Michał Paweł Markowski Interpretacja i literatura

• Teoria literatury nie interesowała się literaturą, zajmując się wyłącznie interpretacją, albo też nie interesowała się interpretacją, zajmując się literaturą.

• Klęska teorii interpretacyjnej i poetyki polega na tym, że stały się one dyscyplinami regionalnymi – przestały się interesować literaturą. Teoria interpretacji staje się regionalną dyscypliną epistemologiczną, która zajmuje się ogólnymi mechanizmami poznania, a więc zagadnieniami takie oto rodzaju:
  a) czy znaczenie istnieje obiektywnie, czy subiektywnie?

b) kto jest gwarantem powierzchowności interpretacji: świat czy podmiot?
c) jakie są (jeśli są) granice interpretacyjnej swobody (czyli granice poznania)?
d) jakie są konsekwencje błędu interpretacyjnego?

• Spór między esencjalistami a pragmatystami. Pozornie zgadzają się oni co do tego, że interpretacja jest procesem nieskończonym.
  Esencjaliści: odpowiada za to niewyczerpalna substancja tekstu.
  Pragmatycy: interpretacja dlatego jest nieskończona, że nie sposób definitywnie zakreślić granic użycia danego tekstu. (Carer i Rorti)

• Esencjaliści będą twierdzić, że ostateczną instancją jest istniejący obiektywnie (niezależnie od decyzji interpretatora) tekst, z kolei pragmatyści instancję tę odnajdą w skuteczności danej interpretacji, czyli w mocy przekonywania innych do jej trafności.

• Teoria literatury to sposób użycia literatury, który bardzo pragnie o swoim użytkowym, a więc przygodnym statusie zapomnieć.

• Poetyka – system chwytów językowych użytych w danym tekście.
  Głównym przedmiotem tak rozumianej poetyki stało się poszukiwanie spójności tekstu. Interpretacja jest na usługach poetyki.

• Wspólna tendencja dekonstrukcjonizmu amerykańskiego i kontynentalnego strukturalizmu:
  a) mechanizmy retoryczne umożliwiają ocalenie wielu różnych słów w sensowny artefakt (strukt.)
  b) mechanizmy retoryczne uniemożliwiają scalenie wielu różnych słów w sensowny artefakt (dekonstru.)

Poetyka bada proces funkcjonowania znaczeń.

• Interpretacja nie musi być ścisła/nieścisła, prawdziwa/fałszywa, ale trzeba rozpatrywać, czy warto z nią dyskutować, czy nie.
  Interpretacja – zbiorcza nazwa wszystkich sposobów lektury.

• Czytanie literatury:
  1) ze względu na nią samą, na to jak się mówi ­– egzegeza
  2) pozbawiając autonomii i traktując ją jako pretekst do tworzenia wypowiedzi na inny temat – użycie.
  Egzegetyczne podejście – granice między literaturą a nieliteraturą.
  Interpretacja jest praktyką nieograniczenie swobodną, pozwala na wybór zarówno wariantu restrykcyjnego (egzegeza), jak też wariantu woluntartystycznego (użycie). Interpretacja to sfera absolutnej swobody.

• Derrida: literatura to instytucja zapewniająca powiedzenie wszystkiego na wszystkie możliwe sposoby.

Nie istnieją „twarde” kryteria rozstrzygające, jak należy czytać teksty i co sprawia, że jedne teksty uważamy za teksty literackie, inne zaś za nieliterackie. W grę wchodzi raczej rodzaj użytku jaki czynimy z danych tekstów.

• Tekst literacki bowiem tym by się różnił od tekstu nieliterackiego, że jest bardziej podatny na nieskomplikowaną dekontektualizację. Strukturalizm zapoczątkował okres absolutnej tyranii tekstu – utrata prywatności i intymności w czytaniu – i zrodził swego rodzaju metodologiczną psychozę: lęk przed tym, że w tekście nie będzie tego, co o nim powiem.

• Użycie tekstu w sferze publicznej podlega uzusowi społecznemu.