Chińska Republika Ludowa
Ten
artykuł dotyczy Chińskiej Republiki Ludowej. Zobacz też: Chiny
(ujednoznacznienie).
|
中华人民共和国
,
中華人民共和國 |
|||||
|
|||||
|
|
|||||
|
Typ państwa |
|||||
|
Zastępca |
|||||
|
Szef rządu |
|||||
|
Powierzchnia |
3.
na świecie |
||||
|
Liczba ludności (2014) |
1.
na świecie |
||||
|
PKB
(2014) |
|||||
|
1 yuan = 10 jiao = 100 fenów (CNY, ¥) |
|||||
|
Proklamacja ChRL przez Mao Zedonga |
|||||
|
UTC +8 (nie ma czasu letniego) |
|||||
|
CN |
|||||
|
CHN |
|||||
|
B |
|||||
|
+86 |
|||||
|
|
|||||
|
|||||
|
|||||
|
|||||
|
|||||
|
|||||
_(Asia_centered).svg)
Chińska Republika Ludowa, ChRL (chiń. upr.: 中华人民共和国; chiń. trad.: 中華人民共和國; pinyin: Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó, wymowa i), potocznie Chiny (chiń. upr.: 中国; chiń. trad.: 中國; pinyin: Zhōngguó, wymowa i) – państwo w Azji Wschodniej, obejmujące historyczne Chiny (bez Tajwanu) oraz Tybet i inne ziemie w Azji Środkowej zamieszkane w sumie przez 56 grup etnicznych. Chiny to najludniejsze państwo świata o populacji przekraczającej 1,3 mld osób, co stanowi 19,1% populacji światowej. Pod względem powierzchni jest 3. na świecie, a pod względem wielkości gospodarki 2. (zarówno pod względem PKB nominalnego, jak i PKB realnego) po USA[3].
ChRL graniczy z czternastoma państwami. Są to: Afganistan, Bhutan, Indie, Kazachstan, Kirgistan, Korea Północna, Laos, Mjanma, Mongolia, Nepal, Pakistan, Rosja, Tadżykistan, Wietnam.
Chociaż za kontynuatora tradycji politycznej Chin uważa się również Republika Chińska na Tajwanie, od lat 70. za zgodą USA to ChRL reprezentuje naród chiński w organizacjach międzynarodowych, tj. ONZ czy WHO.
Władzę w ChRL sprawuje od 1949 roku Komunistyczna Partia Chin. Do końca lat 70. Chiny były państwem totalitarnym na wzór stalinowski, a w latach 60. nasiliły się w kraju tendencje izolacjonistyczne. Po śmierci Mao Zedonga i fiasku maoizmu, w latach 80. partia rozpoczęła jednak reformy ekonomiczne, tj. odejście od gospodarki planowej i otwarcie na świat, a ustrój zaczął przesuwać się w stronę autorytaryzmu. W latach 80. i 90. nastąpiła liberalizacja życia społecznego i kulturalnego, poprzez m.in. wprowadzenie wolności podróżowania. Wraz z reformami ekonomicznymi zapoczątkowało to dokonującą się obecnie największą migrację w historii świata – ze wsi do miast przeniosło się już 140 mln Chińczyków.
Chiny to także jeden z najstarszych ośrodków cywilizacyjnych świata, o odrębnej i bogatej tradycji muzycznej, teatralnej, literackiej, filozoficznej, historycznej oraz naukowej. Bezprecedensowe w dzisiejszych Chinach jest obecne otwarcie tego kraju na świat i jego szybka okcydentalizacja.
Spis treści
Geografia
Osobny
artykuł: Geografia
Chin.
Rzeka Li Jiang
Chiny widziane na mapie satelitarnej
Ukształtowanie powierzchni
Większą część Chin stanowią wyżyny i góry. Niziny zajmują tylko 10% powierzchni kraju, przy czym duża ich część przypada na stepy i pustynie na północy kraju. W północno-wschodniej części kraju leży rozległa Nizina Mandżurska (pow. 350 tys. km²) otoczona górami. Na zachód od niziny ciągnie się Wielki Chingan (wysokość do 2029 m n.p.m.), na północ Mały Chingan i na wschód Góry Wschodniomandżurskie.
