Pedagogika resocjalizacyjna
Studium wybranych zjawisk dewiacyjnych
Analiza indywidualnego przypadku
Badany przypadek: kobieta - sprawca przemocy w rodzinie
Wstęp
Charakterystyka zjawiska i sprawcy przemocy w rodzinie
Pojęcie, cechy i rodzaje przemocy w rodzinie
Przyczyny i skutki przemocy w rodzinie
Strategia i osobowość sprawcy przemocy w rodzinie
Analiza indywidualnego przypadku osoby stosującej przemoc w rodzinie
Dane o osobie badanej
Charakterystyka badanego przypadku – na podstawie sporządzonego wywiadu, własnej obserwacji oraz udostępnionej do wglądu opinii sądowo – psychiatrycznej
Wnioski i zalecenia dla osoby badanej
Prognoza
Bibliografia
Załączniki
Charakterystyka zjawiska przemocy w rodzinie
Pojęcie, cechy i rodzaje przemocy w rodzinie
Przemoc jest zjawiskiem powszechnie spotykanym w społeczeństwie, jest ona obecna w życiu codziennym, zakładzie pracy, szkole, środkach masowego przekazu i co najgorsze w rodzinie. Jest to najgorszy rodzaj przemocy i najbardziej szkodliwy, bowiem przemoc ta doświadczana jest od najbliższych osób, od których powinno dostawać się miłość, dobro i zrozumienie. Rodzina winna być przecież opoką, schronieniem i wzorem. Zwłaszcza dla jej najmłodszych członków, którzy z własnego domu rodzinnego wynoszą wzorce na swoje dalsze życie.
Jan Strelau mówi, że „przemoc domowa to działanie lub rażące zaniedbanie dokonywane przez jednego z członków rodziny przeciwko pozostałym, wykorzystujące istniejącą lub stworzoną przez okoliczności przewagę sił lub władzy i powodujące u ofiar szkody lub cierpienia, godzące w ich prawa lub dobra osobiste, a w szczególności w ich życie lub zdrowie (fizyczne bądź psychiczne)”1.
Przemoc w rodzinie charakteryzuje się tym, że:
Jest intencjonalna- przemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary.
Siły są nierównomierne- w relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza a sprawca silniejszy.
Narusza prawa i dobra osobiste- sprawca wykorzystuje przewagę siły narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itd.).
Powoduje cierpienie i ból- sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony2.
Wyróżnia się cztery rodzaje przemocy ze względu na jej kierunek:
Fizyczna – czyi bicie, jej konsekwencjami są: uszkodzenia skóry i obrażenia w rodzaju: śladów uderzeń, oparzeń papierosem, szczypania, uderzeń sznurem czy paskiem, wiązaniem przez człowieka, duszenia, obrażenia narządów wewnętrznych, mnogie złamana w różnie zaawansowanym procesie gojenia, zgon.
Psychiczna lub emocjonalna – jest najbardziej nieuchwytną formą maltretowania. Dotyczy często bardzo hałaśliwych form zachowania takich jak: wrzeszczenie, wyzywanie, oczernianie, wyszydzanie, znęcanie się oraz inne formy zachowania jak: izolacja, ograniczenie snu, pożywienia, upokarzanie, poniżanie. Każde upokorzenie jest formą przemocy emocjonalnej.
Seksualna – „wciągnięcie zależnego, niedojrzałego rozwojowo i zdolnego do wyrażania pełnej zgody dziecka lub osoby w okresie dorastania, w seksualną aktywność, do której osoby te nie są przygotowane, w aktywność naruszającą społeczne tabu oraz zasady życia rodzinnego…” wg M.D. Schechtera i L. Roberge’a.
Dzieci będące ofiarami pedofilii i zboczeńców pomimo krzywdy, która została im wyrządzona boją się przyznać i opowiedzieć komukolwiek o tym, co ich spotkało, gdyż obawiają się represji ze strony oprawcy. Piętno jakie pozostaje na psychice ofiary jest często niemożliwe do uleczenia czy zamazania w pamięci.
