Analiza dzieła literackiego Wymień, z jakich elementów zbudowany jest utwór literacki? Opisz szczegółowo dwie wybrane kategorie.

Elementy

Narracja

Świat przedstawiony

Postać literacka

Czas powieściowy

Tropy i figury retoryczne

Styl

Kompozycja

Postać literacka

• postać literacka broni się i współczesna literatura nie rezygnuje z postaci, nie bawi się estetycznie, ale powołuje do istnienia konkretnych bohaterów

• koresponduje to z popularnością książek, gdzie doświadczenie osobiste przejawia się w tekście [można odwołać się do paktu autobiograficznego, gdzie autor ma wolną wolę, by przedstawić czytelnikowi najważniejsze wydarzenia]

• postać ma coś ważnego do powiedzenia, np. bajki Andersena Ezopa, La Fontaine’a , Krasickiego (morał)

• ważny jest nie tylko kontekst estetyczny, ale też to co przynosi postać

• literatura korzysta z zabiegu reifikacji (urzeczowiania czł) by jeszcze bardziej rozwijać pewne koncepcje; wtedy relacja człowieka do rzeczy (np. w prosie Jerzego Pilcha – przedmioty nadają sens)

• Literatura bazowała na przemienianiu człowieka w przedmiot (bajki, baśnie – u Charlesa Pero książę zamienia się w żabę, Świtezianka  mężczyzna zamieniony w drzewo )

• Zwierzęta też podlegają personifikacji i antropomorfizacji (np. Folwark zwierzęcy)

• Literatura może współkształtować tożsamość grupową  kanon literatury narodowej – w szkołach poprzez czytanie odpowiednich tekstów kształtuje się grupy; literatura narodowa jako instytucja

Narracja

Dwa sposoby rozumienia narracji

1. Narracja postrzegana jako struktura określonego typu tekstów/wypowiedzi, które są opowieściami o zdarzeniach uszeregowanych w pewnym porządku czasowym

2. Narracyjna koncepcja tożsamości jednostki - Postrzeganie narracji nie przez pryzmat tekstu, ale tożsamości jednostki, której ma być jej konstytutywnym składnikiem

Narracja staje się strukturą ludzkiego poznania czy rozumienia; jej podstawową funkcją nie jest tworzenie narracji kulturowych, lecz ujmowanie naszego życia, procesów i zdarzeń w świecie w struktury sensu. Narracja literacka stanowi część składową obiegu kultury.

Najkrótsza definicja narracji – czasowa sekwencja zdarzeń, rozumiana jako struktura znacząca, w której przebiega proces rozumienia.  sama w sobie jest wytworem określonej kultury – kultury pisma i druku.

Mamy narracje charakterystyczne dla:

• słowa mówionego,

• Pisma

• Słowa w przestrzeni elektronicznej

W każdej narracji istnieje pewnego rodzaju linia fabularna – sytuacja końcowa wynika z tego, co było na początku.

W narracji oralnej nie przywiązuje się większej wagi do ścisłego paralelizmu między sekwencjami narracji i sekwencjami odniesień poza narracyjnych.

Jeśli narrację będziemy rozumieli jako strukturę ludzkiego poznania, której istotną funkcją będzie „ujmowanie naszego własnego życia oraz rozwijających się w czasie posoce sów i zdarzeń zachodzących w świecie w całościowe struktury sensu” i jeśli tego rodzaju rozumienie będzie prowadziło do „określenia tożsamości jednostki jako tożsamości narracyjnej” to, żeby zrozumieć specyfikę tej narracji konieczne będzie uwzględnienie przemian gatunkowych.

Tożsamość narracyjna nie jest możliwa bez samoświadomego podmiotu JA i podziału na wewnętrzne i zewnętrzne (ja i świat; ja i inni ludzie), bez ujmowania świata w czasowym porządku następujących po sobie zdarzeniach.

FILOZOFIA ĆWICZENIA Scharakteryzuj postać i myśl Sokratesa, jako filozofa, krytyka społecznego i obywatela

SOKRATES (469 - 399 r.p.n.e)

• Urodzony w Atenach, spędził tam całe życie

• Nie interesował się polityką, ale był gotowy do służby

• Główne zajęcie – działalność nauczycielska (nie pobierał opłat za nauczanie)

• Cal nauk – rozwinięcie poprzez nauczanie rozumu, który człowiekowi jest niezbędny do osiągnięcia CNOTY i w efekcie prowadzenia szczęśliwego życia. Zajmował się głównie człowiekiem, sprawami etycznymi i logiką

• Jako nauczyciel przez jednych był wielbiony, przez drugich znienawidzony

• Ateńczycy uważali go za dziwaka, który zamiast zająć się swoimi sprawami, zajmował się działalnością altruistyczną. Poza tym widziano w nim zagrożenie dla obywateli i kraju, ponieważ prowadząc analizę ludzkich zachowań, starał się walczyć z niesprawiedliwością i głupotą osób u władzy, przez co stał się postacią niewygodną w Atenach – obnażył nieodpowiednie zachowania

• W wielu 70 lat został oskarżony o demoralizowanie młodzieży i nauczanie o bogach nieuznawanych przez państwo

• Nie pozostawił po sobie żadnych pism, cała wiedza o nim pochodzi z dzieł uczniów lub poetów np. u Ksenofonta, najwięcej informacji o nim jest dialogach Platona (jednak miał o n tendencję do koloryzowania postaci Sokratesa, który był jego mistrzem, dla kontrastu – Arystofanes wyśmiewał S, przedstawiając go jako aroganckiego oszusta, nieracjonalnego w swoich przekonaniach)

Poglądy etyczne – INTELEKTUALIZM ETYCZNY

Cnota - arete - jest dobrem bezwzględnym, największym, tylko ona może dać prawdziwe szczęście

• Cnotliwy człowiek jest sprawiedliwy, odważny i panuje nad sobą przy pomocy siły swego rozumu.

• O cnotę będącą dobrem najwyższym wciąż trzeba zabiegać, niezależnie od trudów z tym związanych, nawet za cenę niebezpieczeństw i śmierci.

• Tylko to, co dobre, jest naprawdę pożyteczne i aby działać z pożytkiem dla siebie oraz innych wystarczy wiedzieć, co jest dobre.

Cnota jest wiedzą:

• Aby postępować dobrze wystarczy wiedzieć czym jest dobro.

• Wszelkie zło w ludzkim postępowaniu wynika z niewiedzy.

• Ponieważ cnota jest wiedzą, można się jej nauczyć - jest to wiedza etyczna – o sprawiedliwości, odwadze, opiera się na praktycznym rozsądku.

• Cnota jest jedna.

Metody Sokratesa

1) Metoda maieutyczna – tzw. położnicza, akuszerki

Teza: każdy człowiek ma w sobie wiedzę prawdziwą. Aby zrobić z niej użytek, trzeba ją potrafić z siebie wydobyć i Sokrates pomagał uczniom „zrodzić” wiedzę.

Stawiał swoim uczniowi proste pytania, a gdy ten starał się na nie odpowiedzieć, z każdą kolejną odpowiedzią zbliżał się do poznania swojej wiedzy. Sokrates uważał, że każdy posiada intuicyjną wiedzę o zjawisku dobra. Nikt nie przygotowywał się wcześniej do rozmowy z nim, ponieważ pytania było tak skonstruowane, by każdy kierując się swoim rozsądkiem i wyczuciem tego co dobre, a co złe, mógł zostać przez niego „oświecony”.

2) Metoda elenktyczną, czyli metoda zbijania.

Polegała ona na doprowadzaniu twierdzenia przeciwnika do absurdu. Przejawiała się w niej sławna sokratejska ironia. Na początku dyskusji ironicznie przyjmował on to, co głosił jego przedmówca, aby ostatecznie pośrednio dać mu do zrozumienia, że to, co proponuje, nie ma żadnego sensu. Tak długo zadawał pytania pozornie potwierdzające tezę przeciwnika, że ten w końcu dochodził do twierdzenia sprzecznego z tym, które sam głosił na początku. W ten sposób Sokrates wykazywał, iż rozmówca się myli oraz, że tak naprawdę nic nie wie.

Obrona Sokratesa

• Relacje o niej napisał Platon w „Obronie Sokratesa”.

• W wieku lat 70 Sokrates został oskarżony przez poetę Melotosa i fabrykanta Anytosa o demoralizowanie młodzieży i nauczanie o innych bogach niż uznawane przez państwo.

• Bronił sam siebie, bez względu na konsekwencje wyprowadzić z błędu zgromadzonych na rozprawie.

• Swoją otwartą i niepokorną mową w pełni świadomie zraził do siebie tych, u których prawdopodobnie mógł drogą wzbudzenia litości wyprosić dla siebie łaskę

• Do końca nie przyznawał się do zarzucanej mu czynów, został konsekwentny i niewzruszony.

• Gdy zapadł wyrok śmierci, przyjaciele proponowali mu zorganizowanie ucieczki, nie dał się przekonać i spokojnie wypił truciznę – cykutę.

Sokrates a sofiści

• Sokrates zawsze powtarzał, że ma świadomość swojej niewiedzy.

• Słynne jego zdanie: "wiem, że nic nie wiem" wywarło duży wpływ na późniejszą filozofię.

• Z drugiej jednak strony sam fakt, iż wiedział, że nic nie wie, traktował już jako pewnego rodzaju wiedzę, ponieważ potrafił rozpoznać wiedzę.

• Sokrates, zrywając tym samym z relatywizmem sofistów, uważał, że można znaleźć prawdę powszechną i obowiązujące wszystkich zasady. Do zdobycia takiej właśnie wiedzy i prawdy dążył.

Sokrates był postacią wyjątkową, zarówno pośród filozofów jak i pozostałych istotnych osób charakterystycznych dla starożytnej Grecji.

• Jego filozofia wpłynęła na powstanie nowych szkół filozoficznych i całkiem nowego wówczas nurty zwanego moralizmem.

• Jako, że pierwszy zajął się on etyką w takim wymiarze uważany być może za jej prekursora.

• Opisywane sokratejskie opanowanie, wytrwałość i konsekwencja stanowiły wzorzec postępowania zarówno dla wielu mu współczesnych jak i osób żyjących w ciągu tysiącleci po nim.

SOKRATES, A PLATON

• Platon by bezpośrednim uczniem Sokratesa. W swych dialogach dokładnie opisywał dokonania mistrza, szczególnie znana jest „Obrona Sokratesa”, Sokrates występuje również jako bohater Platońskiej „Uczty”.

• Platon przejął od Sokratesa wiarę w poznanie bezwzględne, na podłożu jego pojęć etycznych stworzył własny system filozoficzny.

Sokrates a Chrystus

• Znani jedynie z przekazów osób trzecich (nauki Sokratesa spisywali uczniowie, dzieje Chrystusa Apostołowie)

• nie zostawili po sobie pism spisanych własnoręcznie

• obaj zostali skazani na śmierć za swoje nauki i pogodzili się ze swoim losem

• Podobna metoda dydaktyki – nauczali ustnie

Filozofia współczesna Główne nurty współczesnej filozofii i ich znaczenie dla filozofii kultury

Główne nurty filozofii  filozofia pozytywistyczna (Comte), filozofia analityczna (Wittgenstein), pragmatyzm, marksizm (Marks), egzystencjalizm (Kierkegaard, Jaspers, Sartre), filozofia życia (Nietzsche, Dilthey, Bergson [intuicjonizm]), psychoanaliza (Freud), filozofia chrześcijańska [tomizm, modernizm, neotomizm, personalizm] (Maritain, Mounier, Chardin) fenomenologia, fenomenologia (Husserl), hermeneutyka (Heidegger, Gadamer), dekonstrukcjonizm [humanizm, antyhumanizm, modernizm, postmodernizm] (Derrida).

EGZYSTENCJALIZM

• terminu ‘egzystencjalizm’ zaczęto powszechnie używać po II wojnie światowej.

• Myśliciele zaliczani do tego nurtu: Jean-Paul SARTRE, Soren KIERGEGAARD, Karl JASPERS (mówił o sobie, ze uprawia filozofię egzystencji) [było ich więcej, ale nie mieliśmy o nich na wykładzie to nie napisałam]

• Biorąc pod uwagę to, iż poszczególni egzystencjaliści wypowiadali się w bardzo różnej formie należałoby raczej mówić o wielu egzystencjalizmach.

• Egzystencjalizm nie byłby żadną filozoficzną szkołą, lecz każdy myśliciel zaliczany do tego nurtu mówi, że CZŁOWIEK JEST EGZYSTENCJĄ.

• EGZYSTENCJA – łac. Existere (być, istnieć, nie stać w jednym miejscu, nie mieć swojego wyznaczonego miejsca w świecie)

• Mówienie o człowieku jako o egzystencji wskazuje na to, że człowiek nie jest zakorzeniony, zadomowiony w bycie. Jest bytem przygodnym, więc sposób istnienia człowieka nie jest wyznaczony przez żadne konieczności, żadna esencja nie określa naszej egzystencji.

• Między obiektywnością świata i subiektywnością ludzkiego JA istnieje rozziew nie do usunięcia, dlatego dla podmiotu ostatecznym punktem odniesienia jest on sam.

• Człowiek jest wolny, czyli sam się stwarza, jest swoim własnym projektem.

• Niektórzy egzystencjaliści oprócz twórczości ściśle filozoficznej sięgali po formy literackie (np. Sartre, Camus) i paraliterackie (Kierkegaard). Poza tym pewne wątki filozofii egzystencji można znaleźć u wielu wybitnych pisarzy jak np. Fiodor Dostojewski, Franz Kafka.

• Filozofię egzystencjalną można określić jako artykulację doświadczenia ludzkiej subiektywności, tzn. faktu, że człowiek jest egzystencją.

• Trzy sposoby wyjaśnienie egzystencjalizmu:

• Współczesna filozofia egzystencjalistyczna zbudowana jest na poczuciu wykorzenienia, oddalenia od obiektywnego porządku świata

• Egzystencjalizm pojawił się we współczesności kiedy nasiliły się procesy depersonalizacyjne i wolność jednostkowa została najbardziej zagrożona

• Egzystencjalizm jest wyrazem indywidualnych przeżyć ludzi, którzy z takich czy innych powodów utracili pewność swej egzystencji, poczucie oparcia w stałych i niezawodnych strukturach bytu. Czyli ogólnie mówiąc przeżyli kryzys egzystencjalny.

• Podsumowując - egzystencjalizm może być próbą zrozumienia sytuacji człowieka w świecie, oświetlenia owej sytuacji lub po prostu apelem egzystencjalnym.

FENOMENOLOGIA HUSSERLA

• Wieloznaczność terminu „fenomenologia”

-pewna nauka, tzn. cały zespół dyscyplin badawczych, oznacza jednakże zarazem pewną metodę i postawę myślową, specyficznie filozoficzną

-fenomenologia transcendentalna (idealizm Husserla/reakcja jego uczniów): tylko świadomość istnieje w sposób absolutny (jako wartość doświadczania rzeczywistości, donacji/dawności fenomenów), pozostałe byty istnieją w relacji do świadomości

• Źródłem jego fenomenologii jest życie, sytuacja człowieka w świecie przełomu XIX i XX wieku (to jest także źródłem każdej innej filozofii)

• Filozofowanie jest dla Husserla „absolutnie osobistą sprawą filozofującego”, próbą rozpoznania rozumności świata, zasad nim rządzących po to, by zgodnie z tymi zasadami ukształtować świat ludzki, polityczne i społeczne istnienie człowieka.

• Próbował on stworzyć wiedzę pewną, niepoddającą się wątpieniu

• Proponuje on nowy/prawdziwy empiryzm  te nauki nie badały wszystkiego, przyjmuje niejasne wyjaśnienie; fenomenologia byłaby nauką filozoficzną (tezy ogólne), stara się poprzez impresję dojść do ogólnych stwierdzeń

• Fenomenologia jawi się tu jako nauka o fenomenach, ich istotach i transcendentalnej świadomości, jako miejscu, w którym konstytuuje się sens rzeczywistości (poprzez instytucjonalność)

• Opis fenomenologiczny (fenomenolog ma opisywać, a nie teoretyzować)

• „Każda wypowiedź, która tylko użycza takim danym wyrazu przez eksplikację jedynie i za pomocą dokładnie dostosowujących się do nich znaczeń stanowi absolutny początek rzetelnych badań fenomenologicznych”. Tu pojawia się problem języka język, który mamy warunkuje jak doświadczamy rzeczywistość? Husserl tego nie zauważa. Język nie jest ani pomocą, ani przeszkodą.

• Techniki badań (te redukcje) zjawisk, których doświadczamy

• Redukcja fenomenologiczna – przekształcamy rzeczywistość/bytu (odejście od naturalnych, a przyjęcie filozoficznego nastawienia) w zjawiska/fenomeny/dane świadomości (transcendentne immanentne; treść świadomości => analiza ich zawartości)

• Redukcja ejdetyczna (by te istotne elementy się pojawiły) eidos = idea; ideująca abstrakcja – w jej wyniku uzyskujemy naocznie zrozumiałe przypadki ogólne, species (gatunki), istoty (wariacja imaginacyjna – mając fenomeny, odejmujemy pewne elementy i patrzymy, czy nadal będą tym samym, czy nie powstaje krajobraz wzorów sensownych)

• Redukcja transcendentalna – od neomatu do noezy =>analiza intencjonalna(naszych nastawień – tylko w pewnym nastawieniu, trzeba mieć przygotowanie, np. inne nastawienie w teatrze, a inne w kościele czy w domu) => poznanie ejdetyczne. Naturalny – fenomen – istoty fenomenów. Fenomeny kształtowane przez świadomość empiryczną.

R. Ingredan – uczeń Husserla, analiza dzieła sztuki

Intencjonalny charakter sztuki: dzieło artystyczne ma charakter intencjonalny, tzn. jest

1. Wytworzone przez akty świadomościowe (autora i odbiorcy), aczkolwiek

2. Transcendentne zewnętrzne (dane) wobec nich i posiadająca swoistą strukturę, a także

3. mające swój fundament bytowy w przedmiotach realnych tzn. w materiale czy tworzywie fizycznym (np. papierze, farbie, ale musi istnieć pewna struktura opowieści)

Ogólna budowa dzieła literackiego

• warstwa tworów językowo-brzmieniowych (szczególne brzmienie słowa)

• warstwa znaczeń wyrazów i sensów wyższych jednostek językowych w szczególności zdania

• warstwa przedmiotów przedstawionych

• warstwa wyglądów

Schematy wyglądów

-dzieło ma charakter schematyczny – w utworze są miejsca dookreślone i niedookreślenia, czyli jest to właściwość strukturalna dzieła (to co przedstawia zawsze jest niedokończone i niedookreślone w swym wyposażeniu w cechy, będące jednocześnie jakoś zaprojektowane

-schematyczność wypływa z dysproporcji pomiędzy językowymi środkami przedstawienia, a tym, co ma być w dziele przedstawione.

HERMENEUTYKA

Jest to sztuka i teoria tłumaczenia, wykładania, interpretacji i wyjaśniania sensu tekstów, zwłaszcza tych o szczególnym, ogólnokulturowym znaczeniu.

Hermeneutyka jako filozofia hermeneutyczna – przełomowe znaczenie dla stosunków między historią a filozofią współczesną miał „ontologiczny zwrot”, a historycznie dokonany przez Heideggera. Owocem tego zwrotu było powstanie „filozofii hermeneutycznej”, która tym różni się od historii tradycyjnej, że wchłania jej tematykę i podporządkowuje fundamentalnemu projektowi, jakim jest analityka ontologii bycia.

Heidegger „Bycie i czas”

• Ontologia fundamentalna jako analiza egzystencji

• Różnica ontologiczna – Byt i Bycie

• Dasein (jestestwo/przytomność) i Egzystencja (bycie jako zadanie)

• Bycie-w-świecie (świat jako struktura semantyczna)

• Możliwość i faktyczność (rzucanie i projektowanie)

• Egzystencja autentyczna i nieautentyczna (trwoga, bycie-ku-śmierci)

• Toska/czasowość: jednoczesność trzech wymiarów czasu (czasowanie/czas przeżywany – czas fizyczny)

Sposób bycia jest tą istotą – trzeba się skoncentrować na bycie, który jest. Zapomnienie o byciu – filozofia odnowieniem pytania o bycie. Oznaczało to odnowienie ontologii. Kwestie bytu można badać poprzez badanie istnienia specyficznego. Analiza egzystencji jest fundamentem ontologii. Poznanie służy człowiekowi.

Człowiek określony mianem DASEIN – bycie tu, oto; przytomne reagowanie na rzeczywistość; określa się je przez egzystowanie. Świat oglądany jest z różnych sensów. Człowiek jest bytującym w świecie, nasza autorefleksja jest późniejsza, względem naszej rzeczywistości.

Różnicę ontologiczną uświadamia sobie tylko człowiek. Inne organizmy żywe nie mają takiej możliwości. Obok kategorii trzeba wprowadzić quasikategorie – egzystencjały, które nadają się do ludzkiego egzystowania. Uruchomił pewien nurt filozoficzny, który trwał do lat 60. XX w. głównie w ramach tego nurtu byli francuzi. Egzystencja jawi się nam jako jakieś działanie. Otworzył Europę na dialog z filozofią wschodu.

Bycie człowieka i czas produkowany przez człowieka i źródłem czasu fizykalnego, jest nasz wewnętrzny odbiór czasu.

Bycie i czas czasowość i egzystencja.

Satysfakcja z życia ma być cały czas, a nie planowana na później, bo możemy nie dożyć. Nieautentyczna egzystencja – gdy chowamy się ze strachu. Autentyczna egzystencja – odczuwanie trwogi, ale nie uciekamy.

Analiza egzystencji

• Świat jako struktura odniesień, scentrowana wokół jestestwa

• Świat i otoczenie (Welt-Umwelt)

• Prawda jako nie skrytość (aletheia)

• Czasowość (czasowanie) jak podstawa czasu

Ludzie mają świat, a zwierzęta żyją w otoczeniu.

Hans-Georg Gadamer (1900-2002)

• filozof, humanista, historyk filozofii, filolog, współtwórca XX wiecznej hermeneutyki filozoficznej

• autor rozprawy o kluczowym znaczeniu dla filozofii współczesnej „Wahrheit Und Methode” („Prawda i metoda”)

Istota Gadamerowskiej hermeneutyki

• od hermeneutyki do filozofii hermeneutycznej

• filozofia hermeneutyczna jako teoria rozumienia

• przedwiedza jako warunek rozumienia (choć może prowadzić do nieporozumień)

• przesądy jako konkretyzacja przedwiedzy

• tradycja (kultura) jako źródło/zasobnik przedsądów

• antycypacja sensu (całości)

• koło hermeneutyczne

• dialektyka pytania i odpowiedzi

• językowość rozumienia

• logika i retoryka (autorytet)

• prawda w nauce i poza nauką (aletheia)

Teoria sztuki Gadamera – emocje twórcy, piękno, prawda egzystencjalna, subiektywność. Nasz umysł nie jest czystą kartą (tabula rasa).

Hermeneutyka staje się ontologią – pewną teorią (prymat języka).

Przedsądy – wstępny sąd. Nasza wstępna wiedza się z nich składa. Warunkują one jak rozumiemy pewne zjawiska.

HISTORIA KULTURY ĆWIKI Przemiany rozumienia domu i zamieszkiwania w kulturze Zachodu?

Pojęcia pojawiające się w książce Rybczyńskiego  nostalgia, intymność i prywatność, domowość, wygoda i przyjemność, swoboda, praktyczność, komfort i dobre samopoczucie.

„Domowość” nie oznacza nieskazitelności.

ŚREDNIOWIECZE

Typowy mieszczański dom w XVI wieku służył jako miejsce do mieszkania i pracy zarazem. Średniowieczne pomieszczenia były minimalnie umeblowane, w dodatku prostymi sprzętami. Najczęściej spotykane meble to ławy, stołki i stoły rozstawiane na kobyłkach. Skrzynie służyły za siedziska i schowki, dla biedniejszych pełniły funkcję łóżka. Łóżka były składane (ale pod koniec średniowiecza ważniejsze osobistości sypiały w normalnych, szerokich łożach, które stały przeważnie w rogu pokoju). Ma łożach też siadano (ogólnie siadano gdzie popadnie, ale nie na krzesłach, bo było ono twarde, miało płaskie siedzenie i wysokie pionowe oparcie – funkcja raczej dekoracyjna, niż użytkowa). W średniowieczu ludzie raczej bywali w domach, niż w nich mieszkali. Możnowładcy mieli wiele rezydencji, między którymi podróżowali, mieszczanie byli mniej ruchliwi, ale i tak ich sprzęty były składane i przenośne.

Średniowieczny dom spełniał rolę miejsca publicznego. W hallu gotowano, jadano, przyjmowano gości, załatwiano interesy, a w nocy spano. Na stole nie tylko jadano, ale również przygotowywano potrawy, liczono pieniądze, a jeśli nie było innej możliwości to także na nim spano.

Słowo komfort nie miało pierwotnie nic wspólnego z zadowoleniem, czy przyjemnością (łac. Wzmacniać, pocieszać). W XVI wieku komforterem nazywano kogoś kto namawiał do zbrodni lub w niej pomagał. W kocu idea rozszerzyła się i objęła ludzi i rzeczy, które dawały zadowolenie. Komfortowe zaczęto tłumaczyć jako zadowalające, np. łóżko miało komfortową szerokość, czyli odpowiednią, ale ogólnie samo w sobie jeszcze nie było komfortowe.

Następnie, w XVIII wieku pojęcie komfortu rozszerzyło się do określenia w ten sposób dogodności i dobrego fizycznego samopoczucia.

Obok słowa komfortowy pojawiło się określenie ‘przytulny’, ponieważ ludzie odczuwali potrzebę zalezienia specjalnego słowa, żeby wyrazić ideę, która wcześniej albo nie istniała, albo nie wymagała nazwy. Do lat 50. XIX wieku komfort był uznawany za element kultury, a dopiero potem za coś fizycznego.

XVII wiek – typowy mieszczański dom w Paryżu stał na dawnej średniowiecznej parceli, ale miał 4 lub 5 pięter. Budynek okalało wewnętrzne podwórze, na niższym poziomie mieściły się pomieszczenia handlowe i stajnie, kwatery właściciela i jego rodziny, a także służby i pracowników. Główny pokój o nazwie SALLE miał wielką powierzchnię i używany był do jedzenia, rozrywek i przyjmowania gości. Gotowano w oddzielnym pomieszczeniu z dala od głównego pokoju, ze względu na unoszące się zapachy. Sypialnia również stała się oddzielnym pomieszczeniem. Kominki w sypialniach były na tyle duże, że życie rodzinne nadal skupiało się w jednym pomieszczeniu.

Tego typu dom zamieszkiwało kilka rodzin, jego charakter można przyrównać do kamienic czynszowych – ludzie mogli wynajmować tyle pokoi, ile chcieli.

Zmienił się stosunek ludzi do ich domu. Stały się one wyłącznie miejscem zamieszkania, które nie kojarzyło się z pracą. Rosło poczucie prywatności, intymności. Dom kojarzył się z życiem rodzinnym. Pokoje były wypełnione sprzętami, ludzie tratują dom jako oprawę dla towarzyskiego teatru.

XVIII wiek  prywatność i domowość rozwijały się w XVIII wieku mimochodem. Domy stawały się mniejsze i trudniej dostępne dla obcych. Grono domowników zmniejszało się, co sprzyjało rozwojowi prywatności. Każde pomieszczenie urządzano w konkretnym celu. Do spożywania posiłków służyły jadalnie, gości przyjmowano w salonie, panowie domu zajmowali gabinety, a panie buduary i saloniki.

Pokoje były mniejsze i przytulniejsze, rozmieszczone tak, by miały oddzielne wejścia. Służbę lokowano jak najdalej, najlepiej w innym skrzydle domu. Wnętrza urządzano nowocześnie, na bogato. Pojawiły się łazienki wyposażone w wanny i bidety. Sedes stał w osobnym pomieszczeniu.

XVIII wieczne dążenie do wygody tłumaczone było upadkiem religijności oraz ucieczką od średniowiecznego fanatyzmu. Wynikała ona również z życia miejskiego i zmian świadomościowych.

Dom przestał być wyłącznie schronieniem i stał się siedzibą komórki społecznej: rodziny.

Rokoko był pierwszym stylem, który rozwinął się wyłącznie dla wnętrza. Wnętrze zaczęło być traktowana inaczej, niż zewnętrze. Różniły się one pod względem wystroju. Fakt ten przyspieszył poprawę w zakresie domowego komfortu. Wygodę rozumiano jako udogodnienia i przydatność dla ludzi. Odróżniano ją od pojęcia piękna i wymogów trwałości. Meble były nie tylko funkcjonalne, ale i ładne, dekoracyjne.

XVIII wieczne angielskie domy  dom przestał być miejscem pracy, a stał się miejscem wypoczynku. W przeciwieństwie do średniowiecznego dużego domu, gdzie ludzi wchodzili i wychodzili, pełnił funkcję zamkniętego świata, do którego wpuszczano gości dobrze widzianych. Dom dzielona na pokoje – każde pomieszczenie było oddzielne, nie tylko jadalnia i łazienka, ale też pokoje dziecięce itp. pragnienie posiadania własnego pokoju wskazywało na wzrastające poczucie odrębności – własnego rozwijającego się życia wewnętrznego i potrzebę zaspokojenia tej odrębności w sposób fizyczny.

Historia muzyki Muzyka jako dziedzina kultury. O roli kulturoznawcy w wyjaśnianiu zjawisk muzycznych

Muzyka - sztuka organizacji struktur dźwiękowych w czasie  jej twórcą jest świadomy swojego postępowania twórca-kompozytor, od klasycznej do jazzu – wszystko to jest muzyką. Muzyka powstała z potrzeby porozumiewania się i wyrażania uczuć.

Oparte na drobiazgowych studiach teorie etnomuzykologów, formułowane od lat trzydziestych XIX wieku, w miarę rozwoju badań przesuwały moment narodzin muzyki coraz dalej w przeszłość. Dziś przyjmujemy, że przed 40 000 lat Homo sapiens (potrafiący już naśladować odgłosy przyrody i odróżnić je od elementów własnej mowy) pojął, iż dźwięki mogą różnić się wysokością i świadomie postanowił je łączyć. Wówczas to właśnie za sprawą umownego Homo musicus, powstały pierwsze próby łączenia muzyki z formami zbiorowego życia; obrzędów pogrzebowych, rytuałów łowieckich i ceremonii płodności.

Początki kompozycji muzycznych sięgają IX – XI wieku. Można porównać muzykę do języka sztuki, a szerzej do języka naturalnego, bo np. utwór zakończony dominantą nawet dla laika wydaje się niedokończony, jak nierozwiązanie biegu fabuły w opowiadaniu.

Muzykologia  jest ona młodą nauką. Co prawda teorię i historię muzyki uprawiano od dawna (robili to Grecy, Chińczycy, czy Arabowie). Ważne dokonania w zakresie muzykologii często bywały dziełem archeologów, filologów, lekarzy czy teologów, jednakże muzykologia jako nauka pojawiła się dopiero w XIX wieku. Zaczęto wtedy badać przeszłość i teraźniejszość stosując metodę wieloaspektowego ujmowania muzyki (czyli z punktu widzenia historii, teorii, akustyki, psychologii i socjologii).

Dzisiejsza muzykologia obejmuje wiele dyscyplin (kilkadziesiąt) szczegółowych, m.in. nauka o notacji, ikonografia muzyczna, akustyka przestrzenna, psychologia twórczości kompozytorskiej, czy etnologia muzyczna.

Jako dyscyplina uniwersytecka pojawiła się ona pod koniec XIX wieku w Austrii i w Niemczech, a w Polsce przed I wojną światową (pierwszym profesorem muzykologii w Polsce był Zdzisław Jachimecki o Adolf Chybiński).

Jednym z podstawowych celów, jakie stawia sobie nowocześnie zorganizowane szkolnictwo muzyczne jest zapewnienie uczniowi nie tylko wykształcenia w obranej specjalności, lecz również określonego wykształcenia muzycznego.

Aby móc przejść do omawiania kultury muzycznej, należy zdefiniować samo zjawisko kultury.

Kultura [wzięłam to z video-wykładu Moracza] – 1. Wzorzec zachowań, czyli pewien określony repertuar powtarzalnych zachowań, które cechuje określoną grupę ludzi w taki a nie innym miejscu i czasie. Zachowaniowe sposoby rozumienia kultury – pozwalają na formułowanie określonych przewidywań, oczekiwań w stosunku do zachowań ludzi, dzięki czemu są łatwo sprawdzalne – zachowanie jest obserwowalne. Ale odnosi się to do kultur współczesnych. 2. Przekonania – co ludzie o świecie wiedzą, jakie wartości przyjmują, jakiego rodzaju wiedza służy do realizacji tych wartości. [Teorie wiedzy kulturowej – traktują kulturę jako zespół podzielanych przekonań, wiedzę wspólną dla społeczności.] Kultura jako forma wiedzy (wiedza przekłada się bezpośrednio na przekonania).

Na kulturę muzyki składają się oddziałujące na człowieka dzieła muzyczne, które stanowią ważne składniki dorobku kultury, instrumentarium muzyczne oraz różnorodne tradycje i sposoby wykonywania muzyki. Muzyka jest również zjawiskiem społecznym – zajmowała ona określone miejsce w strukturze wartości społecznych oraz złożonym układzie jednostek i grup, pełniąc określone funkcje w życiu ludzi.

Kultura muzyczna – dwoistość pojmowania kultury odbiła się w latach 60. I obie te szkoły rozumienia kultury znalazły swoje wzory. Kultura muzyczna jest powiązana z całą resztą zjawisk społeczno-kulturowych.

Komponenty kultury muzycznej to wiedza kulturowa obejmująca wszelkie przekonania na temat muzyki, ale także nie muzyczne przekonania. Ale i tak trzeba je uwzględnić, by dojść do tego jak dana grupa ludzka pojmuje muzykę – idee estetyczne, przekazy mitologiczne powiązane z praktykowaniem muzyki, sankcje religijne, ale też wiedza teoretyczna na temat muzyki. Rozumiana nie jako obiektywna wiedza o muzyce, ale artykulacja techniczno-muzycznej świadomości pewnej grupy.

Dla kulturoznawcy, czy antropologa ważne jest pytanie – jaką funkcję pełni dla określonej kultury muzycznej, np. jazzu pojęcie agonalności, jakie znaczenia są z nimi związane. Nie oceniają poprawności, ale próbują określić, wyjaśnić funkcjonowanie tychże pojęć.

Wiedza kulturowa jest związana z czymś, czego nie powinno się poprawiać. Nie pyta czy jest prawdziwa, ale to co jak jest wpisana w resztę ludzkich działań wokół muzyki, w wytwarzanie muzyki itp. jak działa, jaka jest struktura. Prawdziwość lub fałszywość też jest istotne, ale należy do innego repertuaru pytań, niż te, którymi się posługuje kulturoznawca.

Historia sztuki Koncepcje obrazu w religijnego w kulturze bizantyjskiej

Malowidła istniały od pierwszych wieków w katakumbach, w których chowano przede wszystkim duchownych.

Termin IKONA pochodzi z języka greckiego EIKON znaczy „wizerunek”, „portret”. Gdy kształtował się wizerunek chrześcijański, w Bizancjum określano tym terminem wszelkie wyobrażenia Chrystusa, Świętej Bogarodzicy, świętych, aniołów oraz wydarzenia z historii świętej. Wyobrażenia te były zarówno malowane jak i rzeźbione, przenośne oraz nieprzenośne. Stanowi ona syntezę tradycji hellenistycznej (która wywodzi się z dziedzictwa grecko-rzymskiego, które zostało stosownie przekształcone i przystosowane do nauki chrześcijańskiek) oraz form artystycznych przychodzących z Palestyny, Azji Mniejszej, Egiptu i Syrii

Obecnie termin ten używany jest w odniesieniu do dzieł malarstwa sztalugowego, rzeźby, czy mozaiki. Tak zapatruje się na nią dziedzina archeologii i historii sztuki.

Kościół uważa ikonę za dzieło niezależne malowane na desce.

Zgodnie z tradycją kościoła, pierwsza ikona Chrystusa powstała za jego życia na Ziemi – na chuście św. Weroniki (zwanej później chustą Abgara)

Tematy pojawiające się we wczesnej sztuce chrześcijańskiej nie miały charakteru zewnętrznego. Odzwierciedlały nową postawę, religię, zupełnie odmienny sposób pojmowania rzeczywistości. Wymagały stylu, który potrafiłby jak najlepiej odzwierciedlać ideały chrześcijańskie. Cechy nowego stylu były widoczne już w malarstwie katakumbowym. Próbowano obrazować nie tylko to, co jest widoczne, ale również duchową treść przedstawianej rzeczywistości.

Chrześcijaństwo zapożyczając formy sztuki antycznej, greckiej i rzymskiej wypełnia je nową treścią, za pomocą której przetwarza i przekształca stare formy. Kształtowanie się wizerunku zostaje zdeterminowane przewrotem, jakiego w świecie dokonało chrześcijaństwo. Wraz z pojawieniem się nowego człowieka pojawia się też nowe, odpowiadające mu wyobrażenie – chrześcijaństwo tworzy własny model życia, wizję świata i ‘styl’ w sztuce. Przyczyną tego przełomu jest nowe życie, potrzeba integracji z prawdą objawioną, konieczność przeciwstawienia jej herezjom wypaczającym całą jej istotę.

Sztuka katakumb to sztuka krzewiąca wiarę. Jej tematy nawiązują do świętych tekstów Starego i Nowego Testamentu. Ważną rolę odgrywał język symboli. Jego istotę tłumaczy się koniecznością wyrażenia rzeczywistości nieprzekazywalnej w sposób bezpośredni.

Pierwsi chrześcijanie używali przede wszystkim symboli biblijnych, baranka, arki itp. Były one niezrozumiałe dla pogan dopiero wchodzących do kościoła, dlatego aby przybliżyć im prawdę, Kościół zaadaptował niektóre symbole pogańskie, które mogłyby przekazać różnorodne aspekty jego nauki.