Wschodnią część Chin zajmują aluwialne równiny. Nizina Chińska o powierzchni 300 tys. km² leży w dolnym biegu Huang He i dorzeczu Huai He. Znajdują się tam również niziny środkowego i dolnego biegu Jangcy z dużą liczbą jezior.
W południowo-wschodniej części Chin leżą silnie zerodowane Góry Południowochińskie z wysokościami do 2120 m n.p.m.
Na północy kraju wznosi się Wyżyna Mongolska z pustynią Ałaszan oraz Wyżyna Ordos, do której na południu przylega Wyżyna Lessowa – największy w świecie obszar występowania lessów. Równoleżnikowe pasma górskie (głównie góry Qin Ling) oddzielają Wyżynę Lessową od Kotliny Syczuańskiej przechodzącej na południu w Wyżynę Junnan-Kuejczou o charakterystycznej rzeźbie krasowej.
Południowo-zachodnią część kraju zajmuje najwyżej położona wyżyna na ziemi – Wyżyna Tybetańska (o wysokościach 4000–5000 m n.p.m.). Wyżynę te otaczają najwyższe pasma górskie świata – Karakorum (ze szczytem K2 sięgającym 8611 m n.p.m.) oraz Pamir (ze szczytem Kongur Tagh o wysokości 7649 m n.p.m.) od zachodu i Himalaje (z najwyższym szczytem świata Mount Everest sięgającym 8850 m n.p.m.) od południa. Północne obrzeże wyżyny stanowi system górski Kunlun (najwyższy szczyt Ulug Muztag 6973 m n.p.m.) obejmujący liczne pasma górskie (m.in. Ałtyn-Tag) rozdzielone tektonicznymi kotlinami m.in. Kotliną Cajdamską. Na wschodnim krańcu wyżyny ciągną się góry Hengduan Shan (ze szczytem Minya Konka o wysokości 7556 m n.p.m.) rozczłonkowane głębokimi dolinami rzek Saluin, Mekong i Jangcy.
W północno-zachodniej części kraju rozciąga się Sinciang, rozdzielony górami Tienszan na Kotlinę Dżungarską i na Kotlinę Kaszgarską. W obrębie Kotliny Kaszgarskiej znajduje się pustynia Takla Makan i największa depresja Chin – Kotlina Turfańska zniżająca się 154 m p.p.m.
Klimat
Chiny leżą w zasięgu 3 stref klimatycznych: zwrotnikowej (południowe wybrzeża oraz wyspa Hajnan), podzwrotnikowej (zachodnia, środkowa i wschodnia część kraju) oraz umiarkowanej (północne i północno-wschodnie Chiny). Południowo-wschodnia i wschodnia część kraju ma klimat monsunowy z porą deszczową i suchą. W tej części Chin notuje się najwyższe opady wynoszące 700–1000 mm ma wybrzeżu Morza Żółtego, 1500–2000 mm na krańcach południowo-wschodnich i 3000 mm na wyspie Hajnan. Średnia temperatura w styczniu jest tu zróżnicowana: –5 °C w Pekinie, +12 do +16 °C na wybrzeżu Morza Południowochińskiego, do +20 °C i powyżej na wyspach południowych. W lipcu temperatura na całym obszarze Chin wschodnich wynosi +25 do +30 °C. W północno-wschodniej części Chin średnia temperatura w styczniu wynosi –30 °C na północy do –10 °C na południu. W lipcu te temperatury wynoszą odpowiednio od +20 do +25 °C, a roczna suma opadów 250–1000 mm. Wewnętrzne i zachodnie obszary kraju mają klimat suchy i kontynentalny. Średnia temperatura w styczniu jest tu zróżnicowana i wynosi od –8 do –26 °C, a w lipcu waha się od +20 do +25 °C (w Kotlinie Kaszgarskiej powyżej +30 °C). Opady poniżej 250 mm. Wyżyna Tybetańska ma klimat chłodny i suchy ze względu na duże wzniesienie nad poziomem morza ze średnią temperaturą w lipcu poniżej +10 °C. Pora deszczowa na całym obszarze Chin występuje w lecie, z największymi opadami w lipcu i sierpniu. W lecie i jesienią do wybrzeży południowo-wschodnich docierają tajfuny z ulewnymi deszczami. Na suchych obszarach zachodu często występują burze pyłowe.