Zaniedbanie – to niezapełnienie lub uniemożliwienie zaspokojenia potrzeb dziecka. Według A. Lipowskiej-Teusch zaniedbywanie dziecka może zacząć się już w okresie życia płodowego, gdy matka prowadzi niehigieniczny tryb życia: niewłaściwe się odżywia, pali papierosy, nadużywa alkoholu, zażywa narkotyki, czy jej działania niosą za sobą wysokie ryzyko poronienia. Z zaniedbywaniem mamy do czynienia wówczas, gdy dzieci są na długie godziny pozostawione samym sobie, a w skrajnym przypadku porzucone, bezdomne bez właściwej ochrony przed chorobami, gdy w obecności dziecka odbywają się awantury, pijackie libacje, gdy jest niedostatecznie zabezpieczone przed zagrażającymi mu sytuacjami3.
Przyczyny i skutki przemocy w rodzinie
W codziennym życiu mówimy często, że: „nic nie dzieje się bez przyczyny”, również w świecie naukowym badacze zawsze dociekają przyczyny badanego zjawiska. Tak, jak w całym naszym życiu każde zachowanie ma swoją przyczynę i skutek, tak i swoje przyczyny i skutki mają wszystkie rodzaje przemocy.
Zbigniew Lew – Starowicz wśród przyczyn przemocy wymienia 3 główne czynniki: biologiczne, psychologiczne i kulturowe.
Czynniki biologiczne, które mogą mieć wpływ na agresję sprawcy to m.in.: wysoki poziom hormonu testosteronu, zaburzenia hormonalne (np. podwyższony poziom kortyzonu, a obniżony protaktyny), zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym, zaburzenia chromosomowe, a także zmiany w układzie limnicznym i w płatach skroniowych.4
Do czynników psychologicznych, które sprzyjają rozwojowi przemocy, najczęściej zaliczane są: negatywne doświadczenia z okresu dzieciństwa, cechy osobowości agresywno – impulsywnej, stresy, jak, np. przeżywanie agresji między rodzicami, odrzucanie w roli partnera seksualnego, nieudane relacje małżeńskie, alkohol, cechy dewiacyjne, cechy wrogości, lęki, zagrożenia.5
Oprócz powyższych czynników, przyczyniających się do aktów przemocy, Z. Lew-Starowicz wymienia także czynniki rozwojowe oraz czynniki indywidualne i rodzinne. „Z czynników rozwojowych do najważniejszych zalicza się poziom ekonomiczny i społeczną izolację.”6 Czynniki indywidualne i rodzinne, zwane również osobowościowymi, zawierają w sobie m.in.: różne zaburzenia osobowości, narkomanię, alkoholizm, trudności w zaspokajaniu potrzeb seksualnych, a także niedojrzałość, patologię postaw rodzicielskich, konflikty małżeńskie, itp7.
Bezpośrednimi sutkami przemocy, które I. Pospiszyl nazywa objawami przemocy, są skutki najszybciej zauważalne, choć niekoniecznie łatwe do zauważenia. Każdy rodzaj przemocy pozostawia po sobie inny rodzaj objawów.
Objawy fizyczne to m.in.: „sińce i obrzęki na twarzy, ramionach, klatce piersiowej, plecach, pod pachami, po wewnętrznej stronie ud i ramion; otarcia naskórka po wewnętrznych stronach kończyn, pod pachami, na żebrach i plecach; krwawe pręgi i regularne przebarwienia skóry na plecach, pośladkach, nogach”8.
Do objawów emocjonalnych zaliczane są: „wzrost napięcia emocjonalnego; wzmożona czujność, niezdolność do rozluźnienia; wzrost lęku, niepokoju; brak żywej reakcji w sytuacjach emotogennych (skaleczenie, bolesny zabieg medyczny); niska samoocena; poczucie odrzucenia; wycofanie”9.
Objawy społeczne według I. Pospiszyl są następujące: „nieufność wobec innych; nieumiejętność nawiązywania kontaktu, podtrzymania więzi, pozyskania przyjaciół; wrogość; wzrost irytacji w przypadku różnych trudności, niekontrolowane wybuchy złości; wyuczona bezradność, nieumiejętność radzenia sobie z codziennymi zadaniami; spadek poczucia kompetencji itp.”10.
