Węglowodany

1. Jaką rolę pełnią węglowodany w roślinach?
- Budulcową – celuloza, pektyny
- Materiał zapasowy – inulina, skrobia

2. Podział węglowodanów:
- Monosacharydy (węglowodany proste) oraz oligosacharydy i polisacharydy (węglowodany złożone).

3. Kryteria podziału cukrów prostych
- Heksozy ( glukoza, fruktoza, galaktoza)
- Pentozy ( ryboza, ksyloza, arabinoza, deoksyryboza)

4. Co to są aminocukry, jaki wykorzystywany jest w lecznictwie?
- Pochodne cukrów, które zawierają jedną lub rzadziej kilka grup aminowych w miejscu występowania grupy -OH
- N-acetylo-glukozamina- lek na choroby autoimmunologiczne

5. Glukoza/ fruktoza: zakwalifikuj, otrzymywanie, zastosowanie
Cukry proste z grupy heksoz.
GLUKOZA
Otrzymywanie: powstaje w procesie fotosyntezy, produkcja przez człowieka przebiega jednak poprzez hydrolizę sacharozy złożonej z glukozy i fruktozy.
Zastosowanie: doustnie, kroplówki w chorobach serca, odżywczo, miejscowo-hipertonicznie w maściach.
FRUKTOZA
Otrzymywanie: z owoców oraz podczas hydrolizy sacharozy.
Zastosowanie: w przemyśle spożywczym (słodzik), jako substytut dla cukrzyków.

6. Co stanowi cukier inwertowany: gdzie występuje, znaczenie
- Cukier inwertowany= glukoza + fruktoza
- Występuje w miodzie, owocach figi, czarnej jagodzie,
- Znaczenie: przemysł spożywczy (substancja słodząca), środek odżywczy

7. Alkohole cukrowe, wymień, występowanie, znaczenie
- To alkohole polihydroksylowe zawierające po jednej grupie hydroksylowej przy każdym atomie węgla.
- Mannitol, ksylitol, sorbitol
- Występowanie: korzeń selera
- Wykorzystanie: słodzik w gumach do żucia i pastach do zębów.

8. Inozytol/ mioinozytol: zakwalifikuj, znaczenie, wykorzystanie
Są to cyklitole.
INOZYTOL:
- w kłączach perzu
- udział w metabolizmie lipidów- zapobiega stłuszczaniu wątroby
- udział w metabolizmie węglowodanów - niedobory w cukrzycy
MIOINOZYTOL:
- w owocach, drożdżach
- jako wolny lub heksafosforan = kwas fitynowy
- obniża ciśnienie tętnicze powstałe w skutek stresu

9. Co to jest kwas fitynowy, wpływ na organizm człowieka
- Organiczny związek chemiczny, heksafosforan inozytolu
- Zapobiega miażdżycy, występuje w roślinach strączkowych.

10. Źródła sacharozy: wymień, zastosowanie
- Otrzymywana z trzciny cukrowej, buraków cukrowych, syropu klonowego, owoców
- Stosowana do wytwarzania glukozy poprzez hydrolizę.

11. Maltoza, występowanie, znaczenie
Występowanie, znaczenie:
- w kiełkującym jęczmieniu
- wyciąg słodowy
- używana do odżywek dla dzieci

12. Laktoza, zaklasyfikuj, wykorzystanie
- Dwucukier, należy do oligosacharydów, zbudowana z D-galaktozy i D-glukozy
- Używana do leków homeopatycznych.