Wody
Większą część Chin odwadniają rzeki należące do zlewiska Oceanu Spokojnego (56,7%). Do zlewiska Oceanu Indyjskiego należy 6,9% powierzchni, a do zlewiska Oceanu Arktycznego należy 0,4%. Reszta (czyli 36% powierzchni) należy do obszarów bezodpływowych. Najgęstsza sieć rzeczna występuje na Nizinie Chińskiej, a najrzadsza na pustynnych terenach zachodniej części kraju. Główne rzeki to Jangcy, Huang He, Xi Jiang, Huai He i Amur (na granicy z Rosją). Na terenie Chin początek biorą i płyną w znacznych odcinkach wielkie rzeki południowej i wschodniej Azji: Indus, Brahmaputra, Mekong i Saluin. Chińskie odcinki tych rzek skupiają 1/3 potencjału hydroenergetycznego Chin. Są one jednak w znikomym stopniu wykorzystywane. Najdłuższą rzeką na obszarach bezodpływowych jest Tarym. Chińskie rzeki są intensywnie wykorzystywane do nawadniania zwłaszcza w środkowych i wschodnich Chinach. We wschodnich Chinach występują katastrofalne powodzie spowodowane dużymi wahaniami stanu wód w rzekach oraz zamuleniem koryt rzecznych. W przeszłości rzeki Niziny Chińskiej często zmieniały swoje koryta.
Zasoby energetyczne chińskich rzek szacuje się na około 680 GW, z czego 40% przypada na dorzecze Jangcy, a 20% Brahmaputry. We wschodnich Chinach biegnie najdłuższy kanał żeglowny na świecie – Wielki Kanał o długości 1782 km. Łączy on Pekin z portem w Hangzhou.
Na obszarze Chin występuje około 700 jezior o powierzchni powyżej 100 km². Najliczniej występują one na nizinie środkowej i w dolnym biegu Jangcy. Największe to Poyang Hu o powierzchni 2700–5100 km², Dongting Hu (około 4000 km²), Hongze Hu i Tai Hu. Są one wykorzystywane jako naturalne zbiorniki retencyjne. Na Wyżynie Tybetańskiej znajdują się jeziora głównie słone (m.in. Kuku-nor i Nam Co). W suchych regionach regionów autonomicznych Sinciang i Mongolia Wewnętrzna słone jeziora głównie o charakterze reliktowym (m.in. Lob-nor, Bosten Hu i Hulun Nur. W północno-wschodnich Chinach, przy granicy z Rosją, duże jezioro Chanka (po chińsku Xingkai Hu). Największe obszary bagienne w Chinach występują na płaskich, źle odwadnianych terenach północno-wschodnich (głównie w widłach rzek Ussuri i Sungari) oraz w południowej części Kotliny Cajdamskiej.
Świat roślinny
Flora Chin jest bardzo bogata i różnorodna. Naturalne zbiorowiska leśne zostały w większości zajęte przez pola uprawne, przez co stanowią one dziś tylko 12% powierzchni kraju. Na północnym wschodzie w Wielkim Chinganie występuje tajga sosnowo-modrzewiowa przechodząca na południe w dębowo-sosnowe lasy mieszane. Na Nizinie Chińskiej naturalna roślinność, jaką były lasy monsunowe, została całkowicie wyniszczona. Na wododziałach zachowały się naturalne lasy liściaste z dębami, wiązami, klonami i jesionami. Na południe od Jangcy znajdują się lasy z drzewami zimozielonymi (m.in. sosny, kuinghamie i cyprysy). W Górach Południowochińskich wiecznie zielone lasy z drzewami tungowymi, kamforowcami, wawrzynami i zaroślami bambusowymi. Na wybrzeżu Morza Południowochińskiego i przybrzeżnych wyspach występują wiecznie zielone lasy zwrotnikowe, bogate w palmy, bambusy, liany i epifity. Wyżyny i kotliny północnych i północno-zachodnich Chin porastają stepy – na wschodzie bujne łąkowe na zachodzie suche z kserofilnymi gatunkami ostnic i bylic. Zachodnią część Mongolii Wewnętrznej oraz Sinciang zajmują półpustynie i pustynie a Wyżyny Tybetańskiej wysokogórskie stepy i pustynie. W chińskich górach zaznacza się piętrowy układ roślinności. W Chinach przetrwało wiele reliktów flory m.in. miłorząb i metasekwoja. Z Chin wywodzi się również wiele roślin użytkowych, takich jak brzoskwinie czy herbata.