Sobór Piąto-Szósty (w Trullo)  kwestie, które rozważał dotyczyły różnych aspektów życia kościelnego wymagających uporządkowania, a więc także sztuki sakralnej – odnoszą się do niej trzy kanony soboru:

1. Dotyczy przedstawień krzyża (nie wypada kreślić wizerunku krzyża na ziemi, bo koś mógłby go zadeptać),

2. Określa treści świętego wizerunku (precyzuje kierunek rozwoju wyobrażenia  dawne symbole zostają zniesione; określa również czym powinien być obraz – ikona ukazuje oblicze Boga wcielonego; konkretny obraz ma być wiernie przekazany, wiarygodnie, w rzeczywistości historycznej, a przez ten historyczny obraz do unaocznienie innej rzeczywistości, duchowej i eschatologicznej) [czyli z jednej strony stawia wymaganie, by obraz oddawał konkretną postać i całkowicie rezygnował ze znaków nie wyobrażających Chrystusa w Jego konkretnej ludzkiej postaci, a z drugiej strony po raz pierwszy wyraża on naukę Kościoła dotyczącą ikony, określa kanon ikonograficzny (kryterium wartości liturgicznej wizerunku, wyznacza wartość liturgiczną tekstu)],

3. Kościół wymagał od swoich wyznawców pewnej ascezy, nie tylko w życiu ale i w sztuce (troska o wymowę moralną sztuki).

Trzy typu ikonograficzne –Hodegetria, Eleusa, Deesis (za ich autora uważa się Łukasza Ewangelistę).

Malowanie ikon było czynnością świętą. Ikona malowana przez uprzywilejowanych mnichów była emanacją bóstwa, które prowadziło rękę twórcy. Zrodzona w modlitwie wymagała przed przystąpieniem do pracy specjalnych postów. Autor tworząc ją, musiał być w pozycji klęczącej.

Ikony miały za zadanie pogłębiać życie duchowe, wprowadzać do modlitwy.

IKONOKLAZM – CZYLI SPÓR O IKONĘ.

Ikonoklazm to gigantyczny ruch społeczny dzielący chrześcijan na obrazoburców i czcicieli obrazów.

Pierwszy ikonoklazm odbył się w VIII wieku w latach 726-787.

Na zachodzie pewien biskup przejął postulaty ikono klastyczne swojego państwa i zniszczył wszystkie ikony na terenie swojego klasztoru, za co został ukarany przez papieża.

I ikonoklazm zakończył się zwycięstwem czcicieli obrazów, ale zakazano niektórych praktyk z nich związanymi, np. ikony jako rodzice chrzestni.

Powodem ikonoklazmu była polityka, kult obrazu, który zaczął przybierać „chorobliwą” formę oraz związek chrześcijaństwa z ruchem islamu. Islam ma dużo wspólnego z chrześcijaństwem. Narzucił on cywilizowany sposób rozgrywki z innymi religiami. Islam oskarżył chrześcijaństwo o bałwochwalstwo narzucając sprzeniewierzenie się nauce abrahamowej pochodzącej z Księgi Rodzaju poprzez kult obrazów.

Drugi ikonoklazm odbył się z inicjatywy żołnierzy.

Po zwycięstwie nad ikonoklazmem następuje rozkwit malarstwa ikonowego i ogólnej sztuki kościelnej. Malarstwo przechodziło w ciągu wieków w Cesarstwie Bizantyjskim ewolucję stylistyczną, tworząc nowe oryginalne formy i nurty oraz kanony artystyczne, które nadają sztuce bizantyjskiej jednolity i harmonijny charakter.

Klasyczne piękno harmonii, równowagi i proporcji zostaje zespolone w niej z pierwiastkiem duchowym. Po upadku Cesarstwa Bizantyjskiego w 1435 roku pod naporem Turków, ośrodkiem kultywowania malarstwa ikonowego stała się góra Atos, a malarstwo ikonowe przeniknęło na Bałkany i Ruś. Na Rusi szczyt rozwoju malarstwa ikonowego przypadł na XV i XVI wiek. Powstały wówczas liczne szkoły ikonograficzne działające w wielkich miastach oraz na dworze carskim.

W XVII wieku pod wpływem sztuki zachodniej nastąpił schyłek malarstwa ikonowego, a ponowne jego odrodzenie przypadło na przełom XIX i XX wieku.

Obecnie coraz częściej używany jest termin „współczesna ikona”. Jest to przeciwstawny termin do określenia stara ikona.

Historia teatru i widowiska Krótka charakterystyka Wielkiej Reformy Teatru

Początkowo badacze teatru nie ujmowali Reformy jako odrębnego zjawiska. Używali określenia rewolucja, by określić zmiany w teatrze, pojęcie reforma pojawiło się dopiero po pewnym czasie expressis verbis użył go Edward Gordon Craig.

Reformę jako okres w historii teatru przypadający na koniec XIX i pierwszą połowę XX wieku. Teatr w niniejszym okresie dążył do autonomii, by uznano go za sztukę samodzielną.

Zdefiniowanie Wielkiej Reformy nie jest łatwe z uwagi na zbieżność poglądów wielu badaczy:

1) jedni definiują ją jako ferment antynaturalistyczny, antyiluzyjny, estetyzujący, symbolizujący, przeciwstawiający dosłowności - umowność, skoncentrowany na zagadnieniu ruchu i światła scenicznego, przestrzeni bądź jeszcze węziej - scenografii. Za początek uważa się rok 1890, natomiast koniec nastąpił przed I wojną światową. Do głównych postaci Reformy można zaliczyć m.in.: Edwarda Gordona Craiga, A. Appię, Paula Forta, Georga Fuchsa, Jacquesa Copeau.

2) wśród drugiej grupy badaczy istnieje pogląd, iż Reforma to długotrwały, niejednolity, wielofazowy proces, docierający do wszystkich elementów sztuki teatru. Tak rozumiana Reforma jest ruchem, procesem, walką przeciwieństw. A za symbol Reformy uchodzi realizacja Hamleta, autorstwa Craiga, w teatrze Stanisławskiego.

Reformatorzy stanowili grupę nieformalną, ale również tworzyli związki formalne np. Kartel w Paryżu bądź teatry, łączące ich, m.in.: MCHAT (Stanisławski, Niemirowicz-Danczenko, Sulerżycki etc.), Reduta (Osterwa, Limanowski, Schiller, Jaracz etc.) i inne im podobne.

Reforma- wytworzyła nowe style w aktorstwie i scenografii, swą własną formę teatru - teatr inscenizacji. Teatr inscenizacji został rozpropagowany na terenach Ameryki i Europy, znalazł się w programie nauczania akademickiego na wydziale reżyserii. Teatr inscenizacji stał się powszechny i nieawangardowy. Znalazł się na średnim poziomie w układzie kultury teatralnej.

Teatry bulwarowe - ze sceną pudełkową, nastawione na rozrywkę, związane z tradycyjna dramaturgią intrygi i obyczaju, z rodzajowym, charakterystycznym aktorstwem - obroniły się przed Wielką Reformą. Tradycjonalizm nie został całkowicie wyparty przez Wielką Reformę, a w do niektórych krajów dotarło jedynie jej echo. Jej manifestacje odbywały się sporadycznie, były rzadkie i odosobnione. A reformatorzy tacy jak Craig, Schiller czy Meyerhold kończyli życie w biedzie. Jednak to oni zdecydowali o późniejszych losach teatru, o II Reformie, która nie zaistniałaby bez Wielkiej Reformy.

Faza przygotowawcza Reformy - lata 70. i 80. XIX wieku. Już od połowy XIXw. teatr ogarnął kryzys. Poziom repertuaru znacząco obniżył się, zabrakło artyzmu, zaostrzono cenzurę, dominowała bezmyślna rozrywka. Komercjalizacja i kapitalizacja uległy postępowi wraz z gwiazdorstwem aktorów. W teatrze nastąpił regres. W niniejszym okresie narastały konflikty narodowe i społeczne, walczono o wpływy i kolonie. Muzyka, literatura czy malarstwo ulegały postępowi, natomiast teatr z nimi kontrastował. Wielcy pisarze stronili od teatru w tamtym okresie, gdyż cenzura stanowiła dla nich blokadę. Henryk Ibsen został posądzony o obrazę moralności, chcąc poświęcić swój talent na rzecz teatru. Okazał się zbyt liberalny z perspektywy religijnej i socjalnej. Wypędzono go więc ze swojej ojczyzny, dopiero po latach sytuacja uległa poprawie i zostały docenione jego zdolności. Dekoracje, kostiumy, cała oprawa wizualna była sztampowa. Sztuka była zniewolona, niezdolna, by realizować misję społeczną. Aktor był najważniejszą jednostką w teatrze, podporządkowywał sobie cała resztę - zespół, dramat, inscenizację i publiczność, oczekując na poklask. Publiczność ludowa mogła zajmować najwyższe piętra, nie miała też wpływu na repertuar, w którym dominowała komedia. Teatr przeznaczony był dla burżuazji, a istotę stanowiły spotkania przepełnione intrygami. Teatr był też miejscem zawierania transakcji matrymonialnch i handlowych (Ziemia obiecana). Wynajmowano klakierów.

Na fazę przygotowawczą Wielkiej Reformy wpłynął teatr dworski z Meiningen (1874-1891). Meiningeńczycy prowadzili działalność objazdową w całej Europie. Wielu twórców teatru wzorowali się na ich działalności, np. Stanisławski zaczerpnął despotyzm reżyserski. Meiningeńczycy wykorzystywali doświadczenia angielskie związane z pracą nad Szekspirem, stąd ich perfekcyjne inscenizacje. Niniejszy teatr opierał się na pracy zespołowej. To tutaj Craig zetknął się z szekspirowską tradycją, przejmując z niej wiele i odrzucając. Wprowadzono surową dyscyplinę wobec aktorów (William Macready). Teatr dysponował kierownictwem artystycznym, podział na: reżysera, dekoratora, doradcę w sprawach aktorskich, dyrektora administracyjnego oraz dyrektora artystycznego.

I OKRES REFORMY

Przypada na 1887r., gdyż w tym roku został otwarty Theatre Libre w Paryżu przez Andre Antoine. Okres ten trwał do czasu I wojny. Teatr otworzył się na wpływy współczesnej sztuki i nauki. Powstawały teatry naturalistów, symbolistów, poetów, malarzy, choreografów etc.

Wielka Reforma zrodziła 2 nurty: analityczny i syntetyczny.

*NURT ANALITYCZNY- reprezentowany przez naturalizm, w którego skład wchodziło poszukiwanie prawdy, analizowanie, badanie isniejącej rzeczywistości. Sztuka odpowiadała wewnętrznym potrzebom człowieka. Ogólnie dążono do prawdy, a ściślej - posługiwano się detalami, wiarygodnymi szczegółami. Naturalizm był związany z literaturą naturalistyczną, jak ona był agresywny , ostentacyjny, gburowaty etc. Naturalizm stanowił rozwinięcie realizmu, jednak jakościowo różnił się znacznie. Był eksperymentalny, nowoczesny, awangardowy. NATURALIZM był stylem i sposobem upominania się o godność i niezależność sztuki teatru. NATURALIZM=WALKA O NIEZALEŻNOŚĆ TEATRU.

Naturalizm nie dążył do opisu, lecz do analizy rzeczywistości. Skupiał się nie na odwzorowywaniu, lecz na badaniu mechanizmów społeczeństwa i psychiki jednostki.

Stosowano prawdziwe dekoracje, budując trójwymiarowe wnętrza, wstawiając użytkowe meble, wpuszczając psy czy kury. Artyści zakładali prawdziwe kostiumy, np. cuchnące stroje kloszardów czy bazujące na starym malarstwie- stroje królów. Aktorzy odwracali się do widzów plecami, zachowując się w pełni naturalnie na scenie.

Didaskalia- wprowadzono literaturę opatrzoną rozbudowanymi didaskaliami.

*NURT SYNTETYCZNY-pojawił się tuż po analitycznym. Nazywano go antynaturalistycznym, antyiluzyjnym, antyrealistycznym. Nie chodziło o zwalczanie kogoś lub czegoś, a o włąsną wizję świata i oryginalny sposób uprawiania sztuki teatru.

Miał fazy rozwoju, gdyz był złożony z elementów: symbolizmu, futuryzmu, dadaizmu, konstruktywizmu, surrealizmu, formizmu itd. (hybryda, heterogeniczny).

Aktorstwo: inspiracja tańcem, gimnastyką, muzyką (nie psychologią).

Inscenizacja: inspiracja malarstwem współczesnym, poezją, muzyką.

Poprzez splot z nurtem analitycznym, gdyż nie tylko niniejsze nurty kontrastowały ze sobą, zrodził się TEATR INSCENIZACJI. Nurt syntetyczny związany był z wybitnymi INSCENIZATORAMI, nie jak uprzednio z zespołem czy teatrem. Jednak ów inscenizatorzy nie zagrzali nigdzie długo miejsca, przykładem jest Appia czy Craig.

*TEATR INSCENIZACJI

Do wybuchu I wojny oba nurty można odróżnić od siebie. Jednak po, czyli w II okresie Reformy, dostrzegalny jest ich splot. Powstaje synteza- teatr inscenizacji, uprawiany przez wielkich inscenizatorów, budujących wielowytworowe inscenizacje. Zatem teatr inscenizacji stał się podstawowym nurtem drugiego okresu Reformy.

W 2. okresie Wielkiej Reformy kształtuje się postać INSCENIZATORA. Inscenizator- artysta teatru, samodzielny, suwerenny twórca widowiska, faktycznego (na płaszczyźnie teatralnej) autora. Najwybitniejsi inscenizatorzy: Schiller, Meyerhold, Piscator i Baty. Ich teatr to najważniejszy owoc Reformy. Inscenizator brał odpowiedzialność za wiele dziedzin sztuki, także za SŁOWO. Adaptowano powieści oparte na powieściach i poematach, reportażach politycznych, tekstach średniowiecznych misteriów religijnych etc.Dramatopisarzami byli m. in. : Żeromski, Pirandello, Brecht itd.

GŁÓWNE OŚRODKI REFORMY TEATRALNEJ W EUROPIE:

-MOSKWA- Moskiewski teatr Artystyczny (MCHAT)(1901-1920, od 1920 był to Moskiewski Artystyczny Akademicki Teatr ZSRR) Stanisławskiego, Teatry Meyerholda

-BERLIN- Deutsches Theater i Kammerspiele (1905-1922) Reinhardta

-WARSZAWA- Reduta (1919-1924) J. Osterwy , Teatry Schillera -> np. teatr im. Wojciecha Bogusławskiego

-PARYŻ- Theatre Vieux-Colombier (1913) J.Copeau, Teatry ,,Kartelu Czterech" (1927) Jouvet, Dullin, Pitoeff, Baty.

Krytyka i promocja sztuki - Trzy paradygmaty wiedzy o sztuce XX wieku

I paradygmat

Zaczynając od Mieczysława Porębskiego (nestor polskich historyków sztuki)  wyróżnił on trzy kanony myślenia, o sztuce XX wieku: francusko-paryski, niemiecko-ekspresjonistyczny oraz międzynarodowo-awangardowy.

Francusko-paryski

• opierał się na założeniu, ze ojczyzną nowej sztuki jest Francja, a źródeł tejże sztuki należy szukać w zrodzonym w Paryżu IMPRESJONIŹMIE i jego bezpośrednich następstwach (czyli postimpresjonizmie).

• Jego specyfiką był frankocentryzm, czyli przekonanie o artystycznej dominacji Paryża (od połowy XIX wieku był on uznawany za artystyczne centrum nowej sztuki). Wszystko to co istotne i znaczące dla sztuki współczesnej powstało w Paryżu i stamtąd przenosiło się na resztę Europy (która notabene mniej lub bardziej wiernie podążała za paryskimi trendami i modami)

• Powstająca w Paryżu twórczość stawała się WZOREM I PUNKTEM ODNIESIENIA nie tylko dla sztuki, ale także dla MYŚLENIA O SZTUCE w całej Europie.

Niemiecko-ekspresjonistyczny

• Odwoływał się do idei narodowych odmienności znajdujących wyraz w sztuce

• Sztuka traktowana jako ekspresja specyficznego ducha narodowego, wyraz narodowej tożsamości i odrębności (była tak zróżnicowana, jak różniły się między sobą poszczególne narody)

• Powinno się dążyć do wydobywania i podkreślania narodowych odmienności, bo w nich tkwi największe bogactwo sztuki europejskiej

Międzynarodowo-awangardowy

• był on rozwijany przez teoretyzujących artystów (w awangardowych ugrupowaniach nigdy ich nie brakowało) oraz krytyków (który tymże ugrupowaniom towarzyszyli)

• podkreślał on rolę międzynarodowej wspólnoty nowatorów wypracowujących uniwersalny język sztuki

• sztuka postrzegana jako AUTONOMICZNA CAŁOŚĆ, podporządkowana sobie tylko właściwym celom, a przybliżanie się do tych celów pozwalało mierzyć artystyczny postęp i wkład poszczególnych ugrupowań w rozwój nowego myślenia o sztuce

II paradygmat

Nowy obraz XX wiecznej sztuki wyłonił się w latach 50. w wyniku intensywnych badań nad twórczością awangardy początku wieku. Widać w nim zwycięstwo międzynarodowo-awangardowej meta narracji.

W sztuce XX wieku zaczęto wyróżniać dwie zasadnicze fazy/formacje:

• historyczna awangarda (1905-1930)

• neoawangarda (1955-1980)

ten obraz sztuki dominował w latach 60. i 70.

Historyczna awangarda

• w jej okresie narodziły się programy wszystkich głównych kierunków awangardowych , nastąpiło „wybuchowe rozszczepienie ducha europejskiego” (określenie Charlesa Jencks’a), powodujące łańcuchową reakcję we wszystkich sferach kultury, nałożenie się rewolucji artystycznej, politycznej, technicznej, dające poczucie uczestnictwa w narodzinach nowej epoki.

• Po 1930 roku mamy do czynienia z kontynuacją, kodyfikacją lub obroną wartości wniesionych przez awangardę. Przejawy tego to np. ukonstytuowanie się tzw. stylu międzynarodowego w architekturze, działalność abstrakcjonistów i ewolucja surrealizmu w kierunku mistycyzmu, okultyzmu i psychologii głębi.

• Odnosząc się do lat 30. można mówić o TRADYCJI AWANGARDY, a nie o samej awangardzie.

Badania nad awangardą wskazują 6 kierunków o ogólnoeuropejskim i ogólnoartystycznym charakterze: ekspresjonizm, kubizm, futuryzm, dadaizm, surrealizm i konstruktywizm. Zostały ona nazwane KIERUNKAMI PODSTAWOWYMI. Wszystkie inne kierunki (fowizm, ofryzm, łuczyzm, wortycyzm, formizm, suprematyzm, neoplastycyzm, poetyzm, elementarym, zenityzm, unizm itd. Bosh, kto te nazwy wymyślał to ja nie wiem -_- ) uznane zostały za lokalne lub autorskie warianty tych sześciu głównych kierunków. Elementem dla nich łączącym była wspólna świadomość znajdująca wyraz w podobnej strategii czy stylu działania.

Termin AWANGARDA odnosi się tu bardziej do świadomościowej wspólnoty i wynikającej z niej postawy, niż do jakiegoś wspólnego wyróżnika stylistycznego.

Otwarto trzy kwestie: jaka relacja łączy awangardę z neoawangardą, jak scharakteryzować okres pomiędzy dwoma fazami awangardy (twórczość lat 1930-1955) oraz jak opisać sztuką awangardy. [Nie zostało to jednoznacznie określone. Związek ten opisywano jako czas niesprzyjający sztuce awangardowej, czas rozkwitu ideologii totalitarnych i nacjonalistycznych które spychały twórców awangardy na margines życia artystycznego, a w skrajnych przypadkach do wykluczenia]

III paradygmat

Postmodernizm – termin ten pojawił się na przełomie lat 50. i 60. W tekstach Irvinga Howe’a i Harrego Levina, które opisują sytuację powojennej prozy amerykańskiej. Termin ten wskazywał na załamanie się dawnych (modernistycznych) standardów estetycznych i porzucenie humanistyczno-oświeceniowego dziedzictwa sztuki [takie rozumienie postmodernizmu nawiązywało do spekulacji Arnolda Toynbee’ego, który czas postmodernizmu określił czas zmierzchu racjonalistyczno-mieszczańskiego modelu świata, anarchizacji życia społecznego i czas problemów].

Howe i Levin upatrywali w sztuce modernistycznej środek obrony najwyższych wartości estetycznych przed falą populizmu.

Termin postmodernizm stracił negatywne konotacje w połowie lat 60. W tekstach Leslie Fiedlera i Susan Sontag zaczął on oznaczać nową wrażliwość zrodzoną na fali młodzieżowej kontrkultury. Stał się hasłem antymodernistycznej rewolty obejmującej bardzo szerokie spektrum zjawisk [od artystycznych eksperymentów w Black Mountain College, poprzez poezję beatników, aż po nową prozę amerykańską podejmującą grę z popularnymi, skonwencjonalizowanymi gatunkami i formami literackimi].

W twórczości postmodernistycznej widziano reakcję na modernizm przekształcony w oficjalny styl powojennej kultury amerykańskiej, który utracił swoje wcześniejsze (utopijno-rewolucyjne) motywacje, przestał być wyrazem kulturowego sprzeciwu wobec klas dominujących i ich światopoglądu, stając się częścią afirmatywnej kulturowy, synonimem amerykańskiej kultury wysokiej, a nawet środkiem propagandowym wykorzystywanym w ideologicznej konfrontacji z komunistycznym Wschodem.

W amerykańskim postmodernizmie lat 60. Można widzieć poszukiwanie alternatywy dla kanonizowanej wersji modernizmu i próbę odrodzenia buntowniczego ducha awangardy.

Postmodernizm miał zrywać z tradycją sztuki modernistycznej (bo jest martwa i należy do historii), odrzucać tradycję elitarystycznego, ezoterycznego i aroganckiego modernizmu i nawiązywać do tradycji awangardy.

Dwa oblicza sztuki nowoczesnej wg Clementa Greenberga: zimne (utożsamiał go z formalizmem i obroną najwyższych standardów estetycznych przeszłości) i gorące (obwiniał je za estetyczny nihilizm, atakowanie tradycji artystycznej, chęć szokowania i ekscytowania widza. Wiązał ją z awangardą).

Sztuka postmodernistyczna jest po-awangardowa w tym sensie, ze przychodzi po awangardzie. Nie istnieje bez tego, co wniosła do sztuki awangarda. Sztuka ta akceptuje i przejmuje jako swoje dziedzictwo wszystko to, co budziło wcześniej sprzeciw, było spychane w rejony anty-sztuki. Sztuka ta jest awangardowa w zamyśle, a ponowoczesna w skutkach. Nie dąży ona do wyzwolenia twórczości artystycznej z zakreślonych dla sztuki granic lecz musi się odnaleźć w świecie pozbawionym takich granic.

Kultura audiowizualna Nowe media a kultura konwergencji

Konwergencja – przepływ treści pomiędzy różnymi platformami medialnymi; współpraca różnych przemysłów medialnych oraz migracyjne zachowania odbiorców mediów, którzy dotrą niemal wszędzie poszukując takiej rozrywki, na jaką mają ochotę. Jest to pojęcie opisujące zmiany technologiczne, przemysłowe, kulturowe i społeczne – w zależności od tego, kto je używa i o czym wydaje mu się, że mówi. KONWERGENCJA reprezentuje raczej zmianę kulturową, polegającą na zachęceniu konsumentów do wyszukiwania nowych informacji i tworzenia połączeń pomiędzy treściami rozproszonymi w różnych środkach przekazu. Zachodzi ona w umysłach pojedynczych konsumentów poprzez ich społeczne interakcje z innymi konsumentami. W szerszym ujęciu konwergencja mediów odnosi się do sytuacji, w której współegzystują ze sobą różne systemy medialne, a treści medialne przepływają pomiędzy tymi systemami bez przeszkód. Konwergencja zachodzi w umyśle.

Zbiorowa inteligencja – nikt nie wie wszystkiego, więc media to suma inteligencji wszystkich, powiązanie umiejętności, alternatywne źródło władzy mediów.

W nowych mediach uczestniczy zarówno producent jak i konsument, np. zbiorowość fanowska dopisująca fanfiki do powstałych już dzieł.

Każde medium porusza się w sferze, w której jest najlepsze tak, aby historia mogła zostać wprowadzona w film, rozwinięta przez telewizję, powieści, komiksy. Jego świat może być eksplorowany w grze komputerowej lub doświadczany jako jedna z atrakcji w parku rozrywki. Każda forma dostępu powinna być samowystarczalna, aby odbiorca nie musiał oglądać filmu, by cieszyć się grą opartą na jego scenariuszu i odwrotnie. Czytanie poprzez różne media podtrzymuje głębię doświadczenia, która motywuje do większej konsumpcji. Oferowanie nowego produktu zrozumienia i doświadczenia odświeża markę i podtrzymuje lojalność konsumentów. W ramach estetyki trans medialnej znane historie opowiadane są za pomocą różnych form przekazu, takich jak filmy, powieści, blogi, pamiętniki itp. Historia może pojawić się również pod postacią gry komputerowej lub planszowej. Wszystkie te przekazy odnoszą się do jednego świata, zachowując jednocześnie autonomię i samowystarczalność, dzięki czemu konsument może wybrać dowolny dostęp do określonej marki. Internet nie wypiera telewizji, radia, pracy, ale zmienia sposoby ich medialnego instytucjonalnego, marketingowego i nadawczo-odbiorczego funkcjonowania.

Nowe media  przemiana mediów tradycyjnych w nowe (analogowe skonwertowane do cyfrowych). Głównym multimedium w nowych mediach jest komputer, przy pomocy którego można odbierać różne treści, np. muzykę, obrazy, filmy itp.

Cechy nowych mediów

• Reprezentacja numeryczna – obiekty medialne zapisane są w postaci liczbowej, z pomocą kodu. Jeżeli przekształcamy obiekty analogowe na obiekty cyfrowe zachodzi proces CYFRYZACJI. Wprowadzono nowe pojęcia – media analogowe lub tradycyjne to MEDIA CIĄGŁE, a media cyfrowe to MEDIA NIECIĄGŁE

• Modularność – wszystkie obiekty medialne posiadają swoją autonomiczną tożsamość i składają się z niezależnych od siebie części, co pozwala na usuwanie pewnych elementów lub ich zmianę, np.

• Automatyzacja – zahamowanie pewnej intencjonalności użytkownika. Ten proces można podzielić na automatyzację NISKOPOZIOMOWĄ (zachodzi gdy programy graficzne automatycznie wykonują za użytkownika pewne czynności, np. aparat automatycznie wyostrza obraz) i WYSOKOPOZIOMOWĄ (sztuczna inteligencja, nad którą nadal pracują naukowcy).

• Wariacyjność – zakłada to nieskończoną ilość wersji tego samego obiektu

• Transkodowanie – kodowanie między tym co kulturowe, a tym co komputerowe. Lev Manovich – skoro nowe media są tworzone za pomocą komputera, ma to niewątpliwy wpływ na warstwę kulturową. Zawsze można zmieniać format.

Nowe media pozwalają na komunikację publiczną i prywatną, media masowe tylko na publiczną. Funkcjonowanie nowych mediów nie jest sprofesjalizowane. Nastąpiło również osłabienie kontroli społecznej – nowe media sprawiają, że nie trzeba być fizycznie obecnym w danym miejscu (przesyłanie na żywo obrazu video, kamery internetowe itp.). Język nowych mediów czerpie ze starych (głównie z kina) i go przekształca.

Lev Manovich (rekonstrukcja głównych cech, wyznaczników nowych mediów)

• Nowe media – zapis numeryczny, adekwatny dla komputerów (które zaczynają odgrywać rolę dominującą).

• Formułuje konkretny zestaw konkretnych cech, które każdy obiekt mogący być opisany jako nowe medium, powinno spełniać. Jakie konkretne cechy medium musi mieć, żeby stać się nowym medium

• Komputer – procesor medialny/kulturowy

• Rzeczywistość kulturowa zaczyna w coraz większym stopniu inspirować się estetyką i mechaniką komputera

• Kategorie baz danych „Jeśli po śmierci Boga (Nietzshe), upadku wielkich narracji oświecenia (Lyotard) i nadejściu sieci (Tim Barners Lee) świat wydaje się nam nieskończonym i niezorganizowanym w żadną strukturę zbiorem obrazów, tekstów i innych danych, jedynym właściwym rozwiązaniem wydaje się traktowanie go w kategoriach baz danych”.

• Konkretnie wskazuje elementy fundamentalne, które powinny cechować każdą technologię, które można uznać za wyznaczniki nowych mediów

• REPREZENTACJA NUMERYCZNA (cyfrowość) – wszystkie obiekty nowych mediów to dane zapisane w postaci cyfrowej, obrazy/kształty dają się zapisać jako funkcje matematyczne, dają się także łatwo poddać obróbce algorytmicznej (są programowalne – przetwarzane i wytwarzane poprzez programy komputerowe).

• MODULARNOŚĆ – bazowe elementy nowych mediów (piksele, bajty itd.) tworzą moduły – niezależne fragmenty służą tu do tworzenia tekstów/obiektów wyższego rzędu

• AUTOMATYZACJA – zautomatyzowanie tworzenia, obróbki i rozpowszechniania obiektów nowych mediów

• WARIACYJNOŚĆ – obiekt nowych mediów nie jest czymś ustalonym raz na zawsze – istnieje w wielu różnych, nieustannie ewoluujących formatach/mediach (każdy przykład obrazu musi dać się przetworzyć na gruncie nowych mediów)

Teoria kultury konwergencji na czym polega konwergencja, jako kategoria kulturowa (zmiany odbiorców)

KONWERGENCJA – sięga do łacińskiego convergere oznaczającego zbieranie się lub zbieżność obiektów.

• Za pionierów medioznawczego zaadoptowania konwergencji powinniśmy uznać Ithiela de Sola Poola oraz Nicholasa Negroponte

• Obaj badacze przyczynili się do rozwinięcia pojęcia konwergencji rozumianego jako „zacieranie granic między mediami, nawet między komunikacją punkt-do-punktu, jak poczta, telefon i telegraf, a komunikacją masową, jak prasa, radio i telewizja. Pojedyncze środki fizyczne – mogą to być przewody, kable czy fale – mogą dostarczać usługi, które w przeszłości były dostarczane odrębnymi drogami”

• Np. smart fon czy tablet  takie technologie medialne, w ramach których zbiegają się różne treści, wcześniej rozbite na wiele urządzeń

• Konwergencja jako zmiana kulturowa a nie wyłącznie technologiczna.

• Współcześnie jest ona hasłem ciekawie odpisującym dokonujące się zmiany o charakterze kulturowym, np. odnoszące się do praktyk odbiorców

• Konwergencja rozumiana jako zjawisko kulturowe

• Zmiana kulturowa, zachęcająca konsumentów do wyszukiwania nowych informacji i tworzenia połączeń pomiędzy treściami rozproszonymi w różnych środkach przekazu

• Zachodzi w umysłach pojedynczych konsumentów i poprzez ich społeczne interakcje z innymi konsumentami

Trzy fundamenty kultury konwergencji:

• Konwergencja (zbieżność) mediów – kluczowa jest tu powszechna dostępność do tzw. nowych mediów

• Kultura uczestnictwa – odbiorcy przekazów medialnych chcą stać się ich współ-twórcami

• Zbiorowa inteligencja – (Pierre Levy) odbieranie tekstów kultury odbieranie tekstów kultury zapośredniczonych przez nowe media odbywa się poprzez działanie pro-społeczne: dyskusje na forach, przesyłanie linków, komentarzy itp.

Narracja trans medialna – jest to proces w którym integralne elementy danej fikcyjnej powieści są systematycznie rozpraszane w ramach różnorodnych kanałów medialnych w celu wytworzenia ujednoliconego i skoordynowanego doświadczenia rozrywkowego. W idealnym wariancie każde medium wnosi swój unikalny wkład na rzecz rozwijania takiej narracji.

7 zasad konstruowania narracji transmedialnej

• Odwoływanie się do wielopoziomowości tekstu – potencjalne narracje trans medialne muszą posiadać wiele poziomów znaczenia i fabuły

• Różnorodność – marka trans medialna musi posiada wiele „wejść” do samego tekstu oraz wiele wariacji/nawiązań do niego samego

• Extractability (potencjał merchandisignowy) – fani narracji trans medialnej muszą mieć możliwość włączenia fikcyjnej marki w ramy swoich codziennych działań

• Potencjał światotwórczy – tworzenie olbrzymich fikcyjnych światów, posiadających własnę geografię, filozofię, zaplecze polityczne, historyczne i kulturowe staje się największą wartością dla narracji trans medialnych

→ uniwersum fikcyjne staje się ważniejsze niż jakość (np. fabuła filmu lub komiksu)

→ tworzenie światów i narracja, które są z sobą powiązane; ogromne uniwersum zbierające 5 róznych mediów

• Serialność - rozbicie opowieści nie tylko w ramach pojedynczych serii mediów, ale raczej w ramach wielu tekstów, tytułów i mediów → każdy kolejny element musi uzupełniać pozostałe elementy mediów

• SUBIEKTYWNOŚĆ – połączenie nacisku na indywidualne doświadczenie fanów, ich osobiste zaangażowanie w daną markę i jak najbardziej immersyjne eksplorowanie fikcyjnego świata.→ wymuszanie zaangażowania fanów w narrację transmedialnej

• PERFORMATYWNOŚĆ – forma aktywnej konsumpcji/produkcji (prosumpcji) transmedialnej narracji, która pozwala fanom na aktywne współkonstruowanie danego wszechświata → forma zachęcania do współkonstruowania uniwersum marki

Kulturowe teorie literatury Antropologia literatury – rozumienie pojęcia i możliwe obszary badań

Antropologia literatury jest stosunkowo nową dziedziną pogranicza, która aspiruje do bycie dzieciną odciążoną, anty-teoretyczną oraz anty-naukową. Przywiązuje ona ogromną wagę do estetycznej strony tekstu, ważna jest jakość pisania, o poziomie JAK, a nie tylko CO. W grę wchodzi odciążony literacki styl uprawiania wiedzy, ponieważ teksty antropologiczne zmierzają w kierunku eseju.

Antropologia jest również bardzo prężnym [prężnie rozwijającym się?] kierunkiem. W jej ramach mówi się nie tylko o nowej metodzie, ale również pewnej modzie na uprawianie tej nauki. Uzyskała ona wsparcie instytucjonalne w postaci odrębnych instytucji, zakładów, katedr etc. Zajmują się nią różnego rodzaju humanistyczne wydziały, przeważnie znajdujące się przy polonistykach, ale również na niektórych kulturoznawstwach. Pretenduje ona również do nowego statusu paradygmatu w literaturoznawstwie.

Niektórzy zauważają pewien paradoks wynikający z tego, że w dobie nasilonej instytucjonalizacji, antropologia skupia się na pluralizmie poznawczym, metodologicznym, a są to założenia, które niekoniecznie związane są z akademickim rozumieniem nauki [Taka ciekawostka, ale mogłam coś pokręcić]

Antropologia literatury stanowi sygnał wielu zmian dokonujących się w humanistyce.

Najogólniejszą rzeczą dotyczącą antropologii jest stwierdzenie, że nie ma czegoś takiego jak JEDNA antropologia literatury. Konkretne propozycje badawcze niejednokrotnie się wykluczają, mają ze sobą niewiele wspólnego. Hasło „antropologia literatury” dla różnych grup badaczy komunikuje różne rzeczy. Problemem jest nieczęste spoglądanie na tę dziedzinę z lotu ptaka i pójście na kompromis. Znacznie częściej zdarza się sytuacja, w której poszczególni badacze za antropologię literatury uznają wyłącznie ich punkt widzenia, odrzucając inny.

3 znaczenia Antropologii literatury

1. LITERATURA JAKO PRAKTYKA KULTUROWA

Jest to antropologia literatury sensu stricte. Literatura jest w niej ujmowana jako zjawisko lub przedmiot kulturowy. Tematem antropologii jest literatura.

Definicja Antropologii Literatury wg Rodaka  „praktyka kulturowa w otoczeniu innych praktyk słownych”. Wskazuje tym samym na antropologiczne spojrzenie na sam fakt pisania literatury i jej czytania. Chodziłoby o pytanie co człowiek robi z literaturą lub co literatura robi z człowiekiem. Chodziłoby o to, jakie znaczenie dla człowieka ma literatura w sensie egzystencjalnym [bo literatura jest częścią egzystencji].

Jakiś randomowy cytat  „Literatura to dziedzina kultury, w której istotę należy określić z zewnętrznej wobec niej perspektywy. Antropologia jest w stanie takiej perspektywy dostarczyć”.

Antropologia literatury byłaby spojrzeniem za związek człowieka i literatury.

2. ANTROPOLOGIA JAKO LITERATURA/LITERACKOŚĆ ANTROPOLOGII

Uwaga zostaje zwrócona na „literackość”, którą uznajemy za cechę literatury. Literackość zapisu antropologicznego jest rozumiana jako zapis specyficzny, opowieść niestandardowa, autorska, zbliżona do literatury.

Tekst i dyskurs antropologiczny są określane jako literackie. Chodziłoby tu o literaturoznawcy wymiar antropologii oraz próbę udowodnienia, że dyskurs naukowy niekoniecznie musi spełniać założenia wypowiedzi akademickiej. Jest to próba przekonania, że antropologia jako wypowiedź, dyskurs od zawsze znajdowała się blisko literatury.

Antropologia to przekonanie. Od zawsze jej stałym elementem był gorący zapis, dziennikowość zapisy, nieuchronny subiektywizm uwarunkowany sytuacją tegoż zapisu.

Antropolog ze względu na sytuację [czyli, że jak bada?] jest skazany na błyskawiczność zapisu, notatkowość, skrótowość, metaforę, nawet obrazki  subiektywizm [rozumiany jako cecha dyskursu antropologicznego, a niekoniecznie naukowego].

Antropologia (dyskurs) od zawsze chciał uzyskać efekt rzeczywistości [wg Barthesa]. Zapis antropologiczny ma tak przedstawić rzeczywistość, w której badacz uczestniczy, żebyśmy mogli sobie to unaocznić [?]. Aby uruchomić wyobraźnię, tekst musi być literacki. Jego celem jest przywołanie opisywanej rzeczywistości [w wyobraźni]. Dyskurs antropologiczny korzysta z chwytów używanych przez pisarzy.

