Zagadnienia do zaliczenia 2- neurofizjologia

1. Budowa łuku odruchowego.
Łuk odruchowy to droga impulsu od receptora do efektora
1) receptor – zdolny do odbierania bodźców
2) droga afarentne (czuciowa, dośrodkowa) – przewodzi impuls od receptora do ośrodka
3) ośrodek analizujący (nerwowy, odruchu)
*właściwości:
-transformacja rytmu i siły pobudzeń – ośrodek może spotęgować lub wygasić pobudzenie
-ciągłe pobudzanie ośrodka poprzez krążenie impulsu pomiędzy interneuronami
-opóźnienie ośrodkowe – czas przejścia impulsu przez ośrodek, wynika z obecności synaps interneuronalnych
-wyładowania następcze – wielokrotna odpowiedź na jednorazowe pobudzenie; impulsy krążą między interneuronami i pobudzają motoneuron nawet gdy bodziec przestał działać
4) droga eferentna (ruchowa, odśrodkowa) – przewodzi impuls od ośrodka do efektora
5) efektor – narząd wykonawczy

2. Podział odruchów ze względu na: receptor, efektor, lokalizację ośrodka, ilość synaps, znaczenie biologiczne.
Odruch – odpowiedź efektora na bodziec działający na receptor przy udziale OUN.
1) receptor
-proprioceptywne
-eksteroreceptywne
-wisceroreceptywne
2) efektor
-ruchowe – efektorem jest mięsień
-czuciowe – efektorem jest tkanka gruczołowa, mm gładkie narządów wewn., naczyń krwionośnych
3) lokalizacja ośrodka
-rdzeniowe – ośrodek w rdzeniu kręgowym
-mózgowe – ośrodek w mózgowiu
4) ilość synaps
-monosynaptyczne – jedna synapsa w ośrodku
-polisynaptyczne – wiele synaps
5) znaczenie biologiczne
-wrodzone – uwarunkowane genetycznie, np. stąpania, ssania
-nabyte – powstają w życiu osobniczym, zanikają gdy nie są powtarzane, np. szybkie pisanie na klawiaturze

3. Cechy odruchu na rozciąganie.
odruch na rozciąganie to odpowiedź (skurcz) mięśnia na rozciągnięcie jego włókien
-odruch własny, miota tyczny mięśni – receptor i efektor w jednym mięśniu
-monosynaptyczny – jedna synapsa w ośrodku odruchu
-bodziec: rozciągnięcie mięśnia
-receptor: wrzeciono mięśniowe
-droga afarentna: włókna ścięgniste Golgiego lub włókna Ia
-ośrodek: w rdzeniu kręgowym
-droga eferentna: α-motoneuron
-efektor: włókna zewnątrzwrzecionowe
*cechy:
-nieznużalny
-krótki czas utajenia
-brak wyładowań następczych (wielokrotna odpowiedź na jednorazowe pobudzenie)
-brak promieniowania ośrodka (przenoszenie na inne mięśnie)
-reakcja ograniczona tylko do rozciągniętego mięśnia
*włókna Ia
-przesyłają impulsy z wrzecion mięśniowych do rdzenia
-mają połączenia z motoneuronami mięśnia macierzystego (pobudzany) i interneuronami Ia hamującymi na mm antagonistycznych (hamowane)
*przykłady:
-odruch kolanowy: skurcz mm czworogłowego uda w odpowiedzi na uderzenia w jego ścięgno poniżej rzepki
-odruch skokowy: mm trójgłowy łydki i ścięgno Achillesa
*znaczenie biologiczne:
-utrzymywanie postawy ciała i równowagi
-regulacja długości mięśnia – przeciwdziałanie zerwaniu mięśnia