Historia
Obecnie istnieją dwa państwa chińskie: Chińska Republika Ludowa oraz Republika Chińska (Tajwan).
Osobny
artykuł: Historia
Chin.
Osobny
artykuł: Historia
Tajwanu.
Ustrój polityczny ChRL
|
|
|
Organy polityczne |
|
Przewodniczący
ChRL: |
|
Ogólnochińskie
Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych: |
|
Najwyższy
Sąd Ludowy |
|
System prawny |
|
Podział administracyjny |
|
Partie polityczne |
Osobny
artykuł: Ustrój
polityczny Chińskiej Republiki Ludowej.
Przestrzeganie praw i swobód
Osobny
artykuł: Prawa
człowieka w Chińskiej Republice Ludowej.
Choć środki kontroli gospodarczej zostały znacznie złagodzone w Chinach od 1978 roku, działalność polityczna stała się jeszcze ściślej kontrolowana przez rząd centralny i władze lokalne. Konstytucja Chińskiej Republiki Ludowej Chin stanowi, że „prawa podstawowe” obywateli obejmują wolność słowa, wolność prasy, prawo do sprawiedliwego procesu, wolności wyznania, w wyborach powszechnych i praw majątkowych. Jednakże przepisy te nie są stosowane w praktyce[4][5][6].
Dziesiątki milionów ludzi, którzy przenieśli się do miast, uważane są za obywateli drugiej kategorii przez innych mieszkańców. Chłopi wyrażają niezadowolenie w wyniku zajmowania ich terenów przez bogate mieszczaństwo[7]. System dyskryminacji (takich jak system hukou – rejestracji gospodarstw domowych) pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi może być opisany jako system apartheidu.[8] W latach 2003-2004 średni rolnik musiał zapłacić trzy razy więcej podatków niż przeciętny mieszkaniec miasta, chociaż jego dochód wynosił tylko jedną szóstą zarobków tamtego[8].
Cenzura polityczna wypowiedzi i informacji w sposób jawny i rutynowy ucisza krytykę rządu i rządzącej Komunistycznej Partii Chin.[9] Szczególnie ścisła jest kontrola prasy. Reporterzy bez Granic uznają ChRL za jeden z najbardziej restrykcyjnych krajów dla prasy. W rankingu Press Freedom Index 2008 Chiny znajdują się na 167. miejscu na 173.
Chiński dziennikarz He Qinglian opisał stosowanie przez rząd cenzury dokumentów w internecie i innych mediach w Chinach[10]. Rząd prowadzi politykę ograniczania możliwości działalności grup, organizacji i związków wyznaniowych, które uważa za potencjalne zagrożenie dla „społecznej stabilności” i kontroli, jak to było w przypadku protestów na placu Tian’anmen w 1989[11][12].
Wiele zagranicznych rządów i organizacji pozarządowych stale krytykuje władze ChRL, z powodu powszechnego łamania praw obywatelskich, w tym systematycznego stosowania długiego przetrzymywania w areszcie bez procesu, wymuszania zeznań, tortur, znęcania się nad więźniami, ograniczeń wolności słowa, zgromadzeń, zrzeszania się, religii, prasy, i prawa pracy[9]. Chiny są światowym liderem w zakresie stosowania kary śmierci, w samym 2004 roku wykonano tam około 90% wszystkich egzekucji[13].
Podział administracyjny ChRL
Osobny
artykuł: Podział
administracyjny Chińskiej Republiki Ludowej.
Miasta
Osobny
artykuł: Miasta
Chińskiej Republiki Ludowej.
Siły zbrojne i program kosmiczny
Łączna liczba chińskich żołnierzy to 2 250 000 osób. Służba obowiązkowa w wojskach lądowych trwa 3 lata, a w marynarce i lotnictwie 4. Siły rezerwowe liczą ok. 12 milionów żołnierzy[potrzebne źródło]. Chińskie wojsko nadzoruje również program kosmiczny. Według rankingu Global Firepower (2014) chińskie siły zbrojne stanowią trzecią (po USA i Rosji) siłę militarną na świecie z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 126 mld dolarów (USD)[14].
Osobne
artykuły: Chińska
Armia Ludowo-Wyzwoleńcza
i Chiński
program kosmiczny.