13. Polisacharydy krasnorostów, wymień, znaczenie, wykorzystywanie
AGAR
- wysuszony żel z alg galaretówek (E406)
- pęcznieje w zimniej i gorącej wodzie, oziębiony daje żel

- podłoże bakteriologiczne
KARAGENINY (karagen)
- z chrząstnic (E407)

- środek wiążący, zagęszczający w pastach do zębów.
Cukry te:
- nie wchłaniają się
- dają uczucie sytości
- przyspieszają perystaltykę jelit

14. Polisacharydy brunatnic, wymień, znaczenie, wykorzystywanie
- morszczyn

15. Kwas alginowy, występowanie, znaczenie, wykorzystanie
KWAS ALGINOWY
- morszczyn
- tworząc sole z sodem i potasem rozpuszcza się w wodzie - tworzy lepkie roztwory
- sole Ca nie rozpuszczane w wodzie - pęcznieją tworząc trwałe galarety
- nie wchłania się, ułatwia wypróżnianie (zastosowanie w odchudzaniu)
- ułatwia rozpad tabletek
- przemysł spożywczy: emulgator, zagęszczacz, kremy, lody
- kosmetyka: nawilżający, żelujący do past do zębów, pozostaje na skórze

16. Polisacharydy otrzymywane przy pomocy bakterii, wykorzystanie
- Otrzymywane w procesie fermentacji węglowodanów
KSANTAN - daje uczucie sytości ( w odchudzaniu) , pomocniczy do produkcji leków, kosmetyków, artykułów spożywczych
DEKSTRAN - środek zastępczy krwi, do kropli ocznych, płyny do soczewek kontaktowych

17. Znaczenie polisacharydów grzybowych, przykłady
- nalezą do glukanów
- Rozszczepka pospolita

- Twardnik japoński

- działanie immunostymulujące

18. Polisacharydy porostów, znaczenie
- należą do glukanów

- w poroście islandzkim - działanie osłaniające, przeciwkaszlowe

19. Skrobia, zaklasyfikuj, jakie skrobie wykorzystujemy, znaczenie
- Polisacharyd zbudowany z glukozy
- ziemniaczana, kukurydziana, pszeniczna, ryżowa
- Działanie: - przeciwzapalne, osłaniające(pudry, zasypki), wypełniające

20 . Celuloza, zaklasyfikuj, znaczenie
- Wchodzi w skład ścian komórek roślinnych
- Występowanie: w ziarnach zbóż, włoski bawełny
- Zastosowanie: w skłonnościach do zaparć, odchudzanie

21. Inulina, do jakiej grupy węglowodanów należy, jej bogate źródła, znaczenie
- Jest fruktanem, polisacharydem złożonym z fruktozy.
-korzeń mniszka 40%
-korzeń cykorii 60%
-bulwy słonecznika bulwiastego 70%
-nie jest trawiona
-nie wchłania się
-nie podnosi poziomu glukozy

22. Fruktooligosacharydy, występowanie, wykorzystanie, znaczenie dla człowieka
-3-10 cząst. Fruktozy

-nasiona soi
-w żywności podnosi liczbę bifidobakterii
tym samym: wspomaga produkcję wit. z gr. B, kwasu foliowego, stymuluje perystaltykę, zapobiega zaparciom

23. Gumy wykorzystywane w farmacji: zakwalifikuj, wymień, zastosowanie
GUMA ARABSKA (E414)
TRAGAKANTA (E413)
KORAJA (E416)
-roztwory lepkie
-ułatwiają wypróżnienia
-uczucie sytości
-pęcznieją
-osłaniająco w stanach zapalnych błon śluzowych
-karaja- ułatwia przyczepienie protez zębowych, zagęszczacz, stabilizator (kremów, emulsji, maści, past do zębów, składnik lakierów do włosów)

Podział śluzów z przykładami surowców
Obojętne:
GALAKTOMANNANY
-nasiona kozieradka
-mączka chleba świętojańskiego
-guma z bielma nasion szaronczyna strączkowego
GLUKOMANNANY
-sproszkowane bulwy phophalus konjak
-makaron shirataki (biały wodospad)

Kwaśne:

-korzeń prawoślazu

-kwiat ślazu dzikiego

-liść podbiału

24. Znaczenie galaktomannanów/ glukomannanów, źródła roślinnw, wykorzystanie
-odchudzanie
-odniża cholesterol

25. Co stanowi żel aloesowy, znaczenie
- liście aloesu, działanie przeciwzapalne, ułatwia gojenie oparzeń, nawilżający, immunostymulujące