GEERTZ

• Stworzył jedną z odpowiedzi dotyczącą antropologii literatury. Jest jakby ojcem literackości zapisu antropologicznego

• Teksty etnograficzne traktuje on jako wypowiedzi językowe ukształtowane zgodnie z przyjętymi schematami fabularnymi. Ich narracyjny charakter osłabia wartość poznawczą tych tekstów

• Charakterystycznymi dla wypowiedzi naukowej są GATUNKI ZMĄCONE. Zmiana, która się dokonuje w humanistyce dotyczy samych podstaw konstruowania tekstów. Zmiany te są nieuchronne (konfiguracje myśli społecznej, zmącenie gatunkowe, wypowiedzi naukowe) i konieczne. Są to zmiany świadczące o demokratyzacji nauki, dyskursów naukowych, opisywane przez siebie wiązanie tekstów. Geertz nazywa to „licencjonowanym kłusownictwem intelektualnym”.

• Geertz wypowiada się na temat tego co się dzieje w humanistyce w sposób meta

BURSZTA  jest polskim badaczem, który tę wersją zaczął propagować. Mówi on o antropologii i literaturze jako o powinowactwie idei. Jest ona w tym znaczeniu próbą literaturoznawczego namysłu nad dyskursem antropologicznym, tzn. przy użyciu kategorii literackich i narzędzi literaturoznawczych analizowana jest specyfika tekstów literaturoznawczych.

Przedmiotem badania jest narracja antropologiczna oraz figura antropologa jako pisarza. Antropolog jest tutaj pisarzem, bo używa chwytów właściwych literaturze.

3. LITERATURA JAKO ANTROPOLOGIA/LITERATUROZNNAWSTWI JAKO ANTROPOLOGIA/ANTROPOLOGIZACJA LITERATURY

Jest to kontekst najmniej oczywisty, precyzyjny uchwytny, ale pojawia się najczęściej w polskiej tradycji badawczej.

W tym nurcie literatura to dyskurs antropologiczny – pisarze mają jakąś wiedzę antropologiczną i korzystają z jej zaplecza w mniejszym lub większym stopniu, bardziej lub mniej świadomie. Przekonanie, że pisarze mają wiedzą antropologiczną. Mogą być to teksty Burszty, teksty poświęcone pisarstwu Wunegata?

Burszta ma specyficzny sposób czytania powieści  przyjmuje założenia, doszukuje się w nich jakiejś konkretnej wiedzy antropologicznej.

Logika z elementami metodologii – wykład i konwersatorium

Zagadnienia:

1. Typy wnioskowań – charakterystyka dedukcji, wnioskowania redukcyjnego, indukcji enumeracyjnej zupełnej i niezupełnej (jakie to typy wnioskowań?), wnioskowania przez analogię, entymematu

1. Sztuka właściwej argumentacji i racjonalnej debaty

Typy wnioskowań:

WNIOSKOWANIE DEDUKCYJNE – wnioskowanie, w którym zawsze od prawdziwych przesłanek dochodzimy do prawdziwych wniosków, wniosek zawsze jest pewny, gdyż wynika logicznie z przesłanek (kierunek wnioskowania pokrywa się z kierunkiem wynikania logicznego).

WNIOSKOWANIE REDUKCYJNE - wnioskowanie, w którym nie wniosek wynika logicznie z przesłanek, lecz przesłanki z wniosku lub połączenia wniosku z innymi przesłankami. Kierunek wynikania logicznego jest przeciwny kierunkowi wnioskowania. Wniosek może, lecz nie musi być prawdziwy – jest to wnioskowanie uprawdopodabniające.

INDUKCJA ENUMERACYJNA NIEZUPEŁNA – wnioskowanie, w którym wniosek jest pewną ogólną prawidłowością, a wyprowadzony jest z przesłanek opisujących poszczególne, lecz nie wszystkie przypadki tej prawidłowości. Jest to typ wnioskowania redukcyjnego, wniosek może, lecz nie musi być prawdziwy, zatem jest to wnioskowanie uprawdopodabniające.

INDUKCJA ENUMERACYJNA ZUPEŁNA – wnioskowanie, w którym wniosek jest pewną ogólną prawidłowością, a wyprowadzony jest z przesłanek opisujących wszystkie poszczególne przypadki tej prawidłowości. W tym przypadku zarówno wniosek wynika logicznie z przesłanek, jak i przesłanki wynikają logicznie z wniosku. Jest to forma wnioskowania dedukcyjnego, zatem wniosek jest pewny.

ENTYMEMAT (z gr. en memo – w umyśle) – wnioskowanie, w którym jedna z przesłanek zostaje przemilczana, na ogół przez wzgląd na swoją oczywistość. W tego typu wnioskowaniu wniosek wynika logicznie na ogół z połączenia przesłanki wypowiedzianej głośna z tą przemilczaną.

WNIOSKOWANIE PRZEZ ANALOGIĘ - jest jedynie uprawdopodabniające, co oznacza, że wniosek może, lecz nie musi być prawdziwy:

1. Od przesłanek przypisujących obiektom danego rodzaju jakąś wspólną cechę dochodzi się do wniosku przypisującego tę cechę jeszcze jednemu obiektowi tego rodzaju.

2. Od przesłanek konstatujących podobieństwo dwóch obiektów pod względem pewnych cech, dochodzi się do wniosku przypisującego tym obiektom jeszcze jedną wspólną cechę.

Sztuka właściwej argumentacji i racjonalnej debaty

Argumenty:

1. Z AUTORYTETU – odwołanie do profesjonalnego źródła, kogoś lepiej wiedzącego. Należy przytoczyć dokładną opinię; ekspert w dziedzinie, w której toczy się debata; przedmiot sporu nie może być sporny w środowisku ekspertów; ekspert bezstronny.

2. Z POWSZECHNEJ OPINII – pogląd wszystkich (zazwyczaj grupy społecznej, narodu, itp. Mocny, gdy odnosi się do przekonań tej grupy, jej norm i wartości, stylu życia.

3. SEMANTYCZNY: Z PRZYJĘTEGO ZNACZENIA– służy obronie stanowiska o charakterze klasyfikacyjnym. Należy określić definicję w sposób adekwatny. Kontestacyjny – protest przeciw zmianie terminologicznej. Należy pokazać niepożądane konsekwencje innowacji terminologicznej lub jej niska przydatność.

4. Z PODOBIEŃSTWA: PRZEZ ANALOGIĘ – podobieństwo zjawisk powoduje, że uznanie jednego z nich za prawdę lub fałsz dotyczy także drugiego. Mocny, gdy podobieństwo dotyczy istotnych względów i brakuje znaczących różnic.

5. RÓWNEJ MIARY – podobne przypadki traktuje się w jednakowy sposób. Działa zarówno pozytywnie, jak i żeby wykazać różnice.

6. RÓWNI POCHYŁEJ – przestrzeganie przed tzw. pierwszym krokiem, ponieważ doprowadza on do niechcianych lub niebezpiecznych skutków. Mocny, gdy wykaże się sensowny ciąg zdarzeń, a skutek finalny jest faktycznie niepożądany

Reguły racjonalnej dyskusji

1. UCZCIWOŚĆ WOBEC STANOWISKA PRZECIWNIKA – pozwalamy przeciwnikowi wypowiedzieć się do końca. /manewr słomianej kukły – ustawienie poglądów przeciwnika w ogłupiony sposób/

2. TRZYMANIE SIĘ MERITUM – bronienie stanowiska argumentami, które odnoszą się do dyskusji. /manewr czerwonego śledzia – odwracanie uwagi od tematu; argumentacja ad populum – odnoszenie się do zbiorowych niechęci, przekonań; stosowanie rzeczowych argumentów, które nie trzymają się meritum/

3. Swobody wypowiedzi /odmowa prawa do wyrażenia opinii; presja; epitety; groźby, itp./

4. Odpowiedzialności za poglądy /przenoszenie ciężaru dowodzenia na przeciwnika; przedstawienie własnego stanowiska jako nieobalalne; gwarancje osobiste; mętne wypowiedzi i twierdzenia natury ogólnej; wprowadzenie definicji zmieniającej sens słowa/

Wiedza o kulturach miasta
Ziemski Babilon: mit antyurbanistyczny w kulturze miasta

Mit antyurbanistyczny – wywodzi się z oświecenia. Stanowi kulturowo uwarunkowany konstrukt oparty na konflikcie wartości –próba rugowania wartości tradycyjnych i wprowadzania na ich miejsce nowych. Mit antyurbanistyczny był silnie zakorzenionym wyobrażeniem zbiorowym, utrwalonym w pewnej formie mitem „miasta – potwora” (Sodoma, Babilon – topika biblijnych miast przeklętych).

Mit antyurbanistyczny funkcjonował w kulturze XIX wieku jako pochodna mitu ziemiańskiego, służył jego uprawomocnieniu i podtrzymaniu jego zagrożonego istnienia.

Mit antyurbanistyczny był współkształtowany przez dyskurs literacki i publicystyczny. Swego rodzaju toposem mitu antyurbanistycznego w literaturze oświeceniowej jest wyjazd bohatera ze wsi do miasta – dzieje jego upadku zakończone są albo reedukacją i powrotem na wieś, albo śmiercią. Losy bohaterów miały charakter pedagogicznych egzemplów, a dzieje ich demoralizacji lub niezasłużonej klęski były przestrogą lub pouczeniem.

W szerszym ujęciu: retoryka antycywilizacyjna w wymiarze pooświeceniowym (miasto jako „soczewka”)

Wzorców dla kształtującej się kultury miejskiej dostarczyła Biblia, oferująca „dwa obrazy miasta, dwa bieguny możliwego rozwoju tej idei– miasto przeklęte, upadłe i rozpustne […] oczekujące kar niebieskich oraz miasto przemienione i okryte sławą, nowy gród, zesłany z nieba na ziemię”. Obrazem pierwszego z nich jest Babilon, drugiego – Niebieska Jerozolima:

• Niebiańska Jerozolima – idealne miasto Boga (ubilicus mundi – centrum, pępek świata). Według symbolicznego opisu zawartego w Apokalipsie, ma ona kształt idealnego kwadratu. Przez przyjęcie tej figury geometrycznej autor Apokalipsy pragnął wskazać na doskonałość i trwałość Miasta niebiańskiego.
  Budulcem Miasta jest drogocenny kruszec i szlachetne kamienie we wszystkich kolorach, symbole niezniszczalnej piękności i niewyczerpanego bogactwa.
  Według Apokalipsy św. Jana Niebiańską Jerozolimę otacza mur z jaspisu wysokości 144 łokci (a zatem siedemdziesięciometrowy), w którym znajduje się dwanaście otwartych szeroko bram, po trzy z każdej strony.
  W Niebiańskiej Jerozolimie nie ma miejsca na świątynię podobną do świątyni z ziemskiej Jerozolimy – gdyż de facto całe miasto stanowi świątynię.
  Jerozolima to miasto doskonałe, chronione, człowiek jest w nim bezpieczny.
  W dobie oświecenia jego funkcję przejmuje wieś.
  
  
  

• Ziemski Babilon - Babilon został potępiony i ukarany za swoje grzechy, a głównym z nich było to, że wypaczył i zmarnował wiążące się z nim od początku możliwości. Miasto, znajdujące się w centrum ziemi, tam gdzie przebiega axis mundi, predestynowane na spotkanie Boga z człowiekiem zawiodło i na zawsze zginęło.
  W XIX wieku miasto wymyka się ludziom spod kontroli, traci swoje mury.

Dychotomia wieś – miasto:

• Wieś – przestrzeń zdrowego i konserwującego powietrza. Wieś kojarzy się z bezruchem, trwałością, spokojem i prostotą. Obowiązuje tu ustalony rytm, z którego wynika przewidywalność. Śmierć zawsze jest naturalna – związana ze starością. Człowiek mieszkający na wsi odczuwa ciągłość i posiada kontrolę nad własnym losem. Wieś stanowi przestrzeń związaną z tradycją i obyczajem, w przeciwieństwie do kosmopolitycznego miasta jest ostoją narodowości.

• Miasto – w odróżnieniu od wsi – jest zawsze nosicielem choroby, źródłem zła i wynaturzenia, przyczyną grzechu, deprawacji i bezbożności (dominują argumenty moralne, religijne, „ekologiczne” lub zdrowotne). Stanowi przestrzeń wynaturzeń obyczajów (połowę osób wędrujących do miast stanowiły kobiety – pojawił się problem prostytucji), siedlisko chorób psychicznych, nagłej i niespodziewanej śmierci (pojawienie się tramwajów i samochodów). W mieście dominuje stres, nerwowość człowieka poddawanego zbyt dużej ilości bodźców (hiperbodziec - miasto staje się przestrzenią przemocy sensorycznej).
  Człowiek nie może wygrać z miastem nowoczesnym (fatalizm).

Kulturowa odrębność miasta. Socjologiczna szkoła z Chicago

Szkoła Chicagowska – jako pierwsza zaczęła badać miasto w sposób naukowy (lata 20.); interpretuje zjawiska zachodzące na wielkomiejskiej przestrzeni w sposób empiryczny!
(Chicago w ciągu 50 lat rozwija się ze wsi w metropolię). Szkoła Chicagowska korzysta z dokonań E. Durkheima, M. Webera oraz G. Simmela.

Inspiruje się przede wszystkim naukami przyrodniczymi, marksizmem (determinizm społeczny – walka o interesy i materializm dominuje nad innymi zachowaniami) oraz zwraca się ku psychologii społecznej.

Orientacja ekologiczna (ekologia społeczna) – badacze Szkoły Chicagowskiej postrzegali miasto jako organizm biologiczny. Nawiązywali przy tym do darwinizmu („przetrwają najsilniejsi”) oraz ekosystemu roślin. Według badaczy konkurencja stanowi podstawę współistnienia – w mieście panuje ciągła rywalizacja o panowanie nad przestrzenią (najsilniejsi mieszkańcy zajmują miejsca najkorzystniejsze, a inni się dopasowują).

Przestrzeń wielkomiejska ujawnia naturę ludzką spod dotychczas obowiązujących norm. Badacze Szkoły Chicagowskiej wyróżniają dwa poziomy miasta:
I. biotyczny (selekcja, koncentracja, segregacja, symbioza)
II. kulturowy (komunikacja, konsensus, współpraca) – hamuje biologiczne popędy.
Kultura miasta współkształtowana jest przez poziom biotyczny, będący siłą zmuszającą jednostki do zachowań przypominających współzawodniczenie gatunków.

• Segregacja – proces charakteryzujący miasto; miasto jako mozaika – zamieszkałe przez różne grupy, zdystansowane, wchodzące ze sobą w konflikty.

• Symbioza – różni mieszkańcy czerpią korzyści z koegzystencji w obrębie jednego środowiska.

„Ekologia człowieka” – była to perspektywa analityczna, w której specyficznie ludzkie zjawiska konsensusu i komunikacji nie miały większego znaczenia i gdzie inspiracja ze strony społecznego darwinizmu była oczywista. Istniał poziom ludzkiej egzystencji, na którym ludzie zachowywali się zwykle tak samo jak inne istoty żyjące; poziom podstołeczny, czyli biotyczny, na którym konkurencja była podstawową formą współistnienia.

Ernest Burgess – opracował słynny diagram miasta idealnego jako układu koncentrycznych kół (na podstawie samego Chicago) – wewnątrz pierwszego kręgu znajdowała się dzielnica biznesu, w której ziemia miała najwyższą wartość; drugi krąg to sfera przejściowa.
W ujęciu socjologów chicagowskich procesy gospodarcze tworzyły „sfery ekologiczne”, czyli dzielnice, które nie zostały zaprojektowane, lecz po prostu wyrosły.

Horace Hoyt – krytyka i modyfikacja koncentrycznego typu miasta; stworzył typ klinowy składający się z sektorów – uważał, że najistotniejsze w mieście są trakty komunikacyjne.

Chancy Harris i Edward Ullman – model wieloośrodkowy, ukazujący proces suburbanizacji; w przeciwieństwie do Parka twierdzili, że każde miasto ma inny model.

Nels Anderson – hobo i hobohemia (hobo – gatunek wędrowny).

Frederic Trasher – badania gangów; metafora szczeliny w ekosystemie miejskim.

Luis Wirth – urbanizm jako sposób życia.

Drugi wariant Szkoły Chicagowskiej: orientacja kulturalistyczna (antynaturalistyczna) według której podejście naturalistyczne nie wyczerpuje badań przestrzeni miejskiej.

Human ecology – dotychczasowe badania trzeba uzupełnić o współczynnik humanistyczny.
Socjologowie zwracają uwagę na aspekt świadomości (wcześniej badania ograniczały się do postrzegania miasta jako laboratorium – pozbawione były perspektywy wewnętrznej).

William Isaac Thomas – kładł nacisk na systematyczne badania empiryczne. Podkreślał potrzebę spojrzenia na kulturę miasta z perspektywy mieszkańców (punkt widzenia uczestnika wydarzeń) -> stopniowe wyłączanie badań nad organizacją społeczną spod nauk przyrodniczych. Wprowadził pionierskie badania nad „dokumentami osobistymi” (listy, dzienniki) oraz opowieściami o życiu zebranymi przez m.in. psychiatrów czy badaczy społecznych. Wraz z Florianem Znanieckim prowadził badania poświęcone europejskim imigrantom.

Społeczna dezorganizacja – odejście od norm, które do tej pory organizowały życie poszczególnych grup; zanikający wpływ społecznych zasad zachowania na jednostkę będącą członkiem grupy.

Florian Znaniecki („Miasto w świadomości jego obywateli” – 1931 r.) – przenosi teorię kultury na grunt badań miasta.
Wyróżnia dwie przestrzenie miasta:
- geometryczną – zbiór ulic, parków, budynków;
- społeczną – antologia odczuć mieszkańców funkcjonujących w wyobrażeniach miasta.
Według Znanieckiego miasto nie jest postrzegane przez jego mieszkańców w sposób obiektywny.

Miasto świadomości – indywidualne i grupowe, potoczne jak i naukowe sposoby odczuwania miasta, której owocem są przekazy na temat miasta reprezentatywne dla danych sposobów myślenia.

Kształtowanie przestrzeni jako wartości:
I. poznawanie przestrzeni – nabywanie wiedzy zawartej w sztuce, przysłowiach, nabywanie doświadczenia
II. wartościowanie – według różnych kryteriów: estetycznych, sakralnych itp.
III. kształtowanie i użytkowanie

Wartości przypisywane przestrzeni miejskiej:
- instrumentalne
- sytuacyjne (np. poczucie bezpieczeństwa, zagrożenia, anonimowości)
- egzystencjalne (o charakterze zmysłowym, emocjonalnym i intelektualnym)

Zarządzanie instytucjami kultury Wychodząc od krytyki modelu funkcjonowania instytucji kultury w Polsce po 1989 roku, scharakteryzuj proces zarządzania zmianą (lider zmiany, postawy ludzi wobec zmiany, metody przeprowadzania zmiany)

Jerzy Hausner wymienia następujące słabości funkcjonowania instytucji kulturalnych:

- Instytucje są zarządzane w sposób biurokratyczny i skomplikowany, często jest ta tak że przez wiele lat instytucją zarządza ta sama osoba, która nie wprowadza zbyt wielu zmian do działalności instytucji, to często powoduje że społeczeństwo niechętnie korzysta z instytucji kultury

- Większość pieniędzy posiadanych przez instytucje jest wydawanych na płace dla pracowników – pracownicy oczekują od pracodawcy stabilizacji zawodowej i zabezpieczenia materialnego na ogólnie przyjętym poziomie (ubezpieczenie chorobowe, emerytalne i urlop pracowniczy). Instytucja kultury jest przede wszystkim zakładem pracy, w którym liczy się bezpieczeństwo, a ewentualnie zarabia się, „chałturząc” na zewnątrz.

- Nieliczne instytucje zatrudniają kompetentnych specjalistów od zarządzania finansowego, marketingu czy pozyskiwania środków. Możliwości menedżerskiego i skutecznego zarządzania instytucjami kultury są także w wielu przypadkach wyraźnie ograniczone działalnością związków zawodowych, które artykułują oczekiwania wynikające z roszczeniowej i krótkookresowej postawy, typowej dla części pracowników tych instytucji,zwłaszcza starszych.

- Instytucje kultury szukają przede wszystkim dotacji ze środków publicznych, rzadko szukają prywatnych sponsorów czy możliwości otrzymywania pieniędzy za reklamę i promocję

- Wyraźnie szwankuje komunikacja między Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz kierownictwami i pracownikami instytucji kultury. Dialog na tej linii zakłócają stereotypowe wyobrażenia, narosłe uprzedzenia i przyzwyczajenia. Działalność ministerstwa często ogranicza się do politycznego paternalizmu i urzędniczości, a instytucje nie chcą często brać na siebie dużej odpowiedzialności i domagają się nieustannej ochrony ze strony władz i dużych dotacji

- Instytucje kultury godzą się z biurokratyczną ingerencją w swoje funkcjonowanie, nawet jeśli to krytycznie oceniają, o ile zwrotnie zapewnia im to dostęp do większej puli środków, dzięki którym mogą się materialnie rozwijać albo nawet tylko istnieć. Zasadniczo kształtuje się w ten sposób model rozwoju instytucji kultury przez subordynację i obłaskawianie. Model, w którym rozwój jest rozumiany zwłaszcza w kategoriach materialno-rzeczowych, a nie programowo-artystycznych.

- Szereg instytucji kultury, zwłaszcza tych dużych, zatrudniających wiele osób, długofalowo dąży do materialnego wzrostu, szczególnie poprzez inwestycje i pozyskanie nowych obiektów. Starają się one przede wszystkim być coraz większe, co nie znaczy konieczniecoraz lepsze, bo wielkość jest dla ich przetrwania i powodzenia najlepszą gwarancją. Jednym z kluczowych zabiegów ukierunkowanych na zapewnienie swojej instytucji bezpieczeństwa jest uzyskanie dla niej możliwie najwyższego statusu. Najlepszą gwarancją jest status narodowej instytucji kultury, o który zabiega bardzo wiele instytucji.

By zarządzanie zmianą zakończyło się powodzeniem należy przestrzegać kilku wskazówek.

Lider zmiany – kluczowa postać w zarządzaniu, współdziała z ludźmi poprzez: komunikowanie kierunku działania instytucji za pomocą słów i czynów tak, by zapewnić poparcie pracowników niezbędne do realizacji nowej wizji, czyli zmiany; kreuje i wpływa na działanie zespołów i koalicji pracowników poprzez komunikowanie wizji i strategii, jaką instytucja usiłuje osiągnąć.

W zarządzaniu zmianą wykorzystuje się dwa modele kierowania:

I. zarządzanie - kontrolowanie, czyli: monitorowanie szczegółowych wyników; odkrywanie różnic między tym, co zaplanowano, a tym, co wykonano; planowanie korekty tych różnic

II. przewodzenie - motywowanie i inspirowanie, czyli: wyzwalanie energii pracowników, by pokonywali główne przeszkody i bariery pojawiające się na drodze zmian; zapewnienie zaspokojenia podstawowych potrzeb pracowników.

We wdrażaniu zmian przewodzenie będzie jednak zajmować więcej czasu niż zarządzanie, zatem posiadanie umiejętności przewodzenia jest kluczem do efektywnego wdrażania zmian. Przyjmuje się, że proces zarządzania zmianą składa się zazwyczaj w 75% z przewodzenia, a zaledwie w 25% z zarządzania. Motorem napędzającym zmianę jest zawsze przewodzenie i aktywności z tym związane. Jednak koncentrowane się wyłącznie na kompetencji przewodzenia byłoby poważnym błędem. Efektywne przewodzenie i mierne zarządzanie doprowadzi firmę nad skraj przepaści. Sekret leży w posiadaniu obu umiejętności jednocześnie.

Postawy ludzi wobec zmian - wymienia się 4 fazy reagowania na zmiany: zaprzeczenie, opór, eksperymentowanie i akceptacja. Fazy te dotyczą samego momentu rozpoczęcia zmiany lub pierwszej informacji o jej planowaniu. Z czasem reakcje mogą się zmieniać. Do najczęściej wymienianych przyczyn oporu pracowników wobec zmian należą:

- pomijanie potrzeb, postaw i przekonań pracowników;

- niezrozumienie sensu zmiany, jej przyczyn, celu, zakresu i skutków;

- brak postrzeganych korzyści zmian, czyli brak przekonania, że doprowadzą one do podwyższenia efektywności działania instytucji;

- brak zaufania do inicjatorów zmian, skutkiem czego zmiana traktowana jest jako narzucona z zewnątrz;

- zagrożenie utraty czegoś ważnego: władzy, prestiżu, kompetencji, samodzielności;

- mała tolerancja na zmiany w ogóle i wynikająca z niej obawa przed nieznanym i przed porażką.

Metodę przeprowadzenia zmiany - w trakcie wprowadzania zmian proponowanych w projekcie warto zastosować sprawdzony model RZZ, czyli:

I. rozmrażanie - Na tym etapie należałoby dokonać wszelkich działań i podjąć decyzje poprzedzające wprowadzenie zmiany: wybór modelu dostosowanego do rodzaju placówki lub stawianych jej celów; wskazanie lidera zmian; przygotowanie szczegółowego planu działania

II. zmiana - Wdrażanie zmiany powinno nastąpić zgodnie wcześniej przygotowanym planem działania. Zmianę na bieżąco trzeba monitorować i gdy następują odstępstwa od planu, natychmiast wprowadzać korekty. Tu, główną rolę odgrywać powinien lider zmian.

III. zamrażanie - Ten polega na ustabilizowaniu nowej sytuacji poprzez dostosowanie do nowej sytuacji sposobów działania, procedur, przepisów, organizacji pracy, polityki kadrowej itd.).

Teoria uczestnictwa w kulturze Kulturoznawcze i psychologiczne ujęcie uczestnictwa w kulturze

Kulturoznawcze – z punktu widzenia określonej teorii kultury, naukowej. Łączy się z ujęciem przedmiotowym, czyli z punktu widzenia koncepcji kultury; określony przez własności kultury i jej dziedziny.

Psychologiczne – kładzie nacisk na indywidualne własności jednostek. Wiąże się z ujęciem podmiotowym, czyli z punktu widzenia jednostki, określany przez jej własności.

Proces partycypacji w kulturze jednostek ma dwa aspekty:

1. przedmiotowy określony przez własności kultury, jej sfer lub dziedzin;

aspekt ten jest domeną nauk o kulturze i socjologii przyjmujących kulturoznawczy lub makrosocjologiczny punkt widzenia.

2. podmiotowy zdeterminowany przez własności jednostek uczestniczących w kulturze.

Aspekt ten jest domeną psychologii (społecznej, kulturowej).

Wiedza o kulturze powinna być traktowana jako logicznie wcześniejsza od wiedzy dotyczącej procesu partycypacji kulturowej, podobnie jak wiedza o przedmiotowym aspekcie partycypacji - jako logicznie wcześniejsza od wiedzy o podmiotowym aspekcie tego procesu.

Kulturoznawczy opis uczestnictwa w kulturze jest zatem opisem przedmiotowego aspektu udziału w kulturze dokonywanym z punktu widzenia określonej teorii kultury
(i metodologii badań nad kulturą). Teoria kultury ujmując we właściwy sobie sposób „istotę” kultury, „czym jest kultura”, ustalając jakie są jej konstytutywne (podstawowe) składniki (elementy), określa tym samym na czym polega akt partycypacji w niej i wyznacza z jej punktu widzenia jego wymogi i specyficzne warunki w odniesieniu do sfer i dziedzin kultury (w odniesieniu do kultury materialnej, techniczno-użytkowej i kultury symbolicznej, w tym
w języku, obyczaju, religii, magii i sztuce). Podstawowym metodologicznym wymogiem jest, aby ujęcie uczestnictwa w kulturze korespondowało, inaczej odpowiadało, ujęciu kultury. Nie może być tak, że inaczej pojmuje się kulturę a inaczej uczestnictwo w niej. Jeśli wedle społeczno-regulacyjnej koncepcji kultury ujmuje się kulturę jako zespół przekonań normatywno-dyrektywalnych to odpowiadającym mu ujęciem uczestnictwa w kulturze jest ich respektowanie lub akceptowanie.

PRZEDMIOTOWY I PODMIOTOWY ASPEKT PARTYCYPACJI W KULTURZE

Przedmiotowy aspekt uczestnictwa w kulturze określony jest przez własności kultury, jej sfer lub dziedzin. Natomiast podmiotowy aspekt zdeterminowany jest przez własności jednostek uczestniczących w kulturze.

PRZEDMIOTOWE: korzystanie z kultury techniczno-użytkowej ( nie jest konieczna znajomość reguł technicznych (technologicznych) wykonania danego wytworu. Brak interakcji, nie trzeba znać intencji nadawcy). Nie trzeba znać norm i dyrektyw technicznych aby móc korzystać z wytworów (produktów) materialnych, konieczna jest tylko znajomość reguł użytkowych

W uczestnictwie nie jest konieczna znajomość reguł technicznych np. korzystamy z lodówki nie wiedząc jak i z czego jest zbudowana.

1. rodzaje, formy uczestnictwa w kulturze (ujętej całościowo czy rozbitej na sfery, dziedziny etc.);

2. wymogi - funkcjonalne i inne nakładane na jednostki partycypujące przez określone dziedziny kultury (np. wymóg aktywnego uczestnictwa nadawczego w odniesieniu do sztuki, nauki, biernego - w odniesieniu do obyczaju; wymóg pogłębionego w różnym stopniu uczestnictwa nadawczego w nauce: uczony wybitny, projektujący zmiany w nauce; uczony - pracownik naukowy)

3. zmienność wymogów nakładanych na jednostki partycypujące w kulturze w zależności od stadium rozwoju kultury (okres stabilizacji systemu kulturowego, okres kryzysu, przemian); instytucje kulturowe odpowiedzialne za wdrażanie do uczestnictwa kulturowego (formalne, nieformalne), rodzaje praktyk edukacyjnych i technik edukacyjnych.

PODMIOTOWE:

• korzystanie z kultury symbolicznej

• należy znać normy i reguły wytworzenia obiektów;

• partycypacja ma charakter interakcji między jednostkami, które działają intencjonalnie i zakładają odpowiednią wiedzę i wartości w powstaniu interakcji;

• w kulturze symbolicznej zawiera się sfera komunikacyjna- partycypacja przebiega według schematu nadawca- znak- odbiorca.

Podmiotowe uczestnictwo w kulturze to korzystanie z kultury symbolicznej, gdzie należy znać normy i reguły wytworzenia obiektów np. żeby zrozumieć obraz to trzeba umieć go odpowiednio zinterpretować.

• proces przystosowywania się do wymogów danej kultury (różnych jej sfer i dziedzin) osób dorosłych i efekty tego procesu;

• proces „wchodzenia w kulturę” - uczenia się adaptacji do wymogów kultury od chwili urodzenia i efekty tego procesu;

• kultura a osobowość i indywidualność jednostki - problem konieczności przystosowania się a potrzeba zachowania własnej tożsamości, problem granic jednostkowej indywidualności;

• problem innowacyjnego uczestnictwa w kulturze;

• wymogi kultury a potrzeby jednostek (kultura sprzyjająca i niesprzyjająca ludziom);

• dewiacyjne formy adaptacji do kultury;

• przystosowanie się do nowego systemu kulturowego lub do kultury, która uległa znaczącym przemianom;

• partycypacja jednostek w kilku naraz systemach kulturowych.

Uczestnictwo w kulturze techniczno-użytkowej – aby korzystać z jej wytworów nie ma konieczności psiadania wiedzy na temat norm technicznych, sposobów jej produkcji. Należy znać jedynie podstawowe reguły użytkowania.

Uczestnictwo w kulturze symbolicznej – nalezy znać reguły i normy, aby podjąć określoną czynność; jednej normie podporządkowane są różne dyrektywy (np. witanie się ma różne formy).

Wiedza o moralności Bolączki współczesności wg Charles'a Taylora.

Bolączkami współczesności Taylor nazywa te cechy współczesnej kultury i dzisiejszego społeczeństwa, które postrzega się jako utratę lub degradację. W swoim tekście wyróżnia 3 bolączki współczesności:

1. Indywidualizm – wiąże się bezpośrednio ze społeczeństwem zatomizowanym, egoizmem i narcyzmem. Mowa jest również o permisywizmie społecznym, czyli bezgranicznej tolerancji wszelkich zachowań ludzkich, nawet tych przestępczych czy dewiacyjnych. Permisywizm zakłada, że wszelkie zakazy i nakazy obyczajowe są niepotrzebne, a wręcz szkodliwe. Działania jednostki nie powinny być oceniane pod kątem norm społecznych czy obyczajowości.

Taylor uważał, że dawniej człowiekiem rządziły święte hierarchie (przywiązanie do danego miejsca,roli społecznej czy pozycji społecznej, która była im przypisana), którym ten się podporządkowywał. Indywidualizm spowodował zanik tych hierarchii. Według Taylora ludzie utracili szersze horyzonty działania, co spowodowało, że zanikły wszelkie wyższe cele. Taylor uważa, że wyższe cele zanikają wraz z zawężeniem horyzontów, ponieważ ludzie zaczynają skupiać się tylko na swoim indywidualnym życiu i potrzebach. Autor twierdzi, że skupianie się wyłącznie na sobie spłaszcza życie ludzi i czyni je mniej znaczącym i związanym ze społeczeństwem. Narcyzm nie uwzględnia relacji społecznych, a co za tym idzie, nie rozumie sytuacji społecznych, ponieważ uważa, że go nie dotyczą – tworzą się liczne podziały.

2. Odczarowanie świata – wiąże się z prymatem (dominacją) rozumu instrumentalnego. Taylor jako rozum instrumentalny rozumie racjonalność ekonomiczną, która w najbardziej ekonomiczny sposób pomaga wykorzystać środki prowadzące do określonego celu, a więc wszystkie sprawy rozpatrywane są w kategoriach zysków i strat. Istnieje niebezpieczeństwo, że wszelkie decyzje podejmowane będą w oparciu o kategorie efektywności lub analizie „kosztowo-celowej”. Dominacja rozumu instrumentalnego sprawi, że cele ważne, niezależne, które kierują ludzkim życiem, zostanę przesłonięte postulatem maksymalizacji wydajności. Wyższe cele przestaną mieć znaczenie, jeśli nie będą się opłacały.

Ponad to dominacja rozumu instrumentalnego przejawia się również w prestiżu techniki – poszukujemy rozwiązań technologicznych, nawet w przypadku spraw, do których jest nam to niepotrzebne. Uwidacznia się tu prymat techniki, który również spłaszcza i zawęża nasze horyzonty. W tym kontekście Taylor przywołuje Marksa i jego Manifest komunistyczny, w którym zauważa on (w odniesieniu do kapitalizmu), że „wszystko, co trwałe, rozpływa się w powietrzu”. Oznacza to, że dziś otaczamy się przedmiotami masowej produkcji, które sa tandetne i gorszej jakości od tych, które powszechne były dawniej – solidne i trwałe, często znaczące.

Weberowskie odczarowanie świata – odejście od magicznego patrzenia na rzeczywistość (racjonalizacja). Świat staje się bardziej wytłumaczalny, mniej mistyczny; nie sprawia wrażenia obcego.

3. Utrata wolności (w życiu politycznym) – jest to konsekwencja indywidualizmu i rozumu instrumentalnego w życiu politycznym.

Taylor sugeruje, że czynniki te mogą powodować umieranie demokracji, wszelkich tworów społeczeństwa obywatelskiego. Alexis de Tocqueville twierdził, że ludzie, którzy skupieni są wyłącznie na sobie i swoich potrzebach, w pewnym momencie przestaną brać czynny udział w samorządzie. Jednostka narcystyczna skupi się na pozostaniu w domu i korzystaniu ze swoich dobrodziejstw, a nie na walce o prawa społeczeństwa. W takim wypadku społeczeństwu grozi „łagodny” despotyzm, jak nazywa to Tocqueville. Tym razem nie będa to rządy terroru, władza może być nawet dobrotliwa, ale tylko dlatego, że będzie sterowała społeczeństwem i będzie dbała o to, aby nikt nie odczuł jej władzy. A z racji tego, iż egoistyczne jednostki skupione będa na sobie, nikt nie skupi się na sprawowaniu kontroli nad owa władzą.

Metody badań społecznych Metody badań społecznych - proszę scharakteryzować i omówić różnice badań ilościowych, jakościowych i mieszanych.

Metoda badań społecznych należą do strategii badawczych, które są schematami lub modelami badań jakościowych, ilościowych i mieszanych nadają one określony kierunek procedurom zastosowanym w projekcie badawczym.

Strategie badawcze:

• Ilościowe – modele eksperymentalne, modele nieeksperymentalne, np. sondaże

• Jakościowe – badania narracyjne, fenomenologia, etnografia, teoria ugruntowana, studia przypadków

• Mieszane – sekwencyjne, równoległe, transformatywne

Strategie ilościowe

• Zaliczane są do nich prawdziwe eksperymenty, quasi-eksperymenty, badania korelacyjne [wyjaśnić] oraz szczególne eksperymenty z udziałem jednego podmiotu.

• Wśród nich można wskazać skomplikowane modele równań strukturalnych, obejmujące ścieżki przyczynowe oraz rozpoznawanie łącznej siły zmiennych wielokrotnych.

Badania sondażowe w strategiach ilościowych  dostarczają ilościowych, czyli wyrażonych liczbami opisów tendencji, postaw i opinii społeczeństwa, uzyskanych z jego próby. Są to badania przekrojowe i dynamiczne, w których dane zbiera się za pomocą kwestionariuszy lub wywiadów.

Badania eksperymentalne mają na celu stwierdzenie, czy dane działanie wywiera określony skutek. Można to sprawdzić poddając jedną grupę oddziaływaniu jakiegoś szczególnego czynnika, a drugą pozostawiając bez interwencji, a następnie porównując wyniki. Prawdziwe eksperymenty mają losowy przydział podmiotów do warunków eksperymentalnych. Do quasi-eksperymentów zalicza się schematy z jednym podmiotem.