4. Cechy odruchu zgięcia.
odruch cofania; pełni funkcję obronną przed czynnikami mogącymi uszkodzić tkanki
-polisynaptyczny – informacja przekazywana jest przez interneurony
-bodziec: nocyceptywny na skórę
-receptor: nocyceptor, zakończenia czuciowe w skórze
-droga afarentna: neuron II, III
-ośrodek: rdzeń kręgowy
-droga eferentna: α-motoneuron
-efektor: włókna zewnątrzwrzecionowe zginaczy
*cechy:
-występują wyładowania następcze (wielokrotna odpowiedź na jednorazowe pobudzenie)
-występuje promieniowanie ośrodka (przenoszenie na inne mięśnie)
motoneurony zginaczy są pobudzane, prostowników hamowane; w przeciwległej kończynie jest odwrotnie – zginacze są hamowane, prostowniki pobudzane, jest to skrzyżowany odruch prostowania, dzięki niemu zostaje utrzymana równowaga i nie dochodzi do upadku
*znaczenie biologiczne:
-odruch obronny – zgięcie kończyny w celu odsunięcia od bodźca bólowego
-skrzyżowany odruch prostowania – utrzymanie równowagi

5. Rodzaje ruchów wykonywanych przez człowieka.
1) fizjologiczne
a) ruchy dowolne
-efekt woli
-celowe
-nieprzewidywalne
-niestereotypowe (nie musi zadziałać bodziec)
-zachodzą dzięki występowaniu łuków nerwowych osiowych (połączenia między ośrodkami układu nerwowego)
b) odruchy
-reakcje efektora na bodziec działający na receptor
-przy udziale OUN
2) patologiczne – ruchy mimowolne
-wywołane uszkodzeniem układu pozapiramidowego
-tiki, mioklonie, hemibalizmy, atetozy, ruchy torsyjne, drżenie

6. Elementy anatomiczne osi ruchowej – funkcje każdego poziomu.
Oś ruchowa – drogi piramidowe z kory ruchowej do rdzenia kręgowego.
1) rdzeń kręgowy
-regulacja długości i napięcia mm
-ośrodek ważnych odruchów
2) niższy poziom mózgowy
kontrola ruchów złożonych, sterowanych automatycznie
przejście od strategii do taktyki ruchu (od planu do działania)
a) pień mózgu
-sterowanie ruchem
b) międzymózgowie
-ośrodek przekaźnikowy z receptorów do kory
c) móżdżek
-utrzymywanie równowagi
-płynność i precyzja ruchów
-utrzymywanie napięcia mięśniowego
-uczenie się ruchów
-koordynacja ruchów gałek ocznych
-modyfikacja ruchów
-modulacja planowania ruchów
d) błędnik
-modyfikacja przebiegu ruchów dowolnych i odruchów
-regulacja napięcia mm
-utrzymywanie równowagi
-utrzymywanie właściwej postawy ciała
-ruch gałek skoordynowany z ruchami głowy
e) jądra kresomózgowia
-planowanie i programowanie ruchów dowolnych
-tworzenie ruchów zautomatyzowanych
-niezależne od woli gesty
-instynktowne przyjmowanie pozycji ciała
-regulacja napięcia mm
3) wyższy poziom ruchowy
-okolica ruchowa kory mózgowej
-powstają wzorce czynności ruchowych (plan)
-wyzwalanie ruchów dowolnych

7. Wstrząs rdzeniowy: przyczyny objawy, późne następstwa.
Wstrząs rdzeniowy – nagłe i całkowite przerwanie ciągłości rdzenia na skutek zniesienia tonicznego działania pobudzającego wyższych pięter CUN na ośrodki rdzenia kręgowego.
Przyczyny:
-uraz mechaniczny
-znieczulenie śródoponowe
-zamrożenie rdzenia
Objawy:
-zniesienie ruchów dowolnych
-zniesienie odruchów
-zniesienie napięcia mięśniowego – porażenie wiotkie
-zniesienie czucia temperatury i czucia skórnego
-skóra zaróżowiona, ciepła, sucha
-spadek ciśnienie tętniczego krwi
-zaburzenia mikcji i defekacji
Późne następstwa:
-faza hiperrefleksji
-pojawia się odruch masowy
-nie powracają: ruchy dowolne, czucie, kontrola mikcji i defekacji

