Narodowościowe problemy Europy
Europa jako kontynent, z klasycznego, geograficznofizycznego, punktu widzenia nie istnieje. Jest jedynie dużym półwyspem azjatyckim. Z każdego innego punktu widzenia można by się pokusić o stwierdzenie, że Europa jest najważniejszym spośród wszystkich kontynentów naszego globu. Do podejścia takiego uprawnia jej bogactwo kulturowe, społeczne, etniczne, religijne, jej źródłowy charakter dla współczesnych kultur wielu innych części globu oraz pełniona rola centrum myśli innowacyjnej i naukowej kiedyś i dziś.
Już od czasów prehistorycznych Europa była poddawana wielkim migracjom, a zasiedlający ją ludzie w ok. 95% stanowiły ludy z rodziny indoerupejskiej, a pozostałe 5 % to ludności wywodzące się z rodziny ałtajskiej, azjanickiej, semickiej oraz uralskiej. Długotrwałe, oddziaływujące na siebie stosunki polityczne, etniczne, ekonomiczne, społeczne i kulturowe wytworzyły poszczególne cechy zbiorowej tożsamości etnicznej – narodowej. Wspólnoty te odróżniały się od siebie zbiorową nazwą własną, świadomością własnego pochodzenia i kulturą. Liczba takich wspólnot niezmiennie jest większa od liczby państw na kontynencie, nie tylko w Europie, ale i na całym świecie. Dzieje się tak, gdyż tylko dla części ludności zaistniały realne szanse wewnętrzne i zewnętrzne aby stać się narodem państwowym i większość ludności grup narodowościowych żyła lub żyje w nie swoich państwach. Obecnie nie ma takiego państwa, które byłoby jednolite etnicznie, różny w tych państwach jest tylko skład i liczba ludności wspólnot narodowościowych.
Państwa stawały się wielonarodowościowe na skutek wielu przyczyn:
imigracji osiedleńczej ludności różnych grup narodowościowych z przyczyn ekonomicznych, religijnych, społecznych i politycznych,
porozumienia ludności o odmiennej przynależności kulturowej, etnicznej o utworzeniu wspólnego państwa w celu rozwoju bądź wspólnej obrony przed zagrożeniami zewnętrznymi,
podboju terytoriów innych wspólnot narodowościowych;
zmiany granic na podstawie międzynarodowych układów.
Pojęcie narodu, jako ważnej idei pojawiło się dopiero w XVIII w. za sprawą Johanna Gottfrieda Herdera, niemieckiego filozofa, który przyczynił się do rozwinięcia idei państwa narodowego. W tym okresie trwała rewolucja przemysłowa, która dała początek społeczeństwu przemysłowemu. Zmiany te przyczyniały się do wzrostu świadomości narodowej w Europie:
Industrializacji towarzyszyła urbanizacja, a ta z kolei przyczyniała się do rozpadu tradycyjnych wspólnot wiejskich. Ponieważ miasto nie dawało możliwości tworzenia się zbiorowości typu wspólnotowego, odwoływanie się do narodu, jako wspólnoty rekompensowało tę stratę.
W społeczeństwie przemysłowym podział stanowy był nie do utrzymania, co przyczyniało się do zmiany poczucia tożsamości. Jednostki przestawały postrzegać siebie jako chłopów, czy arystokratów, a zaczęły postrzegać siebie jako członków narodu. Towarzyszyła temu także nośna, szczególnie po rewolucji francuskiej idea braterstwa.
Rozwój oświaty przyczyniał się do upowszechniania języków narodowych, czemu towarzyszył rozwój związanej z danym językiem kultury symbolicznej.
Laicyzacja, która także osłabiała poczucie przynależności tożsamości związanej z daną religią, wyznaniem na rzecz tożsamości ze zbiorowością narodową.