Przedstawiła ona również objawy sugerujące wykorzystywanie seksualne, należą do nich, m.in.: „częste lub szczegółowe poruszanie spraw seksu w rozmowie lub zabawie; seksualizacja kontaktów międzyludzkich; przesadne unikanie mężczyzn; nadmierna masturbacja; dawanie do zrozumienia, że ma się jakąś tajemnicę; ucieczki z domu; próby samobójcze, itp.”11
Strategia i osobowość sprawcy przemocy w rodzinie
Jak twierdzą psychologowie osoby stosujące przemoc robią to, aby odreagować własne kompleksy i niepowodzenia w życiu. Poprzez poniżanie innych, dowartościowują siebie. Kiedy tracą kontrolę, przychodzi czas gdy muszą rozładować negatywne emocje. Robią stosując różne formy przemocy. Często odbywa się to po upojeniu alkoholowym. 12
Aby scharakteryzować osoby, które stosują przemoc domową zostało przeprowadzonych wiele badań. Jedne z nich Holtzwortha-Munroe’a i Stuarta wyróżniły trzy typy mężczyzn, którzy stosują przemoc w rodzinie.
Do pierwszego typu należą ci sprawcy, którzy stosują wyłącznie przemoc domową i nie występują u nich objawy poważnych zaburzeń psychicznych. Są to osoby, które były świadkami przemocy w rodzinie, z której pochodzą. Charakteryzują się słabymi umiejętnościami społecznymi, są w dużym stopniu uzależnieni od partnera oraz występuj u nich niski poziom impulsywności.
Drugi typ to sprawcy, którzy stosują przemoc tylko w rodzinie i występują u nich zaburzenia osobowości typu borderline, objawy dysforyczne, czują się odrzuceni przez rodziców lub też byli krzywdzeni przez nich w dzieciństwie. Osoby takie są w dużym stopniu uzależnieni od partnera, mają trudności w komunikacji, nacechowani są wrogością wobec kobiet, byli karani sądownie. Ponadto stosują przemoc wobec partnerki, nie mając z tego powodu wyrzutów sumienia.
Sprawcy trzeciego typu wykazują przemoc nie tylko wobec rodziny ale i innych osób. Zostały u nich rozpoznane antysocjalne zaburzenia osobowości, wysoki poziom agresywności i impulsywności, problemy z nadużywaniem alkoholu. Są to osoby z przeszłością kryminalną, którzy traktują przemoc jako odpowiednią reakcje na rzekome prowokacyjne zachowania. 13
Ważna jest również strategia jaką stosują sprawcy przemocy. Typowymi metodami ubezwłasnowolniania i zniewalania stosowanymi przez nich są:
Utrzymywanie ofiary w stanie ciągłego przerażenia i bezradności – jest to klasyczna metoda stosowana przez sprawce, polega na wywoływaniu u ofiary częstego i systematycznego poczucia lęku i bezradności. Nie musi ciągle stosować przemocy. Wystarczy, że jego zachowanie będzie wzbudzać realną możliwość jej użycia. Ciągła niepewność wywołuje u ofiary napięcie, wzmożoną czujność i poczucie zagrożenia.
Wszechobecna kontrola – sprawca przejmuje kontrolę nad życiem ofiary. Robi to stopniowo, na początku wymaga drobnych ustępstw, z czasem żąda całkowitego podporządkowania. Za brak posłuszeństwa wymierza kary.
Stosowanie gróźb, zastraszanie – sprawca stosuje szantaż, grozi śmiercią bliskich osób ofiary.
Manipulowanie dziećmi, grożenie odebraniem dzieci – sprawca potrafi wykorzystać uczucia kobiety do dzieci. Wykorzystuje więc dzieci aby zmusić ofiarę do posłuszeństwa.
Wywoływanie w ofierze poczucia winy - zawsze twierdzi, że to ofiara jest sama sobie winna, gdyż wykazuje się nieposłuszeństwem.
Powoływanie się na zazdrość – sprawca bardzo często swoje zachowanie tłumaczy miłością i zazdrością o ofiarę.
Występowanie okresów czułości – po fazie agresji, występuje często okres, w którym sprawca zdaje sobie sprawę, że musi okazać ofierze pozytywne uczucia, aby zatrzymać ją przy sobie.
Nagradzanie uległości – sprawca stosuje metodę „kija i marchewki” – za posłuszeństwo wynagradza a za jego brak karze.
