nawrotu choroby. W przypadku terapii zachowawczej, aby zapobiec nawrotom choroby, pacjenci kontrolowani są przez minimum sześć miesięcy po ustąpieniu symptomów choroby. Im częściej pojawiały się fazy depresyjne i im cięższej przebiegały, tym bardziej konieczna jest długotrwała terapia. Oznacza to, że pacjenci są poddawani terapii zachowawczej przez cały czas jej trwania. Niniejszy poradnik opiera się na aktualnym stanie badań i powinien pomóc w lepszym zrozumieniu choroby zwanej „depresją”. Jest skierowany w równym stopniu do osób dotkniętych, ich bliskich i przyjaciół oraz do wszystkich zainteresowanych. Poradnik nie może w żadnym wypadku zastąpić indywidualnych konsultacji lekarskich i diagnostyki - ma jedynie stanowić zachętę do głębszych rozmów.
Termin ,,depresja” jest wieloznaczny: w języku codziennym używa się go w odniesieniu do złego samopoczucia, obniżonego nastroju, przygnębienia niezależnie od przyczyn tego stanu. W psychiatrii terminem tym określa się szczególny rodzaj zaburzeń nastroju i emocji, mianowicie takie, które można uznać za zjawisko chorobowe, a wiêc wymagające pomocy lekarskiej. Granica pomiędzy „normalnym” przygnębieniem a depresją jako stanem chorobowym nie jest ostra, co nie oznacza zupe³nej bezradności diagnostycznej. Na obecność zaburzeń depresyjnych mogą wskazywać następujące objawy i cechy:
mimika: uboga,
wyraz twarzy: smutny lub napięty;
głos: monotonny (bez modulacji),
tempo wypowiedzi: spowolnione;
ruchy: spowolnione, ociężałe; niepokój ruchowy (częsta zmiana pozycji ciała w czasie siedzenia, manipulowanie palcami rąk). Skargi zgłaszane przez pacjenta poczucie stałego zmęczenia, ociężałości; niechęć do pracy, wykonywania codziennych czynności; „nic nie cieszy”, „nic nie interesuje”;
brak satysfakcji z życia, niechęć do życia;
gorsza pamięć, trudności ze skupieniem uwagi przy lekturze, oglądaniu telewizji; ciągłe martwienie się (o dzień dzisiejszy, o jutro);
poczucie wewnętrznego napięcia, niepokoju;
unikanie kolegów, znajomych; płytki sen, wczesne budzenie się;
złe samopoczucie rano;
brak apetytu, chudnięcie;
zaparcia, wysychanie błon śluzowych jamy ustnej;
bóle (głowy, różnych grup mięśniowych).
Do kryteriów przydatnych w różnicowaniu stanów przygnębienia, których człowiek zdrowy doświadcza w życiu wielokrotnie, i prawdziwych stanów depresyjnych należy wiele szczególnych cech depresji jako zjawiska chorobowego, a mianowicie:
obraz kliniczny, zwłaszcza nasilenie zaburzeń;
czas utrzymywania się zaburzeń; skuteczność farmakoterapii;
wpływ na funkcjonowanie w życiu codziennym, w pracy.
Ponieważ schorzenia depresyjne występują często, bardzo ważna jest wiedza z zakresu leczenia i pomocy, nie tylko w przypadku lekarzy każdej specjalności, ale również ogółu ludności. Depresją dotkniętych jest około 15% ludności, przy czym kobiety chorują dwukrotnie częściej niż mężczyźni (mężczyźni: 10%, kobiety: 20%). Oznacza to, że każdy może znaleźć osoby dotknięte depresją w kręgu swoich krewnych, znajomych lub przyjaciół. Niestety choroba ta jest cały czas zbyt często zatajana lub nierozpoznawana. Powód niedoceniania depresji tkwi w tym, że w języku potocznym często mówi się o „depresjach”, gdy występuje tylko nastrój niewielkiego przygnębienia.