8. Inne zespoły uszkodzenia rdzenia kręgowego, ogólne przyczyny, objawy (zespół Brown-Sequarda).
Zespół Brown-Sequarda – połowiczne przecięcie rdzenia kręgowego.
Przyczyny:
 choroby prowadzące do zniszczenia struktury rdzenia:
-stwardnienie boczne zanikowe
-zwyrodnienie sznurowe rdzenia
-nowotwory
-stany zapalne
-urazy
Objawy:
po stronie uszkodzonej:
-zniesienie ruchów dowolnych
-zniesienie czucia głębokiego
-czasem wzrost wrażliwości na dotyk
po stronie nieuszkodzonej:
-zniesienie czucia bólu i temperatury
na poziomie uszkodzenia:
-wąski pas znieczulenia

Inne zespoły:
-centralne uszkodzenie ciągłości rdzenia kręgowego
-obustronne przednio-boczne uszkodzenie rdzenia kręgowego

9. Czynność błędnika, najczęstsze przyczyny i objawy uszkodzenia 1- i 2-stronnego.
Czynność błędnika:
-modyfikacja przebiegu ruchów dowolnych i odruchów
-regulacja napięcia mm
-utrzymywanie równowagi
-utrzymywanie właściwej postawy ciała
-ruch gałek skoordynowany z ruchami głowy
-uświadomienie położenia własnego ciała
-odbiera informacje o przyspieszeniach kątowych i liniowych
-ruchach głowy w przestrzeni
-kierunku działania siły ciężkości

Przyczyny uszkodzenia:
-wielokrotne zapalenie ucha środkowego
-urazy głowy w okolicy kości skroniowej
-długotrwała kuracja streptomycyną
-choroba Meniera (ciągłe wytwarzanie endolimfy i brak jej wchłaniania)
Objawy 1-stronnego uszkodzenia:
-zawroty głowy
-zaburzenia postawy i równowagi
-nudności, wymioty
Objawy 2-stronnego uszkodzenia:
-obniżenie napięcia w mm antygrawitacyjnych
-adiadochokineza (niezdolność wykonywania szybkich naprzemiennych ruchów)

10. Struktury, główne mediatory i funkcje układu pozapiramidowego.
STRUKTURY:
-jądra kresomózgowia (prążkowie i gałka blada)
-istota czarna
-jądro niskowzgórzowe
oraz:
-twór siatkowaty pnia mózgu
-jądro brzuszne przednio-boczne wzgórza
-nadrzędne ośrodki w dodatkowym polu ruchowym i płatach
MEDIATORY:
pobudzające: kwas glutaminowy, acetylocholina
hamujące: GABA, enkefaliny, dynorfiny
pobudzające i hamujące: dopamina
FUNKCJE:
-planowanie i programowanie ruchów dowolnych
-tworzenie ruchów zautomatyzowanych
-niezależne od woli gesty
-instynktowne przyjmowanie pozycji ciała
-regulacja napięcia mm
-kontrola przebiegu wyuczonej sekwencji ruchów
-hamowanie ruchów niepożądanych
-torowanie ruchów aktualnie wykonywanych

11. Główne zespoły pozapiramidowe: objawy (ruchy mimowolne), przyczyny.
ZESPÓŁ HIPERTONICZNO-HIPOKINETYCZNY: choroba Parkinsona
przyczyny: zniszczenie istoty czarnej i niedobór dopaminy w prążkowiu
objawy: drżenie spoczynkowe, wzmożone napięcie mm, zubożenie ruchów, zubożenie mimiki (twarz maskowata)
ZESPÓŁ HIPOTONICZO-HIPERKINETYCZNY: pląsawica
przyczyny: uszkodzenie jądra ogoniastego lub skorupy
objawy: obniżone napięcie mm, nadmierna ruchliwość, ruchy mimowolne