Izolowanie ofiary od źródeł pomocy materialnej oraz od wsparcia emocjonalnego – ogranicza jej kontakty z innymi osobami, zabrania nauki czy pracy, robi to aby całkowicie uzależnić od siebie ofiarę.
Zaprzeczanie stosowaniu przemocy lub jej bagatelizowanie – sprawca robi wszystko aby utaić przemoc. Ofiarę utwierdza w przekonaniu, że nikt jej nie pomoże i nie uwierzy w to co mówi.
Zarzucanie ofierze choroby psychicznej – sprawca w celu odsunięcia od siebie podejrzeń wmawia osobom, które chcą jej pomóc, że jest ona chora psychicznie. W ten sposób pogłębia także przekonanie ofiary o bezradności.14
Stosowanie przemocy przynosi sprawcy wymierne korzyści. Najważniejszą z nich wydaje się to, że w stosunkowo krótkim czasie jest on w stanie osiągnąć wszystko czego chce, nawet jeśli rodzina ma odmienne zdanie. Przemoc i agresja są metodą rozwiązywania konfliktów, wyznaczają pozycję w rodzinie, dają szansę na szybkie wyegzekwowanie od innych tego, czego się od nich oczekuje.
Większość sprawców przemocy posiada autorytarne poglądy. Są przekonani o słuszności swoich działań, nie znoszą sprzeciwu, a każda sytuacja, w której partnerka będzie miała odmienne zdanie, jest interpretowana przez nich jako niesubordynacja i złamanie „ładu i porządku”. „Porządek w rodzinie” jest przez osoby stosujące przemoc również specyficznie pojmowany. Oznacza bezwzględną akceptację i realizację zasad ustalonych przez sprawcę przemocy i narzuconych pozostałym członkom rodziny.
Sprawcy przemocy są przekonani, że przemoc jest najlepszą metodą uzyskania i utrzymania szacunku innych osób – w tym członków rodziny. Tymczasem, jeśli przyjrzymy się dobrze relacjom w takiej rodzinie, to szybko okaże się, że to, co osoby stosujące przemoc nazywają szacunkiem jest strachem, lękiem i obawami.
Analiza indywidualnego przypadku osoby stosującej przemoc w rodzinie
Dane o osobie badanej
Osobą badaną jest Emilia, wdowa, ma 56 lat. Mieszka ona na wsi w domu jednorodzinnym. Razem z kobietą mieszkają córka Halina, zięć Lesław oraz wnuki: Kamil i Adrian. Rodzice badanej nie żyją, ojciec zmarł kiedy miała 20 lat, matka natomiast 15 lat temu. Mąż Pani Emilii zmarł 20 lat temu. Pani Emilia jest z zawodu szwaczką. W swoim zawodzie pracowała 3 miesiące. Większość czasu zabierała jej praca na roli oraz zajmowanie się gospodarstwem domowym. Kobieta pasjonuje się kwiatami. Posiada je dosłownie w całym domu.
Pani Emilia nie chętnie udzieliła wywiadu, dodatkowo informacje uzyskałam od córki badanej. Udostępniła mi ona do wglądu opinię sądowo-psychiatryczną. Została ona sporządzona w wyniku wniosku sądowego córki o leczenie psychiatryczne dla Pani Emilii.
Charakterystyka badanego przypadku – na podstawie sporządzonego wywiadu, własnej obserwacji oraz udostępnionej do wglądu opinii sądowo - psychiatrycznej
Pani Emilia w swoim dzieciństwie przeżyła, jak mówi wiele złego. Najgorzej wspomina śmierć swojego ojca, który został wywieziony do niewoli i tam właśnie zmarł. Po tym wydarzeniu musiała ciężko pracować, pomagać mamie. Często brakowało jedzenia, musiała zajmować się gospodarstwem. Jej mocną stroną jak twierdzi, jest pracowitość. Podczas gdy Pani Emilia pracowała jej siostra się uczyła. Ma za złe matce, że to właśnie ją obciążyła obowiązkami. Przez ciężką pracę nie miała czasu na dokształcanie się. Mimo to skończyła szkołę zawodową w Skopaniu, uczyła się tam na szwaczkę. W swoim zawodzie pracowała 3 miesiące. Jak mówi, nie potrafiła się w tym odnaleźć. W jej rodzinie nie miała miejsce przemoc. Oberwała „kiedy nie piła mleka” – mówi ze śmiechem. Wychowywano ją zawsze w posłuszeństwie.