26. Śluzy kwaśne, budowa, źródła roślinne, właściwości, wykorzystanie
Składają się z cukrów prostych oraz kwasów uronowych.
-w punkcie 24.
-w przewodzie pokarmowym nie wchłaniaja się
-pęcznieją
-powlekają bł. śluzowe/skórę
-osłaniają
-przeciwzapalne

27. Pektyny, budowa, występowanie, z czego otrzymujemy, wykorzystanie
słabo kwaśne środowisko+cukier+odpowiedni temperatura=żele
-przemysłowo z jabłek, cytryn
-powlekające w biegunkach, stanach zapalnych przwd. pokarmowego.
-ułatwiają wypróżnianie
-obniżają cholersterol
-rola wypełnienia
-rozsadza tabletki
-łagodzące, zmiekczające
-w kosmetykach: emulgator, środek żelujacy

28. Jakie surowce polisacharydowe mają właściwości immunostymulujące

• żel aloesowy

• polisacharydy grzybowe

• żeń-szeń

29. Jakie surowce polisacharydowe zastosujesz w kaszlu i dlaczego
- Kwiat dziewanny działa wykrztuśnie, powlekająco, regenerująco, osłaniająco
- Porost islandzki

30. Jakie surowce polisacharydowe zastosujesz w chorobie wrzodowej i dlaczego
- korzeń lukrecji, który działa przeciwzapalnie w obrębie przewodu pokarmowego

- napar z babki lancetowatej, który także ze względu na zawartość śluzów działa osłaniająco na ścianę żołądka

31. Jakie surowce polisacharydowe zastosujesz w celu zmniejszenia uczucia głodu i dlaczego
- Agar

- Karagen

- Kwas alginowy

- są to substancję silnie pęczniejące i dają uczucie sytości

32. Jakie polisacharydy wpływają korzystnie na florę bakteryjną w p.pokarmowym, znaczenie
- inulina

- oligofruktoza

- galaktozy
- zakwaszają silnie treść jelitową, co hamuje namnażanie bakterii patogennych.

33. Jakie surowce polisacharydowe mają działanie przeciwbiegunkowe, mechanizm działania
nasienie kozieradki, liść prawoślazu

• mają zdolność tworzenia układów koloidalnych w środowisku wodnym

• pektyny

  • regulują wypróżnienia pasażu treści jelitowej

• Atropina i hioscyna

• występują w pokrzyku wilczej jagodzie.

• Alkaloidy te zmniejszają napięcie mięśni gładkich i hamują ruchy robaczkowe układu pokarmowego

Lipidy

1. Podział tłuszczów, kryteria podziału
   - proste: tłuszcze właściwe (estry glicerolu i kwasów tłuszczowych), woski (estry wyższych alkoholi)
   - złożone: fosfolipidy (np. lecytyny), glikolipidy (np. galaktolipid)
   
   

2. Klasyfikacja lipidów, czym się charakteryzują poszczególne grupy
   ???

3. Jakie kwasy tłuszczowe są niezbędne i dlaczego?
   niezbędne nienasycone kwasy tłuszcowe - zapewniają prawidłowe funkcjonowanie mózgu, wchodzą w skład komórek nerwowych, obniżają stężenie cholesterolu oraz ciśnienie krwi
   
   

4. Składniki olejów roślinnych
   - stałe lub płynne triglicerydy kwasów tłuszczowych - wolne kwasy tłuszczowe - glicerydy - woski - niezmydlające się składniki

5. Co znajduje się we frakcji niezmydlającej się
   
   

6. Jakie znaczenie mają oleje roślinne/ wyciągi lipofilne zawierające sterole roślinne
   - obniżenie ciśnienia krwi - przeciwnowotworowe, przeciwutleniające