Choroba ta może wystąpić w każdym wieku – od dzieciństwa do późnej starości. W około 15-20% przypadków zachorowań może rozwinąć się choroba przewlekła, przede wszystkim w przypadku nieleczenia lub niewystarczającego leczenia. W 50-75% przypadków następuje drugi epizod. Z wzrastająca liczbą epizodów wzrasta ryzyko wystąpienia kolejnego epizodu choroby. Tym ważniejsza jest dokładna terapia każdej pojedynczej choroby. Objawy depresji Depresja może wykazywać różnorodne objawy i przebiegać w różnym stopniu uciążliwości. Typowe dolegliwości wskazują na znaczne, indywidualne zmiany. Według kryteriów Światowej Organizacji Zdrowia (ICD-10), epizod depresyjny cechuje smutny nastrój utrzymujący się przez okres przynajmniej dwóch tygodni. Towarzyszy temu utrata zdolności przeżywania radości, utrata bodźców i zainteresowania oraz zdolności koncentracji i ogólnej sprawności. Ponadto, występują charakterystyczne objawy cielesne, jak na przykład zaburzenia snu, utrata apetytu i strata na wadze oraz również zawężenie myślenia podczas sytuacji odbieranych jako beznadziejne. Może to prowadzić do wystąpienia myśli samobójczych i konkretnych chęci popełnienia samobójstwa. Myślenie takie jest spowolnione i dotyczy najczęściej jednego tematu - z reguły tego, jak źle się powodzi, jak bezcelowa jest obecna sytuacja i jak beznadziejna wydaje się przyszłość.
Na podstawie szczególnie widocznych objawów można wyróżnić różne rodzaje depresji. Wśród nich najważniejsza jest tak zwana „ukryta depresja” (zwana „depresją zamaskowaną”). Objawy cielesne, zaburzenia wegetatywne i dolegliwości narządów są tutaj na pierwszym planie. W przypadku kolejnej odmiany, „depresji endogennej” (melancholii), charakterystyczne jest przedwczesne budzenie poranne, utrata wagi, smutek, pogorszenie stanu libido i zainteresowania światem. U niektórych osób depresja może objawiać się zupełnie inaczej. Zamiast przygnębieniem lub smutkiem chorzy reagują rozdrażnieniem, agresywnością, złością lub zwiększonym spożyciem alkoholu. W niektórych przypadkach przesadnie uprawiany jest sport. Chorzy czują się zestresowani i wypaleni. Taki rodzaj objawów dotyczy częściej mężczyzn.
Schizofrenia jest jedną z najczęstszych ciężkich chorób psychicznych, dotykającą około 24 miliony ludzi na świecie. Uważa się, że jej przyczyną są zaburzenia równowagi pomiędzy substancjami chemicznymi w mózgu (nazywanymi neuroprzekaźnikami).
Charakterystyczną cechą schizofrenii jest występowanie epizodów psychotycznych (urojeń, omamów, zdezorganizowanego zachowania) oraz okresów zubożenia emocjonalnego, apatii i wycofania. Choć objawy te można w znacznym stopniu leczyć, zaburzenie to nadal pozostaje stanem bardzo złożonym i słabo zrozumianym, a słowo „schizofrenia“ wiąże się ze znaczną stygmatyzacją, jest także często nadużywane.
Osoba ze schizofrenią doświadcza stanu, w którym jej myśli (procesy poznawcze), emocje i zachowanie są zaburzone w takim stopniu, że bardzo trudną lub nawet niemożliwą staje się prawidłowa ocena rzeczywistości. Te procesy stanowią podłoże, na którym rozwijają się różnorodne objawy choroby. Zwykle należą do nich omamy, urojenia, apatia, zubożenie emocjonalne, dziwaczne zachowanie, zaniedbanie wyglądu i wycofanie społeczne.
Schizofrenia wpływa na większość obszarów funkcjonowania człowieka i ostatecznie prowadzi do powstania objawów, które są odbierane jako dziwaczne i przerażające zarówno przez pacjenta, jak i osoby w jego otoczeniu.
Schizofrenia, jako ciężkie schorzenie o zmiennym przebiegu, związana jest ze złożonymi konsekwencjami. Oczywistymi i poważnymi następstwami schizofrenii są te doświadczane przez samego pacjenta - nasilony lęk i niepokój podczas epizodów psychotycznych powodowane przez omamy, urojenia i utratę poczucia rzeczywistości. Cierpienie związane z koniecznością radzenia sobie w będących wynikiem choroby nierealnych sytuacjach, które jednak wydają się pacjentowi prawdziwe i rzeczywiste, jest nie tylko udziałem pacjenta.