Większość istniejących narodów tworzy niezależne państwa. Ich powstanie wiąże się ze wzrostem nastrojów nacjonalistycznych w XIX i XX wieku, kiedy to powstała idea, że każdy naród powinien tworzyć niezależne państwo, co miało wpływ na:
- odzyskanie bądź uzyskanie odrębnego państwa przez wiele grup etnicznych, które nie były na terenie danego kraju, czy tez nawet kontynentu jedyną jednorodną populacją;
- dążenia emancypacyjne ludności wspólnot o różnej tożsamości, niestanowiącej dominującej populacji, czyli inaczej zwane mniejszości narodowe;
- postępował także proces, który trwa do dziś, coraz większego różnicowania ludności europejskiej poprzez napływ rzeczy imigrantów, czy tez ruchów migracyjnych z krajów środkowej, południowej i wschodniej Europy do państw Europy zachodniej.
To z kolei doprowadziło do różnego typy konfliktów narodowościowych – np. Jesień Ludów w 1989 r., która najbardziej dotknęła tereny byłej Jugosławii, gdzie dochodziło do ludobójstwa i czystek etnicznych. Aby takim konfliktom zapobiegać w społecznościach międzynarodowych tworzyło się przekonanie o potrzebach regulacji wzajemnych stosunków ludności, m.in. grup narodowych, etnicznych i wyznaniowych, jak również polityki rządu wobec mniejszości etnicznych w danym państwie. W związku z czym tworzono związki do regulacji praw człowieka, ochrony mniejszości narodowych itp. – Liga Narodów, ONZ, Rada Europy, czy też Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz inne międzynarodowe organizacje lokalne.
Konserwatyzm
Konserwatyzm ((łac.) conservare – zachowywać, dochować zmian) − ideologia, która bazuje na hasłach obrony porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości, takich jak: religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia, autorytet, własność prywatna. Konserwatyści chcą obronić stary porządek ze względu na przekonanie o ewolucyjnym charakterze zmian społecznych. Konserwatyzm zrodził się na przełomie XVIII i XIX w., był próbą przeciwstawienia się racjonalistycznej myśli oświeceniowej. Za twórcę podstaw ideologicznych nurtu uważany jest Edmund Burke. Konserwatyzm zrodził się jako reakcja na wydarzenia rewolucji francuskiej z 1789 roku.
Charakterystyczne dla konserwatyzmu są:
- wiara w istnienie nadrzędnego, z reguły boskiego porządku społecznego, połączona z przekonaniem, że problemy społeczno-polityczne to przede wszystkim problemy moralne, czyli, że w działaniach politycznych należy stosować metody moralne i zmierzać do realizacji dobra
- niewiara w rozum ludzki (konserwatyści nie podzielają optymizmu na temat możliwości wyeliminowania złych cech właściwych naturze ludzkiej i odrzucają jednostronne spojrzenie na jednostkę ludzką jako istotę racjonalną, podkreślając, że kieruje się ona również emocjami i instynktami) i sceptycyzm co do ludzkich możliwości świadomego kształtowania życia społeczno-politycznego
- niewiara w ideę postępu, przekonanie, że na świecie zawsze będzie dobro i zło
- szacunek wobec tradycji i przeszłości
- krytyka rewolucji i gwałtownych zmian (rewolucja oznacza zerwanie ciągłości procesu dziejowego, zaprzepaszczenie dorobku ojców i dziadów, a żaden naród nie może istnieć bez przeszłości) oraz przeciwstawianie im zmian ewolucyjnych
- nieufność wobec egalitaryzmu (pogląd społeczno-polityczny uznający za podstawę sprawiedliwego ustroju społecznego zasadę równouprawnienia obywateli pod względem ekonomicznym, społecznym i politycznym) i uniformizmu (dążenie do ujednolicenia czegoś) oraz aprobata elitaryzmu (pogląd społeczno-polityczny głoszący słuszność, a nawet potrzebę wyodrębniania w społeczeństwie elit, obdarzonych wyjątkowymi uprawnieniami)
- przekonanie, że własność i wolność są nierozdzielne.