Badana, zapytana o samopoczucie twierdzi, że ma częste zawroty głowy, bóle serca, słabo widzi i od jakiegoś czasu puchną jej nogi. Z opinii sądowo – psychiatrycznej wynika, że Pani Emilia od kilkunastu lat nie zgłosiła się do lekarza, mimo próśb rodziny. Cierpi ona na przewlekłą niewydolność serca, nie chodzi jednak na kontrolę – „leczy się” zażywając krople na sercowe. Badana kobieta niedowidzi, kilka naście lat temu miała przeprowadzoną operację w wyniku odwarstwienia siatkówki. W swoim życiu doznała wypadku, kiedy to spadła z drabiny co skutkowało potłuczonymi plecami.
Kobieta doznała w swoim życiu wiele smutku, śmierć wielu bliskich osób oraz przemoc ze strony męża. Twierdzi, że nie ma sensu aby żyć. Mimo to mówi z dumą o swoim osiągnięciu jakim jest wybudowanie własnego domu. Wraz z mężem pomagała przy budowie.
Pani Emilia jak dotąd nie miała konfliktów z prawem. Zapytana o przemoc przez chwilę milczała. Zadane drugi raz pytanie „Co sądzi Pani o osobach, które stosują przemoc?” skutkowała odpowiedzią: „nie wiem”. Niechętnie odpowiadała na pytania związane z przemocą. Według badanej przemoc oznacza agresję, bicie. Przyznała, że doznawała przemocy ze strony męża. Jednak zapytana o to, czy sama stosuje przemoc, po dłuższym zastanowieniu odpowiedziała, że tak jeśli się dzieciom należy. Twierdzi, że wszystko odnosi się do wnuka, który ją prowokuje swoim zachowaniem. Wraca późno do domu i nie daje badanej spać. Według Pani Emilii przemoc jaką stosuje wobec dzieci jest rzeczą normalną. Na pytanie czy chciałaby naprawić to co się dzieje, odpowiedziała, że „nie, wszystko jest w porządku”
Badana kobieta wspomniała, że trafiła do Szpitala Psychiatrycznego w Jarosławiu. Jak twierdzi, wszystko to za sprawą wnuka. Pani Emilia została przyjęta do szpitala decyzją sądu na podstawie między innymi zeznań rodziny oraz opinii sadowo - psychiatrycznej, do wniosku przychylił się GOPS.
Z opinii sądowo – psychiatrycznej wynika, że Pani Emilia stosuje przemoc wobec rodziny. Wyzywa, przeklina, awanturuje się. W jej obecności dzieci nie mogą normalnie rozmawiać, gdyż wpada w furię, rzuca różnymi przedmiotami. Wykazuje również niekonwencjonalne zachowania seksualne. Ponadto mówi o własnym samobójstwie.
Wnioski i zalecenia dla osoby badanej
Analizując indywidualny przypadek Pani Emilii wnioskuje, że kobieta odbiera rzeczywistość przez pryzmat doznań psychotycznych, żyje w świecie doznań przeszłości. Nie ma poczucia choroby, nie czuje, że robi coś złego. Czuje się nie rozumiana przez otoczenie. Przemoc jaką stosuje wobec domowników jest wynikiem doznań z przeszłości. Kiedy to przeżyła tragiczną śmierć syna, w wyniku pożaru. W niedalekim okresie czasu zmarła także córka, która cierpiała na chorobę nowotworową, badana była świadkiem jej cierpień z powodu ciężkiej choroby. Do zjawiska przyczyniły się również doświadczenia związane z doznawaniem przemocy fizycznej i psychicznej ze strony męża.
W przypadku Pani Emilii stwierdzono, że cierpi ona na zaburzenia urojeniowe. W związku z tym podjęto decyzję o poddaniu jej leczeniu psychiatrycznemu w szpitalu. Według biegłego sadowego spełnia warunki art. 29 Ustawy o Ochronie Zdrowia Psychicznego. Leczenie trwało 2 tygodnie. Po tym czasie Pani Emilia nie zastosowała się do zaleceń lekarzy.