Rodzinie i przyjaciołom również niezwykle trudno jest stawiać czoło często alarmującym zmianom w zachowaniu pacjenta. Na każdego pacjenta chorującego na schizofrenię przypada około 10 osób z jego otoczenia dotkniętych konsekwencjami choroby.1 Może to prowadzić do pogarszania się ich wzajemnych relacji, utrudniać podejmowanie koniecznych decyzji związanych z zapewnieniem opieki choremu, dodatkowo zwiększając obciążenie i stres związany z zaistniałą sytuacją chorobową.
Poza tymi emocjonalnymi następstwami, schizofrenia może wpływać na przyszłość chorego, zmniejszając poziom wykształcenia i możliwości zatrudnienia, co przekłada się na bezpieczeństwo finansowe pacjenta. Nieregularny przebieg i nieprzewidywalny charakter choroby powoduje, że utrzymanie stałej pracy i samodzielne życie staje się niezwykle trudne dla większości chorych. Dlatego informowanie i udzielanie wsparcia pacjentom i ich rodzinom jest niezbędne dla zapewnienia właściwej opieki oraz zapobiega pojawianiu się coraz poważniejszych trudności, takich jak na przykład rozpad rodziny, nadużywanie alkoholu i narkotyków, czy bezdomność. Z tych powodów koszty opieki zdrowotnej i wspierania pacjentów ze schizofrenią są wysokie i bardzo zróżnicowane. Tylko 1% tych kosztów stanowią koszty wynikające z konieczności stosowania leków.
Objęcie pacjenta opieką środowiskową zaraz po zakończeniu leczenia szpitalnego jest niezbędne z bardzo wielu powodów. Jednym z ważniejszych jest obserwacja, ponieważ w ciągu sześciu pierwszych tygodni po wypisaniu ze szpitala, po pierwszym epizodzie psychotycznym, występuje największe ryzyko popełnienia samobójstwa. Wszystkie te problemy, w połączeniu ze stygmatyzacją doświadczaną przez pacjentów, są często nie rozumiane przez otoczenie i mogą powiększać trudności jakim muszą sprostać chorzy na schizofrenię. Zmniejszają one także szansę na przywrócenie pacjentom godziwej jakości życia.
Objawy schizofrenii wiążą się ze zmianami aktywności różnych obszarów mózgu, co można uwidocznić stosując specjalne techniki obrazowania mierzące aktywność odpowiednich regionów.
Wciąż pozostaje niejasnym, jakie dokładnie procesy są przyczyną tych zmian aktywności mózgu.
Uznaną jest jednak teoria, że u osób ze schizofrenią występuje zaburzona równowaga pomiędzy substancjami chemicznymi (neuroprzekaźnikami) przekazującymi sygnały pomiędzy komórkami nerwowymi w mózgu.
Omamy wzrokowe, na przykład, mogą być powodowane nadmierną stymulacją pewnych regionów mózgu przez neuroprzekaźnik dopaminę, a objawy negatywne mogą być związane z obniżeniem aktywności dopaminy w innych obszarach mózgu. Ponadto badania obrazowe mózgu wykonywane u osób ze schizofrenią ujawniają, że przestrzenie płynowe, zwane układem komorowym, mogą być powiększone w niektórych postaciach tej choroby. Ciała migdałowate i hipokamp mogą być zmniejszone. Pozostaje wciąż niewyjaśnione, w jaki sposób te zmiany anatomiczne wiążą się z objawami schizofrenii. Badanie mózgu osoby ze schizofrenią wykazuje znacznie niższą aktywność w płacie czołowym.
Objawy podstawowe (osiowe) schizofrenii, według Bleulera to: rozluźnienie myślenia, prowadzące niekiedy do rozkojarzenia, paratymia, ambiwalencja, autyzm i depersonalizacja.
Rozpad osobowości, jako jeden z głównych objawów podstawowych schizofrenii, przejawia się niekiedy w zatarciu granicy pomiędzy osobowością chorego a otaczającym światem, utratą poczucia związku wzajemnego swych funkcji psychicznych, utratą poczucia odrębności własnej osobowości.