12. Udział tworu siatkowatego w utrzymaniu prawidłowego napięcia mięśniowego.
-twór siatkowaty reguluje napięcie mm

13. Podział czynnościowy móżdżku.
MÓŻDŻEK PRZEDSIONKOWY:
-płat grudkowo-kłaczkowy
-łączy się dwukierunkowo z jądrami przedsionków, dalej z rdzeniem i jądrami nn czaszkowych
-wpływy również z błędnika
utrzymywanie równowagi
kontrola postawy ciała
koordynacja ruchów gałek ocznych
MÓŻDŻEK RDZENIOWY:
-robak + przyśrodkowe części półkul
-dochodzą informacje z jąder nn czaszkowych i rdzenia
kontrola ruchów wykonywanych przez mm kończyn w celu utrzymania równowagi podczas stania i chodzenia
bieżąca modyfikacja wykonywanych ruchów
MÓŻDŻEK MÓZGOWY:
-dwukierunkowo łączy się z korą mózgu
 precyzja i płynność ruchów
modulowanie planowania ruchów

15. Funkcje móżdżku w zakresie regulacji napięcia i sterowaniu czynnościami motorycznymi.
-utrzymywanie równowagi
-płynność i precyzja ruchów
-utrzymywanie napięcia mięśniowego
-uczenie się ruchów
-koordynacja ruchów gałek ocznych
-modyfikacja ruchów
-modulacja planowania ruchów
-koordynacja ruchów w czasie
-utrzymywanie równowagi przy zmianach pozycji ciała
-dobór i kolejność ruchów dowolnych
-brak drżenia namiarowego – tłumienie ruchów oscylacyjnych przed osiągnięciem celu
-ciągle uaktualnia bank pamięci o ruchach

16. Objawy uszkodzenia móżdżku.
*przedsionkowego:
-ataksja – niemożność utrzymania równowagi
-padanie w pozycji stojącej, chwianie się
-dyzartria – zaburzenia mowy
-oczopląs
-chód ataktyczny – na szerokiej podstawie
*rdzeniowego:
-drżenie zamiarowe
*mózgowego:
-dekompozycja/niezborność ruchu – ruch nieskoordynowany
-dysmetria – zaburzenie odmierzania odległości podczas wykonywania ruchów

17. Obszary kory zaangażowane w sterowanie czynnościami dowolnymi.
PIERWOTNA KORA RUCHOWA:
-część tylna zakrętu przedśrodkowego (pole 4)
-organizacja somatotopiczna – każda część ciała ma swoją reprezentację korową w przeciwległej półkuli
odbiór i wstępne przetwarzanie informacji
skurcz mm po przeciwnej stronie ciała
DODATKOWE POLE RUCHOWE:
współdziała z pierwotnym w utrzymaniu pozycji głowy, tułowia i rąk, niezbędnych do wykonywania precyzyjnych ruchów
ruchy całych grup mm, w kilku stawach, po obu stronach ciała
KORA PRZEDRUCHOWA:
-część przednia zakrętu przedśrodkowego (pole 6)
planowanie ruchu złożonego
reakcje posturalne
uszkodzenie wywołuje apraksję – brak umiejętności doboru odpowiedniej strategii ruchu

19. Definicja czucia i percepcji.
CZUCIE – odbiór prostych wrażeń zmysłowych za pomocą jednego rodzaju receptora.
PERCEPCJA – odbiór złożonych wrażeń zmysłowych za pomocą narządów zmysłów.

20. Przebieg dróg czuciowych, czucie epikrytyczne i protopatyczne.
CZUCIE PROTOPATYCZNE:
-pierwotne, mało precyzyjne w różnicowaniu bodźców
-brak dokładnej lokalizacji i precyzji w różnicowaniu siły i miejsca działania bodźca
-wolne przewodzenie
-zgrubne informacje
-cienkie włókna nieprecyzyjnie przewodzą ucisk, ból, dotyk, ciepło i zimno
*droga przednio-boczna:
-drogi w sznurach przednio-bocznych rdzenia kręgowego
-3-neuronalna: droga rdzeniowo-wzgórzowa przednia (dotyk, ucisk)
droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna (zimno, ciepło)
droga rdzeniowo-siatkowa (ból)
neuron czuciowyzwój rdzeniowyistota szara w rogu tylnym rdzenia (skrzyżowanie włókien)pień mózguwzgórze (jądro brzuszne tylno-przyśrodkowe) kora somatoczuciowa (głownie II-rzędowa)