Zaleca się aby Pani Emilia została pod opieką poradni psychologicznej. Konieczna jest także pomoc ze strony psychiatry. Powinna uczęszczać na terapię. Bardzo ważne jest aby uświadomiła sobie, że jest chora i powinna jak najszybciej zacząć współpracować z lekarzami. W związku ze złym stanem zdrowia fizycznego. Konieczna jest wizyta u lekarza okulisty, kardiologa.
Ważne jest także aby domownicy zgłosili się do psychologa, po tak traumatycznych przeżyciach.
Prognoza
Prognoza pozytywna.
Stwierdzam, że jeżeli Pani Emilia podejmie współpracę z poradnią psychologiczną, zacznie uczęszczać na grupę terapeutyczną, grupę wparcia oraz będzie się stosować do zaleceń psychiatry, jej stan może ulec poprawie. Bardzo ważne jest wsparcie i zrozumienie ze strony domowników, rodziny.
Prognoza negatywna.
W przypadku braku współpracy z osoba badaną, jej stan może ulec pogorszeniu. Jak wiadomo kobieta miała myśli samobójcze co w dalszym czasie może skutkować autoagresją. Ucierpieć mogą także na tym inni. Kobieta w każdym momencie, w przypadku choroby urojeniowej może podjąć niekonwencjonalne działania, które zagrażają życiu jej oraz innych. Zły stan fizyczny, również może przyczynić się do pogorszenia stanu zdrowia, kalectwa, a nawet śmierci.
Bibliografia
D.Wysocka, Piekło przemocy, Kurier Szczeciński, nr 5,1999 rok
J. Strelau, Psychologia t. III, Wyd. GWP, Gdańsk 2000
I. Wałuszko, „Istota przemocy w rodzinie” w Patologie naszych czasów, pod red. Drążek A., Drążek
D.Wysocka, Piekło przemocy, Kurier Szczeciński, nr 5,1999 rok
W. Badura-Madej, A. Dobrzyńska-Mesterhazy, Przemoc w rodzinie. Interwencja kryzysowa i psychoterapia, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000
Z. Lew-Starowicz „Przemoc seksualna” W-wa 1992r.
J. Różyńska, Niezbędnik pracownika socjalnego. Przemoc wobec kobiet w rodzinie, Wyd. Europejskiego Funduszu Społecznego, Warszawa 2007, s. 29-32
I. Pospiszyl „Razem przeciw przemocy” W-wa 1999r.
Inne źródła:
http://www.niebieskalinia.pl/index.php?assign=przemoc
Załączniki
Załącznik nr 1. Wywiad z osobą badaną
Wywiad z osobą badaną
Jak Pani ma na imię?
Odp: Emilia
Ile Pani ma lat?
Odp: 56
Mieszka Pani na wsi czy w mieście?
Odp: na wsi
Z kim Pani mieszka w domu?
Odp: z córką Haliną, zięciem i wnukami Kamilem i Adrianem
Jakie ma Pani wykształcenie?
Odp: skończyłam szkołę zawodową w Skopaniu, uczyłam się na szwaczkę
Czy Pani pracuje/pracowała? Jeśli tak to w jakim charakterze?
Odp: pracowałam 3 miesiące w Skopaniu, a tak to całe życie na roli i przy budowie domu. Tylko to potrafiłam
Czym się Pani interesuje?
Odp: lubię dbać o moje kwiatki i zwierzęta, mam świnkę i kury
Czy ma Pani rodzinę?
Odp: tak, ale wie Pani z tym jest ciężko, ciężko mi o tym mówić. Niedawno zmarła mi córka i syn. A mąż w 1990 roku, dostał wylew krwi. Córka miała raka a syn zginą w pożarze.
Z czym kojarzy się Pani dom w którym Pani mieszkała?
Odp: ja w domu ciężko pracowałam, jak tata zmarł, byłam jeszcze młoda. Musiałam pomagać mamie przy krowach.
Jakie posiada Pani wspomnienia z dzieciństwa?
Odp: wydarzyło się wiele złego, mój tata zmarł i musiałam pomagać mamie a nawet nie mieliśmy czego jeść. A moja siostra się uczyła, chodziła do szkoły a ja ciężko pracowałam
Jakie błędy według Pani popełniają rodzice przy wychowywaniu dzieci?
Odp: ja nie wiem, mnie zawsze uczyli, żeby się słuchać
Jak często zdarzyło się, że oberwała Pani w dzieciństwie?