Często chorzy z rozpadem osobowości identyfikują się z innymi osobami lub przedmiotami, wyrażają przekonanie o obecności w ich ciele innej istoty, o kierowaniu ich myślami przez kogoś z zewnątrz. Kolejny objaw ogólny schizofrenii to autyzm, pojęcie stworzone prze Bleulera, wyrażające się brakiem realnego ustosunkowania do wymogów życia, „odcięcie się” od otaczającego świata i rzeczywistości, która zostaje zastąpiona marzeniami sennymi lub urojeniami. Za myślenie autystyczne uważa się takie, w którym treść rozmija się z rzeczywistością, najczęściej zgodnie z pragnieniami lub obawami pacjentów, lub niekiedy jest to nasilona niemożność zrozumienia rzeczywistości i dostosowania się do niej. Autyzm schizofreniczny można również uznać za jeden z ważnych mechanizmów autoregulujących, które utrzymują osobowość w szczególnego rodzaju równowadze psychicznej, chronią przed zupełnym rozpadem psychicznym (Jung uważał, że pełni on również funkcje kompensacyjne).
Aktywność psychiczna, jak i pozostałe czynniki organizmu nie mogą odnawiać się w sposób nieograniczony i utrzymywać się same J z siebie. W chwili, gdy środki zaspokojenia zastępczego zawiodą, a osobowość nie jest już zdolna realizować kosztem samej siebie - niezrealizowanych lub nieosiągniętych potrzeb, autyzm z charakteru m kompensacyjnego przechodzi w stadium autyzmu dekompensacyjnego. Dezorganizacja czynności psychicznych, urojeniowe rozwiązywanie czynności prowadzą do chaosu myślowego i uczuciowego oraz napięcia lękowego. Długotrwały autyzm, doprowadza do wyjałowienia, schizofrenicznej pustki, stając się swoistego rodzaju „śmiercią psychiczną”.
Kolejnym objawem osiowym jest depersonalizacja. Termin ten oznacza poczucie obcości i przekonania chorego, że jego osobowość zmieniała się. Niektórzy autorzy ten objaw zaliczają do „derealizacji psychicznej”. Chory wówczas traci dotychczasowe zainteresowania, przestaje przejmować się losem bliskich, to co było mu bliskie, wydaje się dalekie i obce - sam chory wydaje się sobie pozbawiony wszelkich uprzednich zalet - inny niż przedtem.
Kępiński (1972), dokonując klasyfikacji objawów osiowych schizofrenii, wyróżnił oprócz wyżej wymienionych otępienie uczuciowe. Dotyczy ono upośledzenia globalnego lub częściowego intensywności życia uczuciowego. Obejmuje zwłaszcza uczuciowość wyższą, co przejawia się często obojętnym stosunkiem do potrzeb własnych, rodziny itp. Otępienie uczuciowe wyraża się obniżeniem tonusu żyda uczuciowego.
Do wyżej wymienionych objawów podstawowych schizofrenii dołączają w poszczególnych jej postaciach objawy dodatkowe, np. zespół paranoidalny z omamami (m.in. słuchowe, węchowe, smakowe, rzadziej - wzrokowe), urojeniami (m.in. prześladowcze, ksobne, oddziaływania, owładnięcia, rzadziej - wielkościowe), objawy katatoniczne i inne. Objawy dodatkowe decydują o zaliczeniu danego przypadku chorobowego do jednej z czterech postaci schizofrenii.
Postacią występującą zazwyczaj później niż inne formy schizofrenii jest schizofrenia urojeniowa, paranoidalna. Rozpoczyna się ona na ogół około 30 roku życia. Czasem przed wystąpieniem jawnej psychozy można stwierdzić cechy osobowości schizoidalnej, paranoidalnej, astenicznej. Istotną jej cechą jest dezorganizacja osobowości oraz otaczającego świata. Zasadniczo jest to cecha każdej z wymienionych postaci schizofrenii, jednak w postaci urojeniowej odmienne od pozostałych jest to, że chory często swoim zachowaniem nie budzi zastrzeżeń, a jedynie specyficzny obraz podawany werbalnie przez chorego, dotyczący jego najbardziej osobistych przeżyć, może być zaskakujący.
