Zakres przedmiotowy

1.Instytucje społeczne

Pojecie instytucji społecznej odnosi się do osób lub grup osób, które wyłaniają się ze zbiorowości i są wyposażone w odpowiednie atrybuty, które pozwalają na zaspakajanie potrzeb tej zbiorowości. Stanowi realizację takich wartości, jak wolność i podmiotowość człowieka; realizowana jest poprzez taką organizację życia społecznego, by jednostki i grupy

miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących już instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji, w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizowania interesów. Instytucja społeczna daje społeczeństwu zaspokajanie potrzeb, reguluje jego działanie, zapewnia ciągłość życia zbiorowego i integruje ludzi poprzez podtrzymywanie między nimi więzi społecznej, która stanowi elementarny warunek życia zbiorowego.

Istnieje następujący podział instytucji wg różnych kryteriów:

a) instytucje formalne – utworzone prawnie i ich działalność jest uregulowana przepisami. Do takich instytucji możemy zaliczyć np. szkołę lub sąd.

b) instytucje nieformalne – powstają spontanicznie, kiedy zachodzi odpowiednia okoliczność. Do takich instytucji można zaliczyć np. Uniwersytety Latające, zakładane przez opozycję w czasach PRL-u.

Kolejny podział instytucji odnosi się do ich merytorycznych funkcji:

a) polityczne – wiążą się ze zdobywaniem, wykonywaniem i utrzymywaniem władzy

b) religijne – organizujące stosunek człowieka do sił transcendentalnych

c) ekonomiczne – zajmują się produkcją i podziałem dóbr, usługami, obiegiem pieniądza

d) wychowawcze i kulturalne – przekazywanie dziedzictwa kulturowego

e) socjalne – opiekuńczo wspomagające

2.Zbiorowości

Zbiorowość- zespół ludzi zamieszkujących na danym obszarze, wsród których wytworzyły się bardziej lub mniej trwałe więzi społeczne. Szczególnym rodzajem zbiorowości jest grupa społeczna.

3.Procesy społeczne

Proces społeczny – to serie zjawisk wzajemnych oddziaływań ludzi na siebie lub serie zjawisk zachodzących w organizacji i strukturze grup, zmieniające stosunki między ludźmi lub stosunki między elementami składowymi zbiorowości.

Ze względu na układ, w którym przebiegają można podzielić na:

-Procesy intrapersonalne – zachodzące w osobowości człowieka np. samokształcenie.

-Procesy interpersonalne – zachodzące między dwiema jednostkami np. przyjaźń.

-Procesy zachodzące między dwiema lub wieloma grupami społecznymi np. współpraca, konkurencja.

-Procesy zachodzące między jednostką i grupą społeczną np. podporządkowanie, sprzeciw.

-Procesy zmieniające organizację struktury grup.

Procesy społeczne można podzielić na:

Kierunkowe – każda faza procesu jest inna.

Cykliczne – stan systemu po pewnym czasie powraca do punktu wyjścia.

4.Stosunki społeczne

Stosunek społeczny – normatywnie określona relacja i oczekiwany schemat interakcji pomiędzy co najmniej dwiema osobami, wynikająca z posiadanych przez nich ról i pozycji społecznych, podlegająca kontroli społecznej.

Układ ten składa się również z łącznika pomiędzy tymi osobami, który jest przedmiotem materialnym lub symbolicznym, oraz sytuacji, w której powinności i obowiązki partnerów się rozgrywają. W stosunku tym zachowania jednej strony wywołują reakcję drugiej strony. Przykładami stosunku społecznego może być np. rodzicielstwo, małżeństwo.

5.Zjawiska kulturowe

6. Ruchy społeczne

Ruch społeczny to forma zbiorowego, spontanicznego działania pewnych kategorii społecznych lub zbiorowości zmierzającego do określonego celu i często do wywołania zmiany społecznej.

Podejmowane przez członków ruchów społecznych akcje mają zazwyczaj charakter spektakularny, aby wywołać duże wrażenie zarówno na społeczeństwie, jak i na aparacie władzy, który kontroluje to społeczeństwo.

Według Jana Szczepańskiego występują trzy typy ruchów społecznych:

ruchy ekspresywne

ruchy reformatorskie

ruchy rewolucyjne – np. ruchy narodowowyzwoleńcze.

Ruchy społeczne nie tworzą skomplikowanych struktur organizacyjnych, jednakże w sytuacji, gdy mają możliwość wpływu na władzę i mogą nie tylko postulatywnie głosić potrzebę zmiany, lecz także zmianę tę wprowadzać, wówczas następuje ich instytucjonalizacja, przy czym same przekształcają się w rozbudowane organizacje, np. partie polityczne. Znaczna część ruchów społecznych jednak rozpada się.

7.Świadomość społeczna

Świadomość społeczna- całokształt życia duchowego człowieka. Na świadomość społeczną składają się określone sposoby myślenia, poglądy, opinie i postawy, a także ich zobiektywizowane wytwory: ideologia, prawo, nauka, sztuka itp., odzwierciedlające rozwój i warunki bytowe jednostek, grup, klas i zbiorowości społecznych.