7. Gdzie występuje, jakie ma znaczenie CLA, źródła otrzymywania
   - CLA to forma sprzężonych izomerów kwasu linolowego - naturalnie występuje w mleku i przetworach mlecznych - składnik wielu suplementów diety - hamuje proces powstawania nowotworow

8. Jakie są kryteria podziału olejów roślinnych, przykłady
   - stałe, półstałe: olej kokosowy, palmowy
   - płynne: lniany, konopny
   
   

9. Kwas gamma linolenowy, gdzie występuje, znaczenie
   Kwas ten zawarty jest w nasionach wiesiołka, konopi siewnych, w ogóreczniku lekarskim, spirulinie oraz w nasionach czarnej porzeczki. Jego brak powoduje, że skóra staje się sucha i traci elastyczność.

10. Oleje bogate w wit. E, znaczenie jej obecności
    - olej rokitnikowy: odmrożenia, oparzenia, trudno gojące się rany - olej arganowy, oleje z zarodków pszenicy

11. Znaczenie w lecznictwie olejąw z ryb, różnice w składzie oleju z wątrób dorsza i rekina
    - przeciwbakteryjne - obniżają agregacje trombocytów – obniżają poziom cholesterolu
    Tran z wątroby rekina jest źródłem alkilogliceroli, metoksypochodnych tych związków, skwalenu i kwasów tłuszczowych omega 3, Tran z wątroby dorsza to kompozycja nienasyconych kwasów tłuszczowych EPA i DHA oraz witamin A, D i E

12. Znaczenie wosków roślinnych
    - w kosmetykach: ułatwia smarowność, poprawia trwałość
    -w organizmach żywych spełniają rolę ochronną, powlekają cienką warstwę pióra, w skórze zwierząt wpływają na hydrofobową

13. Wosk karnaubowy, występowanie, znaczenie/ wykorzystywanie
    naturalny wosk roślinny pozyskiwany z liści kopernicji, palmy
    - najtwardszy ze znanych obecnie wosków naturalnych
    - używany do utwardzania wosku pszczelego, w konserwacji dzieł sztuki, a także do produkcji niektórych żelków

14. Olej z jojoby,występowanie, znaczenie/ wykorzystywanie
    - bogaty w witaminę A,E i F
    - Wykorzystywany do produkcji kremów, balsamów, maści
    
    

15. Do jakiej grupy tłuszczy zaliczamy lecytynę, elementy budowy, źródła, znaczenie/stosowanie
    Zaliczamy ją do grupy fosfolipidów  Budowa: reszta fosforanowa zestryfikowana jest cholina  niezbędna do funkcjonowania ukł. nerwowego organizmu zwierzęcego  Wystepuje jako składnik błon komórkowych, stanowi bariere ochronna ścian żołądka
    
    

16. Lecytyna, do jakiej grupy związków należy, gdzie występuje, z czego się otrzymuje, jakie jest jej znaczenie?
    - należy do fosfolipidów
    - występowanie: w żywności, suplementy diety
    - otrzymywanie: z roślin jako produkt uboczny
    - poprawia pamięć i koncentrację, obniża cholesterol, chroni wątrobę
    
    

17. Galaktolipid-GOPO, gdzie występuje, elementy budowy, znaczenie/stosowanie
    - obecny w proszku z owoców dzikiej róży, działa przeciwzapalnie, stosowany do zwyrodnień stawów
    
    

18. Co to są poliacetyleny, przykłady surowców, zawierających te związki, znaczenie lecznicze
    - to pochodne stopniowego wydzielania się nasyconych kwasów tłuszczowych
    - występują w grzybach
    - właściwości: przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne

Aminokwasy, peptydy, białka

1. Co to są aminokwasy, w skład jakich związków wchodzą
   - to podstawowe składniki budulcowe białek, są substancjami krystalicznymi, bezbarwnymi, łatwo rozpuszczalne w wodzie trudno rozpuszczalne w alkoholu.
   - wchodzą w skład peptydów i białek.