Schizofrenii urojeniowej towarzyszą zarówno urojenia, jak i omamy, w jej strukturze można wyodrębnić trzy fazy: oczekiwania, olśnienia i uporządkowania. Schizofreniczne halucynacje, iluzje, omamy nie mogą być uważane za izolowane złudzenia zmysłowe, gdyż nie są one wynikiem defektu narządu sensorycznego czy jego dysfunkcji w sensie fizjologicznym - są nieodłączną częścią zaburzonej komunikacji chorego ze światem. W przypadku schizofrenii urojeniowej można również mówić o urojeniach wielkościowych i jakościowych.
Wspomniane wcześniej myślenie autystyczne osób z zespołem paranoidalnym przejawia wiele błędów:
nadmierne włączanie oveńncluńon, polegające na zaliczeniu do określonego zbioru pojęć także innych, nieistotnych lub luźno z nim związanych. Czasem pacjenci wypowiadają sądy sprzeczne ze sobą, co nazywane jest „ambisentencją”;
rozkojarzenie - myśli wówczas nie są ze sobą związane w według jakiegoś porządku czy sensu, nie są celowe, ale następują po sobie, pozostając w związku z wyobrażeniami czy postrzeganymi przedmiotami i zdarzeniami. Ciągłość myślenia zaburzają liczne przerwy, występują skróty, opuszczenia, mieszanie się tematów realnych z urojeniowymi, zmiana nazwana, inne zbliżone (metonimia). ’'Odpowiedzi są niepowiązane; dziwaczne, niegramatyczne. Może pojawić się „werbigeracja”, czyli słowa lub głoski bez sensu, połączone jedynie podobieństwem dźwiękowym, rymem czy rytmem;
„natłok myśli” - to poczucie obecności w głowie chorego zbyt wielu różnych myśli w jednym czasie. Chorzy mogą twierdzić, że myśli te są przesyłane przez znane lub nieznane H osoby albo siły nadprzyrodzone. Wypowiedzi tego typu są urojeniami opartymi na formalnych zaburzeniach myślenia;
„pustka myślowa” - chorzy mają poczucie odbierania myśli z ich głów, np. przy użyciu komputerów czy laserów.
Formalne zaburzenia myślenia mogą się przejawiać brakiem wewnętrznej spójności myśli, zerwaniem związków logicznych pomiędzy nimi oraz trudnościami w abstrahowaniu, poprawnym klasyfikowaniu przedmiotów i zdarzeń (Grzywa 2000).
W zespole paranoidalnym szczególne miejsce zajmują urojenia odnoszące, czyli ksobne (Jaroszyński 1992), urojenia odsłonięcia, wpływu, urojenia prześladowcze oraz urojenia dotyczące zmiany osoby chorego.
Do zaburzeń występujących w zespołach paranoidalnych należą także:
tzw. „echo myśli”, czyli przeżywanie powtarzania się lub echa własnych myśli z kilkusekundową przerwą miedzy oryginałem a echem;
nasyłanie myśli - pacjent rozpoznaje własne myśli jako obce, nasłane z zewnątrz;
zabieranie myśli - myśli są zabierane przez jakąś zewnętrzną moc;
rozgłaśnianie myśli - to przeżycie polegające na tym, że chory jest przekonany, iż inni ludzie słyszą to, co myśli w danym momencie (Grzywa 2000).
Zespól paranoidalny jest często przyczyną rozpadu kontaktu ze światem zewnętrznym, zatarcia granicy między świadomością chorego a świadomością innych osób. Przejawia się to w urojeniach odsłonięcia. Charakterystyczne dla schizofrenii paranoidalnej treści urojeniowe dotyczą m.in. zacieśniania lub rozluźniania związków z otoczeniem (np. urojenie „sobowtóra” lub zespół Fregoli, rzadko likantropia, często dysmorfofobia).
W zespole paranoidalnym zaburzenia funkcjonowania osobowości wynikają głównie z zatarcia się granic systemu między „ja” a „nie ja”, czego objawami są:
nieodróżnianie informacji zewnętrznych od wewnętrznych;
przekonanie o dopływie informacji z otoczenia bez obiektywnie istniejącego źródła, co manifestuje się w postaci omamów lub nasyłania myśli;
zaburzenia tożsamości (dysmorfofobia, urojenia zmiany postaci);
zaburzenia poczucia kontroli (urojenia wpływu).