Demografia
W Chinach pod koniec lat 70. XX wieku wprowadzono regulację urodzeń pozwalającą na posiadanie tylko jednego dziecka w miastach, a dwóch na wsi.
|
Dane demograficzne Chińskiej Republiki Ludowej (2012)[3] |
|
|
|
|
|
Liczba ludności |
|
|
1 343 239 923 |
|
|
Udział Chin w populacji światowej |
19,15% (2012) |
|
Ludność według wieku |
|
|
0 – 14 lat |
17,6% (mężczyzn 126,634,384/kobiet 108,463,142) |
|
15 – 64 lat |
73,6%(mężczyzn 505,326,577/kobiet 477,953,883) |
|
ponad 64 lata |
8,9%(mężczyzn 56,823,028/kobiet 61,517,001) |
|
Przyrost naturalny |
0,481% |
|
Współczynnik urodzeń |
12,31 urodzeń/1000 mieszkańców |
|
Współczynnik zgonów |
7,17 zgonów/1000 mieszkańców |
|
Umieralność niemowląt |
|
|
W całej populacji |
15,62 śmiertelnych/1000 żywych |
|
Średni wiek |
|
|
W całej populacji |
35,5 lat |
|
Oczekiwana długość życia |
|
|
W całej populacji |
74,8 lat |
|
Rozrodczość |
1,55 urodzeń/kobietę |
|
Liczba osób zakażonych HIV / AIDS |
740 000 (0,1%) |
|
Analfabetyzm |
|
|
W całej populacji |
7,8 % |
Narodowości: Chińczycy Han (ok. 91,5%), Zhuang, Ujgurzy, Hui, Yi, Tybetańczycy, Miao, Mandżurowie, Mongołowie, Buyi, Koreańczycy i inni.
Osobny
artykuł: Mniejszości
narodowe w Chińskiej Republice Ludowej.
Religia: bez religii (52,2%), religie chińskie (21,9%), buddyzm (18,2%), protestantyzm (4,3%), islam (1,8%), katolicyzm (0,7%), prawosławie i pozostali chrześcijanie (0,1%), inne religie (0,7%)[15][16].
Języki: Putonghua, Yue, Wu, Minbei, Minnan, Xiang, Gan, dialekt Hakka i inne.
Gospodarka
Osobny
artykuł: Gospodarka
Chin.
Gospodarka Chin jest najdynamiczniej rozwijającą się na świecie. W II kwartale 2010 roku nominalny PKB Chin szacowano na 1,337 bln $, co daje drugie miejsce na świecie za USA, a przed Japonią (II kw. 2010 – 1,288 bln $). Z najnowszych prognoz wynika, że do roku 2030 Chiny staną się światową potęgą gospodarczą nr 1.[17] Uwzględniając PKB realny chińska gospodarka już od 2001 roku znajduje się na drugim miejscu, a od 2010 roku Chiny są największym konsumentem ropy naftowej[18].
Tak dynamiczny rozwój, który trwa od lat 80., jest efektem stworzenia korzystnych warunków dla inwestycji zagranicznych i transferu nowych technologii. Do tych warunków można zaliczyć: niskie koszty pracy, zakaz strajków dla pracowników, niskie podatki, brak ograniczeń w ochronie środowiska i obietnica dostępu do ogromnego rynku zbytu. Według socjologów, ważnym czynnikiem jest także tradycyjny szacunek wobec przedsiębiorczości i kult pracy, który w XX wieku przyczynił się do sukcesu krajów zaliczanych do chińskiego kręgu kulturowego, tj. jak Japonia, Korea Południowa, Singapur czy Tajwan.
Na początku ogromną rolę w stymulowaniu inwestycji w Chinach odgrywała chińska diaspora na całym świecie, a w szczególności z krajów i regionów przez nią zdominowanych, tj. jak Hongkong, Singapur czy Malezja. Ogromną rolę odgrywa również Tajwan, który – mimo napięć w sferze politycznej – integruje się z Chinami na płaszczyźnie ekonomicznej. Szacuje się, że na kontynencie pracuje 1 mln obywateli Tajwanu, którzy stworzyli nawet 50 mln miejsc pracy. Inwestycje tajwańskie odpowiadają za ok. 10% zysków z chińskiego eksportu.