Strategie jakościowe

• Niektóre podręczniki o tych strategiach zawierają wykaz różnych typów (np. ilość strategii), wypracowano też kompletne procedury dla określonych strategii jakościowych.

• Do ich strategii należą m.in. etnografia, teoria ugruntowana, studia przypadków, badanie fenomenologiczne, badanie narracyjne.

Etnografia – jest strategią długotrwałego gromadzenia danych, głównie z obserwacji i wywiadów w naturalnym środowisku grupy kulturowej bez poddawania jej celowym oddziaływaniom ze strony badacza. Proces badawczy jest elastyczny, rozwija się kontekstowo w relacji na bieżące realia warunków badania.

Teoria ugruntowana – jest strategią badawczą, polegającą na tworzeniu ogólnej abstrakcyjnej teorii procesu, działania lub interakcji na podstawie poglądów uczestników. Wymaga to kilku etapów gromadzenia danych, porządkowania ich wg kategorii i analizowania zależności między nimi. Najważniejsze cechy tego modelu  ciągłe przyrównywanie danych do wyłaniających się kategorii oraz teoretyczny dobór próby spośród różnych grup w celu zmaksymalizowania podobieństw i różnic informacji.

Studia przypadków  polegają na dogłębnym badaniu jakiegoś programu, zdarzenia, czynności, procesu, osoby lub osób. Jest to badanie wymagające dużego nakładu czasu i pracy. Do gromadzenia szczegółowych informacji stosuje się zróżnicowane procedury pozyskiwania danych w dłuższym okresie.

Badanie fenomenologiczne  pozwala na rozpoznawanie istoty ludzkich doświadczeń wobec jakiegoś zjawiska na podstawie sensów, jakie nadają im uczestnicy badania. Niewielką liczbę podmów poddaje się ekstensywnym i długotrwałym badaniom, które pozwalają zdefiniować pewne istotne wzorce i zależności. Aby zrozumieć doświadczenia osób uczestniczących w badaniu, badacze muszą wziąć w nawias lub całkiem odłożyć na bok własne doświadczenia.

Badanie narracyjne  zajmuje się życiem jednostek, które autor nakłania do opowiadania o swoich doświadczeniach biograficznych. Uzyskane informacje są zwykle przeredagowywane przez badacza, tworzącego z nich chronologię narracyjną. Ostateczni powstaje spójna historia, łącząca fakty z życia uczestnika z poglądami badacza.

Strategie mieszane

• Są mniej popularne, niż wcześniejsze ujęcia

• Idea łączenia różnych metod pojawiła się pod koniec lat 50. (1959r.), a zapoczątkowali ją Campbell i Fisk w badania trafności identyfikacji cech psychicznych

• Jest to wykorzystanie matrycy wielu metod przy testowaniu różnorodnych ujęć zbioru danych, np. łączenie obserwacji i wywiadów (jakościowe) z sondażami (ilościowe).

• Przekonanie, że nieuniknione błędy jednej metody można zneutralizować lub nawet wyeliminować przez błędy innych metod.

• Opracowano TRIANGULACJĘ DANYCH ŹRÓDŁOWYCH

Procedury sekwencyjne badania mieszanego  przez zastosowanie jednej metody umożliwiają one uporządkowanie i uogólnienie wyników uzyskanych inną metodą, np. zaczynając od wywiadu jakościowego do celów eksploracyjnych i przechodząc do uzupełniania go sondażem przeprowadzonym na dużej próbie, co pozwoli odnieść wyniki do całej populacji LUB rozpocząć od jakościowej w celu przetestowania teorii lub koncepcji, by następnie zastosować metodę jakościową, obejmującą szczegółową eksplorację kilku jednostkowych przypadków.

Procedury równoległe badania mieszanego  polegają na łączeniu lub scalaniu danych ilościowych i jakościowych w celu przeprowadzenia wszechstronnej analizy problemu badawczego. Badacz zbiera jednocześnie obydwa rodzaje danych, a następnie tworzy z nich jednolitą interpretację całości. Może być on również wykorzystany do umieszczenia mniejszego zbioru danych jednego rodzaju w większym innego rodzaju, by zastosować wobec nich różne typy pytań (jakościowe-proces, ilościowe-wyniki)

P. transformacyjne badania mieszanego  przyjęcie pewnego nastawienia teoretycznego jako perspektywy nadrzędnej dla projektu obejmującego dane ilościowe i jakościowe. Nastawienie to tworzy strukturę ramową dla tematów będących przedmiotem zainteresowania badacza, metod gromadzenia danych oraz przewidywanych wyników/zmian. Dopuszcza sekwencyjną i równoległą metodę gromadzenia danych.

PODSUMOWANKO

Metody ilościowe  z góry określone, pytania zależne od narzędzia, dane dotyczące działań, postaw, dane z obserwacji i ze sposób statystycznych, analiza i interpretacja statystyczna.

M. jakościowe  wyłaniające się w toku badań, pytania otwarte, dane z wywiadów, obserwacji, dokumentów oraz dane audiowizualne, analiza tekstowa i ikonograficzna, interpretacja tematów i wzorców.

M. mieszane  zarówno z góry określona jak i elastyczne, pytania otwarte i zamknięte, różne rodzaje danych ze wszystkich możliwych źródeł, analiza statystyczna i tekstowa, łączna interpretacja bez danych.

Z notatek:

• Jakościowe – stosuje zazwyczaj pytania otwarte, wywiadu, odnosi się do badań grupowych tzw. fokusa, obserwacji różnego typu, do diagnozowania i ewaluacji. Oznacza analizowanie i interpretowanie znaczeń problemów badawczych (na zasadzie dociekaniowej). Proces badawczy obejmuje wyłanianie nowych pytań i procedur w toku badania. Gromadzenie danych jest w formie współuczestnictwa. Proces analizy danych jest indukcyjny – od szczegółu do ogółu. Szczególny nacis – interpretacja iż złożoność sytuacji.

• Ilościowe – najstarsza, zakłada hipotezy ilościowe, czyli sprawdza jakieś natężenie zjawiska. Stosuje się rodzaj pytań zamkniętych – pomiary statystyczne, eksperymenty i sondaże. Oznaczają sprawdzenie jakiś teorii poprzez sprawdzenie relacji między zależnościami. Analiza danych zmierza do weryfikacji na drodze dedukcyjnej – od ogółu do szczegółu. Testują wyjaśnienia alternatywne. Wyniki są powtarzalne i dają się uogólnić.

• Mieszane – łączy obie dla uzupełnienia i poszerzenia badanego zjawiska. Zazwyczaj obejmuje założenie filozoficzne i praktycznie łączy zarówno metody jakościowe jak i ilościowe w sposób, by jak najlepiej wyjaśnić dane zjawisko. Dotyczy doboru danych jak i sposobu analizowania.

Wszystkie badania opierają się na strategiach badawczych. W XIX i XX w. dominowały badania ilościowe i badacze bawili się w tzw. eksperymenty prawdziwe i quazi eksperymenty. W XX i XXI w. rozwinęły się metody jakościowe, które stawiają na dociekanie sensów dostarczanych przez podmioty.

Podstawy zarządzania Efektywność kierowania i jej składowe.

Kierowanie (zarządzanie) – proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania pracy członków organizacji oraz wykorzystywania wszelkich dostępnych zasobów organizacji do osiągnięcia jej celów. Kierowaniem zajmuje się kierownik, który jest osobą odpowiedzialną za pokierowanie działaniami prowadzącymi do osiągnięcia celów organizacji.

Kierowanie jest podstawową działalnością, od której zależy to, jak dobrze organizacja służy powiązanym z nią ludziom. Stopień w jakim organizacja osiąga swoje cele, a jednocześnie wypełnia obowiązki wobec społeczeństwa, w znacznym stopniu zależy od jej kierowników. Jeżeli kierownicy dobrze wykonują swoje zadania, organizacja osiągnie swoje cele.

To, jak dobrze kierownicy wykonują swe zadania, w jakim stopniu wyznacza on i osiąga odpowiednie cele to EFEKTYWNOŚĆ KIEROWANIA.

Na efektywność kierowania składają się sprawność i skuteczność. Te dwie koncepcje zostały zaproponowane przez Petera Druckera (jest to jeden z cieszących się największym szacunkiem autorów prac dotyczących zarządzania)

Sprawność jest umiejętnością minimalizowania zużycia zasobów i sił ludzkich przy osiąganiu celów organizacji. Ogólnie mówiąc „robienie rzeczy we właściwy sposób”. Związana jest ona z nakładami i wynikami. Sprawny kierownik to taki, który osiąga wyniki współmierne do nakładów (pracy, materiałów, czasu) zużytych na ich realizację. Ogólnie sprawnie działa kierownik, który potrafi minimalizować koszty nakładów zużytych na osiągnięcie celu.

Skuteczność byłaby umiejętnością wyznaczania odpowiednich celów, „robienie właściwych rzeczy”. Kierownik, który wybiera nieodpowiedni cel (np. produkuje głównie duże samochody, gdy gwałtownie wzrasta popyt na małe) jest nieskuteczny (nawet, jeśli te duże samochody byłyby produkowane maksymalnie sprawnie, patrz. Definicja sprawności). [przykład z życia wzięty  General Motors w latach 70. Produkował duże samochody o wysokim zużyciu paliwa, pomimo tego, że wzrósł popyt na małe samochody o oszczędnym zużyciu paliwa. Zlekceważyli e ten sposób konkurencją japońską i niemiecką twierdząc, że to chwilowy trend i lojalni Amerykanie zostaną przy wyrobach GM. A tu upsi i im coś nie wyszło. Przez zlekceważenie tego popytu, GM utracił wiele ze swojej konkurencyjności na rzecz nowych rywali.]

Żaden stopień sprawności nie zrównoważy braku skuteczności. Wg Petera Druckera skuteczność jest kluczem do powodzenia organizacji.

Religioznawstwo Wielość definicji religii (czym jest spowodowana)?

Religia jako

• fakt psychiczny – jest pewnego rodzaju uwewnętrznionym przeżyciem psychicznym. Przejawem indywidualnego, psychicznego wymiaru religijności jest modlitwa lub indywidualna forma wiary. Każdy indywidualnie zwraca się do sacrum w sposób właściwy dla swojej konstrukcji psychicznej.

• Fakt społeczno-kulturowy  ten wymiar religii będzie przejawiał się we wspólnym przeżywaniu liturgii, pewnej formy kultu. Będzie się ujawniał we wspólnotowym kulcie. Jest też nim istnienie pewnych instytucji religijnych, w chrześcijaństwie będą to kościoły. (niewykonywanie prac w niedzielę, nikt nie zastanawia się nad tym dlaczego tak się dzieje, a jest to zaczerpnięte z faktu, że niedziela wg religii jest dniem świętym; nasze życie bez względu na to czy jesteśmy wyznawcami religii katolickiej jest regulowane wg pewnych świąt religijnych, niektóre dni mamy wolne bez względu na wyznanie, życie w państwie jest regulowane po części wg religii, którą państwo wyznaje, kalendarz liturgiczny wpływa na funkcjonowanie społeczne)

• Fakt ontyczny – realnym, odczuwanym przez człowieka więzią, związkiem z transcendentną wobec niego rzeczywistością. Każda osoba religijna odczuwa to coś realnie. Religia zawsze dla osób religijnych będzie faktem ontologicznym, czyli czymś faktycznie istniejącym. Religia jest czymś, co jest opowiadane z każdą sferą egzystencji ludzkiej, wpływa na jego sposób postrzegania rzeczywistości, jak ją odbieramy i poznajemy. Określa moralność, co jest dobre, a co złe. Mamy pewien zespół norm określonych przez religię i on może promieniować na inne dziedziny życia społecznego, mając zakorzenienie w religijności (budowanie moralności europejskiej w odniesieniu do dekalogu). (człowiek wierzący w istotę boską lub jakąś istotę transcendentną, ktoś kto wierzy w sacrum wierzy w realne istnienie owego sacrum; jest to dla niego tak samo realne jak fakt empiryczny)

Religia określa to co jest sztuką. Do zrozumienia sztuki jest potrzebna wiedza o tradycji religijnej, w której ta wiedza jest osadzona. Może być apologią religijności lub krytyka jej. Gdy dochodzi do krytyki fałszywej religijności może być odebrana jako krytyka prawdziwej religijności.

Mamy do czynienia ze zjawiskiem uprywatnienia religii. Dawniej religia była zjawiskiem społecznym. Pytanie o to czy wierzymy w Boga stało się pytaniem intymnym. Nawet zadając owe pytanie osobom bliskim mamy poczucie intymności, wkraczamy w sferę przeżyć osobistych człowieka.

Przedmiot religii nigdy nie jest bezpośrednio dany i dany naocznie. Badając religię możemy skoncentrować się na jej aspekcie strukturalnym, genezie lub funkcji jaką pełni w życiu ludzkim. W zależności od tego na czym się skupimy, inne wnioski otrzymamy pytając o pojęcie religii.

Rodzaje definicji

• Definicje strukturalne: – będą opierały się na religii ze względu na strukturę (zewnętrzną) – będą ujmowały tylko część relacji wewnątrz zjawiska religijnego. Religia jako relacja/postawa relacyjna  koncepcja Maxa Shelera – religia jest osobowym stosunkiem człowieka do świętego Boga. ; Kierkegaard – jest to bezpośredni osobowy i egzystencjalny stosunek do Boga.

• „Religia jest osobowym stosunkiem człowieka do świętego Boga” (M. Scheler)

• „Bezpośredni, osobowy i egzystencjalny stosunek do Boga”

• Definicje genetyczne  będą opierały się na analizie ze względu na genezę danych zjawisk, określały religię poprzez wskazanie jej pochodzenia, źródeł religii i procesu jej powstawania. Będą miały charakter redukcjonistyczny. Określają religię jako pochodną innych zjawisk, odmawiają jej autonomii. Religia jako pochodna zjawisk kulturowych. Np. Feuerbach, Bergson

• „Religia stanowi uprzedmiotowienie i projekcję ludzkich właściwości w jakiś poza-świat”

• „Religia jest skutkiem wewnętrznych wzruszeń i owocem zrywu miłości, żywiołowego pędu do miłowania, organizującego całą rzeczywistość”

• Definicje funkcjonalne – analiza zjawiska religijnego, ze względu na funkcje, np. Durkheim, Weber

• Jednolity system wierzeń i praktyk odnoszący się do rzeczy świętych tzn. wyłączonych, zakazanych do wierzeń i praktyk, które zespalają w jedną wspólnotę moralna zwaną kościołem tych wszystkich, którzy do niej należą. (Durkheim)

• Religia to fakt który integruje człowieka na mocy czegoś, co jest poza światem. (Weber)

Socjologia kultury  Scharakteryzuj dwa rodzaje, nienaukowej wiedzy o życiu społecznym (wiedza potoczna, sztuka) oraz postulaty metody pozytywnej Augusta Comte’a jako projektu naukowej socjologii.

Wiedza społeczna

• W myśleniu potocznym

• Przejawia się ona w problemach życia codziennego

• Fragmentaryczna i niespójna wiedza

• Wywodzi się ze spostrzeżeń przypadkowych osobistych, które podlegają generalizacji  czujemy, że należymy do zbiorowości (np. gdy oglądamy mecz i utożsamiamy się z drużyną „naszych” – można rzucać się komuś obcemu na szyję, gdy będzie gol, bo należymy do tej samej drużyny, zabrać flagę państwową itp.; po prostu siadając przy stole z rodziną). Interesuje nas to, że widzimy i potrafimy wchodzić w relację z tymi ludźmi.

• Specyficzne formy językowe i literackie, pokazujące przynależność so społeczeństwa prywatne wiadomości, zapiski, rozmowy, hymny, przysłowia (np. Polacy nie gęsi i swój język mają; jeśli wejdziesz między wrony, musisz krakać jak i one), baśnie (była to ogromna wiedza o tym, jak ludzie myślą o relacjach zbiorowych).

• Słabości wiedzy potocznej – emocjonalność, stereo typizacja (szufladkuje w specyficzny sposób – jest ocenny, schematyczny – nie jest poparty badaniami. Przeważnie jest fragmentaryczny – nie jest spójnym systemem wiedzy. Bywa pochopna i wartościująca (ale może być neutralna (niekrzywdząca))

• W sztuce

• Subiektywna interpretacja (twórcy i odbiorcy), wyobraźnia

• Swoisty dla sztuki sposób przekazu (symbole, alegorie, metafory, metonimie)

• Niewyraźne pojęcia

• Tematyka społeczna nie musi być tematem głównym

• Myślenie diagnozujące (pozytywizm) socjologizująca jest „Lalka” (odniesienie do życie społecznego i socjologii), „Ziemia obiecana”; naturalizm; dadaizm Duchamp, pokazał, ze konwencje są umowne, instytucjonalne, formy decydują kogo uznać za artystę, a kogo nie; ujawnił mechanizmy działania sztuki; muzyka punkowa – wyniknęła z niezadowolenia, anarchii. Socjologia jest nawet na Drzwiach Gnieźnieńskich – myślenie historyczne obowiązujące w tamtym czasie. Malarstwo sakralne – pokazuje które klasy były uprzywilejowane.

• Słabości – może być przekłamana lub zmanipulowana, artysta nie musiał oddać całej prawdy, nie oczekuje się tego od niego.

August Comte – paradygmat naturalistyczny: ewolucjonizm jako założenie (rozwój wg pewnych praw), organicyzm (społeczeństwo jako organizm, powiązane elementy całości), scjentyzm, pozytywizm (szczególne rozumienie – będzie oddziaływać, wprowadzać zmiany, daje wiedzę do działania).

Postulaty Comte’a  metoda pozytywna Comte’a to metoda naukowa, która na podstawie zweryfikowanych empirycznie praw, będzie w stanie przywidywać procesy i zjawiska społeczne. Metoda opisuje społeczeństwo i poprawia je. Polega na zdobywaniu wiedzy w celu zmiany społeczeństwa za pomocą pytań socjologicznych: Jak jest? Dlaczego tak jest?

Formy myśli ludzkiej, ewolucji wiedzy:

• Teologiczna – świat wyjaśniany przez pryzmat Boga, sił nadprzyrodzonych

• Metafizyczna – źródłem świata są idee i to one światem rządzą

Postulaty Comte’a  systematyczne osiąganie tez prawdziwych; empiryczne lub eksperymentalnie sprawdzalne fakty społeczne; uzasadnione uogólnienia w postaci praw; unikanie wartościowań; wyraźne zdefiniowane (mentalne) pojęcia (zmienne) składające się na język dyscypliny; twierdzenia wyrażające zależności między faktami lub zjawiskami (występowaniem przyczyna-skutek).

Metoda pozytywna Comte’a polega na zdobywaniu wiedzy w celu zmieny społeczeństwa za pomocą pytań socjologicznych: jak jest? Dlaczego?

Fazy myśli ludzkiej [teologiczna – siły nadprzyrodzone, metafizyczna – abstrakcyjne pojęcia i kontemplacja, pozytywna – metoda naukowa]. Dynamika społeczeństwa (badanie zmian).

Socjologia kultury Scharakteryzuj kulturalizm socjologiczny Floriana Znanieckiego

Florian Znaniecki – wprowadził pojęcie kultury do socjologii; przedstawiciel socjologii humanistycznej (socjologia jako jedna z nauk o kulturze). Postulował metodę współczynnika humanistycznego (uwzględnienie norm i wartości, które decydują o działaniach uczestników życia społecznego), wprowadził metodą badawczą opartą na dokumentach osobistych.

Kultura jest parta na różnych systemach:

1. Normatywnym (społecznym) – normatywne przekonania regulujące relacje międzyludzkie, źródłem regulacji są przykazania, prawo, wiedza potoczna

2. Idealnym (symbolicznym) – religia, sztuka, zwyczaje i obrzędy, wiedza naukowa i filozoficzna. Idealna, bo jest ideą, symbolem. Nie ma tej sfery bez symbolu.

3. Materialnym (technicznym) – wytwory materialne i powiązane z nimi sensy.

Kultura jest wg Znanieckiego systemem akcjo-normatywnym, czyli sposobem regulacji działań (interakcji) w poszczególnych systemach kulturowych (ze szczególnym naciskiem na kulturę normatywną). Wartości – dobór celów, normy – dobór środków (np. religia to wartość, czyli Bóg; normy – stosujemy się do przykazań). To jest kulturą, co jest mentalne. Praktyka jest normą. Kultura to zbiór norm i wartości.

Siła regulacji (od świata norm do wartości) – imperatywy kulturowe (nakazy i zakazy), przyzwolenia (dopuszczenie działań nieobjętych zakazami i nakazami), zalecenia/preferencje (pożądane postawy).

Kulturalizm – socjologia jest nauką o kulturze, swoistej domenie świata odrębnej od przyrody, ale także od świadomości jednostkowych. Dlatego też socjologia powinna się zajmować wytworami kultury.

Rzeczywistość składa się z wielu porządków: fizyczno-przyrodniczego, psychiczno-społecznego i idealnego. Istotą kultury są zobiektywizowane wartości.

Czynności społeczne jako główny składnik życia społecznego – są to zachowania skierowane ku innym ludziom i regulowane przez reguły społeczne (system aksjo-normatywny). Z czynności społecznych wyłaniają się systemy społeczno-kulturowe takie jak: stosunki społeczne, osoby społeczne, role społeczne, kręgi społeczne i grupy społeczno-kulturowe. także w czynnościach społecznych relizują się postawy (potencjalne tendencje do działania).

Porządek społeczny wynika z podzielanego przez daną zbiorowość systemu akcjo-normatywnego.

Układy społeczne składają się z wartości; podstawowym elementem każdego układu jest człowiek. Znaniecki wyodrębnił 4 układy zamknięte:

1. Czyny społeczne – najprostsze układy społeczne (np. powitanie, prośba). Można wyodrębnić tutaj następujące elementy: osoba, narzędzie, [przedmiot, metoda, wynik.

2. Stosunki społeczne – do zaistnienia potrzebne są przynajmniej dwie osoby oraz platforma stosunku (np. obowiązki, przywileje)

3. Grupy społeczne – pewien układ odosobniony, w świadomości ludzi danej grupy tworzą oni odrębną całość.

4. System akcjo-normatywny – powiązany zespół reguł, norm i wartości dotyczących wszelakich przejawów życia społecznego, charakterystycznego dla danej kultury. Sposób regulacji działań (interakcji) w poszczególnych systemach kulturowych.

Dwa systemy myślowe człowieka kulturalnego

1. Wartości - dobór celów

2. Normy – dobór środków

Ludzkie działanie określane jest jako dwuczłonowy kompleks pewnych środków (sposobów metod postępowania) oraz ich celów. W związku z tym istnieją dwa rodzaje reguł kulturowych:

- normy kulturowe – reguły, w których przedmiotem są sposoby , metody działania oraz środki stosowane dla osiągnięcia celu

- wartości kulturowe – reguły, których przedmiotem są cele, a działania wskazują jakie cele są właściwe, słuszne oraz pożądane.

Imperatywy kulturalne

- nakazy i zakazy – kaloryczna żądania pewnego sposobu postępowania lub pewnego celu

- przyzwolenia – reguła dopuszczająca, ale nie wymagająca konkretnego sposobu postępowania czy realizacji celu

- zalecenie lub preferencje – najbardziej luźny typ reguł, wskazują postępowanie szczególnie wskazane, ale nie wymagają realizacji konkretnych działań

Od „tradycji” do „tradycji wynalezionej”. Proszę omówić klasyczne znaczenie pojęcia „tradycji” oraz omówić cechy charakterystyczne oraz rozumienie „tradycji wynalezionej”

Definicja TRADYCJI

• wzory odczuwania (coś co jest w danej kulturze podzielane, zrozumiałe dla reprezentantów grupy), myślenia i zachowania (buntujemy się przeciwko niektórym myślom i zachowaniom), które ze względu na swą rzeczywistą lub domniemaną przynależność (rzeczywista – coś jest historycznie udokumentowane, zweryfikowane; domniemana – nieudokumentowana, np. mity założycielskie o Lechu, Czechu i Rusie; mit sarmaty; plemienia i ich totemy) do społecznego dziedzictwa grupy (tradycja jest czymś wspólnym, grupowym) są przez jej członków wartościowane dodatnio lub ujemnie (takie, które uznajemy, ale także takie, które odrzucamy).

• WZORY ODCZUWANIA, MYŚLENIA I ZACHOWANIA, KTÓRE ZE WZGLĘDU NA SWĄ RZECZYWISTĄ LUB DOMNIEMANĄ PRZYNALEŻNOŚĆ DO SPOŁĘCZNEGO DZIEDZICTWA GRUPY SĄ PRZEZ JEJ CZŁONKÓW WARTOŚCIOWANE DODATNIO LUB UJEMNIE.

• Najogólniej rzecz ujmując  tradycja to dobra kulturowe przekazywane w czasie (czas teraźniejszy i przeszły) , przejmowane (tradycja może być aktualizowana, weryfikowana, bo np. kobiety nie mogłyby studiować. Niekoniecznie wszystko musi być przejmowane. Powinno być dostosowywane do aktualności) i wartościowane (upewnianie się, czy takie odniesienie ma sens)

• Za Marcelem Maussem można mówić o tradycjach we wszystkich dziedzinach życia: w technice, gospodarce, sztuce. Przekazywane są nie tylko zasady religijne, czy moralne, ale również gesty, odruchy, sentymenty,

Tradycja może mieć trzy znaczenia:

• Czynnościowe – związane z czynnością przekazywania dóbr kultury (transmisja) [ustnie, pisemnie, za pomocą gestu i poprzez spadek]

• Przedmiotowe – wskazujące przekazywane dobra (dziedzictwo) [gdy badając tradycję zwracamy uwagę na to, co jest przedmiotem]

• Podmiotowe – określające stosunek poszczególnych pokoleń do dóbr kulturowych z przeszłości, ich zgodę na dziedziczenie lub protest przeciwko niemu [kto przekazuje komu; stosunek do dóbr kulturowych, ich zgodę na dziedziczenie lub odrzucenie]

Funkcje tradycji

• TRANSMISJA – dzięki której społeczeństwa nie muszą już wszystkiego tworzyć od początku i mogą dysponować potencjałem stworzonym przez poprzednie pokolenia

• STABILIZACJA – dostarcza systemowi społeczno-kulturowemu niezbędnej dozy stabilizacji praz stanowi ważną podstawę integracji, identyfikacji i poczucia wartości własnej grupy

Dlaczego badamy tradycje?

1. Są świadectwami – symptomami i wskaźnikami istnienia problemów, których w inny sposób nie można byłoby zauważyć i usytuować w czasie (szerszy kontekst badania społeczeństw)

2. Badanie rzuca światło na ludzkie związki z historią/przeszłością bowiem wykorzystują one przeszłość do legitymizacji działania i utrwalania związków grupowych

Cechy tradycji  może być zaakceptowana lub odrzucona, jest wyposażona w jakąś wartość., odnosi się do przeszłości.

Tradycja wymyślona – oznacza zespół działań (działanie jako pewna część wizualizowania, wyraźnie zarysowana część wizualna, to co widać, co można naśladować) o charakterze rytualnym (powtarzalne, każdy rytuał składa się z dwóch elementów: gest [działanie] i mit [opowieść, narracja, historia]. Połączenie gestu i mitu tworzy razem rytuał. Przykłady rytuałów – chrzest, ścinanie włosów, gdy chłopiec dorośnie, włosy obcinano kobietom zamężnym, wyprawiana 18, matura), bądź symbolicznym (nie każdy symbol odwołuje się do rytuału), rządzonych zazwyczaj przez jawnie bądź milcząco przyjęte reguły (wynikają z pewnej codzienności); działania te mają wpajać ludziom pewne wartości i normy zachowania (podąża za nimi pewnego rodzaju postawa, praktyka) przez ciągłe repetycje (powtarzalność, żeby coś stało się tradycją, musi następować pewna cykliczność; ma nam sugerować nawiązania historyczne)– co siłą rzeczy sugeruje kontynuowanie przeszłości. W istocie, tam gdzie jest to możliwe, owe działania dążą zwykle do ustanowienia więzi z odpowiadającym im czasem minionym (stworzenie więzi z historią).

[Oznacza zespół działań o charakterze rytualnym, bądź symbolicznym, rządzonych zazwyczaj przez jawnie bądź milcząco przyjęte reguły; działania te mają wpajać ludziom pewne wartości i normy zachowania przez ciągłe repetycje – co siłą rzeczy sugeruje kontynuowanie przeszłości. W istocie, tam gdzie jest to możliwe, owe działania dążą zwykle do ustanowienia więzi z odpowiadającym im czasem minionym]

Jak powstaje tradycja wynaleziona

• Proces formalizacji i rytualizacji określony przez stosunek do przeszłości – często w formie powtarzania

• Proces dość niejasny, trudny do zbadania (brak możliwości dotarcia do źródeł oraz brak satysfakcjonujących technik badawczych)

Co oznacza tradycja wynaleziona?

1. Procesy adaptacyjne – nie tylko wymyślanie nowych symboli i atrybutów

2. Polega na stosowaniu starych środków działania i symboli w nowych warunkach i wykorzystaniu starych worów w nowych okolicznościach

Cechy i przykłady tradycji wyobrażonych

• Tradycje o stosunkowo niedawnym rodowodzie (datę powstania można podać nawet co do dnia i roku), niekiedy wymyślone (np. Pieśni Osjana, ale wydają się być jako coś naturalnego), uważane za prastare i jako takie przekazywane.

• Tradycja wynaleziona – termin o szerokim sensie:

• Tradycje naprawdę wymyślone od podstaw i oficjalnie wprowadzone w życie

• Tradycje powstałe w krótkim, konkretnym czasie i prędko się utrwalające (musi to być jakieś konkretne wydarzenie czy postać, np. małyszomania, kubicomania)

• Tradycja wynaleziona to:

1. System konwencjonalnych i rutynowych praktyk

2. System usprawiedliwień łatwych i praktycznych działań. Sytuacjami sprzyjającymi zjawisku tradycji wynalezionej jest transformacja (rozwój, zmiana), kiedy niszczone bądź modyfikowane są dotychczasowe wzory, zgodnie z którymi zaprojektowane były dawne tradycje.

Różnice między tradycją wymyśloną a dawną

• Ich wyróżników nie stanowią np. obrzędy przejście (wiążące się ze zmianą jednostkową/grupową)

• Są mgliste, mało konkretne jeżeli chodzi o naturę wpajanych praw i obowiązków (znaki przynależności cechuje bliżej nieokreślona uniwersalność połączona z emocjonalnymi i symbolicznym nacechowaniem

• Zajmują mniej miejsca w życiu prywatnym ludzi natomiast sporo w dziedzinie życia publicznego obywateli

Wiedza o kulturze gospodarczej Folwarczne korzenie polskiej kultury gospodarczej.

Naszą mentalność w dużej mierze determinuje coś, co zrodziło się na polskim folwarku pańszczyźnianym w XVI w.

Folwark – samowystarczalne przedsiębiorstwo, zaspokajające wszystkie potrzeby ludzi tam mieszkających. Właścicielem folwarku był pan, który miał poddanych chłopów i oddał im część ziemi w użytkowanie. Jako zapłatę za tę ziemię płacili mu pracą, tzw. pańszczyzną.

Do XVI wieku Polska oraz cała Europa Środkowo-Wschodnia rozwijała się podobnie jak kraje Europy Zachodniej. Przez większość czasu Wschód Europy podążał podobną ścieżką rozwoju co Zachód. Jedyna różnica dotyczyła zacofania Wschodu w stosunku do Zachodu. Wschód imitował zachowania Zachodu, w wieku XVI natomiast nastąpiło rozejście się dróg i powstały dwa osobne systemy społeczno-gospodarcze. Kiedy na Zachód od Łaby powstawały banki i kształtował się wolny handel to na Wschodzie dominowały folwarki.

Zachód – kapitalizm, wolny rynek, liberalizacja, uwłaszczenie chłopów.

Wschód – folwark, tzw. drugie poddaństwo, nastawiony na eksport.

Efektem tego rozdźwięku są postawy patologiczne – kierownik jako władca, pracownik jako poddany.

Sytuacja zaczęła się zmieniać, gdy zaczęły powstawać duże miasta. Były potrzebne duże ilości jedzenia i powstała grupa kupców, którzy skupowali jedzenie od chłopów i sprzedawali drożej. Panowie ziemscy widzieli w tym dobry zarobek, więc zwiększyli ilość dni pańszczyzny, żeby wytworzyć więcej zboża i je sprzedać. Wcześniej chłop kilka dni w roku był zobowiązany do pracy na polu pana (przy okazji wykopów, żniw itd.). W XVI w. panowie potrzebowali więcej rąk do pracy i zwiększyli dni pracy chłopów do nawet kilku dni pracy na polu pana.

Na folwarkach zaczęły się pojawiać postawy i wzorce zachowań, które przetrwały do dzisiaj. Jak chłop pańszczyźniany przychodził na pole, nie dbał o te pole, bo nie ponosił za nie odpowiedzialności. Jak czegoś nie musi robić to tego nie robił. Wydajność pracy chłopa na folwarku była bardzo niska. Przetrwało to do czasów PRL-u, gdzie zakłady pracy postępowały z pracownikiem tak jak pan z chłopem. Chłop został odseparowany od państwa, pan był wręcz bogiem. Miał on pełną władzę nad chłopem. Nie miał dostępu do państwa. Miał różne obowiązki, płacić różne świadczenia, prawo pierwszej nocy (gdy chłop wydawał córkę za mąż, pierwsza noc po ślubie należała do pana, nie do męża). Chłop był własnością pana.

Obecna kultura gospodarcza w Polsce jest pokłosiem dominującego w czasach realnego socjalizmu modelu społeczno-gospodarczego. Co jednak tu niezmiernie istotne, zaznaczyć należy, ze w opinii wielu badaczy model ten w znacznej części stanowił imitację systemu folwarcznego, ukształtowanego w XVI wieku.

Wg Janusza Hryniewicza w okresie PRL-u nastąpił swoisty renesans kultury folwarcznej i powrót do wielu mniej lub bardziej uświadomionych wzorców postępowania stworzonych w XVI wieku.

Istnieją analogie pomiędzy socjalistycznym zakładem pracy a folwarkiem:

• Zamiast powszechnie obowiązującego prawa

• Sukces nie był gwarantowany przez konkurencyjność, ale przez przywileje

• Pracownicy, podobnie jak chłopi pańszczyźniani byli niechętni wobec wszelkich zmian i reform, nie wykazywali inicjatywy

• Pracownik był również odseparowany od państwa, bo miał wszystko zapewnione w folwarku

W polskiej kulturze gospodarczej do dzisiaj funkcjonują archetypy nieefektownego działania, brakuje nam jasnych zasad, praw i obowiązków w zakładach pracy. Obecne do dzisiaj są tendencje kultury folwarcznej, które umocnione zostały w okresie PRL-u. Awans nierzadko jest wynikiem sieci znajomości i przychylności odpowiednich osób a nie wynikiem większych kompetencji cze zdrowej rywalizacji.

Po II wojnie światowej wykształcił się w Polsce system komunistyczny odrodziły się XVI wieczne postawy i normy zachowań. Gdy pracownik szedł do pracy wychodził z założenia „czy się stoi, czy się leży 2 tys. Się należy”. Tak samo było po stronie kierownictwa zakładu. Nie było niewolnictwa, ale był przymus pracy.

WSTĘP DO KULTURO  Opozycja natura – kultura w perspektywie badawczej i filozoficznej

Perspektywa filozoficzna:

Rosseau [jest on twórcą pedagogiki, jeden z wieku odnoszących się do tego tematu, bo taka była moda podobno; odpowiada on na racjonalistyczną filozofią oświecenia, dopisuje do kultury nowe pojęcia]

• Głosi powrót do natury, uważa, że jest w człowieku więcej kultury, a równoległość rozwoju technologii i moralności człowieka nie ma miejsca

• Człowiek natury jest nieświadomy dobra i zła [są one poza językiem], jest niewinny, nie przeżywa rozterek moralnych, robi to, co powinien wedle swojej przyrodniczej natury (to czyni go szczęśliwym). Tworząc kulturę, człowiek zaczyna rozróżniać dobra od zła, a bycie dobrym jest trudniejsze w utrzymaniu, niż zło.

• By być człowiekiem należy wejść do świata kultury, co jest związane z dylematami moralnymi i dyskomfortem psychicznym (prowadzi to do braku szczęścia)

• Człowiek natury jest w pewnej mierze podobny do zwierzęcia. Nie można stosować do niego kategorii etycznych, charakterystycznych dla ludzi, ponieważ zwierzęta są amoralne (nie mają moralności)

• Człowiek, który wyszedł z natury nie może łatwo do niej wrócić, ale ona nadal w nim drzemie

• Konwencjonalność życia społecznego, ludzkość jest naznaczona grzechem hipokryzji, bo człowiek przynależy do dwóch porządków – kultury i natury

• Kultura jako gorset obyczajowy  KONWENANSE – jeśli człowiek się do nich nie zastosuje, może zostać wykluczonym z grupy

• Kultury bardziej toporne czy prymitywne mają szansę na przetrwanie, ponieważ ze względu na prostotę i nieskomplikowane obyczaje są bliżej natury

• Należy sięgać do tych pokładów natury, które są ukryte w głębi człowieka, przykryte konwenansami społecznymi

• Kultura powstaje w wyniku napięcia między jednostkami, a moralność człowieka rodzi się w procesie socjalizacji i jest to wchodzenie w kulturę

• Kultura to nie to samo co cywilizacja, ponieważ kultura ma charakter intelektualny, a cywilizacja techniczny

• Jest to pierwsze stanowisko, które w tak wyraźny sposób rozdziela naturą i kulturą, gdzie natura = dobro, kultura = zło

• Idee Rousseau są inspiracją dla innych, np. hipisów

Kant

• Jego stanowisko polemizuje z Rousseau, ponieważ Kant uznaje wyższość kultury.

• był bardzo dobrze zorientowany w przyrodoznawstwie swojego czasu, czyli XVIII wieku.

• Porusza kwestię związków pomiędzy zdarzeniami (związek przyczynowo-skutkowy).