Mechanizmy obronne osobowości w omawianej postaci schizofrenii odgrywają dużą rolę, gdyż zmniejszają dysonans poznawczy albo w ogóle go likwidują, a przez to obniżają poziom lęku i niepokój.
Omamy słuchowe występujące najczęściej w zespole paranoidalnym mają charakter zakazów, nakazów, pochwał, gróźb, komentarzy, często występują w postaci dialogu. Omamy węchowe najczęściej mają charakter nieprzyjemnych zapachów, zaś omamy smakowe to wyczuwanie w potrawach smaku „trucizny”, omamy trzewne to prądy, fale, rozrywanie narządów wewnętrznych, „krzepnięcie krwi” itp.
Omawiany wyżej zespół paranoidalny może wchodzić w skład schizofrenii paranoidalnej, ale też mogą to być powikłania psychotyczne nieswoiste, w przebiegu np. zatruć.
W związku z wydłużaniem się czasu przeżycia, coraz więcej pacjentów ze schizofrenią i innymi zaburzeniami paranoidalnymi dożywa późnego wieku. Badacze schizofrenii rozważają problem, czy psychozy paranoidalne rozpoczynające się po 45 roku życia, mogą być diagnozowane jako schizofrenia czy nie. Po 45 roku życia ma ona początek u około 15% pacjentów, częściej u kobiet niż u mężczyzn.
Mimo wielu różnic między poszczególnymi klasyfikacjami, typ paranoidalny jest typem bardzo różniącym się od innych. Według ICD-10 w schizofrenii paranoidalnej dominują względnie trwałe urojenia, często paranoidalne, którym zwykle towarzyszą omamy, w szczególności słuchowe, i inne zaburzenia postrzegania. Zaburzenia afektu, woli i mowy oraz objawy kakatoniczne są albo nieobecne, albo względnie niepozorne. Kryteria diagnostyczne schizofrenii paranoidalnej podane w klasyfikacji DSM-IV są identyczne.
Choroba afektywna dwubiegunowa jest rodzajem zaburzenia depresyjnego, które uprzednio nazywane było manią depresyjną. Ludzie cierpiący na tę chorobę doświadczają krańcowych wahań nastroju – od depresji i smutku, do stanu euforii i pobudzenia. Wahania nastroju mają tendencję do powtarzania się, mogą się różnić w nasileniu (od łagodnych, do ciężkich) i w długości trwania. Choroba afektywna dwubiegunowa występuje u około jednego procenta populacji Australii. Mniej więcej jedna osoba na dwieście w jakimkolwiek przedziale czasowym, doświadcza tych zaburzeń w stopniu ciężkim.
Wczesne rozpoznanie i efektywne wczesne leczenie są niezbędne dla dobrego samopoczucia i przyszłości osób z tą chorobą. Z zastosowaniem skutecznego leczenia, ludzie mogą mieć pełne i produktywne życie.
Depresja jest głównym zaburzeniem nastroju u większości osób z chorobą dwubiegunową i objawia się jako:
Utrata zainteresowania ulubionymi zajęciami i przyjemności z ich wykonywania.
Wszechogarniający smutek.
Unikanie przyjaciół i zajęć towarzyskich,
Zaprzestanie dbania o siebie, np. czynności takich, jak branie prysznica, czy robienie zakupów.
Zmiany w apetycie i rutynie snu.
Brak koncentracji, krańcowe zmęczenie, oraz poczucie winy i braku wartości.
Pojawienie się bezpodstawnych przekonań (urojeń) prześladowczych lub (u niektórych) przekonań o winie.
Często wraz z objawami depresji współwystępuje szkodliwe używanie alkoholu i narkotyków. Komplikuje to leczenie, więc ważne jest kontrolowanie spożywania alkoholu i używania narkotyków.
U ludzi doświadczających depresji zwiększone jest ryzyko samobójstwa.
Mania Słowo “mania” używane jest do określenia najcięższego stanu krańcowej euforii i wzmożonej aktywności. Niewielka liczba osób z chorobą afektywną dwubiegunową doświadcza tylko epizodów manii i nie występują u nich epizody depresji. Do częstych objawów manii należą (występujące w różnym nasileniu) następujące objawy:
Doskonały nastrój – chora osoba odczuwa krańcową euforię, uniesienie, jest pełna energii. Stan ten często opisywany jest jako odczucie bycia “na szczycie świata”, bycia kimś niezwyciężonym.