2. Występowanie, aktywność: kwasu gamma-amino masłowego, argininy, teaniny, kukurbityny
   - kwas gamma- amino masłowy – ziele jemioły, korzeń kozłka, kwiat rumianku. Substancja przekaźnikowa o charakterze hamującym, przeciwdrgawkowo w napadzie padaczki, chorobie Parkinsona.
   - Arganina – prekursor NO o właściwościach rozkurczających naczynia krwionośne
   - Teanina – uspokajająco, liście zielonej herbaty
   - Kukurbityna – świeże nasiona dyni są toksyczne na tasiemca a wysuszone nie mają działania. (na czczo w 2 porcjach co 30 min, po 2-3 h olej rycynowy, powtórzyć po 2-3 dniach

3. Kukurbityna, gdzie występuje: aktywność, wykorzystanie
   - występuje w świeżych nasionach dyni
   - działa toksycznie na tasiemca

4. Glukozydy cyjanogenne, przykłady związków, występowanie, znaczenie / toksyczność
   - Amygdalina (wit. B17), nasiona gorzkiego migdała, nasiona moreli -6%

- Sambunigryna- liście, kora, niedojrzałe owoce bzu czarnego
- Linustatyna – nasiona lnu, szybkie spożycie dużej ilości może wywołać zatrucie. Objawy przyspieszenie oddechu, zwroty głowy, odurzenie, śpiączka.

5. Amygdalina, występowanie, znaczenie jej obecności
   Amygdalina (wit. B17), nasiona gorzkiego migdała, nasiona moreli -6%
   
   

6. Glukozynolaty, przykłady związków, występowanie, znaczenie lecznicze/toksyczne
   Synigryna - nasiona gorczycy białej izosiarkocyjanianu p-hydroksybenzylu - pobudza trawienie

Glukorafanina- do sulforafanu - brokuły

Glukobrassycyna - korzeń rzodkwi czarnej - stosowany w stanach zapalnych wątroby, w zmniejszonym wytwarzaniu i zastoju żółći, w nieżytach żołądka i dwunastnicy, w zaburzeniach trawiennych.

Lilometylu - silnie bakteriobójczo, ochronnie przed nowotworami

Izosiarkocyjaniany- hamują gromadzenie I w tarczycy. Ich produkty rozpadu tzw. goitrogenne - hamują tworzenie hormonów tarczycy.

7. Synigryna, synalbina, glukorafanina, glukobrassycyna, występowanie, znaczenie lecznicze
   Synigryna - nasiona gorczycy białej izosiarkocyjanianu p-hydroksybenzylu - pobudza trawienie

Glukorafanina- do sulforafanu - brokuły

Glukobrassycyna - korzeń rzodkwi czarnej - stosowany w stanach zapalnych wątroby, w zmniejszonym wytwarzaniu i zastoju żółći, w nieżytach żołądka i dwunastnicy, w zaburzeniach trawiennych.

8. Alliina, pochodne, występowanie, aktywność, stosowanie
   Allina - (allinaza) - allicyna - ajeony w czosnku

- przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne

- przeciwkrzepliwe, reguluje gospodarkę lipidową

- hipoglikemicznie, hipotensyjnie, zapobiega miażdżycy

9. Czym się różni aktywność wyciągu z czosnku i cebuli
   Cebula jest doskonałym źródłem flawonoidu o nazwie kwercetyna – ma ona silne działanie wzmacniające, przeciwutleniające, przeciwzapalne i zapobiegające nowotworom.
   Czosnek zabija bakterie i grzyby, skutecznie obniża cholesterol oraz odmładza.
   