• Przeświadczenie, że świat przyrody jest światem pewnych regularności-człowiek też jest elementem przyrody, więc podlega podstawowej relacji przyczynowo-skutkowej (systematyka zdarzeń w tej zależności. Wszystko, co składa się na ludzkie zachowanie może być interpretowane w kontekście przyrodniczym.

• Przyjmował dwie postawy:

1. Heteronomia-podleganie prawom (przyrodniczym) i regularnością. Z punktu widzenia przyrodoznawców człowiek podlega normom ustalonym przez innych ludzi, zachowanie polegające na poddawaniu się.

2. Autonomia-wolna wola człowieka, można rozpatrywać w kategoriach moralnych, postrzeganie człowieka, jako podmiotu działającego, wg Kanta człowiek wykracza poza naturę, ma wolną wolę, musi być autonomiczny, rodzaj samostanowienia. Nie je się określić tego, czego człowiek chce, co zamierza.

• Dobro realizuje się tylko wtedy, gdy podmiot decyduje, używa własnej woli (decydowanie ustanawia człowieka, bierze on odpowiedzialność za własne czyny)

• Wyobcowanie natury z człowieka jest właściwym jego stanem.

Kultura w mniemaniu Kanta była zjawiskiem jak najbardziej pozytywnym, związanym z posiadaniem własnej tożsamości moralnej.

Perspektywa badawcza:

Kmita

• Ludzie są fragmentem świata ożywionego (chodzi o świat zwierząt), ale stawiają siebie wyżej, ponieważ przekształcają oni swoje środowiska w najmocniejszy sposób (budowanie miast, dróg etc.), myślą abstrakcyjnie, rozwinięte zachowani autoagresywne, wytwarzają kulturą, która wykracza poza ramy przetrwania, żyją spontanicznie, nie zastanawiają się za bardzo nad istotą czynności, które wykonują, robią to często machinalnie

• Człowiek próbuje zrozumieć swoją pozycję na ziemi

• Aby ustalić co w jednostce należy do kultury a co do natury, musiałaby ona spojrzeć na siebie neutralnie, jednak czynniki kulturowe i naturalne są wymieszane ze sobą zbyt silnie, by je rozdzielić

M. Mead

• Patrzy na obraz społeczności tradycyjnych z punktu widzenia wychowania

• Pokazuje możliwość alternatywnego sposobu wychowania, wdrażania w dorosłe życie, relacji uczuciowych, prowokuje autorefleksję czytelnika, jest propagatorem zmiany we własnej kulturze

B. Malinowski

• metoda obserwacji uczestniczącej – każde badanie jest odejściem od tego, co oczywiste (niemożliwym jest połączenie dwóch różnych kultur)

• obserwacja świata, a nie wchodzenie w niego, ponieważ badacz nie potrafi odrzucić własnego kontekstu kulturowego?

Teorie kultury Na czym polega różnica między kulturą a teorią kultury?

ZYGMUNT FREUD Kultura jako suma dokonań instytucji, które oddaliły człowieka od tego co zwierzęce (jako wszystkie względy, w których życie człowieka różni się od życia zwierząt) Człowiek u Freuda jest zwierzęcy, charakteryzuje się popędami (eros-libido, tanatos- śmierć, agresja) Jako zwierze człowiek jest niepohamowany, opór stawia mu jednak kultura- kultura jest dla Freuda źródłem cierpień ponieważ opiera się na przymusie- polega na kontrolowaniu tego co w nas naturalne Celem człowieka unikanie cierpienia ( sposoby na unikanie cierpienia: narkotyki, alkohol, ucieczka w chorobę psychiczną, miłość) Kultura daje względne poczucie bezpieczeństwa, ale nie szczęścia

CLIFFORD GEERTZ Kultura jako pozagenetyczne mechanizmy kontrolne, od których człowiek jest zależny (instrukcja, program, receptura) Różnica pomiędzy nimi polega na tym, że człowiek może je modyfikować, nie pozostaje niewolnikiem tradycji- odrzucenie kultury opierającej się na tradycji, a więc takiej która się powtarza, ma charakter odtwarzający Kultura jako sieci tego co znaczące- pojęcie zapożyczone od Maxa Webera- sieci te utkał człowiek i jest w nich zawieszony (istotne staje się zrozumienie ludzkich działań i znaczeń jakie człowiek im nadaje)

PIERRE BOURDIEU Pojęcie habitusu- nasze bycie w świecie- nabywane umiejętności, schemat percepcji, myślenia i działania, umiejętności, sposoby widzenia świata, myślenia i działania, które przyjmują postać trwałych dyspozycji. Opozycja między mężczyzną a kobietą

Filozofia 1 Uzasadnij – na wybranym przykładzie – twierdzenie Georga Wilhelma Friedricha Hegla, iż filozofia jest myślą swego czasu.

Twierdzenie Georga Wilhelma Hegla, iż filozofia jest myślą swego czasu, można rozumieć w następujący sposób:

Filozofia jako nauka uniwersalna i abstrakcyjna (oparta na myśleniu abstrakcyjnym) może być stosowana w oderwaniu od czasu i kontekstu, w którym powstawała.

"Myśl, która jest w istotny sposób myślą, istnieje sama w sobie i dla siebie, jest wieczna. To, co jest prawdziwe, zawarte jest tylko w myśli, jest prawdziwe nie tylko dziś i jutro, lecz niezależnie od wszelkiego czasu, a o ile istnieje w czasie, jest zawsze i o każdej porze prawdziwe." Hegel

Jednak badając ją nie powinniśmy całkowicie marginalizować czasu, a zatem i kontekstu jej zaistnienia, gdyż może on wskazywać powody jej powstania oraz ostatecznego wyglądu- nakreślić przyczyny, które ją ukształtowały. Filozofia urzeczywistnia i ubiera w ramy myśl danego pokolenia, ludzi żyjących w określonym czasie w historii. Przez to istnieje i przez to się broni.

I tak np. deizm, będący poglądem uznającym istnienie Boga, lecz negującym jego ingerencję w losy świata i ludzi istnieje uniwersalnie. Jednak bliższe poznanie kontekstu jego powstania/rozpropagowania sprawia, że zrozumienie go staje się bliższe. Deizm propagowany był w czasach oświecenia, a więc po reformacji w kościele chrześcijańskim, w epoce, która odrzuciła religię na rzecz nauki, wiedzy i rozumu. I która poprzez naukę, a nie wyższą transcendencję pragnęła tłumaczyć funkcjonowanie świata.

Animacja kultur lokalnych

Projekt jako metoda pracy animacyjnej oraz kompetencje animatora/kuratora projektu

Fazy projektu animacyjnego:

1. Faza preanimacyjna (wstępna)

• Czynności wstępne: polegające na przeprowadzeniu diagnozy społecznej

• Czynności przygotowawcze: wyznaczanie jasnych celów działania, planowanie treści, form, metod i środków oraz wnioskowanie o środki finansowe

• Czynności informacyjno- stymulujące: przekazanie informacji o celach i możliwych szansach powodzenia

2. Faza realizacyjna

• Działanie

• Dokumentacja

3. Faza ewaluacyjna

• Porównanie o ile sytuacja wyjściowa jest lepsza/gorsza od początkowej

Kompetencje animatora:

• Kompetencje diagnostyczne

• Kompetencje komunikacyjne

• Metodyka pracy z grupą

• Umiejętność całościowego zarządzania projektem

• Kompetencje w zakresie aplikowania i rozliczania środków

Teatr jako performans

Teatr jako performans - jego przestrzenie, skuteczność, relacja z rzeczywistością potocznego doświadczenia i wykonawcy.

Teatr jest dziedziną sztuki, która jest nieograniczona i nieokreślona (łączy w sobie pozostałe dziedziny sztuki). Można charakteryzować go jako: przestrzeń performatywną, przestrzeń interakcji, przestrzeń odbioru (widzowie) oraz przestrzeń działania (aktor), a także jako instytucje kulturalną i grupę twórców.

Performans (od „to perform”- ang. przedstawiać, wystawiać, wykonywać). Podstawowymi cechami są:

-bierze w nim udział żywa istota prezentująca jakieś umiejętności, mająca świadomość wykonywanej czynności (cel, w którym się ją wykonuje)

- obecność odbiorcy (artysta może pełnić rolę zarówno twórcy jak i odbiorcy). Pojawia się problem nieświadomego odbiorcy- odbiorca nie zawsze jest świadomy swojego uczestnictwa w performansie.

Przestrzeń

Działanie twórców już tworzy przestrzeń teatralną. Najczęściej jednak jest to przestrzeń sceniczna (scena, jako miejsce właściwe gry aktorskiej może być przestrzenią fizyczną oraz nierzeczywistości, fikcji, przestrzeń działania) oraz przestrzeń oglądu (widownia, która jest miejscem gdzie zachodzą naturalne interakcje międzyludzkie, przestrzeń odbioru). Miesza się tu świat rzeczywistości (widownia) i fikcji (scena), która nie może zostać zaburzona elementami rzeczywistości.

Przestrzeń jest jednak przede wszystkim przestrzenią relacji międzyludzkich (budującą jedność i tożsamość), przestrzenią społeczną, źródłem rozważań o ludzkiej naturze i kondycji społeczeństwa.

(Przykłady przestrzeni teatralnych:

-przestrzeń teatru włoskiego, zamknięta- uniemożliwiała interakcje społ.,

- wiek XX wykształcił model teatru z przestrzenią zmienną (black box)

- „enviromental theater”- teatr środowiskowy

- „site-specyfic art”- spektakle w miejscach szczególnych, od teatru środowiskowego różni się tym, że jest tworzona w miejscach „znalezionych”)

Twórcy i założenia

Jerzy Grotowski:

• Teatr Laboratorium

• Poszukiwanie istoty teatru poprzez redukcje (bez czego teatr może się obyć, zredukowanie go do relacji pomiędzy ludźmi)

• Rola widza, zmieniająca się w ciągu lat, od aktywizacji po bierność widza

• Przestrzeń- współpraca z architektem nie scenarzystą

• Aktor nie ma odgrywać postaci, ale się nią stać, koncepcja aktu całkowitego(zaangażowanie całego siebie, nie tylko str fizyczną, ale także emocjonalną)

Tadeusz Kantor

• Teatr Cricot 2

• Otwarta opozycja do teatru tradycyjnego

• Materiałem otaczająca rzeczywistość

• Groteska mieszająca się z tragizmem

• Operowanie nie rolą, ale aktorem, często dublowanie aktora lalką

Historia nauk o kulturze 2

Podaj przykłady koncepcji, które - rozważając istotę społeczno-kulturowej rzeczywistości - odchodzą od antyindywidualistycznego/kolektywnego stylu myślenia o niej.

Przedstawicielami indywidualistycznego, podmiotowego sposobu myślenia o kulturze byli m.in.:

1. Bronisław Malinowski

2. Max Weber

3. Florian Znaniecki

Bronisław Malinowski

Polski antropolog był prekursorem badań terenowych (tzw. obserwacji uczestniczącej), które prowadził w północno-zachodniej Melanezji. Definiował kulturę jako równoważność potrzeb i instytucji, służących do zaspokajania owych potrzeb (podmiotowy punkt widzenia).

Wyróżnił:

Potrzeby pierwotne: fizjologiczne

-metabolizm

-reprodukcja

-odpowiednie warunki fizyczne

-bezpieczeństwo

-ruchliwość (intelektualna i fizyczna)

-rozwój

-zdrowie

Potrzeby wtórne: są one efektem ukulturalnienia się człowieka, odpowiedzialne za jego uspołecznienie.

-produkcja dóbr

-potrzeba organizowania życia społecznego

-potrzeba tradycji

-potrzeba władzy społecznej

Oraz instytucje mające na celu ich zaspokajanie

Instytucje pierwotne (imperatywy):

- zaopatrzenie

-małżeństwo, rodzina

-mieszkanie, ubranie

-instytucje ochrony i obrony

-komunikacja

-nauczanie, szkolenie

-higiena

Instytucje wtórne:

-gospodarka

-instytucje prawne

-instytucje wychowawcze

-ekonomia i polityka

Max Weber

Weber jest indywidualistą metodologicznym i antypsychologistą, to znaczy, że przedmiotem jego badań jest jednostka, jednak nie jej uczucia, myśli czy wspomnienia, tylko rodzaj relacji zachodzącej między nią a innymi jednostkami. Webera interesują również role społeczne jednostek, np. sprzedawca – kupujący, nauczyciel – uczeń, nadawca – odbiorca i interakcje zachodzące pomiędzy poszczególnymi rolami.

I tu Weber wyróżnia dwa rodzaje ludzkich działań:

• Działania znaczące – świadome, racjonalne, posiadają sens, cel i znaczenie, gdzie celem jest wywołanie oczekiwanej relacji z tym, z kim wchodzi się w interakcję.

Zachowanie odruchowe , które dzielą się na: fizjologiczne i kulturowe (dzięki nim wiemy, jak zaspokoić potrzeby fizjologiczne).

Weber wyróżnia także kategorie typu idealnego:

Typ idealny według Maxa Webera jest to pewien abstrakcyjny model składający się z cech istotnych danego zjawiska społecznego, jednak w czystej postaci nie występujący w rzeczywistości (np. idealny ojciec). Typy idealne są pewnym rodzajem utopii oraz są kulturowo i historycznie zmienne.

Florian Znaniecki

Znaniecki wprowadza kategorie współczynnika humanistycznego. Jest to taka cecha przedmiotów kulturowych, która sprawia, że przedmioty są zawsze czyjeś, a nigdy niczyje, przy czym przedmiotami kulturowymi jest wszystko, co posiada walor kultury: zachowania, obyczaje, dzieła sztuki, itp.

przedmioty kulturowe są zawsze przedmiotami czyjeś myśli i interpretacji.

• kulturę badamy uwzględniając punkt widzenia (czyli różnorodne interpretacje) jej uczestników

• współczynnik humanistyczny jest antysubiektywistyczny, to znaczy, że kultura istnieje również wtedy, kiedy nikt o niej nie myśli

• kiedy chcemy przebadać kulturę, musimy uwzględniać sposoby myślenia o niej

Historia nauk o kulturze

Scharakteryzuj - na podstawie wybranych koncepcji – antyindywidualistyczny/kolektywny styl myślenia o rzeczywistości społeczno-kulturowej obecny w naukach o kulturze.

Kolektywizm (antyindywidualizm)- przeciwstawiany indywidualizmowi pogląd akcentujący rolę wspólnot, grup i zbiorowości. Polega na postrzeganiu świata przez pryzmat całości (zbioru jednostek). Badanie rzeczywistości ma tu charakter przedmiotowy, przez pryzmat instytucji społecznych, nie jednostek. Kolektywizm realizuje hasło: od kultury do jednostki (nie ma w kulturze tego, czego nie byłoby w jednostkach). Prekursorem kolektywizmu był Emile Durkheim.

Przeciwną metodą badawczą jest indywidualizm, czyli postrzeganie świata przez pryzmat działań poszczególnych jednostek. Często czerpiący z psychologii. Realizuje hasło: od jednostki do kultury.

Emile Durkheim

Uznawany za prekursora kolektywizmu. Wg niego społeczeństwo ma charakter przymusowy wobec jednostki, funkcjonuje poza nią (powstało przed jej narodzinami) i nad nią (jest ważniejsze). Społeczeństwo dzieli się na sektory, czyli grupy społeczne.

(Wprowadza on pojęcie solidarności społecznej(niżej) oraz faktu społecznego, czyli normatywnej i aksjologiczna reguły. Fakt społeczny jest powszechny (podzielany przez całą zbiorowość), przymusowy (nieprzestrzeganie grozi konsekwencjami), zewnętrzny (istniał jeszcze przed narodzinami jednostki). Główne dziedziny faktów społecznych to prawo, religia, moralność. Kultura rozumiana jest tu jako zbiór faktów społecznych).

S olidarność

o

• Społeczeństwo jako maszyna

• Każda jednostka jest taka sama, pełni taką samą rolę, brak jednostki niezauważalny (jest zastępowana przez inną jednostkę)

• Charakteryzuje ją brak podziału pracy

• Cechuje społeczeństwa prymitywne

• Społeczeństwo jako żywy organizm,

• Każda jednostka pełni w nim określoną rolę ( jak narząd organizmu), ubytek jednej powoduje niemożność właściwego funkcjonowania całości

• Solidarność organiczna oparta jest więc na różnicach między ludźmi,

• charakteryzuje społeczeństwa industrialne, w którym występuje wysoki stopień podziału pracy i jej wyspecjalizowania

rganiczna mechaniczna

Semiotyka

Za twórców współczesnej semiotyki uważa się dwóch uczonych: szwajcarskiego językoznawcę Ferdinanda de Saussure'a (1857-1913) i amerykańskiego filozofa Charlesa S. Peirce'a (1836-1914). Ferdinand de Saussure interesował się przede wszystkim znakiem językowym. Znak to dla tego badacza połączenie pojęcia ("oznaczane", franc. signifié) i obrazu dźwiękowego ("oznaczające", franc. signifiant). Obraz dźwiękowy nie powinien być tu mylony z dźwiękami, tj. wibracjami powietrza produkowanym przez organy mowy. Jest to raczej wrażenie psychiczne powstające, gdy słyszymy te dźwięki lub jeszcze inaczej: pojęcie tych dźwięków (patrz rys. 1). Na przykład, znak-słowo drzewo to połączenie pojęcia 'drzewo' (rodzaj "mentalnego obrazu" drzewa) i obrazu dźwiękowego słowa drzewo. Dźwięk powstałby, gdybyśmy wypowiedzieli słowo "na głos"; obraz dźwiękowy powstaje, gdy wypowiadamy je "w myślach". Zauważcie, że podczas takiego "bezgłośnego" wypowiadania słowa nie powstają żadne dźwięki, pojawia się jedynie pojęcie dźwięków, czyli właśnie saussure'owski obraz dźwiękowy. Znak jest więc dla szwajcarskiego językoznawcy tworem czysto myślowy (połączeniem dwóch pojęć), który może, ale nie musi manifestować się w materialnej rzeczywistości.

Znak językowy Saussure'a jest dowolny (lub inaczej: arbitralny). Oznacza to, że w zasadzie dowolna kombinacja dźwięków mogłaby oznaczać dowolne pojęcie. Nie ma, na przykład, żadnego specjalnego powodu, dla którego ciąg dźwięków [d]-[rz]-[e]-[w]-[o] miałby oznaczać tą dużą roślinę - wszak w innych językach używa się do tego celu zupełnie innych ciągów znaczeń z takim samym skutkiem! Powiedzieć więc można, że w języku nie ma żadnego naturalnego połączenia między oznaczającym i oznaczanym. Nie jest jednak tak, że użytkownicy danego języka mogą używać dowolnym dźwięków na określenie jednego i tego samego pojęcia, gdyż wtedy każdy używałby innych słów. Konkretny kształt danego znaku narzuca nam pewna społeczne konwencja. Innymi słowy, użytkownicy polskiego wiedzą, że obraz dźwiękowy [drzewo] oznacza pojęcie 'drzewo' dlatego, że tak takim jest przyjęty i powszechnie akceptowany stan rzeczy, choć teoretycznie na określenie tego pojęcia można by użyć jakiegokolwiek innego obrazu dźwiękowego. Znak językowy jest więc jednocześnie dowolny i konwencjonalny.

Język jest dla de Saussure'a systemem znaków. W obrębie tego systemu zachodzą dwa rodzaje relacji pomiędzy znakami: relacje paradygmatyczne i syntagmatyczne. Relacje paradygmatyczne łączą znaki, które są do siebie w jakiś sposób podobne. Może być to zarówno podobieństwo fonologiczne (np. pomiędzy słowami bok, sok, lok, kok, skok itp.), jak i semantyczne (np. jamnik, owczarek, hart, seter). Ważną, choć dość oczywistą, cechą znaków połączonych relacjami paradygmatycznymi, jest to, że choć łączy je pewne podobieństwo występują między nimi istotne różnice. Jest to istotne, gdyż w saussure'owskim modelu języka miejsce znaku w systemie wyznacza swoista "gra" między podobieństwami a różnicami. Owa "gra" prowadzi do powstania tzw. opozycji, tj. par znaków różniących się tylko niewielkim szczegółem, np. lok-kok. Tworząc zdanie, użytkownik musi stale dokonywać wyborów pomiędzy znakami połączonymi relacjami paradygmatycznymi. Dzieje się tak ponieważ potencjalnie różne połączone ze sobą słowa pasowałyby do danego miejsca w zdaniu, lecz realnie pojawić się w nim może tylko jedno z nich. Na przykład choć teoretycznie powiedzieć można Ten pies jest niebezpieczny lub To zwierzę jest niebezpieczne, użytkownik musi zdecydować, czy użyje słowa piesczy zwierzę, gdyż rzecz jasna nie może wypowiedzieć obu zdań jednocześnie.

Relacje syntagmatyczne występują pomiędzy znakami w zdaniu lub każdym innym wyrażeniu składającym się z więcej niż jednego znaku. De Saussure nazywa takie złożenia znaków syntagmami. Znak w syntagmie wchodzi w relacje zarówno ze znakami, które go poprzedzają lub po nim następują, jak i z syntagmą jako całością. I tak w złożeniu małe drzewo owocowe słowo drzewo wchodzi we współzależności z wyrazami małe i owocowe oraz w określony sposób współzależy od całego wyrażenie. Miejsce danego znaku w systemie określają zarówno relacje paradygmatyczne, syntagmatyczne oraz to, w jaki sposób te oba rodzaje współdziałają.

Charles Peirce stworzył niezwykle bogatą i skomplikowaną teorię znaku, która jako kompletny system ma dziś głównie wartość historyczną i nie jest powszechnie używana jako narzędzie badawcze. Jednak kilka elementów jego teorii znalazło praktyczne zastosowanie i weszło na stałe do metodologii współczesnej semiotyki. Amerykański filozof przyjmuje bardzo szeroką definicję znaki, według której znakiem może być wszystko, co przez daną osobą może być interpretowane jako określenie czegoś innego (por. np. Peirce 1998: 478). Peirce jest przede wszystkim twórcą trójdzielnego modelu znaku. W przeciwieństwie do de Saussure'a, dla którego znak składał się z dwóch części, Amerykanin wyróżniał trzy takie części: przedmiot, reprezentamen oraz interpretant. W pewnym uproszczeniu powiedzieć można, że przedmiot jest tym, co znak oznacza lub do czego się odnosi, reprezentamen jest materialną postacią znaku, a interpretant to pojęcie, które powstaje w umyśle odbiorcy znaku. I tak, w przypadku słowa drzewoprzedmiotem jest roślina, reprezentamenem ciąg dźwięków [drzewo] używany w celu określenia tej rośliny, a interpretantem jest pojęcie 'drzewo' powstające w głowie odbiorców, gdy ci usłyszą ten ciąg dźwięków (patrz rys. 2).

Kolejnym istotnym i trwałym wkładem Charlesa Peirce'a do współczesnej semiotyki jest jego typologia znaków. Początkowo filozof wyliczył, że potencjalnie istnieć może 59,049 (sic!) rodzajów znaków; w późniejszych pismach mówił już jedynie o 66 rodzajach, lecz dziś powszechnym użyciu jest tylko jedna peirce'owska typologia: podział na znaki indeksowe, ikoniczne i symboliczne. Warto tu zaznaczyć, że terminy te często błędnie utożsamia się z innymi teoretycznymi pojęciami używanymi przez Peirce'a, mianowicie indeks, ikona oraz symbol, lecz w teorii amerykańskiego filozofa ta druga grupa terminów ma nieco inne znaczenie.

W pewnym uproszczeniu powiedzieć można, że znak indeksowy to taki, w którym przedmiot i reprezentamen połączone są jakąś naturalną relacją (np. część-całość, przyczyna-skutek, pojemnik-zawartość, producent-produkt itp.). Określenie "naturalna" może być tu nieco mylące (z czego sam Peirce zdawał sobie sprawę), gdyż relacja ta wcale nie musi występować w naturze, lecz może być jakąś subiektywnie postrzeganą współzależnością. Przykładem znaku indeksowego jest strzałka wskazująca kierunek (patrz obok), gdyż jej grot zwrócony jest w kierunku oznaczanym przez strzałkę - zachodzi więc pewna naturalna relacja przestrzenna pomiędzy kształtem znaku, a znaczeniem.

W znaku ikonicznym reprezentamen powiązany jest z przedmiotem poprzez podobieństwo, czyli, mówiąc prosto, forma znaku przypomina jego znaczenie. Peirce uważał takie połączenie za "słabsze" niż to występujące w indeksie, ponieważ podobieństwo nie jest relacją naturalną. Rzeczy nie są podobne "same z siebie", lecz mogą być jedynie postrzegane jako podobne przez patrzących. Dostrzeganie podobieństwa (bądź jego niedostrzeganie) zależy więc od obserwatora i sposobu patrzenia znacznie bardziej, niż od jakichś naturalnych cech porównywanych przedmiotów. Przykładem ikony jest znak na drzwiach damskiej toalety (patrz obok). Kształt przedstawiony na obrazku przypomina sylwetkę kobiety w sukience, choć sylwetkę bardzo uproszczoną i schematyczną.

Znaki symboliczne wiążą przedmiot i reprezentamen jedynie na mocy konwencji lub nawyku użycia. Członkowie danej społeczności muszą po prostu nauczyć się na pamięć, że dana forma oznacza dane pojęcie, gdyż między formą z treścią nie zachodzą relacje naturalne (jak w znakach indeksowych), ani relacja podobieństwa (jak w ikonach). Przykładem może być znak zapytania (patrz obok), którego kształt nie wiąże się w żaden naturalny sposób z pytaniem lub niewiedzą, ani tym bardziej ich nie przypomina. Peirce uważał, że znakomita większość słów w języku ma charakter symboliczny.

Tych trzech rodzajów znaków nie należy traktować jako zamkniętych, wzajemnie wykluczających się kategorii. Większość znaków, a być może nawet wszystkie znaki, są raczej mieszanką tych trzech typów, przy czym jeden typ jest zazwyczaj dominujący. Strzałki wskazujące kierunek jest więc znakiem indeksowych, lecz stykamy się z nimi tak często, że przywykliśmy interpretować je jako oznaczenia kierunku, a nawyk ten sprawia, że strzałka jest po części znakiem konwencjonalnym, tj. symbolicznym. Na podobnej zasadzie funkcjonują znaki ikoniczne - choć obrazek na drzwiach damskiej toalety przypomina kobietę, wiemy również, że znak ten jest w naszej kulturze umownym sposobem oznaczenia toalety, co sprawia, że jest on poniekąd symbolem.

Proces "przetwarzania" znaków - ich tworzenia, ale przede wszystkim interpretowania - to semioza. Termin ten na stałe zadomowił się we współczesnej semiotyce, a ukuł o właśnie Peirce. Semioza jest bardzo dynamicznym procesem tworzenia znaczeń i wbrew pozorom nie kończy się, gdy interpretacja danego znaki dobiegnie końca. Według Peirce'a interpretacja znaku jest sama w sobie swego rodzaju znakiem i jako taka może podlegać dalszej interpretacji, której wynik też jest znakiem i może być dalej interpretowany i tak dalej. Choć w praktyce semioza kończy się, gdy odbiorca uzna, że cel komunikacji został osiągnięty (tj. gdy uzna, że "wyinterpretował" znaczenie, które miał na myśli nadawca), teoretycznie semioza może trwać bez końca. Stąd też mówi się czasami o "nieograniczonej semiozie".

Historia filmu Kształtowanie się systemu studyjnego w USA.

SYSTEM STUDYJNY - to system, łączący produkcję i dystrybucję filmów służący dominacji i mnożeniu zysków przez osiem największych studiów hollywoodzkich trwający od lat 20 do 50/60.

STUDIA:

1)20th Century-Fox- “Big Five”

2)MGM (Metro-Goldwyn-Mayer)- “Big Five”

3)Paramount Pictures - BF

4)RKO Radio Pictures - BF

5)Warner Bros - BF

6)Universal Pictures - “Little Three”

7)Columbia Pictures - “Little Three”

8)United Artists - “Little Three”

System działał sprawnie dzięki temu, że najwięksi producenci kontrolowali wielkie sieci kin, narzucając im tzw. blokowy system zakupów (block booking). System blokowy związany był z tym, że w wielu amerykańskich kinach wyświetlano kilka różnych filmów podczas jednego seansu.

W latach 20-tych zestaw mógł obejmować:

- jeden lub dwa krótkie filmy nieanimowane (tzw. live act, będące atrakcją w zalewie filmów animowanych),

- krótkometrażowy film animowany,

- jedną lub dwie krótkie komedie (np. Flip i Flap),

- jeden lub dwa krótkie filmy o tematyce muzycznej lub podróżniczej,

- kronikę filmową,

- pełnometrażowy film fabularny.

W latach 30-tych zestaw się zmienił i obejmował:

- zwiastuny nowości filmowych,

- kronikę,

- film krótkometrażowy (animowany lub live act),

- niskobudżetowy film klasy B (trwający ok. godziny),

-pełnometrażowy film klasy A.

Taki system nazywano double-feature (podwójny metraż)

Film klasy B wyparł krótkie komedie, ale spowodował powstanie mniejszych studiów specjalizujących się w produkcji B.

System rozbudowanych seansów cieszył się popularnością i przynosił większe zyski, niż uzyskiwane przez kina wyświetlające tylko filmy pełnometrażowe klasy A (czyli duże produkcje hollywoodzkie). Doprowadziło to do rozpoczęcia przez wielkie studia własnej produkcji niskobudżetowej, obsadzanej przez drugorzędnych aktorów i realizowanej często w dekoracjach wykonanych dla dużych produkcji.

Przejęcie kontroli nad sieciami kin umożliwiło narzucenie ich właścicielom systemu zakupów blokowych, obejmujących całą roczną produkcje studia, a nie tylko wybrane tytuły. Wybór był prosty - wszystko albo nic. W wyniku tego "systemu legalnych wymuszeń" Hollywood kontrolował repertuar wszystkich głównych sieci kinowych, z wyjątkiem marginalnych klubów wyświetlających filmy eksperymentalne i niezależne.

WIELKA PIĄTKA:

Metro-Goldwyn-Mayer(MGM):

• Jej znakiem jest ryczący lew w otoczce

• Założona w 1924 przez Samuela Goldwyna i Louisa Mayera

• Powstała z połączenia Metro Picture (1915), Louis Mayer Pictures (1918) i Goldwyn Picture (1917)

• Była największą wytwórnią filmową zatrudniającą w 1934 ok. 4000 pracowników.

• Hasłem wytwórni było: Więcej gwiazd, niż jest na niebie.

• Szefem był Louis Mayer (1924-1951)

• Złoty okres- lata 30 i 40

• Wysoki poziom realizatorski

• Reżyserzy: J. von Stroheim ,K.Vidor, F.Lang, E.Lubitsch

• Gwiazdy: G.Garbo, C.Gable, J.Garland

• W latach 30. produkowano 40 pełnometrażowych filmów rocznie, spośród których do największych sukcesów zalicza się m.in. serię Pościg za cieniem (1934-1947), Przeminęło z wiatrem (1939).

• W 1974 MGM przestało istnieć jako wytwórnia filmowa.

Paramount Pictures:

• Jedna z najstarszych wytwórni filmowych, której współzałożycielami byli: A. Zukor (w 1912 zorganizował wytwórnię Famous Players Film Company), J.L. Lasky (w 1913 był twórcą wytwórni Feature Play Company) i W. Hodkinson (w 1914 założył biuro wynajmu filmów Paramount Pictures Corporation).

• W wyniku kolejnych reorganizacji i fuzji tych przedsiębiorstw powstała w 1927 instytucja Paramount Famous Lasky Corporation w celu:

1) produkcji filmów

2) wynajmu filmów

3) tworzenia łańcucha własnych kin

• Po przejściowych trudnościach finansowych w 1933 firma ukształtowała się ostatecznie w 1935 jako potentat filmowy Paramount Pictures

• Zatrudniała znane gwiazdy filmowe: M. Dietrich, P. Negri, M. Pickford, G. Swanson, M. West, G. Coopera

• Współpracowała z reżyserami: A. Hitchcockiem, E. Lubitschem, J. von Sternbergiem, B. Wilderem

• Powstały tu głośne filmy, np.: Dziesięcioro przykazań (1923 i 1956), Union Pacific (1939) i Idźcie moją drogą L. McCareya (1944)

• W 1936 Paramount Pictures zaczęło wyświetlać filmy w Technicolorze, poczynając od W cieniu samotnej sosny H. Hathawaya.

Twentieth Century Fox:

• Utworzona w 1935 z połączenia wytwórni Film Fox (założonej 1915) Williama Foxa i The Twentieth Century (założonej 1933)

• Działalność produkcyjna z dystrybucją filmów

• Wśród reżyserów — John Ford i F.W. Murnau

• Wśród gwiazd — Shirley Temple

• Powstały tu cenione filmy m.in.: Grona gniewu J. Forda (1940), Zdarzenie w Ox-Bow W. Wellmana (1942), Dżentelmeńska umowa (1947) i Pinky (1949) E. Kazana.

• W 1953 powstał tu pierwszy film w technice cinemascopowej - Tunika H. Kostera.

RKO-Radio Pictures:

• Powstała w 1928 roku z połączenia Mutual Film (1912) i Radio Corporation of America

• Amerykańska kompania produkcyjna

• Posiadała największą w USA sieć kin

• Wyprodukowała takie filmy jak: Potępieniec ( J.Ford, 1935), Obywatel Kane (O.Welles, 1941), Podejrzenie (A.Hitchock, 1941)

Warner Bros:

• Założona przez braci Warner: Harry’ego (1881-1958), Alberta (1884-1967), Sama (1888-1927) i Jacka L. (1892-1978).

• W 1905 bracia Warner otworzyli swe pierwsze kino w Newcastle.

• W Pittsburghu zorganizowali biuro wynajmu filmów i filie w okolicznych miastach.

• W 1918 założyli wytwórnię Warner Features i podjęli działalność produkcyjną.

• Nabywając od 1924 roku kina, dysponowali wkrótce 182 obiektami.

• 6 X 1927 odbyła się premiera Śpiewaka jazzbandu A. Croslanda z A. Jolsonem w roli głównej, zapoczątkowując epokę kina dźwiękowego.

• W 1929 roku bracia otrzymali honorowego Oscara za wyprodukowanie pionierskiego filmu mówionego.

• W latach 30. wytwórnia wsławiła się filmami o tematyce społecznej (Jestem zbiegiem M. Le Roya i Wróg publiczny W.A. Wellmana, 1931), musicalami (Poszukiwaczki złota M. Le Roya, 1933), filmami biograficznymi (Pasteur, 1936 i Życie Emila Zoli, 1937, oba W. Dieterlego) oraz przygodowymi (Robin Hood M. Curtiza, 1938).

• Z wytwórnią współpracowali wybitni reżyserzy, m.in.: A. Litvak (Zeznanie szpiega, 1939), M. Curtiz (Casablanca, 1942)

• Do gwiazd wytwórni należeli: B. Davis, H. Bogart

• W okresie międzywojennym wytwórnia wypracowała własny styl — szybki montaż, tematyka społeczna

• MAŁA TRÓJKA:

Columbia:

• Amerykańskie przedsiębiorstwo produkcji i dystrybucji filmów

• Założona w 1924 roku

• Początkowo realizowała westerny klasy B. Status wytwórni zmienił się po zaangażowaniu Franka Capry

• Reżyserzy- Howard Hawks, Charles Vidor, Orson Welles

• Gwiazdy- Carry Grant, Rita Hayworth, Clark Gable, Fred Astaire, Gene Kelly

United Artist:

• Amerykańska spółka filmowa założona w 1919 przez Ch. Chaplina, D. Fairbanksa, M. Pickford i D.W. Griffitha. Korporacja nie posiadała własnych atelier ani kin i zajmowała się rozpowszechnianiem filmów swych założycieli.

• Pierwszym prezesem był O. Price, w połowie lat 20. kierownictwo objął J.M. Schenck (do 1935).

• Później producentami byli m.in.: A. Korda i S. Goldwyn, pod którego kierownictwem zrealizowano np. filmy W. Wylera: Ślepy zaułek (1937) i Wichrowe wzgórza (1939).

Universal:

• Jedna z najstarszych amerykańskich wytwórni filmowych.

• Powstała w wyniku fuzji utworzonego w 1912 przez C. Laemmle'a koncernu Independent Movie Pictures Company z kilkoma innymi niezależnymi wytwórniami.

• W 1915 roku zbudowano atelier filmowe na obszarze o powierzchni 100 ha w San Fernando Tal, zwane Universal City.

• Wytwórnia przechodziła szereg reorganizacji: w 1936 Laemmle sprzedał studio J. Cheever Cowdin's Standard Capital Corporation.

• W 1946, w wyniku dalszej fuzji, powstała spółka Universal International Production Company, w której miał udział J.A. Rank.

• Ma doniosły wkład w rozwój amerykańskiej kultury filmowej.

• Powstawały tu głównie westerny, horrory, komedie obyczajowe i muzyczne, a także ambitniejsze utwory, np.: Na Zachodzie bez zmian L. Milestone'a (1930, Oscar), Mój pan mąż G. La Cavy (1936).

• Pracowali tu wielcy reżyserzy: E. von Stroheim, J. Ford, A. Hitchcock.

Kodeks Produkcyjny Haysa - spisany w latach 20 i obowiązujący do lat 50 kodeks zajmujący się dopuszczalnością scen przedstawianych w filmach produkowanych i dystrybuowanych w USA. Nazwa pochodzi od nazwiska Williama Harrisona Hays’a - amerykańskiego polityka, który był tylko jednym z twórców kodeksu.

Kodeks został stworzony w atmosferze niechęci do kina, które uważano za niemoralne i złe. Kino zaczęło coraz bardziej kształtować i wpływać na ludzkie światopoglądy, co zaniepokoiło część społeczeństwa.

Kodeks zabraniał m.in. pokazywania nagości, seksu, homoseksualizmu, porodów, ośmieszania religii. Kodeks jasno wskazywał, co należy przedstawiać jako przejaw dobra(np. małżeństwo, posiadanie pełnej rodziny), a co zła(relacje homoseksualne, relacje osób różnej rasy). Sceny zabójstw, tortur, znęcania się nad dziećmi bądź zwierzętami miały zostać albo usunięte, albo stonowane, aby nie gorszyły widzów.