Zwiększony zasób energii i nadaktywność.
Zmniejszona potrzeba snu.
Poirytowanie – chora osoba może złościć się i irytować na ludzi, którzy nie zgadzają się z jej nierealistycznymi planami i pomysłami, lub je zbywają. Przyspieszona mowa i wątek myślowy – myśli są bardziej prędkie niż normalnie. Może to prowadzić do tego, że chory mówi bardzo szybko i przeskakuje z tematu na temat.
Brawurowa lekkomyślność – może to spowodować u chorego ograniczoną zdolność przewidywania konsekwencji własnego postępowania, np. wydawania dużych sum na zakupy rzeczy, które nie są tak naprawdę potrzebne.
Fantastyczne plany i przekonania – np. osoby doświadczające manii często wierzą, że są nadzwyczajnie utalentowane i uzdolnione lub że są królami, gwiazdami filmowymi lub premierami. Wierzenia religijne często są spotęgowane lub chory wierzy, że jest ważną postacią religijną.
Brak wglądu we własne postępowanie – ludzie doświadczający manii mogą nie zdawać sobie sprawy z tego, że zachowują się niewłaściwie, chociaż mogą rozumieć, że inni ludzie uważają ich pomysły i postępowanie za niewłaściwe, lekkomyślne i nieracjonalne.
Rozpoznanie manii jest stawiane, jeśli objawy występują przez tydzień lub dłużej. W hipomanii objawy są mniej nasilone i może ona trwać krócej.
Normalny nastrój. Większość ludzi, u których występują epizody manii i depresji, doświadcza normalnego nastroju w okresach pomiędzy nimi. Są w stanie żyć produktywnie oraz radzić sobie z domowymi i zawodowymi zobowiązaniami.
Ocena psychiatryczna i leczenie choroby umysłowej staje się potrzebne dopiero wtedy, kiedy pojawiają się krańcowe nastroje zakłócające życie chorej osoby.
Choroba ta występuje z jednakową częstotliwością u mężczyzn i u kobiet. Najczęściej pojawia się ona pomiędzy dwudziestym, a trzydziestym rokiem życia, ale może wystąpić we wcześniejszym lub w późniejszym okresie życia. Uważa się, że chorobę afektywną dwubiegunową wywołuje kombinacja czynników, takich jak czynniki genetyczne, biochemiczne i środowiskowe.
Czynniki genetyczne. Badania ludzi blisko spokrewnionych, np. bliźniaków jednojajowych i dzieci adoptowanych, których naturalni rodzice mieli chorobę dwubiegunową, silnie przemawiają za tym, że choroba ta jest przekazywana genetycznie. U dzieci osób z tym zaburzeniem istnieje podwyższone ryzyko jego wystąpienia.
Czynniki biochemiczne. Uważa się, że mania, tak jak depresja, częściowo spowodowana jest zaburzeniem równowagi chemicznej w mózgu. Może ono być korygowane przy pomocy leków.
Stres. Stres może odgrywać rolę czynnika wywołującego objawy, ale nie zawsze. Czasami to choroba może być przyczyną stresujących wydarzeń (np. rozwodu lub bankructwa interesu), a te wydarzenia mogą być obwiniane o spowodowanie choroby.
Choroba afektywna dwubiegunowa może być skutecznie leczona. Ważna jest oświata na temat tej choroby, nauczenie się rozpoznawania wczesnych oznak ostrzegających o nadchodzącym epizodzie choroby i o tym, jak przedsiębrać kroki zapobiegawcze.
Wsparcie ze strony osób mających podobne doświadczenia może tu być szczególnie pomocne. Istnieją specjalne leki kontrolujące wahania nastroju.
W depresyjnej fazie choroby leki przeciwdepresyjne mogą łagodzić depresyjne uczucia, przywracać normalną rutynę snu i apetyt oraz obniżać uczucie napięcia. Leki przeciwdepresyjne nie wywołują uzależnień. Przywracają one powoli równowagę neurotransmiterów w mózgu. Ich pozytywne efekty osiągane są po upływie okresu od jednego do czterech tygodni. W czasie ostrych lub bardzo nasilonych epizodów manii stosuje się kilka różnych leków. Niektóre stosuje się w celu uspokojenia stanu maniakalnego pobudzenia u chorego, inne pomagają w stabilizacji jego nastroju.