Po przystąpieniu Chin do WTO rośnie rola inwestorów z Ameryki i Europy. W 2005 roku inwestycje zagraniczne wynosiły ponad 70 mld $ i głównie pochodziły z USA, Japonii i krajów Unii Europejskiej.
Według krytyków, Chiny stworzyły gospodarkę opartą na wyzysku swoich obywateli i braku poszanowania dla środowiska naturalnego, w której główne profity są udziałem ludzi powiązanych z władzą. Dla przykładu w Chinach jest już 320 tys. osób, których majątek wynosi średnio 5 mln $. 90% z nich należy do partii rządzącej lub jest w bliskich relacjach z jej przedstawicielami. Z drugiej strony, chińskie przemiany przyczyniają się również do awansu ekonomicznego rzesz zwykłych obywateli, co mimo napięć społecznych pozwala się utrzymać partii rządzącej przy władzy.
Według badań przeprowadzonych przez ONZ[19], OECD[20] oraz CIA[21], nierówności społeczne w Chinach są mniejsze niż w USA, choć wyraźnie większe niż w krajach europejskich. Rozwój gospodarczy Chin drastycznie wpłynął na liczbę osób żyjących poniżej granicy ubóstwa na świecie. Według badań Banku Światowego, liczba mieszkańców Chin żyjących za mniej niż 1$ dziennie zmalała z 730 milionów (73,5%) w 1981 do 97 milionów (7,4%) w 2008[22]. Tym samym zmiany gospodarcze w Chinach odpowiadają za 85% zmniejszenia światowej populacji żyjącej poniżej granicy ubóstwa. Liczba mieszkańców żyjących za mniej niż 2$ dziennie zmalała w tym okresie w Chinach z 972 milionów do 394 milionów. Na świecie liczba ta pozostała na niezmienionym poziomie około 2,5 miliarda[22].
Turystyka
Wielki Mur Chiński w Jinshanling
W 2013 roku Chiny były czwartym najchętniej odwiedzanym państwem na świecie; kraj ten odwiedziło 55,7 mln turystów (3,5% mniej niż w roku poprzednim). Pod względem przychodów z turystyki, kraj ten zajmuje czwarte miejsce na świecie z wynikiem 51,7 mld dolarów[23].
Chiny posiadają 47 obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, dając temu krajowi pierwsze miejsce w Azji i drugie po Włoszech miejsce na świecie.
Polityka społeczna
Jest ona prowadzona centralnie przez państwo. Obejmuje ona system emerytur, rent, zasiłków, ubezpieczeń społecznych, oświatę i opiekę zdrowotną. Państwo zapewnia emerytury zatrudnionym w państwowych przedsiębiorstwach i urzędach, co stanowi niewielki procent ogółu ludzi pracujących. Bezrobotni nie dostają zasiłków i są na utrzymaniu pracujących krewnych. Istnieje także prawny obowiązek utrzymywania swoich rodziców. Ponadto wypłaca się renty inwalidzkie i zasiłki chorobowe.
Opieka zdrowotna
Opieka zdrowotna w Chinach jest płatna. Ubezpieczenie zapewniają zakłady pracy, ale w ostatnich latach pokrywają one jedynie niewielką część opłat, w związku ze wzrostem kosztów leczenia i ograniczonym współfinansowaniem państwa. Od niedawna osoby starsze powyżej 70 roku życia są wspomagane przez państwo w postaci 60 procentowego pokrycia kosztów leczenia. Większość ludności wiejskiej pozbawiona jest ubezpieczenia i musi ponosić pełne koszty opieki medycznej.
Klasa publicznej szkoły w Sinciang
Kultura
Osobne
artykuły: Mitologia
chińska,
Sztuka
chińska,
Literatura
chińska,
Opera
chińska,
Filozofia
chińska
i Pismo
chińskie.
Oświata
Od 1980 roku realizowana jest reforma nauczania i programów w szkolnictwie. Obowiązkiem szkolnym są objęte dzieci w wieku 7-17 lat. Nauka jest bezpłatna, a szkoły świeckie i państwowe. Podstawę systemu oświatowego stanowi 5-letnia obowiązkowa szkoła elementarna, w której zaczyna się naukę w wieku 7 lat. Dalsze kształcenie odbywa się w płatnych, 2-stopniowych szkołach średnich. Większość z nich to szkoły typu ogólnokształcącego. Ponadto nauczanie jest łączone z pracą produkcyjną.
