Krótka
historia książki w Polsce
Pierwsze
książki na ziemiach polskich pojawiły się około 900 - 1000 lat
temu. Składały się one z pergaminowych kartek, umieszczonych
między dwiema deseczkami, związanymi sznurkiem. Stąd pochodzi
powiedzenie "przeczytać od deski do deski". Były to
wyłącznie kroniki, zapisy prawne oraz modlitwy i dzieła religijne,
przepisywane ręcznie.
Pierwszych książek było
bardzo mało w związku z tym były też bardzo drogie. Stanowiły
własność królów, książąt i bogatych duchownych. Z chwilą
powstania w 1364 roku pierwszego polskiego uniwersytetu, Akademii
Krakowskiej zaistniała potrzeba przygotowania większej ilości
książek dla studentów zwanych wówczas żakami. W tym samym roku,
król polski Kazimierz Wielki, nadał prawa pierwszym handlarzom
książek, którzy przepisywali, wypożyczali i sprzedawali studentom
potrzebne do nauki teksty.
Pierwszymi posiadaczami
bibliotek w Polsce były kościoły, klasztory oraz wykształcone i
bogate kobiety z rodów książęcych jak np. królowa Jadwiga, z
którą wiąże się rozwój pierwszego w Polsce księgozbioru
uniwersyteckiego - Biblioteki Jagiellońskiej (która istnieje do
dziś od 1364 r.). W czasach późniejszych, w miarę postępu nauki
czytania, powstawały nowe biblioteki miejskie i księgozbiory
prywatne, gromadzone przez bogatych ludzi.
Około 30
latach, po wydrukowaniu pierwszych stron przez Gutenberga jego
wynalazek przywędrował do Polski. Przywieźli go tu przybysze z
Niemiec - mistrzowie drukarscy, którzy najchętniej osiedlali się w
Krakowie, dawnej stolicy Polski. Upowszechnienie w Europie papieru i
druku, znacznie ułatwiło produkcję książek i obniżyło jej
koszty.
Początkowo książki drukowane były w
języku łacińskim. Pierwszą drukowaną książką w Polsce był
łaciński kalendarz astronomiczny na 1474 rok, a pierwszą drukowaną
książką w języku polskim był modlitewnik "Raj Duszy"
Biernata z Lublina wydrukowany w Krakowie w 1513 roku.
Najstarsze
druki zwane inkunabułami miały wygląd pisma ręcznego, a wszelkie
ozdoby, takie jak ilustracje, nagłówki rozdziałów i ich pierwsze
litery, malowano ręcznie. Dopiero w XVI wieku, kiedy w Polsce
nastąpił wielki rozwój kultury, literatury i sztuki, zwany
odrodzeniem wzrosła produkcja książek. Od tej chwili zaczęły
pojawiać się pierwsze dzieła w języku polskim takie jak: utwory
Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja i Andrzeja Frycza Modrzewskiego -
najsłynniejszych polskich pisarzy tamtych czasów.
Na
rozwój drukarstwa w Polsce miał także wpływ rozwój nauki i
odkryć geograficznych. Zaczęły pojawiać się nowe wydawnictwa
typu atlasy geograficzne, albumy z rycinami zwierząt i roślin. Z
biegiem czasu w XVIII wieku wynaleziono nowy system ilustrowania
książek za pomocą nowych farb drukarskich i nowego papieru. Farbę
drukarską za pomocą specjalnej techniki nakładano na płytę
kamienną i odbijano na papier. Taka odbitka nosi nazwę
litografii.
Prawdziwej rewolucji w rozwoju książki
dokonano w XIX wieku. Wynaleziono maszynę do odlewania czcionek,
oraz maszynę pozwalającą na szybki druk, a grafikę zastąpiono
fotografią. W tym samym czasie powstały pierwsze czasopisma i
pierwsze książki dla dzieci. Coraz bardziej rozszerzała się
działalność firm księgarskich.
Dynamiczny rozwój
drukarni przerwała druga wojna światowa, która wybuchła w 1939
roku. Uległy zniszczeniu drukarnie, zlikwidowano firmy księgarskie,
a okupujący tereny Polski Niemcy celowo niszczyli wiele polskich
księgozbiorów. Likwidowano także tajne drukarnie, jakie powstawały
podczas wojny.
Po wojnie, w związku z likwidacją
analfabetyzmu i zapewnieniem wszystkim Polakom możliwości
kształcenia się, przystąpiono do odbudowy drukarń. Bardzo szybko
zaczęła się rozwijać także literatura dziecięca i młodzieżowa.
Z czasem zaczęto organizować imprezy, spotkania z autorami
najpopularniejszych książek. Dziś każde dziecko, może wybrać
takie książki, jakie odpowiadają jego zainteresowaniom.
Obecnie
drukarstwo zrewolucjonizowały komputery. Tekst z tytułami,
nagłówkami itp. jest układany na stronie, następnie dodaje się
do niego ilustracje, wykresy itd. (wszystko to jest widoczne na
ekranie komputera), a gdy praca jest zakończona, przenosi się na
błonę filmową, którą wykorzystuje się do produkcji płyt
drukarskich.
|