Niektóre leki używane są również profilaktycznie, ponieważ pomagają kontrolować wahania nastroju oraz zmniejszają częstotliwość i nasilenie faz depresyjnych i maniakalnych. Aby zapobiec wznawianiu się epizodów chorobowych, może być konieczne długotrwałe stosowanie leków. Zmiany w trybie życia takie jak podjęcie ćwiczeń fizycznych, ograniczenie szkodliwego spożycia alkoholu, używania narkotyków i innych czynników wywołujących epizody chorobowe, mogą pomóc chorym przyjść do siebie. Ważną częścią leczenia mogą być interwencje psychologiczne.
Terapie takie, jak poznawcza terapia behawioralna (cognitive behavioural therapy – CBT) mają na celu wywołanie u pacjenta zmian we wzorcach myślowych, zachowaniu i w przekonaniach, które przyczyniają się do tej choroby. Terapie interpersonalne pomagają ludziom nauczyć się nowych sposobów zachowania się w stosunku do osób, które liczą się w ich życiu.
Kiedy ludzie są w trakcie fazy maniakalnej, może być trudno im wyperswadować, że potrzebują leczenia. Jeśli objawy są bardzo nasilone, zachodzi czasami potrzeba hospitalizacj chorego. Wielu ludzi nigdy nie musi iść do szpitala i całą opiekę nad zdrowiem psychicznym uzyskują w pozaszpitalnej służbie zdrowia.
Osoby z chorobą afektywną dwubiegunowa, mające dostęp do odpowiedniego leczenia i pomocy, mogą prowadzić pełne i produktywne życie.
Rodzina i przyjaciele osób z chorobą afektywną dwubiegunową mogą często czuć się zagubieni i zrozpaczeni. Pomoc i oświata, jak również lepsze zrozumienie problemu przez społeczeństwo są ważną częścią leczenia.
Pod tajemniczą nazwą chorób psychosomatycznych kryją się wszystkie choroby, w powstawaniu których biorą udział czynniki psychologiczne (głównie emocjonalne). Najczęściej są one wynikiem niewyrażonych, tłumionych lub przeżywanych wielokrotnie emocji takich jak: złość, lęk, frustracja i smutek.
Są to emocje, których przeważnie się nie lubi i najchętniej wymazałoby się je ze swojego świata. Emocje te zostają w ciele i ujawniają pod postacią różnych dolegliwości i chorób.
Warto zaznaczyć, że choroby psychosomatyczne nie są tym samym, co tzw. zaburzenia czynnościowe (potocznie zwane nerwicami – zdarza się, że lekarz postawi diagnozę „nerwica serca”). To, co je wyróżnia, to fakt, iż dolegliwości cielesne w przypadku chorób psychosomatycznych są potwierdzone wynikami badań, co oznacza, że z punktu widzenia medycznego naprawdę jesteśmy chorzy.
Przez lata badań wyodrębniono długą listę chorób, których przyczyn dopatrywano się w psychice człowieka. Należą do nich m.in.: nadciśnienie tętnicze, astma, choroba wrzodowa, atopowe zapalenie skóry, wrzodziejące zapalenie jelit, nadczynność tarczycy, gościec (reumatoidalne zapalenie stawów), niektóre typy otyłości oraz alergia.
Warto dodać, że dziś nie ma podstaw, żeby dzielić choroby na takie, których przyczyną jest jedynie ciało i na takie, za które odpowiedzialna jest tylko nasza psychika. Wiadomo już dziś, że sztywny podział na psyche (psychika, dusza) i somę (ciało) jest nie tylko mało użyteczny, ale może być nawet szkodliwy.
Leczenie pacjenta z powodu wrzodów żołądka, nie biorąc pod uwagę tego, że pacjent ma stresującą pracę, w której spędza po 12h dziennie i jada posiłki raz na dobę, jest nie tylko nierozsądne, ale i szkodliwe. Dlatego holistyczne (całościowe bez pominięcia którejkolwiek ze sfer) podejście do człowieka jest tym, które wydaje się najwłaściwsze.
Choreoterapia
Relaksacja
muzykoterapia