CZUCIE EPIKRYTYCZNE:
-precyzyjne różnicowanie bodźców
-lokalizacja somatotopowa
-grube włókna
-szybkie przewodzenie
-dotyk, ucisk, wibracje, czucie głębokie
-cechy: duża rozdzielczość w wykrywaniu bodźców dotykowych, rozpoznawanie przedmiotów dotykiem, rozpoznawanie dwóch bliskich punktów
*droga wstęgowa:
-drogi w sznurach tylnych rdzenia i wstędze przyśrodkowej
receptor czucia dotyku, ucisku, wibracji, czucia głębokiegoneuron czuciowy zwój rdzeniowy rdzeń kręgowy pień mózgu (do jądra smukłego z niższych cz. ciała, do jądra klinowatego z wyższych) skrzyżowanie włókien w pniu wzgórze (jądra brzuszne tylno-boczne i przyśrodkowe) kora somatoczuciowa I i II-rzędowa

21. Rodzaje czucia ze względu na rozmieszczenie receptorów.
1) somatyczne
a) powierzchowne
-termoreceptory (ciepło, zimno)
-nocyceptory (ból)
-mechanoreceptory (dotyk, ucisk, wibracje)
b) głębokie
-mechanoreceptory
-nocyceptory
2) trzewne
-nocyceptory (błony śluzowe, surowicze, miąższ narządów)
-ciałka blaszkowate (krezka)
-baroreceptory (zatoka szyjna, łuk aorty)
-chemoreceptory (kłębki szyjne i aortalne)
-smakowe (język, gardło, łuki podniebienne)

22. Receptory i mediatory czucia bólu.
NOCYCEPTORY:
-wolne zakończenia włókien nerwowych
-odpowiadają na bodźce potencjalnie uszkadzające
-brak bodźca adekwatnego
1) nocyceptory reagujące na silne bodźce mechaniczne (kłucie, ściskanie, penetracja skóry)
2) nocyceptory aktywowane przez bardzo wysokie lub niskie temperatury (poniżej 5, powyżej 45)
3) nocyceptory polimodalne – reagują na mechaniczne, termiczne i chemiczne bodźce
MEDIATORY:
-bradykinina
-serotonina
-prostaglandyny
-histamina
-substancja P

23. Poziomy i struktury układu nerwowego zaangażowane w modulację czucia bólu.
1) rdzeń kręgowy
-w substantia gelatinosa w strefie Rexeda I-IV
-neurony hamujące pobudzane przez impulsację od kolaterali włókien nerwowych wchodzących do rdzenia przez korzenie grzbietowe
2) wzgórze
-jądra części tylnej
-hamowanie pre- i postsynaptyczne – hamują przepływ przez jądra nieswoiste
-zespół wzgórzowy – uszkodzenie tylnego wzgórza – wyłączenie hamowania czucia bólu, silne bóle przy małych i nieswoistych bodźcach
3) CUN
-struktury hamujące ból: istotna szara śródmózgowia w okolicy okołowodociągowej i we wzgórzu w części okołokomorowej
-neurotransmitery przeciwbólowe: opioidy endogenne endorfiny i enkefaliny
-receptory γ, µ, ĸ działają hamująco jako modulatory synaptyczne na przewodzenie i percepcję bólu (morfina, heroina, opium)

24. Ból fantomowy

ból odczuwany w miejscu nieistniejącej, amputowanej kończyny lub w miejscu, w którym nie nastąpiły zmiany fizjologiczne, lub które nie zostało uszkodzone mechanicznie tak by mogło powodować ból rzeczywisty, np. w przypadku bolących, lecz zdrowych zębów.

25. Ból odniesiony

Ból odniesiony jest spowodowany unerwieniem poszczególnych części ciała zebranych w dermatomy przez ten sam segment rdzenia kręgowego. Ból jest odczuwany w miejscu niekiedy odległym od chorego narządu, np. przy chorobach dróg żółciowych bodziec bólowy jest przewodzony do rdzenia na poziomie Th5-Th9 i może być odczuwany w dermatomach obejmujących plecy i prawą łopatkę