   

10. Jakie grupy związków zaliczamy do betalain, występowanie, znaczenie
    Betacyjaniny i betaksantyny, występuje w buraku czerwonym, znaczenie: antyoksydacyjne, przeciwnowotworowo-profilaktycznie
    
    

11. Peptydy muchomora sromotnikowego, toksyczność
    Objawy występują na 1-2 dzień: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wymioty, krwawe biegunki. Amanityny (toksyny) w kapeluszach 2-8 dzień: uszkodzenia nerek, wątroby, spadek syntezy białek, utraca Ca i H, żółtaczka, śpiączka. Dawka śmiertelna w jednym grzybie.

12. Rodzaje białek obojętnych, wykorzystanie
    albuminy, w osoczu
    żelatyna spożywcza, kapsułki, czopki (z gliceryną)
    
    

13. Bromelaina: występowanie, zastosowanie
    występuje w ananasie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przyspiesza metabolizm, przeciwkrzepliwie
    
    

14. Papaina/ chymopapaina: występowanie, zastosowanie
    owoce melonowca, niestrawność, zespół złego wchłaniania, płyny czyszczące (soczewki), oczyszczanie ran od tkanek martwiczych, przeciwzapalnie, gojenie ran
    
    

15. Diastaza: występowanie, znaczenie
    w soku trzustkowym i w ślinie, rozkłada cukry złożone na cukry proste.
    
    

16. Amanityna: występowanie, toksyczność
    w muchomorze sromotnikowym i jadowitym, po 10–11 godzinach bóle brzucha, mdłości, wymioty i biegunka, później obniżenie ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca, odwodnienie i wstrząs. Jeśli dawka była duża, śmierć po 4–7 dniach i niemal zawsze spowodowana jest niewydolnością wątroby.
    
    

17. Enzymy amylolityczne i proteolityczne przykłady, wykorzystanie
    w komórkach, płynach ustrojowych i wydzielinach gruczołowych, w przemyśle zbożowym, w cukiernictwie, w przemyśle ziemniaczano – krochmalniczym
    
    

18. Laktoza, występowanie, rola laktazy
    w mleku itp, laktaza jest niezbędna przy trawieniu laktozy zawartej w mleku, niedobór jej powoduje nietolerancje laktozy
    
    

19. Lektyny: występowanie, znaczenie
    białka lub glikoproteiny wiążące węglowodany. Rośliny – ziele jemioły, zwierzęta śluz ślimaków. Przy pomocy lektyny możliwe oznaczenie grup krwi, wykrywanie zmian na powierzchni komórek (diagnoza chorób) Lektyny z ziela jemioły, synergistycznie z peptydami – ziele jemioły, wyciągi wodne tworzenie przerzutów, immunostymulująco – podskórnie w okolice nowotworu, choroby degeneracyjne, zapalenie stawów

20. Przykłady toksycznych lektyn roślinnych, ryzyko zatrucia
    kora akacji, fazyna surowe zielone nasiona fasoli, zaburzenia żołądkowe
    
    

21. Taumatyna- co to za związek? Właściwości
    taumatyna słodkie białko obecne wyłącznie w owocach rośliny. Występuje 5 form ale najczęściej występują formy I i II, stanowią one pojedyncze łańcuchy polipeptydowe zbudowane z 207 reszt aminokwasów. W składzie aminokwasowym taumatyny nie występuje histydyna.
    
    

22. Słodkie białka i modyfikujące smak, znaczenie, które są wykorzystywane i w jakim zakresie
    w niektórych afrykańskich roślinach – owoce, taumatyna – gumy do żucia, odświeżacze do ust, mira kulina
    
    

23. Jad pszczół, co zawiera, jak sięwykorzystuje?Znaczenie
    jad pszczeli bezpośrednie żądlenia w celu wywołania reakcji odpornościowej w stanach zapalnych stawów, reumatyzmie, maści i tabletki podjęzykowe z jadem
    
    

24. Białka zwierzęce, jakie są wykorzystywane i w jakim zakresie
    Mieszanina białek, enzymów w wydzielinach obronnych. Działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Śluz ślimaków, jad żmij, jad pszczeli