Konserwatyzm w naukach społecznych możemy rozpatrywać w kilku znaczeniach:
Jako postawę społeczno polityczną, niechętną nagłym zmianom i przewrotom społecznym, charakteryzującą się przywiązaniem do tradycji, religii, utrwalonego systemu wartości, preferującego ewolucyjne zmiany społeczne.
Jako myśl polityczną, ideologię, która wg Huntingtona może być rozpatrywana w 3 wymiarach:
Jako nurt myśli arystokratycznej, epoki przejścia od feudalizmu do kapitalizmu(podejście historyczne).
Jako autonomiczny zbiór aktualnych, ahistorycznych idei i wartości(definicja treściowa)
Jako ideologia zrodzona ze specyficznego, cyklicznie powtarzającego się zapotrzebowania na teoretyczne wsparcie zagrożonego porządku społecznego.
Jako ruch polityczny, będący uczestnikiem życia politycznego państwa, polityki światowej czy regionalnej
Konserwatywna analiza życia społecznego opiera się na krytycznej ocenie cech natury ludzkiej. Konserwatyści nie podzielają charakterystycznego dla ideologii oświecenia optymizmu odnośnie do możliwości wyeliminowania złych cech właściwych naturze człowieka. W ich mniemaniu jednostka ludzka nigdy nie będzie doskonała, niezależnie od tego, jakie warunki zewnętrzne będą określały jej postępowanie. Nie one decydują o zachowaniach człowieka, lecz jego skazana na słabość, skażona grzechem pierwotna natura. Dlatego człowiek powinien szukać wskazówek dla swych działań w religii, odwoływać się do uznanych autorytetów. Zwolennicy nurtu konserwatywnego odrzucają jednostronne spojrzenie na jednostkę jako istotę racjonalną, podkreślając, że kieruje się ona w swych wyborach również instynktami i emocjami.
Edmund Burke uważał, że człowiek jest kształtowany przez środowisko wspólnot, w jakich żyje. Wspólnoty ludzkiej nie tworzy umowa społeczna, lecz pierwotna umowa człowieka z Bogiem – właśnie ona stała u podstaw powstanie pierwszych społeczności, opartych na prawie naturalnym. Praktyczny ustawodawca powinien odwoływać się do preskrypcji – odwiecznej zbiorowej mądrości, poczucia słuszności i przesądu, wyprzedzającego racjonalne sądzenie. Naród to związek przeszłych, przyszłych i obecnych pokoleń. Wspólnota jest źródłem i jednocześnie gwarantem człowieka. Swoje osobiste cele człowiek może zrealizować tylko w oparciu i z pomocą wspólnoty. Rozum praktycznie jest dostępny tylko elicie, która interpretuje tradycję i odnajduje jej wpływ na życie codzienne.
Burke był zwolennikiem parlamentaryzmu, monarchii konstytucyjnej, systemu dwupartyjnego, nienaruszalności własności prywatnej oraz teorii Adama Smitha.
Współczesny ruch konserwatywny w Polsce ma swój początek pod koniec lat 70 ubiegłego wieku – ruch Obrony Człowieka i Obywatela – 1977 r., środowisko ,,Bratanka”, czy Ruch Młodej Polski. Pierwsze partie polityczne pojawiły się dopiero w latach 90. W polskim konserwatyzmie można zaobserwować trzy tendencje:
- konserwatyzm integralny – charakteryzuje go poszukiwanie związków z tradycjonalnością religią katolicką, odwołanie do sakralnej legitymizacji władzy państwowej, organicyzm;
- konserwatyzm liberalny – nawiązuje do klasycznego liberalizmu w dziedzinie ekonomii, opowiada się za silną, aczkolwiek ograniczoną władzą;
- neokonserwatyzm – akceptuje rolę współczesnego państwa wraz z zasadą suwerenności ludu, nawiązuje do brytyjskiej Partii Konserwatywnej i Partii Republikańskiej w Ameryce, ,,chce wprowadzić” chrześcijański system wartości do zasad współczesnej demokracji.