Odp: nie, tylko jak mleka nie piłam (śmieje się)
Jak opisałaby Pani w kilku zdaniach swoje samopoczucie?
Odp: oj jest źle, źle się czuje. Wczoraj bolało mnie serce, musiałam wyjść z domu bo słabo mi było. Mam zawroty głowy, nogi mi puchną. I wie Pani nie widzę, ledwo co.
Czy cierpi Pani na jakieś choroby, schorzenia. Jeśli tak, to jakie?
Odp: miałam operacje na oko, odkleiła mi się siatkówka, 4 h trwała operacja. N a to biorę krople. Córka mi od pani doktor przynosi. I serce mnie często boli, krople na serce muszę brać
Czy miała Pani kiedykolwiek w życiu wypadek i czym on skutkował?
Odp: miałam, na drabinie. Tutaj w szopie wyszłam na drabinę i spadłam z niej. Miałam kręgosłup potłuczony
Jakie incydenty, wydarzenia, które miały miejsce w Pani środowisku utkwiły Pani w pamięci?
Odp: no za córką tęsknie, ona mnie tylko kochała, i za synem. Córka długo chorowała. Same dzieci zostawiła i zięcia. Ja ją kochałam, gotowała mi
Jaki jest główny cel w Pani życiu?
Odp: nie mam
Czym chciała by się Pani pochwalić, coś co Pani osiągnęła w życiu i jest z tego dumna?
Odp: wybudowałam ten dom własnymi nogami, mieszałam cegłę nogami, nie było pieniędzy ale z mężem nie chcieliśmy mieszkać w bloku
Proszę wymienić swoje mocne strony?
Odp: ja jestem pracowita, miałam operacje na siatkówkę ale robię, chociaż mi nie wolno dźwigać
Co sądzi Pani o osobach, które stosują przemoc?
Odp: ja nie wiem
Co według Pani oznacza przemoc?
Odp: no to jest bicie na przykład
Czy w Pani najbliższym otoczeniu miała miejsce przemoc?
Odp: tak, mąż mnie bił, awanturował się ale ja go kochałam. Co miałam zrobić.
Czy miała Pani konflikt z prawem?
Odp: nie
A czy Pani stosuje przemoc?
Odp: jak się dzieciom należy, nie słuchają mnie nie raz to co mam zrobić. Najgorszy jest Adrian on po ojcu tak ma, że jest nie grzeczny
W jaki sposób Adrian Pani dokucza?
Odp: przychodzi późno do domu a ja chcę spać, schorowana jestem, widzi Pani, że śpię w kuchni przez niego to wszystko. On razem z córką mnie do szpitala wsadzili
Jak to się stało, że trafiła Pani do szpitala?
Odp: przyjechała po mnie karetka i do sądu musiałam chodzić, tyle zrobiłam dla nich a oni chcieli mnie z domu wyrzucić
Czy nie chciałaby Pani jakoś naprawić tego co się stało?
Odp: ja nic nie robię, nie wszystko jest w porządku
1 J. Strelau, Psychologia t. III, Wyd. GWP, Gdańsk 2000, s. 755
2 http://www.niebieskalinia.pl/index.php?assign=przemoc
3 Wałuszko I., „Istota przemocy w rodzinie” w Patologie naszych czasów, pod red. Drążek A., Drążek E., s. 21-25
4 Z. Lew-Starowicz „Przemoc seksualna” W-wa 1992r.
5 Tamże
6 Tamże, s.52
7 Z. Lew-Starowicz „Przemoc seksualna” W-wa 1992r.
8 I. Pospiszyl „Razem przeciw przemocy” W-wa 1999r., s.40
9 Tamże, s.42
10 Tamże, s.43
11 Tamże, s.44
12 D.Wysocka, Piekło przemocy, Kurier Szczeciński, nr 5,1999 rok, s.23
13 W. Badura-Madej, A. Dobrzyńska-Mesterhazy, Przemoc w rodzinie. Interwencja kryzysowa i psychoterapia, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000, s. 103-104
14 J. Różyńska, Niezbędnik pracownika socjalnego. Przemoc wobec kobiet w rodzinie, Wyd. Europejskiego Funduszu Społecznego, Warszawa 2007, s. 29-32