System studyjny oficjalnie zakończył się w 1948, lecz miał jeszcze dość silne działanie w latach 60.

Czas trwania systemu studyjnego określa się jako Złotą Erę Hollywood.

Podstawy marketingu Definicja marketingu i jego specyfika w porównaniu z innymi koncepcjami prowadzenia działalności gospodarczej.

Co oznacza termin „marketing"? Marketingu nie wolno już rozumieć w starym sensie jako realizacji sprzedaży, lecz w nowym sensie jako zaspokajanie potrzeb klientów. Niespodzianką może się więc okazać, że sprzedaż i reklama to tylko wierzchołki góry lodowej. Jakkolwiek są one naprawdę ważne, stanowią jedynie dwie z licznych funkcji marketingu, i to często nie najważniejsze. Towar będzie bowiem można bardzo łatwo sprzedać dopiero wtedy, gdy specjaliści ds. marketingu rozpoznają potrzeby klientów, wdrożą produkt, który dostarczy najwyższej jakości, oraz dokonają jego skutecznej dystrybucji i promocji. Peter Drucker, czołowy myśliciel marketingu, określił to następująco: „Celem marketingu jest uczynienie sprzedaży zbyteczną. Celem jest poznać i zrozumieć klienta tak dobrze, aby produkt lub usługa dopasowały się doń i... sprzedały się same". Nie oznacza to, że sprzedaż i reklama są nieistotne. Oznacza raczej, że są one elementami dużego marketingu-mix — zestawu instrumentów działających wspólnie, tak by wpływać na rynek.

Zdefiniujemy marketing w następujący sposób: jest to proces społeczny i zarządczy, dzięki któremu jednostki i grupy uzyskują to, czego potrzebują i pragną, przez tworzenie oraz wzajemną wymianę produktów i wartości. Kluczowe pojęcia marketingu (potrzeby, pragnienia i popyt; produkty; wartość, satysfakcja i jakość; wymiana, transakcje i relacje oraz rynki) są wzajemnie powiązane, każde z nich jest budowane na poprzednim.

• Najbardziej podstawowym pojęciem leżącym u podstaw marketingu są potrzeby ludzkie. W społeczeństwach przemysłowych można próbować odszukać lub wynaleźć obiekty mogące zaspokoić te potrzeby, dla ludzi żyjących w społeczeństwach słabiej rozwiniętych pozostaje ograniczanie potrzeb i zadowalanie się tym, co dostępne. Potrzeby ludzkie poparte zdolnością do zapłacenia – czyli siłą nabywczą – stają się popytem. Konsumenci postrzegają produkty jako zbiory korzyści.

• Ludzie zaspokajają swoje potrzeby i pragnienia za pomocą produktów. Produktem jest wszystko to, co można zaoferować na rynku w celu zaspokojenia potrzeby lub pragnienia. Pojęcie produktu nie ogranicza się jednak do przedmiotów fizycznych — produktem można nazwać wszystko, co zdolne jest zaspokoić potrzebę. Oprócz realnych towarów produkty obejmują usługi, którymi są oferowane na sprzedaż działania lub korzyści nie mające charakteru rzeczowego i nie prowadzące do posiadania czegokolwiek na własność.

• Podstawą wyboru podczas kupna jest postrzegana przez klienta wartość, jakiej dostarczają poszczególne produkty i usługi. Pojęciem kluczowym jest zatem wartość dla klienta. Jest to różnica między wartością, jaką uzyskuje klient, posiadając produkt i używając go, a kosztem uzyskania produktu.

• Satysfakcja klienta zależy od tego, jak postrzega on dostarczaną przez produkt wartość w odniesieniu do swych oczekiwań. Satysfakcja klienta jest ściśle związana z jakością.

• W węższym sensie jakość można zdefiniować jako „brak defektów". Definicje jakości skupiające się na kliencie sugerują osiągnięcie pełnej jakości dopiero wtedy, gdy produkty lub usługi spełniają lub przekraczają oczekiwania klientów. Podstawowym zatem celem dzisiejszych tendencji w zarządzaniu jakością staje się całkowite zadowolenie klienta. Jakość zaczyna się wraz z potrzebami klienta i kończy na jego satysfakcji.

• Marketing występuje wtedy, gdy ludzie decydują się na zaspokojenie swych potrzeb i pragnień drogą wymiany. Wymiana to akt uzyskania od kogoś pożądanego obiektu w zamian za zaoferowanie czegoś innego.

• O ile wymiana jest kluczowym pojęciem marketingu, o tyle transakcja stanowi jednostkę miary. Transakcja polega na wzajemnym sprzedawaniu wartości przez dwie strony. Podczas transakcji musimy być w stanie stwierdzić, ze jedna ze stron daje drugiej X i otrzymuje w zamian K.

• Rynek to zbiór dotychczasowych i potencjalnych nabywców produktu. Nabywców tych łączy wspólna, Zbiór dotychczasowych konkretna potrzeba lub pragnienie, które mogą być zaspokojone przez wymianę. Wielkość rynku zależy zatem od liczby osób, które wykazują daną potrzebę, dysponują zasobami w celu wymiany i są skłonne zaoferować te zasoby w zamian za to, czego pragną.

• Marketing oznacza zarządzanie rynkami, mające doprowadzić do aktów wymiany, których celem jest zaspokojenie ludzkich potrzeb i pragnień.

• Marketing składa z rozlicznych działań — badań marketingowych, rozwoju produktu, dystrybucji, ustalania cen, reklamy, sprzedaży osobistej i innych — podejmowanych w celu poznania, obsłużenia i zaspokojenia potrzeb klientów przy jednoczesnym osiągnięciu celów organizacji.

5 orientacji zarządzania marketingowego

Istnieje 5 różnych orientacji zarządzania marketingowego (filozofii marketingu):

Orientacja produkcyjna

Orientacja produktowa

Orientacja sprzedażowa

Orientacja marketingowa

Orientacja społeczna

1. Orientacja produkcyjna

Zakłada, że konsumenci będą faworyzowali te produkty, które są dostępne i na które mogą sobie pozwolić. Należy się więc skupić na poprawie wydajności produkcji i dystrybucji.

Jest skuteczna w dwóch typach sytuacji:

Gdy popyt na produkt przekracza podaż (szukamy sposobów zwiększenia produkcji)

Gdy koszt produkcji jest zbyt wysoki (szukamy wtedy poprawy wydajności)

Zagrożeniem dla firmy w kierowaniu się orientacją produkcyjną jest głównie to, że ryzykują one nadmiernym skupianiem się na sobie i usprawnienie procesu produkcyjnego.

Mogą przez to stracić z oczu coś istotnego, jakieś nowe trendy, mody, oczekiwania klientów, czy tez nowe możliwości technologiczne.

2. Orientacja produktowa

Zakłada, że konsumenci preferują te produkty, które oferują najwięcej jakości, sprawności i cech innowacyjnych.

Firmy poświęcają swoją energię i uwagę na stałym ulepszaniu produktu.

W skrajnej postaci prowadzi ona wręcz do obsesji technologicznej i niezmąconej wiary, że perfekcja techniczna jest kluczem do sukcesu firmy.

Zagrożeniem jest tutaj nadmierna koncentracja na produkcie, a nie na wsłuchiwaniu się w potrzeby klientów i ich zaspakajanie (krótkowzroczność marketingowa).

Np. zarządzający koleją sądzili kiedyś, że użytkownicy potrzebują pociągów, a nie transportu. Nie dostrzegli rosnącego wyzwania ze strony linii lotniczych, autobusowych i transportu samochodowego. Ulepszanie pociągów nie mogło zaspokoić popytu klientów na usługi transportowe (chcieli oni mieć wybór)

3. Orientacja sprzedażowa

W myśl tej (dość popularnej) orientacji, konsumenci nie kupią dostatecznej ilości produktów, jeśli firma nie podejmie zakrojonych na szeroką skalę wysiłków na rzecz sprzedaży i promocji.

Firmy poszukują i przekonują potencjalnych nabywców o korzyściach z zakupu produktu.

Jest ona wręcz wymagana przy niektórych typach produktów (np. encyklopedie, które w nowszym wydaniu muszą być aktualne)

Stosowana jest ona zwłaszcza w okresach nadwyżek zdolności produkcyjnych. Celem staje się wówczas sprzedanie tego, co firmy produkują, niż wytwarzanie tego, czego potrzebuje rynek (klienci).

Stosowana wówczas agresywna sprzedaż jest ryzykowna zwłaszcza, gdy wyprzedawany produkt jest niskiej jakości i mogą na trwałe zniechęcić nabywców do przyszłych zakupów w tej firmie.

Orientacja ta jest także szeroko praktykowana w dziedzinie organizacji non-profit lub tzw. marketingu politycznego.

Np. partia polityczna musi skutecznie „sprzedawać” wyborcom swojego kandydata, pokazując im korzyści, jakie wynikają dla nich z wyboru jego osoby.

Ukrywa się tu wszelkie niedostatki kandydata, gdyż nie troszczy się tu o późniejsze zadowolenie wyborców (konsumentów)

4. Orientacja marketingowa

Uważa się tu, że osiągnięcie celów organizacji jest zależne od określenia potrzeb i pragnień docelowych rynków i dostarczenia oczekiwanego zadowolenia w skuteczniejszy sposób niż czynią to konkurenci.

Orientacja marketingowa powstała niedawno i bywa mylona z orientacją sprzedażową, która skupiona jest na agresywnej sprzedaży swoich produktów i podboju klientów, szybkich i krótkoterminowych zyskach bez interesowania się tym, kto kupuje i dlaczego.

W myśl tej strategii mówi się czasami, że marketing podąża za cieniem klientów.

O ile orientacja sprzedażowa działa z wewnątrz na zewnątrz, o tyle marketingowa odwrotnie: z zewnątrz do wewnątrz.

Rozpoczyna się od właściwie określonego rynku i jego potrzebach i oczekiwaniach, dostosowując następnie długoterminową strategię tworzenia trwałych relacji z klientem.

Przykładem pionierskich firm zorientowanych w ten sposób jest IKEA, Toyota, czy też Marks & Spencer.

Ważne, aby cała załoga (a nie tylko dział marketingu) kierowała się tą filozofią marketingu i wykorzystywała całą swoją wiedzę, doświadczenie, motywacje itp.

5. Orientacja społeczna w marketingu

Można powiedzieć, że jest to najmodniejsza orientacja, bazująca na trzecim poziomie relacji firmy (organizacji) z klientami (otoczeniem).

O ile na pierwszym poziomie dominowały orientacje nastawione na krótkoterminowy zysk firmy (orientacja produkcyjna, produktowa czy sprzedażowa), zaś na drugim koncentrowano się na długofalowym zaspakajaniu potrzeb klientów (o. marketingowa), o tyle na trzecim poziome firma myśli w kontekście całego społeczeństwa (np. widząc społeczne skutki stosowania jej produktów).

Wiedza o obyczaju Obyczaj jako zjawisko kulturowe i jego rola w życiu społecznym

Pojęcie obyczaju zwykle rozważa się w zestawieniu z pojęciem zwyczaju. Dwa podejścia:

1) oba terminy traktowane wymiennie

2) przeciwstawienie sobie pojęć

Zwyczaj i obyczaj ujmuje się jako prawidłowości behawioralne – „ustalony typ czy sposób zachowania” jednostki lub zbiorowości.

Przyjmuje się że zwyczaje są indywidualne, natomiast obyczaje – społeczne.

Np. zwyczajem będzie preferowanie określonego miejsca w autobusie ale nie korzystanie z komunikacji miejskiej w ogóle.

Zwyczaj zbiorowy – określone indywidualne zachowanie zwyczajowe charakterystyczne dla wielu osób (np. codzienna gimnastyka poranna)

Zwyczaje są mniej normatywne, mniej obwarowane sankcjami społecznymi (np. wyśmianie) niż obyczaje.

Robert M. Maclever i Charles H. Page – “obyczaje są najsilniej spontaniczne ze wszystkich norm społecznych i często wywierają najsilniejszy przymus. Nie są jednakże sankcjonowane tak, jak prawo przez zorganizowaną władzę, ale przez wielką różnorodność nieformalnych presji społecznych.”

Socjologia i etnologia ujmuje obyczaj jako system kontroli społecznej. Obyczaje określają w życiu codziennym relacje: „swój-obcy” i dystanse społeczne.

F. Znaniecki – „każdy obyczaj jest schematem postępowania, narzuconym członkom przez jakąś grupę społeczną.”

Kiedy obyczaj uznawany jest za normę panującą w danej grupie, odstępstwo od niego jest sankcjonowane społecznie (np. przez szyderstwo).

Lata 60. XX w. – semiotyczne koncepcje zdobywają popularność

Obyczaj jako system komunikowania symboliczno-kulturowego (J. Grad), system znakowy czy system kodów społecznych

Działania obyczajowe lub zwyczajowe – status aktów komunikowania niewerbalnego

Obyczaje/zwyczaje komunikują o:

- przynależności grupowej i pozycji społecznej jednostki

- respektowaniu danego światopoglądu

- relacji międzyosobowej (np. zażyłość, wrogość)

Metody badań społecznych Etapy procesu badawczego – proszę wymienić i omówić

Przed planowaniem etapów - początkowe zainteresowania badacza, idee luub oczkiwanie teoretyczne, określenie celu badań

1.Konceptualizacja – sprecyzoanie znaczenia pojęć oraz zmiennych, które mają być badane

2. Operacjonalizacja – wybór technik pomiaru (sposób zebrania danych np. Bezpośrednia obserwacja, kwestionariusz, analiza oficjalnych dokumentów)

3. Wybór metody badawczej – eksperyment, badania sondażowe, badania terenowe, analiza treści, badanie danych zastanych, badania porównawcze, badanie ewaluacyjne

4. Populacja i dobór próby – grupa którą poddamy obserwacji oraz gdzie ma być to zastsowane

5. Obserwacje – zbieranie danych do analizy i interpretacji

6. Przetwarzanie danych – przekształcenie zebranych danych i nadanie im formy nadającej się do obróbki i analizy

7. Analiza – analiza danych i wyciąganie wniosków.

8. Zastosowanie – sprawozdanie z wyników i ocena ich implikacji

Wiedza o literaturze Metody badań literackich – przegląd najważniejszych nurtów oraz pytanie o ich znaczenie i skuteczność

Metoda – uporządkowany sposób postępowania prowadzący do określonego celu. Metodologia – wiedza o metodach, o ich zastosowaniu. Metodologia literacka – wiedza o sposobach badania literatury, przegląd doktryn literaturoznawczych. Dziś uważa się, że nie ma jednej i najdoskonalszej metody, metodologia nie jest w stanie przewidzieć wszystkich zastosowań metody ani orzec czy dana metoda jest niezastąpiona i dobra na wszystko. Postuluje się pluralizm metodologiczny – łączenie różnych metod, wykorzystanie danej metody kiedy jest w danym momencie potrzebna a nie przez cały czas, metoda powinna być dostosowana do zjawiska podlegającemu badaniu. Postuluje się także pragmatyzm, w którym liczy się przede wszystkim rezultat działań a nie sposób dochodzenia do niego.

XX wieczne kierunki metodologiczne w badaniach literackich mają swój początek w przełomie antypozytywistycznym. Pozytywiści głosili uniwersalność metod nauk przyrodniczych (empiryzm) i przenosili je na nauki humanistyczne. W badaniach literackich pozytywiści skupiali się przede wszystkim na genezie dzieła literackiego i tego jaki wpływ na powstawanie dzieł miały czynniki społeczne, ekonomiczne, polityczne, psychologiczne. Antypozytywiści sprzeciwiali się temu i postulowali wytworzenie niezależnych metod dla nauk humanistycznych. Nowe tendencje metodologiczne dzieliły się na dwie orientacje: opierające się na estetyce (dzieło literackie jest wyrazem indywidualnej ekspresji) i fenomenologiczna (dzieło jest tworem autonomicznym, niepowtarzalnym, indywidualnym i wieloaspektowym).

Najważniejsze nurty metodologiczne:

1) formalizm rosyjski

- przedstawiciele: R. Jakobson, W. Szkłowski, J. Tynianow

- odrzucenie symbolizmu w poezji i fascynacja futuryzmem i kubizmem

- zajmowali się badaniem języka poetyckiego kładąc nacisk na formę brzmieniową i fonetyczną, stosowali metody lingwistyczne

- interesowała ich kompozycja utworów narracyjnych

- literatura to sztuka słowa, najważniejszą cechą literatury jest forma, tekst ma sens tylko wtedy gdy posiada formę

- pojecie chwytu – główny wyznacznik literackości, sposób transformacji materiału językowego służący udziwnieniu artystycznego doznania, wysuwanie języka na pierwszy plan

2) strukturalizm

- został zainicjowany przez językoznawcę F. de Saussure’a (język to system znaków, jest autonomiczny wobec rzeczywistości, znaczenie znaku zależy od jego miejsca w systemie, znak składa się ze znaczonego i znaczącego)

- zaczął się rozwijać w latach 30, a największe sukcesy osiągnął w latach 50 i 60

- pierwsza faza: Praskie Koło Lingwistyczne (1926, Jakobson, Mukarzovsky), dzieło literackie to struktura – relacyjnie powiązany układ elementów, forma zależy od treści

- po II wojnie światowej – rozwój strukturalizmu, szczególnie we Francji (Levi-Strauss, Barthes, Lacan, Kristeva, Todorov) i ZSRR (szkoła tartusko-moskiewska, Łotman, Uspienski), w krajach anglosaskich nie podejmowano tej metody

- zadaniem strukturalistów było stworzenie autonomicznej nauki o literaturze opartej mocno na metodach naukowych, ich głównym zainteresowaniem był język a nie mowa (w sensie de Saussure’a) czyli system języka literackiego a nie poszczególne wypowiedzi literackie

- struktura – określony układ elementów powiązany bardzo ścisłymi wewnętrznymi zależnościami, poszczególne elementy pozostają ze sobą w relacjach, struktura jest dynamiczna i podlega przekształceniom, jest samowystarczalna i nie odwołuje się do niczego poza nią, każdy element pełni daną funkcję w strukturze i ze względu na nią jest opisywany

- najważniejszą cechą utworu literackiego, rozumianego jako typ wypowiedzi językowej, jest dominacja funkcji estetycznej. Funkcja ta powoduje swoiste i tylko jej służące uporządkowanie elementów na wszystkich poziomach takiej wypowiedzi.

- dzieło literackie jest zorganizowanym systemem. Wszystkie, nawet najdrobniejsze, elementy tego systemu są nacechowane znaczeniowo.

- każdy utwór należy interpretować odnosząc go do języka ogólnego, a zwłaszcza jego odmiany literackiej, oraz do tradycji literackiej.

- interpretując utwór literacki należy wziąć pod uwagę osobę twórcy tego dzieła i osobę jego odbiorcy.

- zadaniem badacza literatury jest opis struktury danego utworu literackiego i powiązanie jej z procesami historycznoliterackimi

- nie istnieje opozycja formy i treści – te składniki dzieła literackiego są powiązane i wzajemnie się warunkujące

3) psychoanaliza

- wykorzystanie w badaniach literackich psychoanalitycznych metod wypracowanych przez Freuda, Junga i Lacana

- działalność artystyczna może być wg psychoanalityków sposobem na zaspokojenie popędów (mechanizm sublimacji – przeniesienie libido na nie erotyczny obiekt pożądania ale na inny cel np. dzieło sztuki), może być podyktowana lękiem i pełni funkcję terapeutyczną

- wykorzystanie metod badania marzeń sennych do analizy tekstów literackich – w snach występują symbole, alegorie, przesunięcia (metonimia) i kondensacje (metafora), które występują także w tekstach literackich, tekst jest treścią jawną , a jego analiza pozwala na dotarcie do treści ukrytych

- Jung i teoria archetypu – ukryte wyobrażenia zakorzenione w zbiorowej nieświadomości, pierwotne wzory zachowań, które często pojawiają się także w literaturze

- Lacan – nieświadomość wyraża się w języku i działach sztuki, nieświadomość ma podobną strukturę do języka, podmiot mówiąc istnieje, ujawnia się poprzez używanie języka

4) hermeneutyka

- hermeneutyka to teoria interpretacji wywodząca się z objaśniania świętych ksiąg np. Pisma Świętego

- hermeneutyka pojawia się tam gdzie pojawia się pytanie o sens

- interpretacja – szukanie sensu

- przedstawiciele: Dilthey, Heidegger, Gadamer, Ricoeur

- humanistyka rozumiejąca – rozumienie zamiast wyjaśniania, hermeneutyka jako nauka o rozumieniu w przeciwieństwie do nauk przyrodniczych które zajmują się wyjaśnianiem, rozumienie to sposób istnienia

5) Nowa Krytyka

- powstała w USA w latach 40 i 50 i była głównym kierunkiem badawczym w Stanach Zjednoczonych do lat 70

- nazywa się ją również formalizmem amerykańskim

- przedstawiciele: C. Brooks, J. Ransom

- interesowała się kwestią integralności dzieła literackiego

- literatura to nie tylko dokumenty historyczne ale także przedmioty estetyczne

- zwrócenie uwagi na autonomiczną wartość dzieł literackich

- zadaniem krytyki jest objaśnianie dzieł sztuki, skupienie na wieloznaczności, każdy element formy poetyckiej przyczynia się do powstania jednolitej struktury

- technika uważnej lektury – pozbawienie dzieła wszelkich zewnętrznych (historycznych, politycznych, ideologicznych) kontekstów i skrupulatna analiza jego retorycznych mechanizmów, obiektywna analiza poezji, pozbawiona subiektywnych odczuć, liczy się tylko tekst sam w sobie

- dzieło literackie zbudowane jest z rdzenia (decydującego o jego wewnętrznej spójności) i szczegółów (logicznej zawartości dzieła, jego treści), czyli inaczej ze struktury i tekstury

6) fenomenologia

- wypracowana przez E. Husserla

- koncentruje się na realności przedmiotów jako fenomenów – takich jakimi jawią się świadomości

- krytyka odbioru – z punktu widzenia odbiorcy dzieło jest tym co dane jest jego świadomości, jest doświadczaniem czytelnika

- estetyka recepcji (Iser) – dzieło literackie jest odpowiedzią na pytania związane z pewnym horyzontem oczekiwań, tekst istnieje tylko wtedy gdy go czytamy, tekst nie ma oparcia w świecie rzeczywistym w którym powstał a w procesie czytania i tylko wtedy posiada znaczenie, tekst posiada miejsca niedookreślenia, które czytelnik wypełnia podczas lektury, lektura to proces nieustannego odkrywania, gdzie czytelnikowi mogą przydarzyć się nieprzewidywane momenty

- przedstawiciele: R. Ingarden, W. Iser, H. Jauss

- Ingarden - dzieło literackie jest intersubiektywnym przedmiotem intencjonalnym, jest przedmiotem artystycznym, wielowarstwowym (brzmienia słowne, jednostki znaczeniowe, uschematyzowane wyglądy dzięki którym pojawiają się przedmioty przedstawione, przedmioty przedstawione), uporządkowanym fazowo (następstwo warstw), zbudowanym z quasi-sądów (takie zdania które nie orzekają o prawdziwej rzeczywistości a stwarzają rzeczywistość fikcjonalną, są charakterystyczne dla literatury), posiadają jakości estetycznie doniosłe, są schematyczne (posiadają pewne miejsca niedookreślenia, które są prezentowane schematycznie i domagają się by czytelnik je dookreślić czyli poddać konkretyzacji)

7) poststrukturalizm

- postrukturalizmem nazywa się zbiór różnych teorii, które wykraczają poza ograniczenia strukturalizmu, w pewien sposób do niego nawiązują, ale często z nim polemizują: dekonstrukcja, teorie kulturowe (krytyka feministyczna, teoria queer, postkolonializm, historyzm)

- za umowną datę początkową postrukturalizmu uważa się 1966 rok, kiedy w Baltimore odbyła się konferencja, która miała za zadanie przedstawić założenia strukturalizmu amerykańskim badaczom (strukturalizm był mało znany w USA), który ożywiłby metody badania literatury, w których niepodzielnie dominowały wpływy Nowej Krytyki, mimo że konferencja miała charakter strukturalistyczny to zaprezentowane były tam także wypowiedzi, które były do niego krytycznie nastawione, ich autorami byli Barthes i Derrida i to one zrobiły największe wrażenie na uczestnikach konferencji i rozpoczęły nowy nurt metodologiczny

- postrukturalizm głosi sprzeciw wobec schematyczności i jedności teorii, akademickiemu i naukowemu dyskursowi na temat literatury, język teorii ma być zamieniony w język literacki, zamiast zamkniętego tekstu postuluje się otwarty tekst, podkreśla się znaczenie czytelnika, który jest współtwórcą tekstu, dokonuje swobodnej lektury i swojej własnej interpretacji (każda interpretacja jest właściwa), krytykuje istnienie wielkich narracji i idei, akcentuje się różnorodność praktyk metodologicznych, powstają takie sposoby czytania jak krytyka genderowa, krytyki mniejszościowe i kulturowe

- dekonstrukcja (Derrida) – odwrócenie konstrukcji, rozbiórka aksjomatów filozoficznych i literaturoznawczych, opis świata to niekończący się proces zastępowania jednych znaków przez drugie, odrzucenie pojęcia struktury, kwestionowanie istnienia znaczenia poza tekstem, zamiast sensu istnieje rozplenienie sensu, krytyka hierarchicznych i uniwersalnych opozycji na których opiera się filozofia zachodnia np. umysł-ciało, mowa-pismo, sprzeciw wobec stałości znaczenia, każda interpretacja jest dobra, nie ma właściwych odczytań

- krytyka feministyczna – teoria powstała w latach 70 powiązana z feminizmem drugiej fali, bada w literaturze głęboko zakorzenione struktury ideologiczne które stawiają kobiety w niekorzystnym położeniu np. patriarchat, mizoginizm, chce badać literaturę uwzględniając specyficzny kobiecy punkt widzenia, kobiece doświadczenie i sposób opisywania świata, poszukuje kobiecej obecności w tekstach literackich

-nowy historyzm – analiza form tworzenia się znaczeń uwzględniającą sposoby i okoliczności ich powstawania, dzieło jest zdeterminowane przez płeć autora, jego przynależność rasową, religijną, przekonania polityczne oraz reprezentowanie określonej klasy społecznej, tekst nie jest tworem autonomicznym, ważny jest kontekst kulturowy, w którym pojawia się utwór literacki

- postkolonializm – próbuje zrozumieć problemy jakie nasuwają europejski kolonializm i jego następstwa, zajmują się relacją w jakiej pozostaje hegemonia zachodnich dyskursów do możliwości stawiania im oporu, podejmuje problem tworzenia się postkolonialnych podmiotów, krytyczna analiza literatury tworzonej w krajach, które były lub są koloniami innych krajów, literatury pisanej przez mieszkańców państw kolonizujących lub byłych kolonii, postkolonialna literatura zajmuje się problematyką rozwijania tożsamości narodowej w skolonizowanych społeczeństwach, różnicami i wzajemnymi wpływami kulturowymi między światami kolonizatorów i narodów podbitych, wreszcie, stosunkami byłych kolonii i byłych potęg kolonialnych

- dyskurs mniejszości – badania nad literaturą Murzynów, Latynosów, Indian i emigrantów podejmowane w USA

- teoria queer – teoria badająca zagadnienia płci kulturowej, hetero i homoseksualności

HISTORIA KULTURY INNY

Jedną z najwcześniej pojawiających się znamiennych cech ludzkich było różnienie jakościowe między „moją własną”, zamkniętą grupą a grupą obcą. Wszystkie plemiona pierwotne rozpoznają zgodnie kategorię „obcych”, czyli tych, którzy nie tylko nie podlegają kodeksowi moralnemu wyznaczającemu granicę danego ludu, ale którym odmawia się w ogóle miejsca wśród ludzi. Wielka liczba potocznie używanych nazw plemion, jak Zuni, Dene, Kiowa itp., to nazwy, którymi określają się same te ludy, są to po prostu rodzime określenia „istot ludzkich”. Poza zamkniętą grupą nie ma żadnych istot ludzkich. Pozostaje to w sprzeczności z faktem, że z obiektywnego punktu widzenia każde plemię otoczone jest przez ludy współuczestniczące w jego osiągnięciach artystycznych i wynalazkach materialnych oraz w wypracowanych praktykach, które rozwinęły się dzięki wzajemnej wymianie sposobów zachowania między poszczególnymi ludami.

Czy chodziło o wybór żony, czy wodza, pierwszym i najważniejszym było rozróżnienie między własną grupą a tymi, którzy znajdowali się poza nią i jej stylem życia. . Nie istniało dla niego nic poza własną grupą, która wyznaczała jego tożsamość.

W przypadku pragmatycznie nastawionych zdobywców z Europy etnocentryzm doprowadził do niewolnictwa i bezwzględnego tępienia kultur niższych. Było to zgodne z zasadą etnocentrycznego postrzegania świata „inny” znaczy gorszy. Siebie postrzegano jako harmonijną i samo przez się zrozumiałą całość. Innym przypisuje się wszelkie braki i odstępstwa od norm. „Dzikim” przypisywano zatem brak sądów, rządów, religii, dobrych manier, ubioru, byli inni czyli gorsi bo jedli pchły, pająki i wszelkie robactwo. Tępiono pozostałości po poprzednich mieszkańcach, które mogłyby świadczyć o ich tożsamości.

Figury Innego w kulturze

POGANIE w okresie rozwoju chrześcijaństwa – wykluczenie herezji, innych religii i ich wyznawców, zwłaszcza wyznawców islamu

DZIK – kościół uważał te zwierzę ta za nieczyste i przerażające; stanowiły one figurę człowieka grzesznego, zbuntowanego przeciw Bogu – nocne życie, ciemna sierść i kły.

Dla mieszczan CHŁOPI – uważali go za dzikie zwierzę, wstrętne, szpetne. Jego przeznaczeniem jest piekło, chłop kradnie panu zbiory, poluje w lasach etc.

TRĘDOWACI – wyłączeni całkowicie z życia społecznego, wszystko było dla nich zakazane; uważani za ukaranych/wyklętych przez Boga

LEWORĘCZNI – prześladowani, uważani za czarownice, oskarżani o powiązania z magią, szatanem

RUDY - rude włosy to atrybut zdrajców i wiarołomców, spotkanie rudego przynosi pecha, a rude kobiety są czarownicami; podobny do lisa, a więc fałszywy i przebiegły

KAT

Filozofia mediów „Czysta zmiana” umożliwiana przez technologie sieci i programów w relacji do zmian naturalnoewolucyjnych i historycznych.

Technologia sieci i programów (inaczej zintegrowane przedsięwzięcie na skalę światową związane z technologią sieci i programów) wprowadziła raadykalną deregulację w ontologiczno-gatunkowy sposób istnienia bytu ludzkiego. Przetransportowaniu uległu przypadkowość, chaotyczność, indeterminizm (właściwe mikroświatowi) na poziom makroświata i wtłoczone zostały w sposoby odgórnego programowania człowieka. Człowiek nie tylko zyskał nowy sposób istnienia, co zostało wkomponowane w nowy obraz świata, który podważa podmiotowe konstytuowanie świara poprzez zanurzenie bytu ludzkiego w fantasmagorycznej i przerażającej symulakryczności wszelkich znaków. Świat stał się nieprzejrzysty dla człowieka, stał się zestawem dowolnych możliwości w dowolny sposób urzeczywistnionych. Człowiek uległ odgatunkowieniu poprzez zaprogramowanie w ramach globalnego przedsięwzięcia podważone zostały jego ontologiczne i epistemologiczne podstawy.

Pierwotnie człowiek był ukonstytuowany poprzez myśl wyrażającą się w języku. To stanowiło o jego gatunkowości, odróżniało od innych, ożywionych bytów naturalnych (bo zwierzę reagowało bezpośrednio na bodźce, jest niewolnikiem zmysłów, na których podstawie nie da się tworzyć wiedzy pewnej, niezmiennej, opierającej się na płynnej rzeczywistości zjawisk przyrodniczych).

Człowiek wyraża swoje myśli w języku i poprzez niego rozumie świat. Konstytuuje go ontycznie epistemologicznie tworząc ugruntowany światoobraz. Człowiek chwytał kulturowo naturalny świat, sankcjonował go dyskursywną myślą (była ona myślą stającą się – człowiek dochodził do pewnych wniosków i konfrontował dyskursy z innymi ludźmi). człowiek był zwierzęciem myślącym i to go określało ontologicznie i gatunkowo. Na tej podstawie funkcjonował w świecie, ewoluował, podlegał stawaniu się.

Zmieniło się to wraz z rozprzestrzenieniem się techmediów – technologii sieci i programów, których zasadność leży wyłącznie w efektywności, co jest konsekwencją racjonalizacji i utylitaryzacji życia gospodarczo-politycznego. Skuteczność technologii fundamentalnie objawiona w dotarciu do poziomu subatomowego poprzez rozszczepienie atomu, to przeniesienie mikroświata na poziom makroświata przy pomocy technologii, przejawiającej się w wykorzystaniu mikroświata przy konstruowaniu zespołów sieci zarządzających życiem ludzkim.

Mikroświat – to świat natychmiastowego przekazu danych, informacji, błyskawiczności. Człowiek stale jest podłączony do sieci i w ten sposób się go określa.

Człowiek nie może się już stawać. Wszystko w nowym światoobrazie podyktowanym przez technologię sieci i programów stało się wszechdostawialne, wszechzmienialne i to błyskawicznie.

„CZYSTA ZMIANA” to radykalne odejście od zmiany historycznej, gdzie wszystko, cokolwiek może się stać natychmiastowo w sposób zupełnie niekontrolowany podmiotowo, bo jest niezależne od myśli, dyskursu i znaczeń. To sprawia, że człowiek przestaje ewoluować i jest to prawdziwym końcem historii. Człowiek bezwiednie stał się podporządkowany czystej zmianie narzuconej przez technologię sieci i programów, która programuje nasze myśli i doświadczenie odcinając go od „stawania się”, ewolucji. To skutkuje tym, że człowiek przestaje być zoon logos (czyli zwierzęciem myślącym), a staje się produktem zootecjniki, ontologicznie i gatunkowo przewartościowanym i bez właściwych mu fundamentów, co oznacza sytuację „odgatunkowienia”, czy „wygatunkowienia” człowieka.

Komunikacja a kultura (wykład) Zanalizuj relację między pojęciem komunikacji a pojęciem kultury na wybranych przykładach

KULTURA

• Etymologia słowa – kultura, Corele, uprawa, ćwiczenie

• wiedza

KOMUNIKACJA

• Etymologia – łac. Komunio – wspólnota, komunikare – uwspólniać

• Grupa, wspólnota

Def. KULTURY Edwarda Tylora (1871 r.) złożona całość, która obejmuje wiedzę, przekonanie, sztukę, prawo, religię i inne zdolności, które człowiek nabył jako członek społeczeństwa.

Kultura to

• Wiedza – zbiór informacji, definicji, które mówią jak sobie radzić ze światem

• Wiedza wg Kazimierza Ajdukiewicza: akty poznawcze, np. przypomnienie sobie, spostrzeżenie czegoś, wnioskowanie, mają charakter mentalny lub fizykalny; rezultaty aktów – sądy lub twierdzenia naukowe

Wielowymiarowość ujęcia czł – jest istotą kulturową- odbiera świat w kategoriach symbolicznych. Przyjmuje owe określone perspektywy.

Davidson, problem komunikacji Interpretacja to proces identyfikowania znaczeń, bądź postaw propozycjonalnych wyrażanych przez działania jednej osoby, a interpretację wykonuje druga osoba. W ramach interpretacji musimy pamiętać do jakiej domeny należą znaczenia.

Własności semantyczne są pochodnymi syntaktycznych, ale nie są redukowalne. Najpierw budujemy konstrukcję, by następnie odnieść ją do świata. Treść tego co światowe nie jest determinowane syntaktycznie.

Postawa propozycjonalna na charakter mentalny. Sfera mentalna może być równie dobrze przez nas traktowana jako sfera abstrakcyjna. Różnica – sfera mentalna – człowiek, obszar abstrakcyjny – poza człowiekiem.

Jeśli rozważamy sfrę mentalną, nie rozważamy jej subiektywnie. Sfera mentalna ma charakter intersubiektywny. Jeżeli wyróżniamy problem znaczenia z jednej strony problem postaw z drugiej strony to znaczenia będą własnością działań w tym sensie, że znaczeniem tych wypowiedzi będą stosowne pojęcie/twierdzenia.

W kontekście ludzkiej interakcji wyróżniamy ludzkie działanie. Jest ono zdarzeniem fizykalnym (obserwowalnym). Szczególnego rodzaju działaniem jest wypowiedź. Możemy je traktować jako wypowiedziane zdanie.

Znaczeniem wypowiadanego zdania Davidsona może być twierdzenie –znaczenie ma charakter abstrakcyjny.

Zdarzenie à twierdzenie

Zdarzenie (wypowiedź) à postawa propozycjonalna

Postawa propozycjonalna à twierdzenie

Postawy stanowią szczególne odzwierciedlanie twierdzeń. Możemy utożsamić coś co nazywamy postawę propozycjonalną ze znaczeniem. Nie możemy przypisywać komuś postaw, jeśli jednoczenie nie przypisujemy tej osobie znaczeń. A nie możemy przypisywać postaw bez znaczeń.

Interpretacja jest dostępna tylko tym istotom, które posiadają system pojęciowy (przekonań) – dystansują się do świata.

Komunikacja – czynienie swoich działań swojej wypowiedzi lub innego działania możliwym do zinterpretowania przez drugą osobę. Komunikacja to oferta do rozumienia tego co robimy przez drugą osobę. (komunikując się możemy rozmawiać różnymi językami [jako przedmiotów abstrakcyjnych]).

Davidson à triangulacja (zakład jakąś trójkątowość). Ale tama inne zastosowanie.

Np. orzeł biały, gdy ktoś to wypowie, nie wiemy, czy ta osoba mówiąc orzeł biały, ma na myśli to samo co my. Może odnosi się do ptaka, a może do godła. W momencie wypowiadania ‘orzeł biały’ interlokutor nie musi wiedzieć, czym ten orzeł biały jest.

Davidson stwierdził, ze komunikacja nie polega na tym, ze jedna strona powtarza to, co mówi inna.

S. Kripke – analizował on język prywatny Wittgensteina. Osoba słuchające powtarza to, co mówi osób mówiąca (nauczyciel-uczeń, rodzic-dziecko).

Właściwie zinterpretować to odkryć znaczenie tego, o czym mówił mówca. Obie strony wzajemnie dochodzą do porozumienia.

Komunikacja wg D. – oferujemy drugiej stronie możliwie zrewidowanie układu postaw propozycjonalnych, skalibrowania ich z naszym systemem.

W ramach humanistyki pojęcie komunikacja i kultura są ze sobą ściśle związane. Kultura – społeczeństwo – grupowość

Kultura - łac. Uprawa, ćwiczenie

Komunikacja – łac. Wspólnota, podzielanie

Warunkiem wspólnotowości jest komunikacja, więc będziemy to ze sobą utożsamiać.

W społeczeństwie mamy do czynienia z wymianą, np. słów, wypowiedzi, darów. U Maussa to wymiana kobiet, dóbr i słowa. Komunikacja poprzez wymianę funduje wspólnotę.

Komunikujemy się i poprzez komunikacją tworzymy wspólnotę. Kultura ma charakter abstrakcyjny – relacja między potrzebami i instytucjami. Kultura ma charakter szerszy.

W każdy m z trzech przypadków dochodzi do bliskiego związku, w każdym z tych przypadków, mimo, że wszyscy oni piszą o relacji bliskiej między komunikacją a kulturą à pojęcie kultury jest autonomiczne.

Malinowski – funkcja potrzeb i instytucji – zewnętrzne okoliczności wymuszają na ludziach działania. Instytucja – zintegrowana całość.

Geertz – w jednej z def twierdzi, że kultura to system symboi przekazywanych z pokolenia napokolenie poprzez akty komunikacyjne, ale gdzie indziej kultura – zbiór systemów kontrolnych. Tu zdecydowanie pojęcie algorytmu ma charakter porządkujący, a niekoniecznie łączący.

Kmita – kultura jest typowa dla danej grupy i formą kultury jest komunikacja, gdzie przyjmuje 3 postaci – język, obyczaj, sztuka (obyczaj ma charakter komunikacyjny) jednak przyjęcie, że czł dysponuje przekonaniami dotyczącymi sądom à porządkujący charakter kultury jest widziany jako coś autonomicznego. Element przekonaniowości wybija się jako coś autonomicznego.

Zestawienia tych trzech koncepcji wyłania się obraz kultury jako charakter porządkujący, a komunikacja łączący.

Wittgenstein – język jest rozpatrywany w kategoriach gier językowych, uczestniczenie w grach językowych kieruje się regułą. Jest to m. In. Instytucja, obyczaj, tradycja. Gra językowa jest pewną praktyką, ma charakter społeczny; funduje nam społeczność. Jest to praktyka, ale jest możliwa do uchwycenia tylko poprzez odwołanie do reguły. Jeśli nie byłoby reguły, mielibyśmy do czynienia z językiem prywatnym. Jeżeli człowiek ma co innego na myśli mówiąc np. drzewo to tak, jakby kojarzył go za każdym razem z inną dziedziną semantyczną. Język, który się posługujemy w grze językowej, musi być uporządkowany. Nie ma wspólnoty bez porządku

Habermas – używa słowa kultura odnosi się zasadniczo do jednego z trzech światów: faktów, stanów wewnętrznych i norm społecznych. Lecz gdy mówi o problemie aktu komunikacyjnego zwraca uwagę, ze działanie zawsze musi się odnosić do świata faktów, nie możemy negować świata za nami (faktow0. Nie da się mówić o faktach, jeśli nie respektujemy jakiś norm. Nie da się mówić o świecie czystych faktów, jakby miały za nas przemawiać. Możemy się komunikować mówiąc o faktach (nawet nie mając słuszności). Gdy mówi o 3 światach odnosi się do Poppera. Ale przez Popperem był Fregger – trzeci świat to świat myśli, czyli twierdzeń. (Myśl to odpowiednik twierdzenia. Twierdzenie – forma abstrakcyjna za pomocą której w zdaniu identyfikujemy fakty. Gdy mówimy, ze pada deszcz to co nam pozwala określić, ze pada deszcz? Pozwala nam sformułowanie twierdzenia. Padający deszcz jest możliwy, że potrafimy sformułować to twierdzenie. WIEDZA - ) za akt komunikacyjne odpowiada świat norm społecznych (Habermas).

Davidson – komunikacja to czynienie swojego działania czymś możliwym do zinterpretowania. (interpretacja – doszukiwanie się znaczeń i postaw propozycjonalnych). [Ajdukiewicz – wiedza to akty poznawcze mentalna/fizykalne, spostrzeżenie – spostrzegamy faktów, a nie widzimy ich. Aktowi poznawczemu towarzyszy moment asercji zwany momentem przekonania. Moment przekonania – uznanie, ze tak, albo uznanie, że nie. Przekonanie to postawa propozycjonalna (formy, które zajmujemy wobec twierdzeń). ] Davidson mówi – to poszukiwanie postaw i znaczeń. Postawy i znaczenia to lustrzane odbicia. Znaczenia to są pojęcia. Np. znaczenie słowa drzewa. Pojęcie (myśl), wyobrażenie (widzenie). Relacja między pojęciami to twierdzenia. Pojęcia są odniesieniami postaw. Nie ma pojęcia bez postawy, nie ma postawy bez pojęcia, bo jedno warunkuje drugie. Interpretacja to poszukiwanie obu tych rzeczy, albo jednej za drugą. Możemy ustawiać koniunkcję, albo równoważność. Komunikacja – dysponowanie postawami porządkującymi. Kultura jako układ porządkujący, rzeczywistość postaw. D również pojęcie komunikacji jest zakorzenione w pojęciu kultury.

Powinniśmy te dwa terminy traktować jako odrębne, ale pamiętać, że pojęcie komunikacji jest zawarte w kultury, a w 3 pierwszych kultura nie jest zakorzeniona w komunikacji. Komunikacja jest pochodną pojęcia kultury.

Etymologia słowa kultura i komunikacji (rozważamy je w kategoriach działań, ale zdajemy sprawę z różnych tradycji myślowych Wittgenstein – problem języka, gdzie język rozumiemy w kategoriach etnicznych/narodowych, ludzie wypowiadają określone słowa, a Ne mają znaczenia. A zasadniczym ośrodkiem, w jakim się poruszamy to ośrodek mowy. Habermas – rozważa problem nie tyle języka, ile trójwymiarowego obrazu, na który składają się 3 światy – faktów, stanów wewnętrznych i norm społecznych. Działanie komunikacyjne. Duży nacisk na wymiar pragmatyczny, za HABERMASEM STOI JAKBY MISJA, BO PODDAJĄC KRYTYCE STANOWISKO Webera chce odpowiedzieć na dylemat – jak uniknąć zapadnięcia się nowoczesnego społeczeństwa. Jak wydobyć magiczne społeczeństwo, z powrotem na nowoczesność, by nie wpadło więcej w magiczną otchłań.

Davidson – reprezentuje filozofię języka, sytuuje komunikację w zderzeniu ze sobą kategorii przekonania z kategorią pojęcia. Komunikacja – czynienei wypowiedzi możliwą do zinterpretowania, gdzie interpretacja to doszukiwanie się znaczeń i –przekonanń, gdzie znaczeniami są stosowne pojęcia. Przekonania są zwierciadłem pojęć. To odróżnia ludzi od zwierząt – posługując się językiem, musimy zdawać sobie sprawę z pojęć. Język jakim się posługujemy, zdaje sprawę z naszej refleksyjności – opiera się na uogólnieniach. Nie można redukować semantyki do syntaktyki. Jego idea to stwierdzamy, ze komunikacja musi zkładać reflesycjność. Komunikacjanie oznacza bezpośredniego rozumienia, tylko oznacza możliwość rozumienia. Możemy mówić różnymi językami, bo komunikacja sprawia, ze możemy zrekonstruować strukturę loiczną języka …???

Relacje między komunikacją a kulturą à są to blisko ze sobą związane, ale nie tożsame pojęcia, zdają sprawę z dwóch różnych rzeczy komunikacja – idea łączności, kultura – idea porządku.

Semiotyka

Za twórców współczesnej semiotyki uważa się dwóch uczonych: szwajcarskiego językoznawcę Ferdinanda de Saussure'a (1857-1913) i amerykańskiego filozofa Charlesa S. Peirce'a (1836-1914). Ferdinand de Saussure interesował się przede wszystkim znakiem językowym. Znak to dla tego badacza połączenie pojęcia ("oznaczane", franc. signifié) i obrazu dźwiękowego ("oznaczające", franc. signifiant). Obraz dźwiękowy nie powinien być tu mylony z dźwiękami, tj. wibracjami powietrza produkowanym przez organy mowy. Jest to raczej wrażenie psychiczne powstające, gdy słyszymy te dźwięki lub jeszcze inaczej: pojęcie tych dźwięków (patrz rys. 1). Na przykład, znak-słowo drzewo to połączenie pojęcia 'drzewo' (rodzaj "mentalnego obrazu" drzewa) i obrazu dźwiękowego słowa drzewo. Dźwięk powstałby, gdybyśmy wypowiedzieli słowo "na głos"; obraz dźwiękowy powstaje, gdy wypowiadamy je "w myślach". Zauważcie, że podczas takiego "bezgłośnego" wypowiadania słowa nie powstają żadne dźwięki, pojawia się jedynie pojęcie dźwięków, czyli właśnie saussure'owski obraz dźwiękowy. Znak jest więc dla szwajcarskiego językoznawcy tworem czysto myślowy (połączeniem dwóch pojęć), który może, ale nie musi manifestować się w materialnej rzeczywistości.

Znak językowy Saussure'a jest dowolny (lub inaczej: arbitralny). Oznacza to, że w zasadzie dowolna kombinacja dźwięków mogłaby oznaczać dowolne pojęcie. Nie ma, na przykład, żadnego specjalnego powodu, dla którego ciąg dźwięków [d]-[rz]-[e]-[w]-[o] miałby oznaczać tą dużą roślinę - wszak w innych językach używa się do tego celu zupełnie innych ciągów znaczeń z takim samym skutkiem! Powiedzieć więc można, że w języku nie ma żadnego naturalnego połączenia między oznaczającym i oznaczanym. Nie jest jednak tak, że użytkownicy danego języka mogą używać dowolnym dźwięków na określenie jednego i tego samego pojęcia, gdyż wtedy każdy używałby innych słów. Konkretny kształt danego znaku narzuca nam pewna społeczne konwencja. Innymi słowy, użytkownicy polskiego wiedzą, że obraz dźwiękowy [drzewo] oznacza pojęcie 'drzewo' dlatego, że tak takim jest przyjęty i powszechnie akceptowany stan rzeczy, choć teoretycznie na określenie tego pojęcia można by użyć jakiegokolwiek innego obrazu dźwiękowego. Znak językowy jest więc jednocześnie dowolny i konwencjonalny.

Język jest dla de Saussure'a systemem znaków. W obrębie tego systemu zachodzą dwa rodzaje relacji pomiędzy znakami: relacje paradygmatyczne i syntagmatyczne. Relacje paradygmatyczne łączą znaki, które są do siebie w jakiś sposób podobne. Może być to zarówno podobieństwo fonologiczne (np. pomiędzy słowami bok, sok, lok, kok, skok itp.), jak i semantyczne (np. jamnik, owczarek, hart, seter). Ważną, choć dość oczywistą, cechą znaków połączonych relacjami paradygmatycznymi, jest to, że choć łączy je pewne podobieństwo występują między nimi istotne różnice. Jest to istotne, gdyż w saussure'owskim modelu języka miejsce znaku w systemie wyznacza swoista "gra" między podobieństwami a różnicami. Owa "gra" prowadzi do powstania tzw. opozycji, tj. par znaków różniących się tylko niewielkim szczegółem, np. lok-kok. Tworząc zdanie, użytkownik musi stale dokonywać wyborów pomiędzy znakami połączonymi relacjami paradygmatycznymi. Dzieje się tak ponieważ potencjalnie różne połączone ze sobą słowa pasowałyby do danego miejsca w zdaniu, lecz realnie pojawić się w nim może tylko jedno z nich. Na przykład choć teoretycznie powiedzieć można Ten pies jest niebezpieczny lub To zwierzę jest niebezpieczne, użytkownik musi zdecydować, czy użyje słowa piesczy zwierzę, gdyż rzecz jasna nie może wypowiedzieć obu zdań jednocześnie.

Relacje syntagmatyczne występują pomiędzy znakami w zdaniu lub każdym innym wyrażeniu składającym się z więcej niż jednego znaku. De Saussure nazywa takie złożenia znaków syntagmami. Znak w syntagmie wchodzi w relacje zarówno ze znakami, które go poprzedzają lub po nim następują, jak i z syntagmą jako całością. I tak w złożeniu małe drzewo owocowe słowo drzewo wchodzi we współzależności z wyrazami małe i owocowe oraz w określony sposób współzależy od całego wyrażenie. Miejsce danego znaku w systemie określają zarówno relacje paradygmatyczne, syntagmatyczne oraz to, w jaki sposób te oba rodzaje współdziałają.

Charles Peirce stworzył niezwykle bogatą i skomplikowaną teorię znaku, która jako kompletny system ma dziś głównie wartość historyczną i nie jest powszechnie używana jako narzędzie badawcze. Jednak kilka elementów jego teorii znalazło praktyczne zastosowanie i weszło na stałe do metodologii współczesnej semiotyki. Amerykański filozof przyjmuje bardzo szeroką definicję znaki, według której znakiem może być wszystko, co przez daną osobą może być interpretowane jako określenie czegoś innego (por. np. Peirce 1998: 478). Peirce jest przede wszystkim twórcą trójdzielnego modelu znaku. W przeciwieństwie do de Saussure'a, dla którego znak składał się z dwóch części, Amerykanin wyróżniał trzy takie części: przedmiot, reprezentamen oraz interpretant. W pewnym uproszczeniu powiedzieć można, że przedmiot jest tym, co znak oznacza lub do czego się odnosi, reprezentamen jest materialną postacią znaku, a interpretant to pojęcie, które powstaje w umyśle odbiorcy znaku. I tak, w przypadku słowa drzewoprzedmiotem jest roślina, reprezentamenem ciąg dźwięków [drzewo] używany w celu określenia tej rośliny, a interpretantem jest pojęcie 'drzewo' powstające w głowie odbiorców, gdy ci usłyszą ten ciąg dźwięków (patrz rys. 2).

Kolejnym istotnym i trwałym wkładem Charlesa Peirce'a do współczesnej semiotyki jest jego typologia znaków. Początkowo filozof wyliczył, że potencjalnie istnieć może 59,049 (sic!) rodzajów znaków; w późniejszych pismach mówił już jedynie o 66 rodzajach, lecz dziś powszechnym użyciu jest tylko jedna peirce'owska typologia: podział na znaki indeksowe, ikoniczne i symboliczne. Warto tu zaznaczyć, że terminy te często błędnie utożsamia się z innymi teoretycznymi pojęciami używanymi przez Peirce'a, mianowicie indeks, ikona oraz symbol, lecz w teorii amerykańskiego filozofa ta druga grupa terminów ma nieco inne znaczenie.

W pewnym uproszczeniu powiedzieć można, że znak indeksowy to taki, w którym przedmiot i reprezentamen połączone są jakąś naturalną relacją (np. część-całość, przyczyna-skutek, pojemnik-zawartość, producent-produkt itp.). Określenie "naturalna" może być tu nieco mylące (z czego sam Peirce zdawał sobie sprawę), gdyż relacja ta wcale nie musi występować w naturze, lecz może być jakąś subiektywnie postrzeganą współzależnością. Przykładem znaku indeksowego jest strzałka wskazująca kierunek (patrz obok), gdyż jej grot zwrócony jest w kierunku oznaczanym przez strzałkę - zachodzi więc pewna naturalna relacja przestrzenna pomiędzy kształtem znaku, a znaczeniem.

W znaku ikonicznym reprezentamen powiązany jest z przedmiotem poprzez podobieństwo, czyli, mówiąc prosto, forma znaku przypomina jego znaczenie. Peirce uważał takie połączenie za "słabsze" niż to występujące w indeksie, ponieważ podobieństwo nie jest relacją naturalną. Rzeczy nie są podobne "same z siebie", lecz mogą być jedynie postrzegane jako podobne przez patrzących. Dostrzeganie podobieństwa (bądź jego niedostrzeganie) zależy więc od obserwatora i sposobu patrzenia znacznie bardziej, niż od jakichś naturalnych cech porównywanych przedmiotów. Przykładem ikony jest znak na drzwiach damskiej toalety (patrz obok). Kształt przedstawiony na obrazku przypomina sylwetkę kobiety w sukience, choć sylwetkę bardzo uproszczoną i schematyczną.

Znaki symboliczne wiążą przedmiot i reprezentamen jedynie na mocy konwencji lub nawyku użycia. Członkowie danej społeczności muszą po prostu nauczyć się na pamięć, że dana forma oznacza dane pojęcie, gdyż między formą z treścią nie zachodzą relacje naturalne (jak w znakach indeksowych), ani relacja podobieństwa (jak w ikonach). Przykładem może być znak zapytania (patrz obok), którego kształt nie wiąże się w żaden naturalny sposób z pytaniem lub niewiedzą, ani tym bardziej ich nie przypomina. Peirce uważał, że znakomita większość słów w języku ma charakter symboliczny.

Tych trzech rodzajów znaków nie należy traktować jako zamkniętych, wzajemnie wykluczających się kategorii. Większość znaków, a być może nawet wszystkie znaki, są raczej mieszanką tych trzech typów, przy czym jeden typ jest zazwyczaj dominujący. Strzałki wskazujące kierunek jest więc znakiem indeksowych, lecz stykamy się z nimi tak często, że przywykliśmy interpretować je jako oznaczenia kierunku, a nawyk ten sprawia, że strzałka jest po części znakiem konwencjonalnym, tj. symbolicznym. Na podobnej zasadzie funkcjonują znaki ikoniczne - choć obrazek na drzwiach damskiej toalety przypomina kobietę, wiemy również, że znak ten jest w naszej kulturze umownym sposobem oznaczenia toalety, co sprawia, że jest on poniekąd symbolem.

Proces "przetwarzania" znaków - ich tworzenia, ale przede wszystkim interpretowania - to semioza. Termin ten na stałe zadomowił się we współczesnej semiotyce, a ukuł o właśnie Peirce. Semioza jest bardzo dynamicznym procesem tworzenia znaczeń i wbrew pozorom nie kończy się, gdy interpretacja danego znaki dobiegnie końca. Według Peirce'a interpretacja znaku jest sama w sobie swego rodzaju znakiem i jako taka może podlegać dalszej interpretacji, której wynik też jest znakiem i może być dalej interpretowany i tak dalej. Choć w praktyce semioza kończy się, gdy odbiorca uzna, że cel komunikacji został osiągnięty (tj. gdy uzna, że "wyinterpretował" znaczenie, które miał na myśli nadawca), teoretycznie semioza może trwać bez końca. Stąd też mówi się czasami o "nieograniczonej semiozie".

Historia filmu Kształtowanie się systemu studyjnego w USA.

SYSTEM STUDYJNY - to system, łączący produkcję i dystrybucję filmów służący dominacji i mnożeniu zysków przez osiem największych studiów hollywoodzkich trwający od lat 20 do 50/60.

STUDIA:

1)20th Century-Fox- “Big Five”

2)MGM (Metro-Goldwyn-Mayer)- “Big Five”

3)Paramount Pictures - BF

4)RKO Radio Pictures - BF

5)Warner Bros - BF

6)Universal Pictures - “Little Three”

7)Columbia Pictures - “Little Three”

8)United Artists - “Little Three”

System działał sprawnie dzięki temu, że najwięksi producenci kontrolowali wielkie sieci kin, narzucając im tzw. blokowy system zakupów (block booking). System blokowy związany był z tym, że w wielu amerykańskich kinach wyświetlano kilka różnych filmów podczas jednego seansu.

W latach 20-tych zestaw mógł obejmować:

- jeden lub dwa krótkie filmy nieanimowane (tzw. live act, będące atrakcją w zalewie filmów animowanych),

- krótkometrażowy film animowany,

- jedną lub dwie krótkie komedie (np. Flip i Flap),

- jeden lub dwa krótkie filmy o tematyce muzycznej lub podróżniczej,

- kronikę filmową,

- pełnometrażowy film fabularny.

W latach 30-tych zestaw się zmienił i obejmował:

- zwiastuny nowości filmowych,

- kronikę,

- film krótkometrażowy (animowany lub live act),

- niskobudżetowy film klasy B (trwający ok. godziny),

-pełnometrażowy film klasy A.

Taki system nazywano double-feature (podwójny metraż)

Film klasy B wyparł krótkie komedie, ale spowodował powstanie mniejszych studiów specjalizujących się w produkcji B.

System rozbudowanych seansów cieszył się popularnością i przynosił większe zyski, niż uzyskiwane przez kina wyświetlające tylko filmy pełnometrażowe klasy A (czyli duże produkcje hollywoodzkie). Doprowadziło to do rozpoczęcia przez wielkie studia własnej produkcji niskobudżetowej, obsadzanej przez drugorzędnych aktorów i realizowanej często w dekoracjach wykonanych dla dużych produkcji.

Przejęcie kontroli nad sieciami kin umożliwiło narzucenie ich właścicielom systemu zakupów blokowych, obejmujących całą roczną produkcje studia, a nie tylko wybrane tytuły. Wybór był prosty - wszystko albo nic. W wyniku tego "systemu legalnych wymuszeń" Hollywood kontrolował repertuar wszystkich głównych sieci kinowych, z wyjątkiem marginalnych klubów wyświetlających filmy eksperymentalne i niezależne.

WIELKA PIĄTKA:

Metro-Goldwyn-Mayer(MGM):

• Jej znakiem jest ryczący lew w otoczce

• Założona w 1924 przez Samuela Goldwyna i Louisa Mayera

• Powstała z połączenia Metro Picture (1915), Louis Mayer Pictures (1918) i Goldwyn Picture (1917)

• Była największą wytwórnią filmową zatrudniającą w 1934 ok. 4000 pracowników.

• Hasłem wytwórni było: Więcej gwiazd, niż jest na niebie.

• Szefem był Louis Mayer (1924-1951)

• Złoty okres- lata 30 i 40

• Wysoki poziom realizatorski

• Reżyserzy: J. von Stroheim ,K.Vidor, F.Lang, E.Lubitsch

• Gwiazdy: G.Garbo, C.Gable, J.Garland

• W latach 30. produkowano 40 pełnometrażowych filmów rocznie, spośród których do największych sukcesów zalicza się m.in. serię Pościg za cieniem (1934-1947), Przeminęło z wiatrem (1939).

• W 1974 MGM przestało istnieć jako wytwórnia filmowa.

Paramount Pictures:

• Jedna z najstarszych wytwórni filmowych, której współzałożycielami byli: A. Zukor (w 1912 zorganizował wytwórnię Famous Players Film Company), J.L. Lasky (w 1913 był twórcą wytwórni Feature Play Company) i W. Hodkinson (w 1914 założył biuro wynajmu filmów Paramount Pictures Corporation).

• W wyniku kolejnych reorganizacji i fuzji tych przedsiębiorstw powstała w 1927 instytucja Paramount Famous Lasky Corporation w celu:

1) produkcji filmów

2) wynajmu filmów

3) tworzenia łańcucha własnych kin

• Po przejściowych trudnościach finansowych w 1933 firma ukształtowała się ostatecznie w 1935 jako potentat filmowy Paramount Pictures

• Zatrudniała znane gwiazdy filmowe: M. Dietrich, P. Negri, M. Pickford, G. Swanson, M. West, G. Coopera

• Współpracowała z reżyserami: A. Hitchcockiem, E. Lubitschem, J. von Sternbergiem, B. Wilderem

• Powstały tu głośne filmy, np.: Dziesięcioro przykazań (1923 i 1956), Union Pacific (1939) i Idźcie moją drogą L. McCareya (1944)

• W 1936 Paramount Pictures zaczęło wyświetlać filmy w Technicolorze, poczynając od W cieniu samotnej sosny H. Hathawaya.

Twentieth Century Fox:

• Utworzona w 1935 z połączenia wytwórni Film Fox (założonej 1915) Williama Foxa i The Twentieth Century (założonej 1933)

• Działalność produkcyjna z dystrybucją filmów

• Wśród reżyserów — John Ford i F.W. Murnau

• Wśród gwiazd — Shirley Temple

• Powstały tu cenione filmy m.in.: Grona gniewu J. Forda (1940), Zdarzenie w Ox-Bow W. Wellmana (1942), Dżentelmeńska umowa (1947) i Pinky (1949) E. Kazana.

• W 1953 powstał tu pierwszy film w technice cinemascopowej - Tunika H. Kostera.

RKO-Radio Pictures:

• Powstała w 1928 roku z połączenia Mutual Film (1912) i Radio Corporation of America

• Amerykańska kompania produkcyjna

• Posiadała największą w USA sieć kin

• Wyprodukowała takie filmy jak: Potępieniec ( J.Ford, 1935), Obywatel Kane (O.Welles, 1941), Podejrzenie (A.Hitchock, 1941)

Warner Bros:

• Założona przez braci Warner: Harry’ego (1881-1958), Alberta (1884-1967), Sama (1888-1927) i Jacka L. (1892-1978).

• W 1905 bracia Warner otworzyli swe pierwsze kino w Newcastle.

• W Pittsburghu zorganizowali biuro wynajmu filmów i filie w okolicznych miastach.

• W 1918 założyli wytwórnię Warner Features i podjęli działalność produkcyjną.

• Nabywając od 1924 roku kina, dysponowali wkrótce 182 obiektami.

• 6 X 1927 odbyła się premiera Śpiewaka jazzbandu A. Croslanda z A. Jolsonem w roli głównej, zapoczątkowując epokę kina dźwiękowego.

• W 1929 roku bracia otrzymali honorowego Oscara za wyprodukowanie pionierskiego filmu mówionego.

• W latach 30. wytwórnia wsławiła się filmami o tematyce społecznej (Jestem zbiegiem M. Le Roya i Wróg publiczny W.A. Wellmana, 1931), musicalami (Poszukiwaczki złota M. Le Roya, 1933), filmami biograficznymi (Pasteur, 1936 i Życie Emila Zoli, 1937, oba W. Dieterlego) oraz przygodowymi (Robin Hood M. Curtiza, 1938).

• Z wytwórnią współpracowali wybitni reżyserzy, m.in.: A. Litvak (Zeznanie szpiega, 1939), M. Curtiz (Casablanca, 1942)

• Do gwiazd wytwórni należeli: B. Davis, H. Bogart

• W okresie międzywojennym wytwórnia wypracowała własny styl — szybki montaż, tematyka społeczna

• MAŁA TRÓJKA:

Columbia:

• Amerykańskie przedsiębiorstwo produkcji i dystrybucji filmów

• Założona w 1924 roku

• Początkowo realizowała westerny klasy B. Status wytwórni zmienił się po zaangażowaniu Franka Capry

• Reżyserzy- Howard Hawks, Charles Vidor, Orson Welles

• Gwiazdy- Carry Grant, Rita Hayworth, Clark Gable, Fred Astaire, Gene Kelly

United Artist:

• Amerykańska spółka filmowa założona w 1919 przez Ch. Chaplina, D. Fairbanksa, M. Pickford i D.W. Griffitha. Korporacja nie posiadała własnych atelier ani kin i zajmowała się rozpowszechnianiem filmów swych założycieli.

• Pierwszym prezesem był O. Price, w połowie lat 20. kierownictwo objął J.M. Schenck (do 1935).

• Później producentami byli m.in.: A. Korda i S. Goldwyn, pod którego kierownictwem zrealizowano np. filmy W. Wylera: Ślepy zaułek (1937) i Wichrowe wzgórza (1939).

Universal:

• Jedna z najstarszych amerykańskich wytwórni filmowych.

• Powstała w wyniku fuzji utworzonego w 1912 przez C. Laemmle'a koncernu Independent Movie Pictures Company z kilkoma innymi niezależnymi wytwórniami.

• W 1915 roku zbudowano atelier filmowe na obszarze o powierzchni 100 ha w San Fernando Tal, zwane Universal City.

• Wytwórnia przechodziła szereg reorganizacji: w 1936 Laemmle sprzedał studio J. Cheever Cowdin's Standard Capital Corporation.

• W 1946, w wyniku dalszej fuzji, powstała spółka Universal International Production Company, w której miał udział J.A. Rank.

• Ma doniosły wkład w rozwój amerykańskiej kultury filmowej.

• Powstawały tu głównie westerny, horrory, komedie obyczajowe i muzyczne, a także ambitniejsze utwory, np.: Na Zachodzie bez zmian L. Milestone'a (1930, Oscar), Mój pan mąż G. La Cavy (1936).

• Pracowali tu wielcy reżyserzy: E. von Stroheim, J. Ford, A. Hitchcock.

Kodeks Produkcyjny Haysa - spisany w latach 20 i obowiązujący do lat 50 kodeks zajmujący się dopuszczalnością scen przedstawianych w filmach produkowanych i dystrybuowanych w USA. Nazwa pochodzi od nazwiska Williama Harrisona Hays’a - amerykańskiego polityka, który był tylko jednym z twórców kodeksu.

Kodeks został stworzony w atmosferze niechęci do kina, które uważano za niemoralne i złe. Kino zaczęło coraz bardziej kształtować i wpływać na ludzkie światopoglądy, co zaniepokoiło część społeczeństwa.

Kodeks zabraniał m.in. pokazywania nagości, seksu, homoseksualizmu, porodów, ośmieszania religii. Kodeks jasno wskazywał, co należy przedstawiać jako przejaw dobra(np. małżeństwo, posiadanie pełnej rodziny), a co zła(relacje homoseksualne, relacje osób różnej rasy). Sceny zabójstw, tortur, znęcania się nad dziećmi bądź zwierzętami miały zostać albo usunięte, albo stonowane, aby nie gorszyły widzów.

System studyjny oficjalnie zakończył się w 1948, lecz miał jeszcze dość silne działanie w latach 60.

Czas trwania systemu studyjnego określa się jako Złotą Erę Hollywood.

Podstawy marketingu Definicja marketingu i jego specyfika w porównaniu z innymi koncepcjami prowadzenia działalności gospodarczej.

Co oznacza termin „marketing"? Marketingu nie wolno już rozumieć w starym sensie jako realizacji sprzedaży, lecz w nowym sensie jako zaspokajanie potrzeb klientów. Niespodzianką może się więc okazać, że sprzedaż i reklama to tylko wierzchołki góry lodowej. Jakkolwiek są one naprawdę ważne, stanowią jedynie dwie z licznych funkcji marketingu, i to często nie najważniejsze. Towar będzie bowiem można bardzo łatwo sprzedać dopiero wtedy, gdy specjaliści ds. marketingu rozpoznają potrzeby klientów, wdrożą produkt, który dostarczy najwyższej jakości, oraz dokonają jego skutecznej dystrybucji i promocji. Peter Drucker, czołowy myśliciel marketingu, określił to następująco: „Celem marketingu jest uczynienie sprzedaży zbyteczną. Celem jest poznać i zrozumieć klienta tak dobrze, aby produkt lub usługa dopasowały się doń i... sprzedały się same". Nie oznacza to, że sprzedaż i reklama są nieistotne. Oznacza raczej, że są one elementami dużego marketingu-mix — zestawu instrumentów działających wspólnie, tak by wpływać na rynek.

Zdefiniujemy marketing w następujący sposób: jest to proces społeczny i zarządczy, dzięki któremu jednostki i grupy uzyskują to, czego potrzebują i pragną, przez tworzenie oraz wzajemną wymianę produktów i wartości. Kluczowe pojęcia marketingu (potrzeby, pragnienia i popyt; produkty; wartość, satysfakcja i jakość; wymiana, transakcje i relacje oraz rynki) są wzajemnie powiązane, każde z nich jest budowane na poprzednim.

• Najbardziej podstawowym pojęciem leżącym u podstaw marketingu są potrzeby ludzkie. W społeczeństwach przemysłowych można próbować odszukać lub wynaleźć obiekty mogące zaspokoić te potrzeby, dla ludzi żyjących w społeczeństwach słabiej rozwiniętych pozostaje ograniczanie potrzeb i zadowalanie się tym, co dostępne. Potrzeby ludzkie poparte zdolnością do zapłacenia – czyli siłą nabywczą – stają się popytem. Konsumenci postrzegają produkty jako zbiory korzyści.

• Ludzie zaspokajają swoje potrzeby i pragnienia za pomocą produktów. Produktem jest wszystko to, co można zaoferować na rynku w celu zaspokojenia potrzeby lub pragnienia. Pojęcie produktu nie ogranicza się jednak do przedmiotów fizycznych — produktem można nazwać wszystko, co zdolne jest zaspokoić potrzebę. Oprócz realnych towarów produkty obejmują usługi, którymi są oferowane na sprzedaż działania lub korzyści nie mające charakteru rzeczowego i nie prowadzące do posiadania czegokolwiek na własność.

• Podstawą wyboru podczas kupna jest postrzegana przez klienta wartość, jakiej dostarczają poszczególne produkty i usługi. Pojęciem kluczowym jest zatem wartość dla klienta. Jest to różnica między wartością, jaką uzyskuje klient, posiadając produkt i używając go, a kosztem uzyskania produktu.

• Satysfakcja klienta zależy od tego, jak postrzega on dostarczaną przez produkt wartość w odniesieniu do swych oczekiwań. Satysfakcja klienta jest ściśle związana z jakością.

• W węższym sensie jakość można zdefiniować jako „brak defektów". Definicje jakości skupiające się na kliencie sugerują osiągnięcie pełnej jakości dopiero wtedy, gdy produkty lub usługi spełniają lub przekraczają oczekiwania klientów. Podstawowym zatem celem dzisiejszych tendencji w zarządzaniu jakością staje się całkowite zadowolenie klienta. Jakość zaczyna się wraz z potrzebami klienta i kończy na jego satysfakcji.

• Marketing występuje wtedy, gdy ludzie decydują się na zaspokojenie swych potrzeb i pragnień drogą wymiany. Wymiana to akt uzyskania od kogoś pożądanego obiektu w zamian za zaoferowanie czegoś innego.

• O ile wymiana jest kluczowym pojęciem marketingu, o tyle transakcja stanowi jednostkę miary. Transakcja polega na wzajemnym sprzedawaniu wartości przez dwie strony. Podczas transakcji musimy być w stanie stwierdzić, ze jedna ze stron daje drugiej X i otrzymuje w zamian K.

• Rynek to zbiór dotychczasowych i potencjalnych nabywców produktu. Nabywców tych łączy wspólna, Zbiór dotychczasowych konkretna potrzeba lub pragnienie, które mogą być zaspokojone przez wymianę. Wielkość rynku zależy zatem od liczby osób, które wykazują daną potrzebę, dysponują zasobami w celu wymiany i są skłonne zaoferować te zasoby w zamian za to, czego pragną.

• Marketing oznacza zarządzanie rynkami, mające doprowadzić do aktów wymiany, których celem jest zaspokojenie ludzkich potrzeb i pragnień.

• Marketing składa z rozlicznych działań — badań marketingowych, rozwoju produktu, dystrybucji, ustalania cen, reklamy, sprzedaży osobistej i innych — podejmowanych w celu poznania, obsłużenia i zaspokojenia potrzeb klientów przy jednoczesnym osiągnięciu celów organizacji.

5 orientacji zarządzania marketingowego

Istnieje 5 różnych orientacji zarządzania marketingowego (filozofii marketingu):

Orientacja produkcyjna

Orientacja produktowa

Orientacja sprzedażowa

Orientacja marketingowa

Orientacja społeczna

1. Orientacja produkcyjna

Zakłada, że konsumenci będą faworyzowali te produkty, które są dostępne i na które mogą sobie pozwolić. Należy się więc skupić na poprawie wydajności produkcji i dystrybucji.

Jest skuteczna w dwóch typach sytuacji:

Gdy popyt na produkt przekracza podaż (szukamy sposobów zwiększenia produkcji)

Gdy koszt produkcji jest zbyt wysoki (szukamy wtedy poprawy wydajności)

Zagrożeniem dla firmy w kierowaniu się orientacją produkcyjną jest głównie to, że ryzykują one nadmiernym skupianiem się na sobie i usprawnienie procesu produkcyjnego.

Mogą przez to stracić z oczu coś istotnego, jakieś nowe trendy, mody, oczekiwania klientów, czy tez nowe możliwości technologiczne.

2. Orientacja produktowa

Zakłada, że konsumenci preferują te produkty, które oferują najwięcej jakości, sprawności i cech innowacyjnych.

Firmy poświęcają swoją energię i uwagę na stałym ulepszaniu produktu.

W skrajnej postaci prowadzi ona wręcz do obsesji technologicznej i niezmąconej wiary, że perfekcja techniczna jest kluczem do sukcesu firmy.

Zagrożeniem jest tutaj nadmierna koncentracja na produkcie, a nie na wsłuchiwaniu się w potrzeby klientów i ich zaspakajanie (krótkowzroczność marketingowa).

Np. zarządzający koleją sądzili kiedyś, że użytkownicy potrzebują pociągów, a nie transportu. Nie dostrzegli rosnącego wyzwania ze strony linii lotniczych, autobusowych i transportu samochodowego. Ulepszanie pociągów nie mogło zaspokoić popytu klientów na usługi transportowe (chcieli oni mieć wybór)

3. Orientacja sprzedażowa

W myśl tej (dość popularnej) orientacji, konsumenci nie kupią dostatecznej ilości produktów, jeśli firma nie podejmie zakrojonych na szeroką skalę wysiłków na rzecz sprzedaży i promocji.

Firmy poszukują i przekonują potencjalnych nabywców o korzyściach z zakupu produktu.

Jest ona wręcz wymagana przy niektórych typach produktów (np. encyklopedie, które w nowszym wydaniu muszą być aktualne)

Stosowana jest ona zwłaszcza w okresach nadwyżek zdolności produkcyjnych. Celem staje się wówczas sprzedanie tego, co firmy produkują, niż wytwarzanie tego, czego potrzebuje rynek (klienci).

Stosowana wówczas agresywna sprzedaż jest ryzykowna zwłaszcza, gdy wyprzedawany produkt jest niskiej jakości i mogą na trwałe zniechęcić nabywców do przyszłych zakupów w tej firmie.

Orientacja ta jest także szeroko praktykowana w dziedzinie organizacji non-profit lub tzw. marketingu politycznego.

Np. partia polityczna musi skutecznie „sprzedawać” wyborcom swojego kandydata, pokazując im korzyści, jakie wynikają dla nich z wyboru jego osoby.

Ukrywa się tu wszelkie niedostatki kandydata, gdyż nie troszczy się tu o późniejsze zadowolenie wyborców (konsumentów)

4. Orientacja marketingowa

Uważa się tu, że osiągnięcie celów organizacji jest zależne od określenia potrzeb i pragnień docelowych rynków i dostarczenia oczekiwanego zadowolenia w skuteczniejszy sposób niż czynią to konkurenci.

Orientacja marketingowa powstała niedawno i bywa mylona z orientacją sprzedażową, która skupiona jest na agresywnej sprzedaży swoich produktów i podboju klientów, szybkich i krótkoterminowych zyskach bez interesowania się tym, kto kupuje i dlaczego.

W myśl tej strategii mówi się czasami, że marketing podąża za cieniem klientów.

O ile orientacja sprzedażowa działa z wewnątrz na zewnątrz, o tyle marketingowa odwrotnie: z zewnątrz do wewnątrz.

Rozpoczyna się od właściwie określonego rynku i jego potrzebach i oczekiwaniach, dostosowując następnie długoterminową strategię tworzenia trwałych relacji z klientem.

Przykładem pionierskich firm zorientowanych w ten sposób jest IKEA, Toyota, czy też Marks & Spencer.

Ważne, aby cała załoga (a nie tylko dział marketingu) kierowała się tą filozofią marketingu i wykorzystywała całą swoją wiedzę, doświadczenie, motywacje itp.

5. Orientacja społeczna w marketingu

Można powiedzieć, że jest to najmodniejsza orientacja, bazująca na trzecim poziomie relacji firmy (organizacji) z klientami (otoczeniem).

O ile na pierwszym poziomie dominowały orientacje nastawione na krótkoterminowy zysk firmy (orientacja produkcyjna, produktowa czy sprzedażowa), zaś na drugim koncentrowano się na długofalowym zaspakajaniu potrzeb klientów (o. marketingowa), o tyle na trzecim poziome firma myśli w kontekście całego społeczeństwa (np. widząc społeczne skutki stosowania jej produktów).

Wiedza o obyczaju Obyczaj jako zjawisko kulturowe i jego rola w życiu społecznym

Pojęcie obyczaju zwykle rozważa się w zestawieniu z pojęciem zwyczaju. Dwa podejścia:

1) oba terminy traktowane wymiennie

2) przeciwstawienie sobie pojęć

Zwyczaj i obyczaj ujmuje się jako prawidłowości behawioralne – „ustalony typ czy sposób zachowania” jednostki lub zbiorowości.

Przyjmuje się że zwyczaje są indywidualne, natomiast obyczaje – społeczne.

Np. zwyczajem będzie preferowanie określonego miejsca w autobusie ale nie korzystanie z komunikacji miejskiej w ogóle.

Zwyczaj zbiorowy – określone indywidualne zachowanie zwyczajowe charakterystyczne dla wielu osób (np. codzienna gimnastyka poranna)

Zwyczaje są mniej normatywne, mniej obwarowane sankcjami społecznymi (np. wyśmianie) niż obyczaje.

Robert M. Maclever i Charles H. Page – “obyczaje są najsilniej spontaniczne ze wszystkich norm społecznych i często wywierają najsilniejszy przymus. Nie są jednakże sankcjonowane tak, jak prawo przez zorganizowaną władzę, ale przez wielką różnorodność nieformalnych presji społecznych.”

Socjologia i etnologia ujmuje obyczaj jako system kontroli społecznej. Obyczaje określają w życiu codziennym relacje: „swój-obcy” i dystanse społeczne.

F. Znaniecki – „każdy obyczaj jest schematem postępowania, narzuconym członkom przez jakąś grupę społeczną.”

Kiedy obyczaj uznawany jest za normę panującą w danej grupie, odstępstwo od niego jest sankcjonowane społecznie (np. przez szyderstwo).

Lata 60. XX w. – semiotyczne koncepcje zdobywają popularność

Obyczaj jako system komunikowania symboliczno-kulturowego (J. Grad), system znakowy czy system kodów społecznych

Działania obyczajowe lub zwyczajowe – status aktów komunikowania niewerbalnego

Obyczaje/zwyczaje komunikują o:

- przynależności grupowej i pozycji społecznej jednostki

- respektowaniu danego światopoglądu

- relacji międzyosobowej (np. zażyłość, wrogość)

Metody badań społecznych Etapy procesu badawczego – proszę wymienić i omówić

Przed planowaniem etapów - początkowe zainteresowania badacza, idee luub oczkiwanie teoretyczne, określenie celu badań

1.Konceptualizacja – sprecyzoanie znaczenia pojęć oraz zmiennych, które mają być badane

2. Operacjonalizacja – wybór technik pomiaru (sposób zebrania danych np. Bezpośrednia obserwacja, kwestionariusz, analiza oficjalnych dokumentów)

3. Wybór metody badawczej – eksperyment, badania sondażowe, badania terenowe, analiza treści, badanie danych zastanych, badania porównawcze, badanie ewaluacyjne

4. Populacja i dobór próby – grupa którą poddamy obserwacji oraz gdzie ma być to zastsowane

5. Obserwacje – zbieranie danych do analizy i interpretacji

6. Przetwarzanie danych – przekształcenie zebranych danych i nadanie im formy nadającej się do obróbki i analizy

7. Analiza – analiza danych i wyciąganie wniosków.

8. Zastosowanie – sprawozdanie z wyników i ocena ich implikacji

Wiedza o literaturze Metody badań literackich – przegląd najważniejszych nurtów oraz pytanie o ich znaczenie i skuteczność

Metoda – uporządkowany sposób postępowania prowadzący do określonego celu. Metodologia – wiedza o metodach, o ich zastosowaniu. Metodologia literacka – wiedza o sposobach badania literatury, przegląd doktryn literaturoznawczych. Dziś uważa się, że nie ma jednej i najdoskonalszej metody, metodologia nie jest w stanie przewidzieć wszystkich zastosowań metody ani orzec czy dana metoda jest niezastąpiona i dobra na wszystko. Postuluje się pluralizm metodologiczny – łączenie różnych metod, wykorzystanie danej metody kiedy jest w danym momencie potrzebna a nie przez cały czas, metoda powinna być dostosowana do zjawiska podlegającemu badaniu. Postuluje się także pragmatyzm, w którym liczy się przede wszystkim rezultat działań a nie sposób dochodzenia do niego.

XX wieczne kierunki metodologiczne w badaniach literackich mają swój początek w przełomie antypozytywistycznym. Pozytywiści głosili uniwersalność metod nauk przyrodniczych (empiryzm) i przenosili je na nauki humanistyczne. W badaniach literackich pozytywiści skupiali się przede wszystkim na genezie dzieła literackiego i tego jaki wpływ na powstawanie dzieł miały czynniki społeczne, ekonomiczne, polityczne, psychologiczne. Antypozytywiści sprzeciwiali się temu i postulowali wytworzenie niezależnych metod dla nauk humanistycznych. Nowe tendencje metodologiczne dzieliły się na dwie orientacje: opierające się na estetyce (dzieło literackie jest wyrazem indywidualnej ekspresji) i fenomenologiczna (dzieło jest tworem autonomicznym, niepowtarzalnym, indywidualnym i wieloaspektowym).

Najważniejsze nurty metodologiczne:

1) formalizm rosyjski

- przedstawiciele: R. Jakobson, W. Szkłowski, J. Tynianow

- odrzucenie symbolizmu w poezji i fascynacja futuryzmem i kubizmem

- zajmowali się badaniem języka poetyckiego kładąc nacisk na formę brzmieniową i fonetyczną, stosowali metody lingwistyczne

- interesowała ich kompozycja utworów narracyjnych

- literatura to sztuka słowa, najważniejszą cechą literatury jest forma, tekst ma sens tylko wtedy gdy posiada formę

- pojecie chwytu – główny wyznacznik literackości, sposób transformacji materiału językowego służący udziwnieniu artystycznego doznania, wysuwanie języka na pierwszy plan

2) strukturalizm

- został zainicjowany przez językoznawcę F. de Saussure’a (język to system znaków, jest autonomiczny wobec rzeczywistości, znaczenie znaku zależy od jego miejsca w systemie, znak składa się ze znaczonego i znaczącego)

- zaczął się rozwijać w latach 30, a największe sukcesy osiągnął w latach 50 i 60

- pierwsza faza: Praskie Koło Lingwistyczne (1926, Jakobson, Mukarzovsky), dzieło literackie to struktura – relacyjnie powiązany układ elementów, forma zależy od treści

- po II wojnie światowej – rozwój strukturalizmu, szczególnie we Francji (Levi-Strauss, Barthes, Lacan, Kristeva, Todorov) i ZSRR (szkoła tartusko-moskiewska, Łotman, Uspienski), w krajach anglosaskich nie podejmowano tej metody

- zadaniem strukturalistów było stworzenie autonomicznej nauki o literaturze opartej mocno na metodach naukowych, ich głównym zainteresowaniem był język a nie mowa (w sensie de Saussure’a) czyli system języka literackiego a nie poszczególne wypowiedzi literackie

- struktura – określony układ elementów powiązany bardzo ścisłymi wewnętrznymi zależnościami, poszczególne elementy pozostają ze sobą w relacjach, struktura jest dynamiczna i podlega przekształceniom, jest samowystarczalna i nie odwołuje się do niczego poza nią, każdy element pełni daną funkcję w strukturze i ze względu na nią jest opisywany

- najważniejszą cechą utworu literackiego, rozumianego jako typ wypowiedzi językowej, jest dominacja funkcji estetycznej. Funkcja ta powoduje swoiste i tylko jej służące uporządkowanie elementów na wszystkich poziomach takiej wypowiedzi.

- dzieło literackie jest zorganizowanym systemem. Wszystkie, nawet najdrobniejsze, elementy tego systemu są nacechowane znaczeniowo.

- każdy utwór należy interpretować odnosząc go do języka ogólnego, a zwłaszcza jego odmiany literackiej, oraz do tradycji literackiej.

- interpretując utwór literacki należy wziąć pod uwagę osobę twórcy tego dzieła i osobę jego odbiorcy.

- zadaniem badacza literatury jest opis struktury danego utworu literackiego i powiązanie jej z procesami historycznoliterackimi

- nie istnieje opozycja formy i treści – te składniki dzieła literackiego są powiązane i wzajemnie się warunkujące

3) psychoanaliza

- wykorzystanie w badaniach literackich psychoanalitycznych metod wypracowanych przez Freuda, Junga i Lacana

- działalność artystyczna może być wg psychoanalityków sposobem na zaspokojenie popędów (mechanizm sublimacji – przeniesienie libido na nie erotyczny obiekt pożądania ale na inny cel np. dzieło sztuki), może być podyktowana lękiem i pełni funkcję terapeutyczną

- wykorzystanie metod badania marzeń sennych do analizy tekstów literackich – w snach występują symbole, alegorie, przesunięcia (metonimia) i kondensacje (metafora), które występują także w tekstach literackich, tekst jest treścią jawną , a jego analiza pozwala na dotarcie do treści ukrytych

- Jung i teoria archetypu – ukryte wyobrażenia zakorzenione w zbiorowej nieświadomości, pierwotne wzory zachowań, które często pojawiają się także w literaturze

- Lacan – nieświadomość wyraża się w języku i działach sztuki, nieświadomość ma podobną strukturę do języka, podmiot mówiąc istnieje, ujawnia się poprzez używanie języka

4) hermeneutyka

- hermeneutyka to teoria interpretacji wywodząca się z objaśniania świętych ksiąg np. Pisma Świętego

- hermeneutyka pojawia się tam gdzie pojawia się pytanie o sens

- interpretacja – szukanie sensu

- przedstawiciele: Dilthey, Heidegger, Gadamer, Ricoeur

- humanistyka rozumiejąca – rozumienie zamiast wyjaśniania, hermeneutyka jako nauka o rozumieniu w przeciwieństwie do nauk przyrodniczych które zajmują się wyjaśnianiem, rozumienie to sposób istnienia

5) Nowa Krytyka

- powstała w USA w latach 40 i 50 i była głównym kierunkiem badawczym w Stanach Zjednoczonych do lat 70

- nazywa się ją również formalizmem amerykańskim

- przedstawiciele: C. Brooks, J. Ransom

- interesowała się kwestią integralności dzieła literackiego

- literatura to nie tylko dokumenty historyczne ale także przedmioty estetyczne

- zwrócenie uwagi na autonomiczną wartość dzieł literackich

- zadaniem krytyki jest objaśnianie dzieł sztuki, skupienie na wieloznaczności, każdy element formy poetyckiej przyczynia się do powstania jednolitej struktury

- technika uważnej lektury – pozbawienie dzieła wszelkich zewnętrznych (historycznych, politycznych, ideologicznych) kontekstów i skrupulatna analiza jego retorycznych mechanizmów, obiektywna analiza poezji, pozbawiona subiektywnych odczuć, liczy się tylko tekst sam w sobie

- dzieło literackie zbudowane jest z rdzenia (decydującego o jego wewnętrznej spójności) i szczegółów (logicznej zawartości dzieła, jego treści), czyli inaczej ze struktury i tekstury

6) fenomenologia

- wypracowana przez E. Husserla

- koncentruje się na realności przedmiotów jako fenomenów – takich jakimi jawią się świadomości

- krytyka odbioru – z punktu widzenia odbiorcy dzieło jest tym co dane jest jego świadomości, jest doświadczaniem czytelnika

- estetyka recepcji (Iser) – dzieło literackie jest odpowiedzią na pytania związane z pewnym horyzontem oczekiwań, tekst istnieje tylko wtedy gdy go czytamy, tekst nie ma oparcia w świecie rzeczywistym w którym powstał a w procesie czytania i tylko wtedy posiada znaczenie, tekst posiada miejsca niedookreślenia, które czytelnik wypełnia podczas lektury, lektura to proces nieustannego odkrywania, gdzie czytelnikowi mogą przydarzyć się nieprzewidywane momenty

- przedstawiciele: R. Ingarden, W. Iser, H. Jauss

- Ingarden - dzieło literackie jest intersubiektywnym przedmiotem intencjonalnym, jest przedmiotem artystycznym, wielowarstwowym (brzmienia słowne, jednostki znaczeniowe, uschematyzowane wyglądy dzięki którym pojawiają się przedmioty przedstawione, przedmioty przedstawione), uporządkowanym fazowo (następstwo warstw), zbudowanym z quasi-sądów (takie zdania które nie orzekają o prawdziwej rzeczywistości a stwarzają rzeczywistość fikcjonalną, są charakterystyczne dla literatury), posiadają jakości estetycznie doniosłe, są schematyczne (posiadają pewne miejsca niedookreślenia, które są prezentowane schematycznie i domagają się by czytelnik je dookreślić czyli poddać konkretyzacji)

7) poststrukturalizm

- postrukturalizmem nazywa się zbiór różnych teorii, które wykraczają poza ograniczenia strukturalizmu, w pewien sposób do niego nawiązują, ale często z nim polemizują: dekonstrukcja, teorie kulturowe (krytyka feministyczna, teoria queer, postkolonializm, historyzm)

- za umowną datę początkową postrukturalizmu uważa się 1966 rok, kiedy w Baltimore odbyła się konferencja, która miała za zadanie przedstawić założenia strukturalizmu amerykańskim badaczom (strukturalizm był mało znany w USA), który ożywiłby metody badania literatury, w których niepodzielnie dominowały wpływy Nowej Krytyki, mimo że konferencja miała charakter strukturalistyczny to zaprezentowane były tam także wypowiedzi, które były do niego krytycznie nastawione, ich autorami byli Barthes i Derrida i to one zrobiły największe wrażenie na uczestnikach konferencji i rozpoczęły nowy nurt metodologiczny

- postrukturalizm głosi sprzeciw wobec schematyczności i jedności teorii, akademickiemu i naukowemu dyskursowi na temat literatury, język teorii ma być zamieniony w język literacki, zamiast zamkniętego tekstu postuluje się otwarty tekst, podkreśla się znaczenie czytelnika, który jest współtwórcą tekstu, dokonuje swobodnej lektury i swojej własnej interpretacji (każda interpretacja jest właściwa), krytykuje istnienie wielkich narracji i idei, akcentuje się różnorodność praktyk metodologicznych, powstają takie sposoby czytania jak krytyka genderowa, krytyki mniejszościowe i kulturowe

- dekonstrukcja (Derrida) – odwrócenie konstrukcji, rozbiórka aksjomatów filozoficznych i literaturoznawczych, opis świata to niekończący się proces zastępowania jednych znaków przez drugie, odrzucenie pojęcia struktury, kwestionowanie istnienia znaczenia poza tekstem, zamiast sensu istnieje rozplenienie sensu, krytyka hierarchicznych i uniwersalnych opozycji na których opiera się filozofia zachodnia np. umysł-ciało, mowa-pismo, sprzeciw wobec stałości znaczenia, każda interpretacja jest dobra, nie ma właściwych odczytań

- krytyka feministyczna – teoria powstała w latach 70 powiązana z feminizmem drugiej fali, bada w literaturze głęboko zakorzenione struktury ideologiczne które stawiają kobiety w niekorzystnym położeniu np. patriarchat, mizoginizm, chce badać literaturę uwzględniając specyficzny kobiecy punkt widzenia, kobiece doświadczenie i sposób opisywania świata, poszukuje kobiecej obecności w tekstach literackich

-nowy historyzm – analiza form tworzenia się znaczeń uwzględniającą sposoby i okoliczności ich powstawania, dzieło jest zdeterminowane przez płeć autora, jego przynależność rasową, religijną, przekonania polityczne oraz reprezentowanie określonej klasy społecznej, tekst nie jest tworem autonomicznym, ważny jest kontekst kulturowy, w którym pojawia się utwór literacki

- postkolonializm – próbuje zrozumieć problemy jakie nasuwają europejski kolonializm i jego następstwa, zajmują się relacją w jakiej pozostaje hegemonia zachodnich dyskursów do możliwości stawiania im oporu, podejmuje problem tworzenia się postkolonialnych podmiotów, krytyczna analiza literatury tworzonej w krajach, które były lub są koloniami innych krajów, literatury pisanej przez mieszkańców państw kolonizujących lub byłych kolonii, postkolonialna literatura zajmuje się problematyką rozwijania tożsamości narodowej w skolonizowanych społeczeństwach, różnicami i wzajemnymi wpływami kulturowymi między światami kolonizatorów i narodów podbitych, wreszcie, stosunkami byłych kolonii i byłych potęg kolonialnych

- dyskurs mniejszości – badania nad literaturą Murzynów, Latynosów, Indian i emigrantów podejmowane w USA

- teoria queer – teoria badająca zagadnienia płci kulturowej, hetero i homoseksualności

HISTORIA KULTURY INNY

Jedną z najwcześniej pojawiających się znamiennych cech ludzkich było różnienie jakościowe między „moją własną”, zamkniętą grupą a grupą obcą. Wszystkie plemiona pierwotne rozpoznają zgodnie kategorię „obcych”, czyli tych, którzy nie tylko nie podlegają kodeksowi moralnemu wyznaczającemu granicę danego ludu, ale którym odmawia się w ogóle miejsca wśród ludzi. Wielka liczba potocznie używanych nazw plemion, jak Zuni, Dene, Kiowa itp., to nazwy, którymi określają się same te ludy, są to po prostu rodzime określenia „istot ludzkich”. Poza zamkniętą grupą nie ma żadnych istot ludzkich. Pozostaje to w sprzeczności z faktem, że z obiektywnego punktu widzenia każde plemię otoczone jest przez ludy współuczestniczące w jego osiągnięciach artystycznych i wynalazkach materialnych oraz w wypracowanych praktykach, które rozwinęły się dzięki wzajemnej wymianie sposobów zachowania między poszczególnymi ludami.

Czy chodziło o wybór żony, czy wodza, pierwszym i najważniejszym było rozróżnienie między własną grupą a tymi, którzy znajdowali się poza nią i jej stylem życia. . Nie istniało dla niego nic poza własną grupą, która wyznaczała jego tożsamość.

W przypadku pragmatycznie nastawionych zdobywców z Europy etnocentryzm doprowadził do niewolnictwa i bezwzględnego tępienia kultur niższych. Było to zgodne z zasadą etnocentrycznego postrzegania świata „inny” znaczy gorszy. Siebie postrzegano jako harmonijną i samo przez się zrozumiałą całość. Innym przypisuje się wszelkie braki i odstępstwa od norm. „Dzikim” przypisywano zatem brak sądów, rządów, religii, dobrych manier, ubioru, byli inni czyli gorsi bo jedli pchły, pająki i wszelkie robactwo. Tępiono pozostałości po poprzednich mieszkańcach, które mogłyby świadczyć o ich tożsamości.

Figury Innego w kulturze

POGANIE w okresie rozwoju chrześcijaństwa – wykluczenie herezji, innych religii i ich wyznawców, zwłaszcza wyznawców islamu

DZIK – kościół uważał te zwierzę ta za nieczyste i przerażające; stanowiły one figurę człowieka grzesznego, zbuntowanego przeciw Bogu – nocne życie, ciemna sierść i kły.

Dla mieszczan CHŁOPI – uważali go za dzikie zwierzę, wstrętne, szpetne. Jego przeznaczeniem jest piekło, chłop kradnie panu zbiory, poluje w lasach etc.

TRĘDOWACI – wyłączeni całkowicie z życia społecznego, wszystko było dla nich zakazane; uważani za ukaranych/wyklętych przez Boga

LEWORĘCZNI – prześladowani, uważani za czarownice, oskarżani o powiązania z magią, szatanem

RUDY - rude włosy to atrybut zdrajców i wiarołomców, spotkanie rudego przynosi pecha, a rude kobiety są czarownicami; podobny do lisa, a więc fałszywy i przebiegły

KAT

Filozofia mediów „Czysta zmiana” umożliwiana przez technologie sieci i programów w relacji do zmian naturalnoewolucyjnych i historycznych.

Technologia sieci i programów (inaczej zintegrowane przedsięwzięcie na skalę światową związane z technologią sieci i programów) wprowadziła raadykalną deregulację w ontologiczno-gatunkowy sposób istnienia bytu ludzkiego. Przetransportowaniu uległu przypadkowość, chaotyczność, indeterminizm (właściwe mikroświatowi) na poziom makroświata i wtłoczone zostały w sposoby odgórnego programowania człowieka. Człowiek nie tylko zyskał nowy sposób istnienia, co zostało wkomponowane w nowy obraz świata, który podważa podmiotowe konstytuowanie świara poprzez zanurzenie bytu ludzkiego w fantasmagorycznej i przerażającej symulakryczności wszelkich znaków. Świat stał się nieprzejrzysty dla człowieka, stał się zestawem dowolnych możliwości w dowolny sposób urzeczywistnionych. Człowiek uległ odgatunkowieniu poprzez zaprogramowanie w ramach globalnego przedsięwzięcia podważone zostały jego ontologiczne i epistemologiczne podstawy.

Pierwotnie człowiek był ukonstytuowany poprzez myśl wyrażającą się w języku. To stanowiło o jego gatunkowości, odróżniało od innych, ożywionych bytów naturalnych (bo zwierzę reagowało bezpośrednio na bodźce, jest niewolnikiem zmysłów, na których podstawie nie da się tworzyć wiedzy pewnej, niezmiennej, opierającej się na płynnej rzeczywistości zjawisk przyrodniczych).

Człowiek wyraża swoje myśli w języku i poprzez niego rozumie świat. Konstytuuje go ontycznie epistemologicznie tworząc ugruntowany światoobraz. Człowiek chwytał kulturowo naturalny świat, sankcjonował go dyskursywną myślą (była ona myślą stającą się – człowiek dochodził do pewnych wniosków i konfrontował dyskursy z innymi ludźmi). człowiek był zwierzęciem myślącym i to go określało ontologicznie i gatunkowo. Na tej podstawie funkcjonował w świecie, ewoluował, podlegał stawaniu się.

Zmieniło się to wraz z rozprzestrzenieniem się techmediów – technologii sieci i programów, których zasadność leży wyłącznie w efektywności, co jest konsekwencją racjonalizacji i utylitaryzacji życia gospodarczo-politycznego. Skuteczność technologii fundamentalnie objawiona w dotarciu do poziomu subatomowego poprzez rozszczepienie atomu, to przeniesienie mikroświata na poziom makroświata przy pomocy technologii, przejawiającej się w wykorzystaniu mikroświata przy konstruowaniu zespołów sieci zarządzających życiem ludzkim.

Mikroświat – to świat natychmiastowego przekazu danych, informacji, błyskawiczności. Człowiek stale jest podłączony do sieci i w ten sposób się go określa.

Człowiek nie może się już stawać. Wszystko w nowym światoobrazie podyktowanym przez technologię sieci i programów stało się wszechdostawialne, wszechzmienialne i to błyskawicznie.

„CZYSTA ZMIANA” to radykalne odejście od zmiany historycznej, gdzie wszystko, cokolwiek może się stać natychmiastowo w sposób zupełnie niekontrolowany podmiotowo, bo jest niezależne od myśli, dyskursu i znaczeń. To sprawia, że człowiek przestaje ewoluować i jest to prawdziwym końcem historii. Człowiek bezwiednie stał się podporządkowany czystej zmianie narzuconej przez technologię sieci i programów, która programuje nasze myśli i doświadczenie odcinając go od „stawania się”, ewolucji. To skutkuje tym, że człowiek przestaje być zoon logos (czyli zwierzęciem myślącym), a staje się produktem zootecjniki, ontologicznie i gatunkowo przewartościowanym i bez właściwych mu fundamentów, co oznacza sytuację „odgatunkowienia”, czy „wygatunkowienia” człowieka.

Komunikacja a kultura (wykład) Zanalizuj relację między pojęciem komunikacji a pojęciem kultury na wybranych przykładach

KULTURA

• Etymologia słowa – kultura, Corele, uprawa, ćwiczenie

• wiedza

KOMUNIKACJA

• Etymologia – łac. Komunio – wspólnota, komunikare – uwspólniać

• Grupa, wspólnota

Def. KULTURY Edwarda Tylora (1871 r.) złożona całość, która obejmuje wiedzę, przekonanie, sztukę, prawo, religię i inne zdolności, które człowiek nabył jako członek społeczeństwa.

Kultura to

• Wiedza – zbiór informacji, definicji, które mówią jak sobie radzić ze światem

• Wiedza wg Kazimierza Ajdukiewicza: akty poznawcze, np. przypomnienie sobie, spostrzeżenie czegoś, wnioskowanie, mają charakter mentalny lub fizykalny; rezultaty aktów – sądy lub twierdzenia naukowe

Wielowymiarowość ujęcia czł – jest istotą kulturową- odbiera świat w kategoriach symbolicznych. Przyjmuje owe określone perspektywy.

Davidson, problem komunikacji Interpretacja to proces identyfikowania znaczeń, bądź postaw propozycjonalnych wyrażanych przez działania jednej osoby, a interpretację wykonuje druga osoba. W ramach interpretacji musimy pamiętać do jakiej domeny należą znaczenia.

Własności semantyczne są pochodnymi syntaktycznych, ale nie są redukowalne. Najpierw budujemy konstrukcję, by następnie odnieść ją do świata. Treść tego co światowe nie jest determinowane syntaktycznie.

Postawa propozycjonalna na charakter mentalny. Sfera mentalna może być równie dobrze przez nas traktowana jako sfera abstrakcyjna. Różnica – sfera mentalna – człowiek, obszar abstrakcyjny – poza człowiekiem.

Jeśli rozważamy sfrę mentalną, nie rozważamy jej subiektywnie. Sfera mentalna ma charakter intersubiektywny. Jeżeli wyróżniamy problem znaczenia z jednej strony problem postaw z drugiej strony to znaczenia będą własnością działań w tym sensie, że znaczeniem tych wypowiedzi będą stosowne pojęcie/twierdzenia.

W kontekście ludzkiej interakcji wyróżniamy ludzkie działanie. Jest ono zdarzeniem fizykalnym (obserwowalnym). Szczególnego rodzaju działaniem jest wypowiedź. Możemy je traktować jako wypowiedziane zdanie.

Znaczeniem wypowiadanego zdania Davidsona może być twierdzenie –znaczenie ma charakter abstrakcyjny.

Zdarzenie à twierdzenie

Zdarzenie (wypowiedź) à postawa propozycjonalna

Postawa propozycjonalna à twierdzenie

Postawy stanowią szczególne odzwierciedlanie twierdzeń. Możemy utożsamić coś co nazywamy postawę propozycjonalną ze znaczeniem. Nie możemy przypisywać komuś postaw, jeśli jednoczenie nie przypisujemy tej osobie znaczeń. A nie możemy przypisywać postaw bez znaczeń.

Interpretacja jest dostępna tylko tym istotom, które posiadają system pojęciowy (przekonań) – dystansują się do świata.

Komunikacja – czynienie swoich działań swojej wypowiedzi lub innego działania możliwym do zinterpretowania przez drugą osobę. Komunikacja to oferta do rozumienia tego co robimy przez drugą osobę. (komunikując się możemy rozmawiać różnymi językami [jako przedmiotów abstrakcyjnych]).

Davidson à triangulacja (zakład jakąś trójkątowość). Ale tama inne zastosowanie.

Np. orzeł biały, gdy ktoś to wypowie, nie wiemy, czy ta osoba mówiąc orzeł biały, ma na myśli to samo co my. Może odnosi się do ptaka, a może do godła. W momencie wypowiadania ‘orzeł biały’ interlokutor nie musi wiedzieć, czym ten orzeł biały jest.

Davidson stwierdził, ze komunikacja nie polega na tym, ze jedna strona powtarza to, co mówi inna.

S. Kripke – analizował on język prywatny Wittgensteina. Osoba słuchające powtarza to, co mówi osób mówiąca (nauczyciel-uczeń, rodzic-dziecko).

Właściwie zinterpretować to odkryć znaczenie tego, o czym mówił mówca. Obie strony wzajemnie dochodzą do porozumienia.

Komunikacja wg D. – oferujemy drugiej stronie możliwie zrewidowanie układu postaw propozycjonalnych, skalibrowania ich z naszym systemem.

W ramach humanistyki pojęcie komunikacja i kultura są ze sobą ściśle związane. Kultura – społeczeństwo – grupowość

Kultura - łac. Uprawa, ćwiczenie

Komunikacja – łac. Wspólnota, podzielanie

Warunkiem wspólnotowości jest komunikacja, więc będziemy to ze sobą utożsamiać.

W społeczeństwie mamy do czynienia z wymianą, np. słów, wypowiedzi, darów. U Maussa to wymiana kobiet, dóbr i słowa. Komunikacja poprzez wymianę funduje wspólnotę.

Komunikujemy się i poprzez komunikacją tworzymy wspólnotę. Kultura ma charakter abstrakcyjny – relacja między potrzebami i instytucjami. Kultura ma charakter szerszy.

W każdy m z trzech przypadków dochodzi do bliskiego związku, w każdym z tych przypadków, mimo, że wszyscy oni piszą o relacji bliskiej między komunikacją a kulturą à pojęcie kultury jest autonomiczne.

Malinowski – funkcja potrzeb i instytucji – zewnętrzne okoliczności wymuszają na ludziach działania. Instytucja – zintegrowana całość.

Geertz – w jednej z def twierdzi, że kultura to system symboi przekazywanych z pokolenia napokolenie poprzez akty komunikacyjne, ale gdzie indziej kultura – zbiór systemów kontrolnych. Tu zdecydowanie pojęcie algorytmu ma charakter porządkujący, a niekoniecznie łączący.

Kmita – kultura jest typowa dla danej grupy i formą kultury jest komunikacja, gdzie przyjmuje 3 postaci – język, obyczaj, sztuka (obyczaj ma charakter komunikacyjny) jednak przyjęcie, że czł dysponuje przekonaniami dotyczącymi sądom à porządkujący charakter kultury jest widziany jako coś autonomicznego. Element przekonaniowości wybija się jako coś autonomicznego.

Zestawienia tych trzech koncepcji wyłania się obraz kultury jako charakter porządkujący, a komunikacja łączący.

Wittgenstein – język jest rozpatrywany w kategoriach gier językowych, uczestniczenie w grach językowych kieruje się regułą. Jest to m. In. Instytucja, obyczaj, tradycja. Gra językowa jest pewną praktyką, ma charakter społeczny; funduje nam społeczność. Jest to praktyka, ale jest możliwa do uchwycenia tylko poprzez odwołanie do reguły. Jeśli nie byłoby reguły, mielibyśmy do czynienia z językiem prywatnym. Jeżeli człowiek ma co innego na myśli mówiąc np. drzewo to tak, jakby kojarzył go za każdym razem z inną dziedziną semantyczną. Język, który się posługujemy w grze językowej, musi być uporządkowany. Nie ma wspólnoty bez porządku

Habermas – używa słowa kultura odnosi się zasadniczo do jednego z trzech światów: faktów, stanów wewnętrznych i norm społecznych. Lecz gdy mówi o problemie aktu komunikacyjnego zwraca uwagę, ze działanie zawsze musi się odnosić do świata faktów, nie możemy negować świata za nami (faktow0. Nie da się mówić o faktach, jeśli nie respektujemy jakiś norm. Nie da się mówić o świecie czystych faktów, jakby miały za nas przemawiać. Możemy się komunikować mówiąc o faktach (nawet nie mając słuszności). Gdy mówi o 3 światach odnosi się do Poppera. Ale przez Popperem był Fregger – trzeci świat to świat myśli, czyli twierdzeń. (Myśl to odpowiednik twierdzenia. Twierdzenie – forma abstrakcyjna za pomocą której w zdaniu identyfikujemy fakty. Gdy mówimy, ze pada deszcz to co nam pozwala określić, ze pada deszcz? Pozwala nam sformułowanie twierdzenia. Padający deszcz jest możliwy, że potrafimy sformułować to twierdzenie. WIEDZA - ) za akt komunikacyjne odpowiada świat norm społecznych (Habermas).

Davidson – komunikacja to czynienie swojego działania czymś możliwym do zinterpretowania. (interpretacja – doszukiwanie się znaczeń i postaw propozycjonalnych). [Ajdukiewicz – wiedza to akty poznawcze mentalna/fizykalne, spostrzeżenie – spostrzegamy faktów, a nie widzimy ich. Aktowi poznawczemu towarzyszy moment asercji zwany momentem przekonania. Moment przekonania – uznanie, ze tak, albo uznanie, że nie. Przekonanie to postawa propozycjonalna (formy, które zajmujemy wobec twierdzeń). ] Davidson mówi – to poszukiwanie postaw i znaczeń. Postawy i znaczenia to lustrzane odbicia. Znaczenia to są pojęcia. Np. znaczenie słowa drzewa. Pojęcie (myśl), wyobrażenie (widzenie). Relacja między pojęciami to twierdzenia. Pojęcia są odniesieniami postaw. Nie ma pojęcia bez postawy, nie ma postawy bez pojęcia, bo jedno warunkuje drugie. Interpretacja to poszukiwanie obu tych rzeczy, albo jednej za drugą. Możemy ustawiać koniunkcję, albo równoważność. Komunikacja – dysponowanie postawami porządkującymi. Kultura jako układ porządkujący, rzeczywistość postaw. D również pojęcie komunikacji jest zakorzenione w pojęciu kultury.

Powinniśmy te dwa terminy traktować jako odrębne, ale pamiętać, że pojęcie komunikacji jest zawarte w kultury, a w 3 pierwszych kultura nie jest zakorzeniona w komunikacji. Komunikacja jest pochodną pojęcia kultury.

Etymologia słowa kultura i komunikacji (rozważamy je w kategoriach działań, ale zdajemy sprawę z różnych tradycji myślowych Wittgenstein – problem języka, gdzie język rozumiemy w kategoriach etnicznych/narodowych, ludzie wypowiadają określone słowa, a Ne mają znaczenia. A zasadniczym ośrodkiem, w jakim się poruszamy to ośrodek mowy. Habermas – rozważa problem nie tyle języka, ile trójwymiarowego obrazu, na który składają się 3 światy – faktów, stanów wewnętrznych i norm społecznych. Działanie komunikacyjne. Duży nacisk na wymiar pragmatyczny, za HABERMASEM STOI JAKBY MISJA, BO PODDAJĄC KRYTYCE STANOWISKO Webera chce odpowiedzieć na dylemat – jak uniknąć zapadnięcia się nowoczesnego społeczeństwa. Jak wydobyć magiczne społeczeństwo, z powrotem na nowoczesność, by nie wpadło więcej w magiczną otchłań.

Davidson – reprezentuje filozofię języka, sytuuje komunikację w zderzeniu ze sobą kategorii przekonania z kategorią pojęcia. Komunikacja – czynienei wypowiedzi możliwą do zinterpretowania, gdzie interpretacja to doszukiwanie się znaczeń i –przekonanń, gdzie znaczeniami są stosowne pojęcia. Przekonania są zwierciadłem pojęć. To odróżnia ludzi od zwierząt – posługując się językiem, musimy zdawać sobie sprawę z pojęć. Język jakim się posługujemy, zdaje sprawę z naszej refleksyjności – opiera się na uogólnieniach. Nie można redukować semantyki do syntaktyki. Jego idea to stwierdzamy, ze komunikacja musi zkładać reflesycjność. Komunikacjanie oznacza bezpośredniego rozumienia, tylko oznacza możliwość rozumienia. Możemy mówić różnymi językami, bo komunikacja sprawia, ze możemy zrekonstruować strukturę loiczną języka …???

Relacje między komunikacją a kulturą à są to blisko ze sobą związane, ale nie tożsame pojęcia, zdają sprawę z dwóch różnych rzeczy komunikacja – idea łączności, kultura – idea porządku.

76