Zatrudnienie i bezrobocie

Podaż pracy

Podaż pracy jest określona przez decyzje poszczególnych pracowników, dotyczące ilości czasu, który chcą przeznaczyć na pracę. Płaca realna jest miarą bodźców do pracy (płaca realna - iloraz płacy nominalnej i poziomu cen, informuje o ilości dóbr, które można nabyć za daną płacę nominalną). Przy wyższych płacach ci, którzy są już zatrudnieni, będą chcieli pracować więcej.

Popyt na pracę

Popyt na pracę reprezentują firmy. Popyt na pracę jest popytem pochodnym popytu na dobra i usługi (produkty pracy). Zależy od płacy i wydajności pracowników. Krańcowy produkt pracy jest równy przyrostowi produkcji wynikającemu z zatrudnienia dodatkowego pracownika przy danym zasobie kapitału rzeczowego. Jeżeli wartość krańcowego produktu pracy jest wyższa od płacy realnej, to przedsiębiorstwa zwiększają zyski przez wzrost zatrudnienia. Funkcja popytu na pracę jest ujemną funkcją płacy realnej, ponieważ krańcowy produkt pracy zmniejsza się wraz ze zwiększeniem nakładu pracy.

Bezrobocie: jest to zjawisko polegające na tym, że część osób zdolnych do pracy i chcących pracować pozostaje bez pracy.

Bezrobotny: osoba zdolna do pracy i gotowa do jej podjęcia w ramach stosunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, pozostająca bez pracy i nie ucząca się w szkole, zarejestrowana we właściwym dla miejsca zamieszkania rejonowym urzędzie pracy.

Pomiar wielkości bezrobocia

Stopa bezrobocia = liczba bezrobotnych/wielkość siły roboczej

Siłę roboczą tworzą zatrudnieni oraz bezrobotni.

Stopa bezrobocia w Polsce obliczana jest jako procentowy udział bezrobotnych w liczbie ludności zawodowo czynnej (osoby pracujące i bezrobotni - odpowiednik siły roboczej), szacowanej na koniec każdego prezentowanego okresu. Jedna z metoda pomiaru bezrobocia (stosowana m.in. w USA) polega na dokonywaniu szacunków na podstawie informacji (pochodzących z badań ankietowych na wybranej losowej próbce ludności) o liczbie osób pozostających bez pracy, które podjęły aktywne jej poszukiwania.

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie frykcyjne	Jest związane z przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania lepszej/innej pracy lub zmiany miejsca zamieszkania.
Bezrobocie strukturalne	Powstaje na tle strukturalnych rozbieżności pomiędzy podażą pracy i popytem na pracę.
Bezrobocie cykliczne	Jest związane ze spadkiem popytu zagregowanego, podaży zagregowanej oraz zatrudnienia w okresie recesji.

Bezrobocie dobrowolne i przymusowe

Bezrobocie dobrowolne jest to pozostawanie bez pracy osób, które nie podejmują pracy, bo obowiązujące na rynku pracy stawki płacy są ich zdaniem zbyt niskie.

Bezrobocie przymusowe jest to pozostawanie bez pracy osób, które podjęłyby pracę za obowiązującą na rynku pracy stawkę, ale nie ma dla nich wolnych miejsc pracy.

Makro- i mikroekonomiczne skutki bezrobocia

Skutki bezrobocia w skali makro obejmują:

• straty produkcji w wyniku niepełnego wykorzystania siły roboczej; straty te można mierzyć jako różnicę między potencjalną produkcją przy pełnym zatrudnieniu a produkcją faktyczną,

• obciążenie budżetu państwa z tytułu finansowania zasiłków wypłacanych bezrobotnym,

• straty we wpływach podatkowych do budżetu państwa (które byłyby większe, gdyby ci bezrobotni pracowali i płacili podatki dochodowe),

Skutki bezrobocia w skali mikro:

• polegają na pogorszeniu się sytuacji materialnej bezrobotnych i ich rodzin w rezultacie pozostawania bez pracy. Można je mierzyć w kategoriach utraconych przez jednostkę dochodów w okresie bezczynności zawodowej.

Zwalczanie bezrobocia. Aktywna i pasywna polityka państwa na rynku pracy. Metody przeciwdziałania bezrobociu.

Pasywna polityka państwa na rynku pracy obejmuje stosowanie różnych form pomocy finansowej dla bezrobotnych (zasiłków, jednorazowych odszkodowań dla osób zwalnianych z pracy).

Aktywna polityka państwa na rynku pracy obejmuje oddziaływanie na:

- wzrost popytu na siłę roboczą,

- obniżanie rozmiarów podaży siły roboczej

- poprawne funkcjonowanie rynku pracy.

W polityce tej wykorzystuje się instrumenty polityki makroekonomicznej (stymulowanie popytu zagregowanego przez zwiększanie wydatków rządowych, obniżanie podatków, obniżanie stopy procentowej, zwiększanie podaży pieniądza) oraz specjalne instrumenty polityki zatrudnienia (roboty publiczne, pośrednictwo pracy, redukcja czasu pracy, wcześniejsze emerytury, tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości).

Naturalna stopa bezrobocia jest to minimalny procent siły roboczej, który nie znajduje zatrudnienia z powodu strukturalnych problemów gospodarczych i przechodzenia między poszczególnymi miejscami pracy.

Pełne zatrudnienie, potencjalny GNP i luka GNP

Pełne zatrudnienie jest to poziom zatrudnienia, przy którym wielkość podaży pracy i popytu na pracę są sobie równe, przy określonej przez konkurencyjny rynek realnej stawce płacy.

Potencjalny GNP jest to całkowita wartość produkcji, która mogłaby zostać wytworzona w warunkach pełnego zatrudnienia.

Luka GNP jest to różnica pomiędzy potencjalnym GNP a rzeczywistym GNP.

Graficzny obraz rynku pracy

Prawo Okuna

Prawo Okuna mówi, że dla każdego procentu wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia, luka GNP powiększa się o 3%;

Luka GNP = -3(μ - μ*) gdzie: μ -rzeczywista stopa bezrobocia, μ *-naturalna stopa bezrobocia.

Przykładowo, jeśli rzeczywiste bezrobocie (μ)=8%, naturalna stopa bezrobocia (μ *)=5%, to 3-procentowa różnica wywoła 9-procentową lukę GNP.

Luka GNP = Y-Y*/Y*

Y* = Y/1 + luka GNP

gdzie: y*-potencjalny GNP, Y-rzeczywisty GNP.