Około 95% dzieci w wieku 7-12 lat uczęszcza do szkół podstawowych. Naukę w szkole średniej I stopnia podejmuje około 60% uczniów. W szkołach podstawowych uczy się 123,7 mln uczniów, a w szkołach średnich około 53 mln.
Nauka
W Chinach działa 10 akademii nauk, z czego najstarszą jest założona w 1949 roku, w Pekinie Chińska Akademia Nauk. Ponadto istnieje 100 szkół wyższych, w tym 29 uniwersytetów. Najstarszą uczelnią jest założony w 1895 roku uniwersytet w Tianjin.
Prasa
Zapiski o najstarszej gazecie „Dibao” (Gazeta Dworska), sięgają VIII wieku. Była ona wydawana w różnych edycjach aż do upadku cesarstwa w 1911 roku i jest uważana za najdłużej ukazujący się periodyk w historii prasy na świecie. Obecnie w ChRL ukazuje się około 5 000 gazet i czasopism. Największy, wynoszący 3,5 mln egz. nakład wśród dzienników ma „Renmin Ribao” (Dziennik Ludowy), organ Komunistycznej Partii Chin założony w 1948 roku. Dalsze miejsca zajmują: ukazujący się cztery razy w tygodniu „Zhongguo Qingnian Bao” (Chiński Dziennik Młodzieży) założony w 1951 roku o nakładzie 3 mln. egz., dziennik „Wenhui Bao” założony w 1937 roku (1,5 mln egz.), oraz wśród czasopism „Banyue Tan” założony w 1980 roku (2,4 mln egz.). Wśród wydawanych w Chinach gazet anglojęzycznych najważniejsze miejsce zajmuje „China Daily” o nakładzie 200 tys. egz.
Agencje prasowe to: Xinhua She (Agencja „Nowe Chiny”) założona w 1931 roku w Yan’anie oraz „Zhongguo Xinwenshe” (Chińska Agencja Informacyjna), założona w 1952 roku w Pekinie z myślą o chińskich emigrantach na świecie.
Radio i telewizja
Radio rozpoczęło nadawać w 1928, a telewizja w 1958 roku. W 1940 roku powstała rozgłośnia Xinhua, która dała początek obecnemu systemowi radia i telewizji. Radio i telewizję finansuje Ministerstwo Radia, Filmu i Telewizji. Radio nadaje 2 programy ogólnokrajowe, programy dla Tajwanu, 25-minutowy program dla mniejszości narodowych (po kazachsku, koreańsku, mongolsku, tybetańsku i ujgursku) i program dla obcokrajowców w języku angielskim, nadawany w 3 największych miastach. Zaś Chińskie Radio Międzynarodowe nadaje codziennie program w kilkudziesięciu językach, w tym po polsku. W Chinach działają ponadto lokalne rozgłośnie takie jak: Stacja Frontowa Fujian, Stacja Głos Jinling, stacja komercyjna w Kantonie oraz 278 rozgłośni lokalnych. Telewizja państwowa nadaje dwa programy ogólnokrajowe, oraz osobny dla Pekinu. Ponadto działa 278 ośrodków telewizyjnych. ChRL należą do Intelsat. Mają również takie systemy satelitarne jak STW-1 i STW-2 oraz rozwijają sieć kablową.
W przypadku telewizji chińskiej jest ponad 50 ogólnodostępnych kanałów. Należy jednak zaznaczyć, że większość programów jest cenzurowana. Dostęp do wolnych mediów mają jedynie mieszkańcy Hongkongu i Tajwanu. Programy tych telewizji są jednak cenzurowane w Chinach kontynentalnych, w czasie ich trwania drażliwe tematy są zastąpione reklamami. Przypuszczalnie dlatego też telewizja satelitarna nie ma praktycznie prawa bytu. Nieprzemyślane tematy, niepoprawne wypowiedzi, czy reportaże nieprzychylne władzy są zwykle blokowane przed emisją[potrzebne źródło].
Polonica
Studia polonistyczne w ChRL prowadzone są na trzech uczelniach: w Pekinie, Harbinie i Kantonie, a lektoraty z języka polskiego oferują również uczelnie w Zhaoqingu i Shenyangu[24].
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron