19 wiek polska, cz 1

Filhellenizm w najszerszym znaczeniu jest postawą wyrażającą sympatię wobec Grecji i Greków. Zazwyczaj jednak używa się tego terminu w odniesieniu do ruchu kulturalnego, literackiego i politycznego w XIX wiecznej Europie. Celem filhellenów było wsparcie Greków w ich "wybijaniu się na niepodległość", czyli w wojnie narodowowyzwoleńczej przeciwkoImperium osmańskiemu, którą toczyli w latach 1821-1830. Zwraca się uwagę, że termin ten funkcjonował już w starożytności. Oznaczał wtedy bądź Greka, który kocha ojczyznę, bądź był tytułem przyznawanym tym, którzy w swoich działaniach sprzyjali Grekom. Miłośników greckiej kultury nazywano filhellenami także w renesansie. Dziś terminu filhellenizm używa się najczęściej w jego węższym znaczeniu, w przeciwieństwie do terminu "hellenizm", oznaczającego fascynację grecką kulturą w ogóle, głównie antyczną, ale także współczesną. Filhellenizm jest więc poparciem Greckich dążeń niepodległościowych, często realizowanym w literaturze (utwory filhelleńskie), publicystyce lub w osobistym poświęceniu na rzecz Greków (zbieranie datków, osobisty udział w wojnie).

Za najważniejszego filhellena uważa się Lorda Byrona, który na wieść o wybuchu powstania pojechał do Grecji, by brać udział w walkach. Nie służył mu jednak malaryczny klimat Missolungi, gdzie zaangażował się w pomoc w organizacji walk i zmarł w niecały rok po przybyciu. Wątki filhelleńskie obecne są m.in. w jego Wędrówkach Childe Harolda oraz w powieściach poetyckich Giaur i Korsarz.

Polski filhellenizm

Ze względu na podobieństwo sytuacji politycznej Polski i Grecji, Polski filhellenizm przybrał szczególną postać. Wątki filhelleńskie obecne są m.in. w utworach wielu polskich romantyków, m.in.:



Kongres berliński – konferencja zorganizowana w Berlinie w dniach od 13 czerwca do 13 lipca 1878 przez główne mocarstwa europejskie w celu rewizji warunków traktatu pokojowego w San Stefano, zawartego 3 marca tego samego roku, który zakończył wojnę Rosji z Turcją Osmańską (1877-1878). Pod przewodnictwem kanclerza Niemiec, Ottona von Bismarcka, kongres starał się ułagodzićWielką Brytanię w jej dążeniach do redukcji ograniczeń nałożonych w San Stefano na Turcję. Wielka Brytania groziła nawet Aleksandrowi II wojną. Ostatecznie, w zamian za poparcie Turcji, przyznano Wielkiej Brytanii prawo okupacji Cypru. Rosji zakazano używania floty wojennej na Morzu Czarnym i cofnięto jej wszystkie przywileje zdobyte od końca XVIII wieku.Austro-Węgry otrzymały pod "opiekę" Bośnię z Hercegowiną (anektowane później w 1908roku). Zmniejszono obszar Bułgarii do 1/3 pierwotnej wielkości. Uznano także niepodległośćSerbii, Czarnogóry i Rumunii. Brytyjski premier Benjamin Disraeli stwierdził, że na kongresie osiągnięto "honorowy pokój". Jednakże nie były z niego zadowolone Rosja i kraje bałkańskie.



Kongres wiedeński (zwany również, ze względu na ogromną liczbę balów Tańczącym Kongresem) – konferencja międzynarodowa przedstawicieli 16 największych państw europejskich, trwająca od września 1814 r. do 9 czerwca1815 r. w Wiedniu, zwołana w celu rewizji zmian terytorialnych i ustrojowych spowodowanych wybuchem rewolucji francuskiej i wojnami napoleońskimi oraz wypracowania nowych zasad ładu kontynentalnego. Pierwsze ważniejsze spotkania europejskich dyplomatów oraz faktyczny początek obrad przypadły na wrzesień. Łącznie w Wiedniu zgromadziło się 150 monarchów, około 500 dyplomatów oraz około 100 tysięcy gości. Oficjalne rozpoczęcie obrad planowano na 1 października, jednak do tej uroczystości nie doszło. Inauguracyjny bal maskowy odbył się 2 października[5]. Nigdy nie nastąpiło również oficjalne zakończenie kongresu, ani razu nie doszło także do plenarnego spotkania wszystkich uczestników. Za dzień zakończenia konferencji uznaje się 9 czerwca 1815, gdy podpisany zostałAkt końcowy Kongresu Wiedeńskiego.

Początkowo rolę dominującą odgrywali przedstawiciele wyłącznie czterech mocarstw zwycięskich, czyli ministrowie spraw zagranicznych Rosji, Wielkiej Brytanii, Austrii i Prus. Dyplomaci francuscy i hiszpańscy otrzymali jedynie prawo opiniowania ich decyzji. Spotkało się to ze sprzeciwem Talleyranda, który utrzymywał, że rządzona przez Burbonów Francja należy do koalicji zwycięzców. W związku z tym utworzono Komitet Ośmiu, do którego dokooptowano pozostałych sygnatariuszy I pokoju paryskiego, czyli Francję, Hiszpanię, Portugalię i Szwecję. Komitet ten powołał dziesięć komisji roboczych: prawną, statystyczną, ds. Polski, Saksonii, Niemiec, Włoch, Szwajcarii, rang i stopni dyplomatycznych, handlu niewolnikami i żeglugi śródlądowej.

Najistotniejsze decyzje nadal jednak zapadały wyłącznie przy uzyskaniu aprobaty Komitetu Czterech, a po intrydze styczniowej Komitetu Pięciu, gdy na znaczeniu zyskał głos Francji. Spośród monarchów najsilniejszą pozycję miał cesarz Aleksander I Romanow. W skład jego delegacji wchodzili również Karl Robert Nesselrode, książę Adam Jerzy Czartoryski, hrabiaJoanis Kapodistrias, gen. Carlo Andrea Pozzo di Borgo, książę Andriej Razumowski oraz baron Heinrich Friedrich Karl vom Stein. Ze strony pozostałych mocarstw główną rolę na kongresie odegrali: austriacki kanclerz - książę Klemens Lothar von Metternich, brytyjski minister spraw zagranicznych - wicehrabia Robert Stewart Castlereagh oraz francuski minister spraw zagranicznych - książę Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord.

Uczestnicy Kongresu pragnęli stworzyć taki porządek w Europie, który zapewniłby spokój wewnątrz ich państw oraz pokój na zewnątrz. Oparli się na trzech zasadach: restauracji ,legitymizmu i równowagi sił. Legitymizm oznaczał niepodważalne prawo każdego władcy "z Bożej łaski" do tronu. Przywracano, więc władców usuniętych przez rewolucję lub Napoleona, czasem wbrew woli poddanych im ludów (np. we Francji tron objął Ludwik XVIII). Zasada równowagi sił polegała na umowie, że dołoży się wszelkich starań, by żadne z wielkich mocarstw nie osiągnęło znacznej przewagi nad pozostałymi. Ta ostatnia forsowana była przez Wielką Brytanię, która chciała w ten sposób uniknąć nadmiernego wzmocnienia jednego z mocarstw Europy kontynentalnej, ale nie była ona główną interesantką tej zasady, gdyż będąc krajem wyspiarskim, nie rościła sobie praw do ziem na kontynencie. Wielka Brytania brała swoje bogactwo z kolonii oraz wysoko rozwiniętej gospodarki. Głównymi zainteresowanymi w tej umowie byli przedstawiciele mocarstw o znaczeniu małym (Hiszpania), czy te, które w okresie napoleońskim straciły na znaczeniu (Prusy)

Charakter Kongresu Wiedeńskiego był, jak na spotkania o takiej randze, raczej niezwykły. Wiele decyzji zapadało na licznych rautach, bankietach, czy przyjęciach organizowanych dla uczestników kongresu. Na tego typu zabawach to wygląd, zdolności taneczne i elokwencja stanowiły o dyplomatycznych powodzeniach czy porażkach. Na takich przyjęciach ogromną popularność zyskał car Aleksander I, wprawiając współbiesiadników w zaskoczenie swoją wprawą w tańczeniu walca. Z Wielkiej Brytanii sprowadzano kurtyzany, nazywane pokojówkami, które miały wpływać na decyzje poszczególnych dyplomatów, lub spełniać rolę szpiegowską.

Kwestia polsko-saska 

Po upadku systemu napoleońskiego przynależność ziem polskich stała się przyczyną sporu pomiędzy mocarstwami. Aleksander I dążył do włączenia wszystkich ziem Księstwa Warszawskiego do Imperium Rosyjskiego[6]. W zamian oferował Prusom całą Saksonię jako rekompensatę za ziemie zaboru pruskiego, włączone do tego księstwa. Plany te zostały nieprzyjaźnie przyjęte przez Austrię i Wielką Brytanię, która obawiała się rosyjsko-pruskiej dominacji w Europie Środkowej. Państwa te w poczuciu zagrożenia podpisały 3 stycznia1815 roku wraz z Francją tajny sojusz zaczepno-odporny, przewidujący wspólne wystąpienie w przypadku zaatakowania któregoś z nich przez państwo trzecie[7] To ostatecznie zmusiło Rosję do zaniechania swych dalekosiężnych planów. Prusy otrzymały jedynie 2/5 terytorium Saksonii, odzyskując część ziem zaboru pruskiego, które wchodziły w skład Księstwa Warszawskiego[8].



Święte Przymierze – sojusz zawarty 26 września 1815 w Paryżu z inicjatywy cesarza Rosji Aleksandra I przez: Cesarstwo Rosyjskie,Cesarstwo Austriackie w osobie cesarza Franciszka I i przez Królestwo Prus w osobie króla Fryderyka Wilhelma III. Przymierze było próbą stworzenia stałej federacji państw europejskich i oparcia jej na trwałych, chrześcijańskich podstawach. W latach 1816-1817 do Świętego Przymierza zaproszono wszystkie kraje europejskie z wyjątkiem Turcji, jako kraju niechrześcijańskiego. W 1818 do Świętego Przymierza przystąpiła Francja. Głównymi zasadami, którymi kierować się miały państwa Świętego Przymierza były:

Podpisania aktu Świętego Przymierza odmówili: papież Pius VII i regent Wielkiej Brytanii - książę Jerzy, aprobując jednak zawarte w nim zasady. Sygnatariusze zobowiązali się do kierowania się w polityce zagranicznej i wewnętrznej zasadami religii chrześcijańskiej i sprawiedliwości, a także do wspólnej walki z liberalizmem i ruchami rewolucyjnymi oraz w obronie porządku politycznego ustalonego nakongresie wiedeńskim (1815).

W praktyce nazwą Święte Przymierze określano państwa założycielskie, których porozumienie wzmocniła obawa przed polskim ruchem niepodległościowym. W 1820 obradujący wOpawie II kongres Świętego Przymierza zobowiązał uczestników do zwalczania dążenia do reform konstytucyjnych w swych krajach, w 1821 kongres w Lublanie upoważnił Austrię do obalenia rządu liberalnego w Neapolu, a kongres w Weronie w następnym roku uchwalił interwencję Francji w Hiszpanii na rzecz przywrócenia absolutyzmu. Zapadłe w roku 1815 postanowienia satysfakcjonowały koronowane głowy, arystokrację, elitę burżuazji. Budziły równocześnie wrogość społeczeństw, lekceważyły bowiem polityczne i narodowe dążenia rozbudzone w epoce rewolucji i Napoleona. Stąd też większa część XIX wieku upłynęła Europejczykom pod znakiem walki z duchem kongresu wiedeńskiego.

Kres Świętemu Przymierzu położyła rywalizacja Austrii i Rosji na Bałkanach (1822-1830), przede wszystkim zaś neutralność Austrii wobec działań wojennych pomiędzy Rosją a Anglią i Francją podczas wojny krymskiej w 1854. Do ostatniej współpracy zbrojnej państw Świętego Przymierza doszło w maju 1849 roku, kiedy to Rosja (w osobie Iwana Paskiewicza) pomogła stłumić powstanie węgierskie. Próby wskrzeszenia Świętego Przymierza, podejmowane przez Ottona von Bismarcka w latach 1872-1884 nie powiodły się.



Trójprzymierze – tajny układ pomiędzy trzema państwami: Cesarstwem Niemiec, Królestwem Włoch (do 1915) i C.K. Austro-Węgrami zawiązany 20 maja 1882 r.

Trójprzymierze było rozwinięciem Dwuprzymierza, czyli sojuszu Niemiec i Austro-Węgier. Sojusz ten miał chronić oba państwa przed napaścią ze strony Rosji. Jednak skierowanie go przeciw Rosji (niezgodnie z myślą polityczną Bismarcka) spowodowało jej sojusz z Francją i sprawiło, że Niemcy znalazły się pomiędzy nieprzyjaznymi sobie państwami.

Niemcy usiłowały znaleźć równowagę na drugiej granicy i wciągnęły do sojuszu Włochy, które miały zatargi z Francją w północnej Afryce (Tunezja). Włochy zastrzegły jednak, że sojusz ich nie obowiązuje w przypadku wojny z Wielką Brytanią.

Jednak Włochy i Francja wkrótce podzieliły się wpływami w Afryce i dla tego kraju sojusz z Austro-Węgrami zaczął być kłopotliwy. Austro-Węgry również podejrzliwie patrzyły na zachodniego sojusznika. Mimo to, po 30 latach (w 1912 r.) traktat został odnowiony. Do traktatu przystąpiła później również Rumunia.

Gdy wybuchła I wojna światowa, Niemcy i Austro-Węgry stanęły po jednej stronie. Włochy uznały, że ponieważ w wojnie przeciw Niemcom udział wzięła Wielka Brytania oraz, że to Niemcy wypowiedziały wojnę Francji, to Włochy nie obowiązuje casus foederis.

Wkrótce (w 1915 r.) państwa ententy przekupiły ten kraj obiecując terytoria Austro-Węgier i Włochy wypowiedziały wojnę niedawnym sojusznikom.

Po odejściu Włoch nieraz termin "Trójprzymierze" oznacza Niemcy, Austro-Węgry i Turcję, która podpisała sojusz z Niemcami 2 sierpnia 1914 r. Po przystąpieniu do wojny również Bułgarii oficjalnie Państwa Centralne nazywano "Poczwórnym Przymierzem".



Ewolucja Trójprzymierza i Trójporozumienia 



Ententa (z franc. entente – porozumienie, Potrójna Ententa, Trójporozumienie) – sojusz pomiędzy Wielką Brytanią, Francją iRosją. Do jego powstania dochodziło stopniowo. Najpierw doszło do zawarcia układu francusko-rosyjskiego (17 sierpnia 1892)[1], później angielsko-francuskiego (tzw. entente cordiale, 1904) a następnie angielsko-rosyjskiego (1907). Trójporozumienie zaczęło funkcjonować w 1907.

Już po wybuchu I wojny światowej do Wielkiej Brytanii, Francji i Rosji, które stanowiły trzon ententy, dołączyła szeroka koalicja25 państw, z których nie wszystkie wzięły czynny udział w wojnie przeciwko państwom centralnym.

Rewolucja grecka i w konsekwencji wywalczenie przez to państwo niepodległości miało znaczący wpływ na sytuację w Europie. Było ono istotne zarówno dla państw leżących na Półwyspie Bałkańskim jak i tych, wydawałoby się nie zainteresowanych ze względu na brak sąsiedztwa, ale mających w tym regionie interesy gospodarcze i polityczne. Przede wszystkim najbardziej zainteresowane było Imperium Osmańskie, gdyż było to jego terytorium, więc sprawa grecka była z naturalnych przyczyn żywotnym interesem Porty. Innym mocarstwem także interesującym się Grecją była Rosja, a wiązało się to z tzw. kwestią wschodnią, która leżała także w strefie interesów Austrii, Anglii i Francji. Aby dobrze uwidocznić rewolucję grecką, a tym samym jej wpływ na stosunki panujące w Europie, należy cofnąć się parę lat do tyłu i pokazać, jak wyglądała sytuacja polityczna i społeczna na ziemiach greckich, a także co leżało u podstaw wystąpień z 1821 roku. A mianowicie ziemie greckie od ponad czterystu lat znajdowały się pod panowaniem tureckim. Początkowo stosunek Turków do poddanych nie był najlepszy, jednak z czasem musiało się to zmienić, gdyż jeśli chodzi o Greków byli oni w Państwie Ottomańskim żywiołem najinteligentniejszym, który w pewnym stopniu Turcy chcieli wykorzystać. Przede wszystkim chodziło tu o fanarjotów, którzy stanowili najwyższą arystokrację grecką, w związku z czym Turcy często powierzali im funkcje administracyjne . Jednak była to jedyna grupa ciesząca się w miarę uprzywilejowaną pozycją. Omawiając stosunki społeczne, nie sposób pominąć kwestii administracyjnej. Odróżnić należy poszczególne dzielnice greckie, jak wyspy i Moreę z jednej strony, a Grecję na północ od przesmyku korynckiego, zwaną Rumelią, z drugiej . Jednak najistotniejsze jest to, że w społeczeństwie greckim istniała zasadnicza równość społeczna, gdyż Turcy wszystkich chrześcijan traktowali jako niewiernych, więc wszyscy byli tak samo uciskani. Dlatego Grecy w przyszłości wspólnie wystąpią przeciw Porcie, co będzie niewątpliwie ich atutem. Aczkolwiek nie można zapominać, że powstanie będzie charakteryzować się walkami wewnętrznymi o władzę, ale w gruncie rzeczy będzie skierowane przeciw Turkom. 

W związku z tym należy zastanowić się nad przyczynami wybuchu rewolucji. Najważniejszą jest wyżej wspomniany ucisk, ale istotny jest też szybki rozwój gospodarczy i rozwijająca się od początku XVIII wieku świadomość narodowa Greków . Pomyślnie rozwijało się też szkolnictwo i kultura. Niewątpliwie ważnym elementem, który pchnął Greków do walki była słabnąca pozycja państwa tureckiego, uwikłanego w wewnętrzne walki z janczarami. 

Na osobne omówienie zasługuje inna przyczyna, a mianowicie znaczenie i wpływ Rosji, która w XVIII wieku wyrasta na mocarstwo i wroga Turcji. W Petersburgu roszczono sobie pretensje wobec Konstantynopola, gdyż carowie uważali się następcami ostatniej córki Paleologów (ostatnia dynastia Cesarstwa Bizantyjskiego). Jednak istotniejsza była dla Rosji ekspansja na tereny księstw naddunajskich i opanowanie cieśnin czarnomorskich. Ta kwestia właśnie zainteresowała także inne mocarstwa problemem Grecji i Turcji. 

Jak podkreśla historiografia duży wpływ na nastroje w Grecji wywierała także rewolucja francuska . Pod jej wpływem pisał i działał pierwszy narodowy poeta grecki, Rigas, twórca greckiej Marsylianki " Deuter paidos ton Hellenom", założyciel pierwszej eterii w Bukareszcie . Do jego eterii udało się ściągnąć wybitnych Greków, kupców, uczonych, młodych studiujących za granicą, a także oficerów. Dzieło Rigasa po jego śmierci rozpadło się, ale tylko na jakiś czas. 

Istotnym faktem było wydarzenie zamykające epokę rewolucji i wojen napoleońskich czyli Kongres Wiedeński. O tyle jest on ważny dla omawianej sprawy, gdyż w ogóle problemu greckiego na nim nie poruszono, co kazało Grekom myśleć samym o sobie . 

W takich okolicznościach doszło do pierwszych wystąpień przeciw Turkom. Sytuacja sprzyjała, gdyż w tym czasie wybuchło powstanie serbskie. Powstaje także w Odessie organizacja grecka, która również przyjęła nazwę eterii i miała na celu bezpośrednią akcję rewolucyjną Greków, pod wodzą Ksantosa . Powstanie według planów miało objąć także Serbów, Bułgarów, Wołochów i Mołdawian. Jednak jak się później okazało właśnie z tego powodu pierwsze wystąpienia poniosą klęskę. 

Eteria w swych planach liczyła na pomoc rosyjską, z tego względu nawiązano kontakt z hrabią Capo d'Istrią, który cieszył się znacznymi wpływami u cara Aleksandra I. Jednak Ksantos zawiódł się w swych oczekiwaniach wobec Capo d'Istrii i zwrócił się do innego Greka w służbie rosyjskiej, Aleksandra Hypsylantego . Był on złudnie przekonany za namową Capo d'Istrii o mającej nadejść pomocy rosyjskiej. Dodatkowym plusem była walka Turków z Alim, paszą Janiny. W takich warunkach Hypsylanti z końcem 1820 roku rozpoczął rewolucję. Planowano zaatakować od północy, zająć Mołdawie i Wołoszczyznę, gdzie w myśl traktatów z Rosją, wojsk tureckich nie było. Jak podkreśla historiografia były dwie przyczyny takiego posunięcia, z jednej strony liczono na konflikt rosyjsko-turecki, jaki by nastąpił w wyniku wkroczenia wojsk tureckich do księstw hospodarskich . A z drugiej strony przeważył czynnik ideologiczny, a mianowicie chęć odtworzenia dawnego Cesarstwa Bizantyjskiego. Okolicznością wspomagającą był wybuch powstania Wołochów pod wodzą Teodora Włodimieresko, wobec tego 7 marca 1821 roku Hypsylanti wkroczył do Jass, stolicy Mołdawii. Wydał wtedy manifest, w którym wzywał wszystkich chrześcijan do walki przeciw Osmanom . Niestety manifest nie spotkał się z silnym odzewem, brak było poparcia ze strony przede wszystkim ludności rumuńskiej. Społeczeństwo Rumunii było wrogo nastawione do Turków, ale jednocześnie nie ufało Grekom, gdyż odczuli wcześniej rządy fanarjotów. Jednak istotniejszy cios przyszedł dla powstańców z innej strony. Już w Jassach Hypsylanti wysłał list do cara z prośbą o pomoc. 

Car Aleksander w tym czasie przebywał na kongresie w Lublanie. Za namową Klemensa Lothara Metternicha car nie tylko odmówił udzielenia jakiejkolwiek pomocy, ale też potępił całe wystąpienie . Jak podkreśla autor biografii Metternicha, mogło się podobać kanclerzowi cesarstwa powstanie greckie jako chrześcijaninowi i zwolennikowi klasycyzmu, lecz nie jako strażnikowi porządku, a już na pewno nie jako Austriakowi . W takim wypadku Hypsylanti został sam, pod Dragaczan poniósł klęskę i uciekł do Austrii, gdzie został internowany. 

Jednak znaczenie wyprawy Hypsylantego dla samych Greków było znaczące, już w czasie przygotowań do wyprawy, szykowano się do wystąpień w innych częściach Grecji, przede wszystkim na Morei. Już w marcu arcybiskup Patras i prymaci Londos, Zaimis i Germanos proklamowali powstanie na Morei . Nie sposób jest opisywać każdego ruchu powstańców, ale na uwagę zasługuje zdobycie Kalamanty, gdzie utworzono pierwszy rząd rewolucyjny, senat messeński zwany geruzją . Wydano tam manifest do " Rządów i Ludów Europy", w którym donoszono o wybuchu powstania i zwracano się z prośbą o pomoc . Turcy zaczęli się zamykać w twierdzach. Już w ciągu kwietnia powstanie wyszło poza granice Morei, objeło wyspy, Rumelje, Grecje wschodnią i zachodnią. 

7 czerwca 1821 roku prymaci moreoccy wydali pierwszy statut w Kaltetsi, na mocy którego władza nad Moreą została oddana w ręce rządu wykonawczego, pod kierownictwem Petrobeya Mainackiego . Tymczasem Grecy zaczęli odnosić sukcesy, udało im się zdobyć Tripolicę i Korynt. Na uwagę zasługuje też zaznaczenie charakteru prowadzonych walk, które cechowały się ogromną okrutnością. Podobne organizacje rządowe jak w Morei zaczęły się tworzyć także w innych częściach ziem greckich. W Grecji zachodniej zaczął działać jeden z najwybitniejszych polityków greckich Aleksander Maurokordatos. Zwołał on w listopadzie 1821 roku zgromadzenie prawodawcze, które uchwaliło prowizoryczną konstytucję . Podobnie została zorganizowana Grecja wschodnia przez Teodora Negrisa. W dalszej perspektywie istnienie trzech ośrodków władzy w Grecji nie mogło doprowadzić do niczego dobrego. Maurokordatos zaczął pracować nad połączeniem trzech rządów, pomagał mu w tym Demetrios Hypsylanti, brat znanego już Aleksandra. Zwołał on ogólno greckie zgromadzenie narodowe do Argos, które następnie przenosząc się do Piahdy uchwaliło pierwszą konstytucję dla całej Grecji, zwaną statusem organicznym z dnia 13 stycznia 1822 roku . Według konstytucji na czele państwa miał stać pięcioosobowy wydział wykonawczy z prezydentem na czele, którym został Maurokordatos. . 

Tak się przedstawiało powstanie greckie w swoim pierwszym etapie. Należałoby się teraz zastanowić jak na to wszystko zareagowali Turcy. Od samego początku ruchu próbowali go zniszczyć. Jak już wyżej wspomniano walki cechował duży stopień barbarzyństwa. Turcy dopuścili się w końcu mordu na patriarsze konstantynopolskim Grzegorzu. Musiało to wywołać jakąś reakcję ze strony cara rosyjskiego, który był przecież opiekunem chrześcijan. Właśnie na to liczyli Grecy. Powoli zaczęły zaostrzać się stosunki turecko-rosyjskie, gdyż Turcy dopuszczali się gwałtów wobec obywateli i marynarzy rosyjskich . Spowodowało to ostrą interwencję Aleksandra I, który nieskrępowany obecnością Metternicha i za namową Capo d'Istrii przekazał przez ambasadora rosyjskiego Strogonowa, sułtanowi ultimatum. Strogonow nie otrzymał odpowiedzi i 10 sierpnia opuścił Stambuł, co oznaczało zerwanie stosunków dyplomatycznych z Turcją. Dla Greków rozpoczynał się drugi rok powstania, niestety niepomyślny. Jednak w wyniku wszystkich powyższych wydarzeń sprawa grecka nabrała charakteru międzynarodowego. 

Wiązało się to przede wszystkim z tym, że sprawa grecka nie była problemem samoistnym, lecz była częścią tzw. kwestii wschodniej. Turcja od dłuższego czasu przeżywała kryzys i w związku z tym w Europie zastanawiano się kto ewentualnie może przejąć kontrolę nad tym terytori9iiiiiioum. W wyniku zerwania stosunków dyplomatycznych między Rosją i Turcją, zachodziła groźba ewentualnej wojny, którą zapewne wygrałaby Rosja. Tym samym wzmocniłaby swoją i tak już silną pozycję. Nie mogły na to pozwolić mocarstwa europejskie, które rozpoczęły działania dyplomatyczne zmierzające początkowo do zachowania równowagi sił w tym regionie. 

Dla właściwego ukazania wpływu rewolucji na stosunki w Europie, niezbędne jest przeanalizowanie stanowiska poszczególnych mocarstw wobec problemu greckiego. Najbardziej przeciwna jakiejkolwiek interwencji na rzecz Greków była metternichowska Austria, która w myśl legitymizmu Świętego Przymierza była przeciw rewolucji . Robert Castlereagh, angielski minister spraw zagranicznych, był przeciwny wszelkiej rosyjskiej interwencji w Turcji, gdyż ta uderzałaby w brytyjskie interesy gospodarcze . Także Francja nie chciała zrywać stosunków z Konstantynopolem, ponieważ zainteresowana była konkurencją handlową z Anglią . 

W takich warunkach doszło do kongresu w Weronie na jesieni 1822 roku, gdzie Metternich próbował załagodzić sytuację . Udało mu się powstrzymać Rosję od wojny z Turcją. Podobne stanowisko zajęła Anglia. Ostatecznie kongres, mimo starań samych Greków, robionych nawet za pośrednictwem papieża, oficjalnie sprawy nie poruszył . 

Tymczasem powstanie greckie przeżywało kryzys. Turcy mścili się za klęski zadawane im przez greckich korsarzy. W kwietniu 1822 roku doszło do jednej z najkrwawszych tragedii powstania, w której wyspa Chios padła ofiarą zemsty Kapudana-paszy, który zdobywając ją dopuścił się rzezi mieszkańców. Zginęło około 23 tysięcy Greków. Pomścili oni śmierć swoich rodaków akcją admirała Kanarisa, który branderami wysadził w powietrze statki tureckie. Niezbyt dobrze się wiodło Grekom także na lądzie. 17 marca 1822 roku doszło do klęski wojsk greckich pod wodzą Maurokordatosa pod Petą, w wyniku czego Grecja północna i zachodnia zostały opanowane przez Turków . Udało się za to Grekom powstrzymać pochód Dramali-paszego, który z ramienia sułtana został paszą Morei. Poniósł on klęskę w przesmyku gór Treton pod Dervenakaja. W tym czasie Odysseus powstrzymał Turków w Rumelji, a Maurokodatos, Suljota i Marko Botzaris odparli Turków z pod Missolounghi. Morea została oswobodzona podobnie jak Rumelja. Wielkim sukcesem było zdobycie w grudniu 1822 roku twierdzy Nauplji. 

Rok 1823 w walkach z Turkami był dla Greków całkiem pomyślny, w dodatku zmieniła się na ich korzyść sytuacja międzynarodowa. Niestety w roku następnym doszło do walk bratobójczych między powstańcami. Przeciwko legalnemu rządowi Konduriotisa wystąpił Kolokotronis. W tym czasie walczącym pierwszej pożyczki udzieliła Wielka Brytania . W wyniku kłótni wewnętrznych, nie tylko nie udało się tych pieniędzy dobrze spożytkować, ale także doprowadziło to do kolejnych wystąpień, niezadowolonych z wydatków. 

Sytuacja powstańców pogarszała się coraz bardziej. Dużym ciosem był traktat zawarty między sułtanem a Mehmetem-Alim władcą Egiptu, który w zamian za pomoc w walce z Grekami otrzymać miał w zarząd Kretę i Moreę . W grudniu 1824 roku wojska egipskie wylądowały na Krecie pod wodzą Ibrahima-paszy, syna Mehmeta. W początkach 1825 roku Ibrahim-pasza wylądował w Modon i pomaszerował w głąb Morei. Zadał on Rumeljotom klęskę pod Kremnydi, a następnie przystąpił do oblężenia Navarino, które zdobył 28 maja 1825 roku. Grecy ponieśli także klęskę pod Maniaki i Ibrahimowi udało się zająć Tripolicę. 

Kolejnym niebezpieczeństwem dla Greków był marsz Reszida-paszy w kierunku Missolounghi. Nastąpiło oblężenie twierdzy, które po ciężkiej walce i początkowych nieporozumieniach między Ibrahimem a Reszidem zakończyło się w kwietniu 1825 roku zwycięstwem Turków. Jak już wyżej zasygnalizowano sytuacja międzynarodowa w 1823 roku dla Greków rozwijała się pomyślnie. Angielski minister Castlereagh 12 sierpnia 1822 roku popełnił samobójstwo, a zastąpił go George Canning. W marcu 1823 roku Anglia uznała Greków walczących o niepodległość za stronę kombatancką . Pojawił się wtedy pierwszy projekt odnośnie Grecji, który wyszedł ze strony Aleksandra I. Car proponował suwerenność Porty nad Grecją, która miała być podzielona na trzy księstwa: Grecje Zachodnią i Wschodnią oraz Moreę . Projekt ten z naturalnych przyczyn nie został przyjęty przez Londyn, gdyż oznaczało to rozszerzenie wpływów Rosji na południe . Oczywiście przeciwko takiemu rozwiązaniu zaprotestowali także sami Grecy i Turcy, ci ostatni uznali to za ingerencję obcych mocarstw w wewnętrzne sprawy Porty. W 1825 roku Grecy oficjalnie zwrócili się do Anglii o pomoc, co było bardzo nie na rękę stronie rosyjskiej. Ponadto Metternich wystąpił z propozycją niepodległości Grecji, co miało być tylko chwytem, aby odciągnąć od projektu Rosję . Plan Metternicha zakończył się sukcesem, bowiem Aleksander przestraszył się tak radykalnego rozwiązania, które wiązałoby się z utratą wpływów rosyjskich w Grecji. Dlatego car oświadczył, że potępia Greków jako rewolucjonistów. W takim duchu toczyła się konferencja w Petersburgu, która zakończyła się protokołem z 7 kwietnia 1825 roku, na podstawie którego mocarstwa zaproponowały Turcji interwencję w sprawie rokowań z Grekami. 

Sytuacja w polityce mocarstw radykalnie zmieniła się po śmierci Aleksandra I i objęciu tronu przez Mikołaja I. Powoli zarysowywała się rywalizacja angielsko-rosyjska o wpływy w Grecji. Problem strasznie skomplikowało ultimatum Mikołaja wysłane do rządu tureckiego. Wywołało to ogromne zaniepokojenie Anglii, która obawiała się, że Rosja po przez wojnę z Turcją osiągnie swoje cele w Grecji . Z ramienia Canninga do Petersburga pojechał książę Wellington, który zaproponował carowi interwencję angielską. W wyniku pertraktacji podpisano 4 kwietnia 1826 roku protokół petersburski, w którym Rosja i Anglia zobowiązały się do wywarcia nacisku na Turcję, w celu przyznania Grecji autonomii . W protokole tym znalazł się jeszcze jeden istotny punkt, a mianowicie w wypadku odrzucenia przez Turcję pośrednictwa, Rosja i Anglia będą miały wolną rękę w podejmowaniu akcji, mającej na celu wymuszenie zgody rządu tureckiego. 

Protokół z 4 kwietnia był pierwszą oficjalną ingerencją mocarstw w sprawy Grecji. Należałoby się teraz zastanowić nad reakcją pozostałych państw na propozycję angielsko-rosyjską. Jak podkreśla Bazylow Prusy dały do zrozumienia, że nie interesują się sprawą grecką, Austria zaś zdecydowanie odmówiła przystąpienia do porozumienia . W Paryżu natomiast Karol X , mający na względzie interesy handlowe, żądał formalnego traktatu, ale jednocześnie było widać w tym stanowisku chęć przyłączenia się . W ogóle rząd Villele złożył protest, gdyż nie mógł dopuścić , aby tak ważna sprawa dla Europy była rozgrywana między dwoma państwami . Francja obawiając się izolacji w sprawie bałkańskiej- jak to się stało z Austrią- podpisała formalny układ z Anglią i Rosją w Londynie 6 lipca 1827 roku . Ale Rosja jeszcze przed porozumieniem londyńskim podjęła akcje w Konstantynopolu. Sułtan otrzymał kolejne ultimatum, w którym żądano respektowania traktatów rosyjsko-tureckich. Tym razem Turcja wyraziła ustępliwość pod wpływem wewnętrznych walk z janczarami i stanowiskiem Anglii i Francji, które były przeciwne wojnie i w związku z tym doszło do podpisania porozumienia w Akermanie 7 października 1826 roku . 

Bardzo ważną rolę w zmianie nastawienia mocarstw wobec sprawy greckiej odegrał filhellenizm . Żaden naród walczący o niepodległość nie miał tak silnego poparcia w opinii międzynarodowej jak Grecy. Uważano w Europie i nie tylko, że Grecja stworzyła swą wspaniałą, starożytną kulturą podstawę do wielkiej wdzięczności ze strony ludów europejskich . Sądzono, że przywrócenie Grekom niepodległości, po pewnym czasie przywróci Europie nowych Platonów i Arystotelesów. Dodatkowo filhellenizm padł w Europie na podatny grunt. Szerzyły się już powoli we Włoszech czy Hiszpanii ruchy występujące przeciw zasadom Świętego Przymierza, a już w trzy lata od traktatu londyńskiego ruch rewolucyjny ogarnął prawie całą Europę. Metternich widział w Grekach zagrożenie przeciw legitymizmowi i reakcji, dlatego starał się nie dopuszczać do objawów filhellenizmu w Austrii i zabiegał o to samo u rządu pruskiego i francuskiego. Od roku 1823, kiedy Anglia uznała Greków za stronę walczącą, ruch ten rozwijał się jeszcze szybciej. Szczególnie na rzecz Greków działał angielski poeta Lord Byron. Filhellenizm przejawiał się przede wszystkim ogromnym poparciem moralnym społeczeństw europejskich, ale także pomocą finansową. Nie zmieniło nawet tego pewne rozczarowanie Grekami, ze względu na ich walki bratobójcze i okrucieństwo prowadzonych działań. 

Tymczasem rok 1826 i 1827 należy do najcięższych okresów rewolucji. Sytuacja moralna Greków po upadku Missolounghi była fatalna, w dodatku Ibrahim odniósł kolejne zwycięstwa w Morei. Jednak mimo zwątpienia Greków nie udało mu się do końca zająć tych ziem. Jak podkreśla historiografia w wyniku nieporozumień pomiędzy ojcem Ibrahima, Mehmetem a sułtanem, Ibrahim wycofał się do Modon i postanowił tylko utrzymywać zajęte tereny . Lepiej się wiodło Reszidowi, który 6 czerwca 1827 roku zdobył Ateny. Na niekorzyść Greków działały teraz kolejne walki wewnętrzne. Walczyły ze sobą dwa stronnictwa angielskie i rosyjskie. Ponownie obradowały dwa zgromadzenia, jedno Zaimisa-angielskie, drugie Kolokrotonisa-rosyjskie. Do zgody doprowadzili Anglicy Cochrane i Church, którzy mieli objąć dowództwo nad wojskiem i flotą, zgodnie z układem londyńskim. 30 marca 1827 roku zebrały się razem w Damala obydwa zgromadzenia. Kongres w Damala miał duże znaczenie dla tworzącej się państwowości greckiej, wybrano tam pierwszego prezydenta, którym został Capo d'Istria, a także uchwalono nową konstytucję . 

Zgodnie z układem londyńskim, państwa powstałego trójprzymierza wysłały notę do Turcji, w której domagano się zaprzestania walk, 30 sierpnia posłowie tych państw zagrozili Turcji wojną. Sułtan jednak odrzucił możliwość rozejmu, natomiast przyjęli go Grecy. 16 października admirałowie oficjalnie zażądali od Ibrahima zaprzestania walk. 20 października ostrzelanie kanonierki angielskiej wywołało bitwę pod Navarino, w której flota turecko-egipsko poniosła całkowitą klęskę . 

Bitwa ta wywołała ogromne poruszenie w stosunkach międzynarodowych. W Anglii zapanowała konsternacja, nie żył już Cannig, Wellington nie wiedział co robić, a król Jerzy IV w mowie tronowej mówił, że doszło do konfliktu ze starym sprzymierzeńcem . W wyniku tego chwilowo zarzucono współpracę z Rosją. Metternich zrozumiał, że jego polityka doprowadziła do wyrzucenia Austrii poza wpływy na Lewancie. Jednak najistotniejsza jest w tym wypadku reakcja Turcji, która była bardzo gwałtowna. 20 grudnia 1827 roku odczytywano w całej Turcji manifest sułtana, zapowiadający wojnę z niewiernymi, głównie przeciwko Rosji, uznanej przez sułtana za głównego przeciwnika . Ciekawe jest to, że Anglię i Francję potraktowano bardzo delikatnie. Wszystko wskazywało na nieuchronną wojnę rosyjsko-turecką. Najbardziej zaciekle próbował przeciwdziałać temu Metternich, który znowu wyszedł z propozycją niepodległości Grecji . Jednak tym razem nie udał się jego podstęp wobec Mikołaja, który oświadczył, że musi bronić honoru swego państwa. 

W dniu 26 kwietnia 1828 roku, Mikołaj wydał manifest, w którym wyjaśniał, że nie zamierza zniszczyć Turcji, ale traktat akermański i londyński powinny być przestrzegane, co oznaczało jednocześnie wypowiedzenie wojny. Francja i Anglia nie zamierzały wypowiadać wojny Turcji, ale jednocześnie nie chciały także zostawić całej sprawy greckiej w rękach Rosji. Francja postanowiła więc zbliżyć się do Petersburga, korzystając z chwilowej zmiany polityki angielskiej. W Paryżu nastał nowy rząd Martignaca, który był zwolennikiem francuskiej interwencji na Lewancie . Zaproponował on Rosji wysłanie korpusu ekspedycyjnego do Morei, w celu wypędzenia wojsk Ibrahima. Ale jak się okazało pomoc francuska była już zbędna, gdyż admirał Condrington zdołał nakłonić w Aleksandrii Mehmeta-Alego do wycofania wojsk egipskich . 

Wojna Rosji z Turcją stała się faktem. Było to na rękę Grekom, gdyż odciągało to zdecydowaną część wojsk tureckich. Rok 1828 nie przyniósł jakiś zdecydowanych rozwiązań w konflikcie, ale od wiosny 1829 roku sytuacja zmieniła się zasadniczo w klęskę Turcji. Iwan Dybicz okupując księstwa naddunajskie, doszedł następnie pod Adrianopol. W tym czasie sukcesy odnosili także powstańcy greccy. W marcu 1829 roku pojawił się pierwszy projekt przyszłych granic Grecji, która miała obejmować nie tylko Moreę i wyspy, ale także Rumelję, Attykę i wyspę Eubeę . Grecja miała mieć swojego panującego, który jednak musiałby płacić Turcji roczny haracz. Jak widać sprawa grecka została daleko posunięta do przodu. Nie mogło to jednak zadowolić samych Greków , których prezydent Capo d'Istria domagał się całkowitej niepodległości. Tym bardziej, że wojska greckie odnosiły kolejne sukcesy, aż w końcu zadali oni Turkom ostateczną klęskę we wrześniu 1829 roku pod Patra. 

Natomiast mocarstwa zachodnie usilnie starały się zakończyć wojnę rosyjsko-turecką. W wyniku nacisków 14 września 1829 roku zawarto pokój w Adrianopolu, był on całkowitym upokorzeniem Turcji, która zgodziła się na daleko idącą autonomie Mołdawii, Wołoszczyzny i Serbii oraz co najważniejsze przyjęła protokół z marca 1829 roku odnośnie statusu Grecji . Pokój adrianopolski był zdecydowanym sukcesem rosyjskim. Anglia i Francja obawiały się zbyt dużego, a właściwie w takim wypadku jedynego wpływu rosyjskiego, dlatego dążyły ku zadowoleniu Capo d'Istrii do formalnej niepodległości Grecji . Jednak żadne z tych państw nie chciało widzieć zbyt potężnej Grecji, na wypadek gdyby Rosja wciągnęła w swoje wpływy nowopowstałe państwo. Ostatecznie mocarstwa doszły do porozumienia i 4 lutego 1830 roku został podpisany w Londynie protokół w kwestii niepodległości Grecji . Mówił on, że Grecja nie będzie związana z Turcją żadnym stosunkiem poddańczym, że będzie monarchią konstytucyjną, a na tronie zasiądzie Leopold książę Koburski. Obszar Grecji obejmować miał Moreę, Cyklady, ale bez Krety, a w Grecji środkowej teren zamknięty rzekami Sperchejos i Asprospotamos z wyłączeniem Akarnanji, ale z dodaniem Attyki i wyspy Eubeii. 

Notę z tym protokołem wysłano Turcji, która 24 kwietnia 1830 roku wyraziła zgodę. Sprawa grecka wydawała się zakończona, jednak sytuacja międzynarodowa nie była zadowalająca dla mocarstw zachodnich. Jedynym zwycięzcą oprócz samej Grecji była Rosja. Zarówno Anglia jak i Francja oraz Austria nie były zadowolone z osłabienia Turcji i jednoczesnego wzmocnienia Rosji. Wellington nawet powiedział, ze pokój adrianopolski to cios śmiertelny dla niepodległości Porty Ottomańskiej . 

Reasumując jednoznacznie można stwierdzić, że rewolucja grecka bardzo znacząco wpłynęła na sytuację w Europie. Ruch niepodległościowy, który wybuchł w 1821 roku zapoczątkował szereg zmian na kontynencie. Bardzo ciekawe jest to, że powstanie trwające dziesięć lat, cały czas cieszyło się ogromnym poparciem opinii międzynarodowej, chociaż politycy początkowo odnosili się do niego nieufnie, a nawet wrogo. Nie ma w tym nic dziwnego skoro w myśl powszechnie przyjętego legitymizmu i reakcjonizmu, wszelkie ruchy rewolucyjne były bardzo niepopularne. Jednak filhellenizm, który powoli ogarniał Europę, musiał to zmienić. 

Sam filhellenizm jest bardzo interesującym zagadnieniem. Społeczeństwo europejskie było przekonane, że Europa dużo zawdzięcza Grecji i musi jej pomóc. Liczono na nowych poetów i filozofów, niestety nadzieje te mijały się z rzeczywistością. Jak podkreśla historiografia społeczeństwo greckie, po przez czterysta lat tureckiej niewoli uległo zdemoralizowaniu. Niewielu przeciętnych Greków miało w ogóle pojęcie o istnieniu w przeszłości Platona czy Arystotelesa. Ale Europa o tym nie myślała, albo nie chciała myśleć. Zresztą Grecy podczas walk z Turkami niejednokrotnie udowodnili swoje zdziczenie. Szczególnie było to widać w charakterze prowadzonych działań, które cechowały się bardzo dużą okrutnością i to z obydwu stron. Widzieli to liczni ochotnicy europejscy, którzy przybywali do Grecji walczyć, ale wracali zniechęceni okrucieństwem i walkami bratobójczymi pomiędzy Grekami. Na uwagę zasługuje fakt, że opinie ich nie wpłynęły znacząco na zmianę zdania wobec Greków. Jest to jeszcze o tyle istotne, że żaden inny naród walczący o niepodległość nie zyskał tyle sympatii co Grecy. 

Jak już wspomniano powstanie greckie odcisnęło swoje piętno także na sytuację polityczną w Europie. A to przede wszystkim dlatego, że sprawa grecka nie była odosobnioną kwestią, tylko częścią kwestii wschodniej. Najbardziej zainteresowana zdobyciem wpływów na Bałkanach była Rosja, która w dalszej konsekwencji chciała opanować cieśniny czarnomorskie. Nie mogła na to pozwolić Austria, która za wszelką cenę chciała zachować stan równowagi między mocarstwami. Natomiast Anglia i Francja miały w tym regionie interesy gospodarcze i nie zamierzały dopuścić tam Rosji. Dlatego polityka mocarstw podczas całej rewolucji greckiej nie kierowała się interesem samych Greków, tylko własnym. 

Pokój adrianopolski zdecydowanie wzmocnił pozycję Rosji, która uzyskała ogromne wpływy w księstwach naddunajskich, a znacząco osłabił Turcję, która powoli będzie spychana z kontynentu europejskiego. Ogromnie też została rozbita łączność państw Świętego Przymierza, gdyż zachwiana została równowaga na Bałkanach, szczególnie między Austrią i Rosją, a przez to przekreślona została solidarność tych państw. Od tego momentu Święte Przymierze nigdy nie powróci do dawnej formy. Nie można też zapominać o pośrednim wpływie rewolucji greckiej na wydarzenia w Europie w latach 1830-1831, gdzie Francuzi, Belgowie, Włosi, Polacy i Niemcy chwycą na wzór Greków za broń w walce o wolność.







Kwestia lub inaczej sprawa wschodnia oznaczały w XIX wieku problem dotyczący Turcji i krajów pozostających z nią w stosunku wasalnym. W pierwszej połowie XIX kwestia wschodnia była powodem zatargów i nieporozumień między imperiami europejskimi oraz czynnikiem destabilizującym ład stworzony w wyniku Kongresu Wiedeńskiego (1815 - 1816). Jak wkrótce miało się okazać, przypadające na lata 1832 - 1833 oraz 1839 - 1841 kryzysy, które są przedmiotem tego krótkiego opracowania, stanowiły preludium dużo poważniejszego, trwającego kilka lat konfliktu, czyli wojny krymskiej. Niegdyś mocarstwowa pozycja, w omawianym okresie stopniowe słabnięcie i strategicznie ważne położenie Imperium Osmańskiego czyniły je od dawna przedmiotem zainteresowania liczących się w Europie krajów takich jak Anglia, Francja, Rosja, a także Austria. Bezpośrednią przyczyną kryzysów, o których tutaj mowa były ambitne plany podbojów paszy Egiptu Muhammada Alego. Podjęte przez niego działania, które najpierw doprowadziły do zajęcia Syrii, potem pokonania Turcji w 1832 roku i obrania kierunku dalszej wyprawy na Konstantynopol, zmusiły wymienione wcześniej państwa nie tylko do zabrania głosu w tej sprawie, ale także podjęcia konkretnych działań.

Każde z mocarstw chciało podtrzymać istniejący stan rzeczy, w którym Turcja była stosunkowo słabym państwem, a równocześnie nie chciało dopuścić by jedno z konkurencyjnych państw wzmocniło swoją pozycję nad Bosforem. Kiedy wydawało się, że jedno z nich może osiągnąć przewagę, pozostałe jednoczyły się przeciwko niemu. Najbliżej do przejęcia kontroli nad Turcją była Rosja, która dążyła otwarcie do opanowania Stambułu i czarnomorskich cieśnin, co ułatwiłoby jej znaczącą kontrolę nad Półwyspem Bałkańskim. Anglicy nie mogli dopuścić do zdominowania Turcji przez Rosję, bo to mogłoby być groźne dla rozwijającego się brytyjskiego handlu ze Wschodem. Wzrost znaczenia Rosji był także nie na rękę Francji. Podobne było stanowisko Austrii, ale zajęta tym, co działo się w północnych Włoszech, zadowoliła się na razie poparciem przez Rosję jej polityki narodowej i na razie pozostała raczej bierna w kwestii wschodniej.

W kontekście wcześniej omówionych powodów, Rosjanie natychmiast odpowiedzieli na apel sułtana tureckiego Mahmuda II, poważnie zagrożonego przez Muhammada Alego. Wówczas poważnie zaniepokojone pozostałe państwa wymogły zawarcie pokoju na Muhammadzie. Jednak mimo wszystko Rosjanie nie pozostali bez zapłaty za udzieloną pomoc. Car Mikołaj I uzyskał od sułtana tajny pokój (który w kilka tygodni później przestał być tajemnicą), noszący nazwę układu w Hünkjar - Iskelesi, gwarantujący mu swobodne mieszanie się w wewnętrzne sprawy Turcji (pretekstem miała być opieka cara nad wyznawcami religii greckiej mieszkających w Turcji) i zamknięcie cieśnin Bosfor i Dardanela przed wrogami Rosji. Mikołaj I stał się oficjalnie protektorem Turcji. Istotnym skutkiem układu było umocnienie pozycji i bezpieczeństwa Rosji w basenie Morza Czarnego.

Do drugiego kryzysu w kwestii wschodniej doszło w 1839 roku. Wszystko zaczęło się od wojny, którą sułtan Turcji wypowiedział paszy Egiptu za namową Wielkiej Brytanii. Wcześniej Brytyjczycy znacząco umocnili swoje wpływy w Turcji: na mocy traktatu handlowego Anglicy mieli znacznie ułatwiony handel wewnątrz Turcji, niedługo potem podobny traktat podpisała Francja. Coraz większa ingerencja mocarstw osłabiała samodzielność i pozycję Turcji na arenie międzynarodowej. Działalność podjęta przez Wielką Brytanię we współpracy z Francją miała na celu ograniczyć również wpływy Rosji w Turcji, co zresztą w dużym stopniu się udało - ofensywa rosyjska na Bliskim Wschodzie została na jakiś czas zahamowana. Rosja próbowała jeszcze ratować swoją pozycję, przeciągając na swoją stronę Austrię. Ale wspólne spotkanie rosyjsko - austriackie w Cieplicach nie przyniosło oczekiwanych przez Rosję rezultatów.

Wracając do tego, co działo się w czasie kryzysu w 1839, warto zauważyć, że wystąpiła znacząca rozbieżność interesów, jeżeli chodzi o zgodne do tej pory Francję i Anglię. Francuzi popierali paszę Egiptu (Francja liczyła, że zdobędzie dzięki temu trwałe oparcie na Bliskim Wschodzie, była poza tym głównym odbiorcą bawełny egipskiej). Francuski premier spraw zagranicznych Thiers sprzyjał egipskiej akcji mającej na celu przyłączenie Syrii do Egiptu, a równocześnie sam podjął działanie mające na celu opanowanie przez Francję Algierii. Wielka Brytania nie mogła patrzeć na to ze spokojem - stojący na czele angielskiego ministerstwa spraw zagranicznych Palmerston uznał, że Francja dąży dohegemonii w basenie Morza Śródziemnego, czemu postanowił bezwzględnie zapobiec. Thiers był nieugięty i 7 kwietnia oświadczył, że Francja nie pozwoli na użycie siły przeciwko swojemu egipskiemu sojusznikowi. Doszło do poważnego kryzysu w relacjach brytyjsko - francuskich. Najbardziej cieszył się z tego Mikołaj I, licząc, że zerwanie pierwszego entente cordiale zaowocuje izolacją Francji. Dlatego Rosja zgodziła się wreszcie na rozwiązanie problemu tureckiego na konferencji międzynarodowej.

15 lipca 1840 zebrani w Londynie reprezentanci Wielkiej Brytanii, Rosji, Austrii, Prus i Turcji, podpisali traktat, którego głównym przesłaniem było utrzymanie dotychczasowej sytuacji w Turcji, nie zmienianie niczego, zakazano też wpływania obcym okrętom do cieśnin czarnomorskich.

Rok później zwołano kolejną konferencję do Londynu, tym razem obok Wielkiej Brytanii, Austrii, Rosji i Prus, brała w niej udział także Francja. Na mocy podpisanej 13 lipca 1841 roku konwencji ustalono, że przez cieśniny czarnomorskie nie będą przepływać okręty wojenne, jeżeli Turcja nie będzie w stanie wojny z którymś z państw. Najważniejszą konsekwencją tego traktatu było zniesienie uprzywilejowanej od 1833 roku pozycji Rosji, kiedy to podpisano wspomniany wcześniej traktat w Hünkjar - Iskelesi.



Konstytucja Księstwa Warszawskiego nadana została w Dreźnie 22 lipca 1807 przez Napoleona. Wraz z wprowadzonym równocześnie Kodeksem Cywilnym Napoleona obaliła dawną nierówność stanową. Głosząc zasadę równości wszystkich ludzi wobec prawa, likwidowała odrębne sądy na rzecz jednolitego sądownictwa dla wszystkich obywateli kraju. Znosiła poddaństwo chłopów, zapewniając im wolność osobistą; nie podjęto jednak decyzji o ich uwłaszczeniu. Późniejszy dekret z 21 grudnia 1807 przyznawał dziedzicom pełne prawo własności chłopskich gospodarstw i pozwalał na usuwanie chłopa z ziemi. Zasady Konstytucji Księstwa Warszawskiego wzorowane były w dużej mierze na ustroju Cesarstwa Francuskiego. Księstwo Warszawskie nie miało odrębnej dyplomacji, polityka zagraniczna należała do uprawnień Ministra Spraw Zagranicznych Saksonii. W Warszawie przebywał stały rezydent (przedstawiciel) Francji, faktycznie kontrolujący polskie władze. Armia Księstwa podlegała zwierzchnictwu francuskiemu.



Wielkie Księstwo Poznańskie 1815-1848 (dawniej Wielkie Xięstwo Poznańskie, niem. Grossherzogtum Posen, fr. Grand Duché de Posnanie) – autonomiczne księstwo wchodzące w skład Prus (pozostające poza Związkiem Niemieckim) powstałe na mocy kongresu wiedeńskiego, mające w zamierzeniu mocarstw zaspokoić narodowe dążenia wielkopolskich Polaków w związku z odłączeniem decyzją kongresu terytorium Wielkopolski od reszty terytorium Księstwa Warszawskiego, które otrzymało status Królestwa Polskiego, państwa konstytucyjnego, związanego jedynie unią personalną z Imperium Rosyjskim. Po powstaniu listopadowym w Królestwie Polskim, popartym przez Poznaniaków, autonomia Księstwa została ograniczona w 1831, a po powstaniach wielkopolskich z 1846 i 1848 całkowicie zniesiona. Administracja pruska zmieniła nazwę na Prowincja Poznańska (Provinz Posen), ale w użyciu społecznym nadal pozostawała nazwa Wielkie Księstwo Poznańskie (choć polskie elity polityczne również używały nowej nazwy), nazwa ta pozostała w pełnej tytulaturze królów Prus, a następnie cesarzy niemieckich aż do abdykacji Wilhelma II.Obszar wielkiego księstwa obejmował zachodnią część podzielonego między Prusy i Rosję Księstwa Warszawskiego (z części wschodniej utworzono Królestwo Polskie), czyli Wielkopolskę bez jej wschodniej części oraz Kujawy. Obszar księstwa obejmował 28 951 km², siedzibą władz został Poznań.

Wielkie Księstwo Poznańskie zamieszkiwało w 1815 około 779 tys. osób, a pierwszy urzędowy spis ludności w Księstwie z 1816 wykazał zwiększenie populacji do 820.176 osób, głównie Polaków, a także Niemców i Żydów.

Władcą księstwa był król pruski, reprezentowany przez księcia-namiestnika (przez cały okres istnienia tego urzędu był nim Antoni Henryk Radziwiłł). Pełnił on przede wszystkim funkcje reprezentacyjne i honorowe. Nadzór nad administracją państwową sprawował mianowany przez rząd w Berlinie naczelny prezes księstwa. W 1824 powołano dodatkowo Sejm Wielkiego Księstwa Poznańskiego, który miał jednak jedynie charakter doradczy. Pierwsza sesja tego sejmu miała miejsce dnia 21 października 1827 roku. Jego marszałkiem wybrany został ks. ordynat Antoni Sułkowski z Rydzyny. W jego skład wchodzili posłowie wybrani przez właścicieli dóbr ziemskich (było ich 22), posłowie wybierani przez właścicieli dóbr miejskich (16) oraz posłowie wybierani pośrednio przez mieszkańców gmin wiejskich (8). Oprócz tego w skład sejmu wchodzili nieliczni członkowie dziedziczni.

Administracyjnie księstwo podzielono na rejencje poznańską i bydgoską, te zaś na 26 powiatów, w których władzę sprawowali landraci.

Pierwszym Naczelnym Prezesem administracji księstwa w latach 1815 - 1824 był Joseph von Zerboni di Sposetti. Utworzona w 1815autonomia miała, w zamierzeniu mocarstw, zaspokoić narodowe dążenia wielkopolskich Polaków. Deklarowane wolności mieszkańców prowincji nie były jednak nigdy ściśle respektowane, a ponowny proces germanizacji rozpoczął się od samego początku istnienia Księstwa. Poparcie przez społeczeństwo polskie powstania listopadowego dało Prusom pretekst do likwidacji autonomii Księstwa. W 1831 zlikwidowano urząd księcia-namiestnika podporządkowując Wielkie Księstwo mianowanemu z Berlina naczelnemu prezesowi. Proces odgórnej germanizacji uległ wówczas nasileniu, osiągając apogeum po zjednoczeniu Niemiec w 1871.

Formalnie autonomia przestała istnieć w 1848, gdy Frankfurckie Zgromadzenie Narodowe przemianowało Wielkie Księstwo Poznańskie na Prowincję Poznańską (aczkolwiek nie miało do tego prawa). Zaś jako twór polityczny Wielkie Księstwo zniknęło, gdy w konstytucji Prus z 5 grudnia 1848 nie znalazł się zapis o jego istnieniu.





Informacje ogólne

Krakowska Rzeczpospolita, Wolne, Niepodległe i Ściśle Neutralne Miasto Kraków, Wolne Miasto Kraków, państwo utworzone decyzjąkongresu wiedeńskiego z 3 V 1815. Uchwały kongresu gwarantowały Rzeczpospolitej Krakowskiej m.in. niewprowadzenie obcych sił zbrojnych oraz "opiekę" państw rozbiorowych sprawowaną przez rezydentów Rosji, Prus i Austrii. Obejmowała terytorium ok. 1150 km2, które zamieszkiwało 88 tys. mieszkańców. Językiem urzędowym był polski.

Decydującą rolę w Rzeczpospolitej Krakowskiej odgrywała szlachta, a zwłaszcza nieliczna arystokracja. Podstawą gospodarki był przede wszystkim handel z ościennymi krajami: Królestwem Polskim, Galicją iŚląskiem, opłacalny dzięki utworzeniu w Krakowie strefy wolnocłowej. Przemysł rozwijał się słabo ze względu na konkurencję obcych towarów napływających bez ograniczeń do Rzeczpospolitej Krakowskiej.

Konstytucja

Na mocy konstytucji, nadanej Rzeczpospolitej Krakowskiej przez mocarstwa rozbiorowe w 1818, wprowadzono ustrój republikański, władzę wykonawczą sprawował 13-osobowy Senat Rządzący, do którego należała także inicjatywa prawodawcza. Władza ustawodawcza pozostawała w rękach Zgromadzenia Reprezentantów (sejmu), liczącego 41 członków, z których część wybierały zgromadzenia gminne, a część wyznaczały różne instytucje, m.in. Uniwersytet. W rzeczywistości duży wpływ na politykę Wolnego Miasta mieli rezydenci, po 1831 ingerujący we wszystkie jego sprawy.

We władzach Rzeczpospolitej Krakowskiej od początku toczyła się zacięta walka pomiędzy konserwatystami a liberałami. Prezes Senatu, popierany przez sfery szlachecko-arystokratyczne, przewodził konserwatystom, przywódcą liberałów był rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego W. Litwiński, popierany przez środowisko inteligencko-burżuazyjne. Jesienią 1831, przez dwa miesiące, Rzeczpospolitą Krakowską okupowały wojska rosyjskie, po powstaniu listopadowym swobodę miasta znacznie ograniczono i faktyczną władzę przejęli rezydenci.

W 1. poł. lat 30. XIX w. żywo rozwijała się konspiracja, w związku z czym Austriacy zdecydowali się okupować Rzeczpospolitą Krakowską w latach 1836-1841. Po rewolucji krakowskiej (20 II-3 III 1846) rząd wiedeński za zachętą Mikołaja I, mimo sprzeciwu Prus, wcielił 6 XII 1846 Rzeczpospolitą Krakowską do Galicji i rozpoczął gwałtowną germanizację.



Traktaty tylżyckie, pokój w Tylży – dwa porozumienia zawarte przez cesarstwo Francji z Imperium Rosyjskim i królestwem Prus w 1807.

Pierwszy traktat podpisany został 7 lipca 1807 roku przez cesarza Napoleona Bonaparte z carem Aleksandrem I. Do jego postanowień należało między innymi uznanie przez Rosję Księstwa Warszawskiego, Wolnego Miasta Gdańska oraz uznanie francuskich zdobyczy w Prusach. Mocą tego traktatu imperium rosyjskie przystąpiło do blokady kontynentalnej skierowanej przeciwko Wielkiej Brytanii. Cesarz Aleksander I Romanow uznał też królewskie tytuły braci Napoleona. W zamian Napoleon zgadzał się na aneksję przez Rosję departamentu białostockiego, który miał być jej przekazany przez Prusy jako obwód białostocki.

Rozmowy między Napoleonem a Aleksandrem prowadzono na tratwie zacumowanej pośrodku nurtu Niemna, tak by żaden z władców nie musiał przybywać do drugiego.

Drugi traktat został zawarty przez Napoleona dwa dni później, 9 lipca, z Królestwem Prus. Prusy rezygnowały w nim z posiadłości w zachodnich Niemczech, na terytorium których utworzono Królestwo Westfalii. Utworzono Wolne Miasto Gdańsk, pozostające pod protektoratem Królestwa Saksonii i Królestwa Prus. Prusy zrzekały się ziem drugiego i części ziem pierwszegoi trzeciego rozbioru Polski, czego skutkiem było utworzenie Księstwa Warszawskiego na mocy artykułu XV tego traktatu.

Postanowienia pokoju ukształtowały porządek polityczny i terytorialny, który przetrwał w ogólnym zarysie do roku 1813.





Namiestnik (niderl. Stadhouder, niem. Statthalter ) – osoba zastępująca panującego, sprawująca w jego imieniu władzę w kraju, prowincji, dzielnicy lub na innym określonym terytorium. W starożytnym Rzymie, specjalny urzędnik, który miał za zadanie dopilnować, by do Rzymu spływały z prowincji należne podatki i daniny.

Antoni Henryk Radziwiłł herbu Trąby (ur. 13 czerwca 1775 w Wilnie, zm. 7 kwietnia 1833 w Berlinie) – książę, polityk, kompozytor, książę-namiestnik (niem. Statthalter) Wielkiego Księstwa Poznańskiego, I ordynat na Przygodzicach, XII ordynat na Nieświeżu. Najwybitniejszy w XIX. w. przedstawiciel orientacji polsko-pruskiej. Bezpodstawnie tytułował się także hrabią szydłowieckim. Pruski generał-lejtnant, odznaczony Orderem Orła Białego w 1793 i 1815, pruskim Orderem Czarnego Orła, kawaler maltański. Uważał, że powinowactwo z pruskim domem panującym zobowiązuje go do czynnej mediacji pomiędzy Polakami a władzami pruskimi. Zaowocowało to nieudanym planem wystąpienia Polaków po stronie Prus przeciw Napoleonowi I w (1806/1807) oraz równie nieudaną próbą skłonienia księcia Józefa Poniatowskiego w 1813 do przejścia na stronę prusko-rosyjską. W 1815 został mianowany pierwszym i jedynym księciem-namiestnikiem autonomicznego Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Choć była to funkcja niemal wyłącznie reprezentacyjna, w początkowym okresie miał pewien wpływ na politykę, lecz później coraz bardziej ograniczał go rząd w Berlinie. Zdaniem polskich historyków, jego chwiejny charakter i lękliwe usposobienie sprawiły, że nie był w stanie zapobiegać polityce germanizacji.

Z funkcji tej o charakterze bardziej politycznym, aniżeli administracyjnym, nie wywiązał się, należycie dbając o kulturę Poznańskiego, opiekując się młodzieżą studiującą, prowadząc świetny dom, nie zdobył się na energiczną obronę praw kraju przed zakusami germanizatorskimi władz. Wybuch powstania listopadowego osłabił jego pozycję i zmusił do wniesienia dymisji.

Jako muzyk i kompozytor (nie posiadał jednak żadnego wykształcenia) dbał jednak o rozwój i ochronę kultury Wielkiego Księstwa. Interweniował w sprawie pozwolenia na wystawienie polskich sztuk w teatrze miejskim w Poznaniu w latach 1817, 1823, 1824 oraz 1829co pogorszyło jego stosunki z władzami pruskimi. Doprowadził również do koncertu Niccolo Paganiniego w Poznaniu 19 maja 1829. Jego żona była bardzo przychylna Polakom; w 1830 założyła pierwszą żeńską szkołę – Szkołę Luizy (od imienia swej matki – księżniczkiwirtemberskiej), która przetrwała do 1919. Obecnie tradycje kontynuuje VII LO im. Dąbrówki w Poznaniu.

W chwili wybuchu powstania listopadowego w 1831 został zawieszony w funkcji księcia-namiestnika, a autonomię stopniowo zniesiono przekształcając Wielkie Księstwo w Prowincję Poznańską. Wkrótce po tych wydarzeniach książę zmarł.





Józef Zajączek książę herbu Świnka (ur. 10 marca 1752 w Kamieńcu Podolskim, zm. 28 lipca 1826 w Warszawie), polski i francuskigenerał, jakobin polski, członek Rady Najwyższej Narodowej w czasie insurekcji kościuszkowskiej, pierwszy namiestnik Królestwa Polskiego, wolnomularz.

Józef Zajączek był synem Antoniego Zajączka herbu Świnka, pułkownika milicji nadwornej Zamoyskich, i Marianny Zajączkowej zCieszkowskich herbu Dołęga; w 1818 Aleksander I Romanow obdarzył go osobistym tytułem księcia.

Do służby wojskowej wstąpił prawdopodobnie w wieku 16 lat. Został żołnierzem kawalerii oraz adiutantem hetmana koronnego Ksawerego Branickiego.

Brał udział w konfederacji barskiej, pod jej koniec przebywał w Paryżu jako sekretarz posła konfederacji.

Wziął udział w insurekcji kościuszkowskiej 1794 r., walcząc w bitwach pod Racławicami (dowodził lewym skrzydłem), po której został awansowany na generał-lejtnanta, pod Chełmem, pod Gołkowem. Zajączek przedostał się następnie do Francji i został generałem armii napoleońskiej. Brał udział w wyprawie Napoleona do Egiptu, gdzie pełnił funkcje gubernatora różnych prowincji, walczył z mamelukami, Turkami i Anglikami i odznaczył się w bitwie pod Kanopą 24 marca 1801, po której został awansowany na generała dywizji. Po klęsce Napoleona, został mianowany przez cara Aleksandra I pierwszym namiestnikiem Królestwa Polskiego, księciem i generałem piechoty. Urzędował w latach 1815-1826. W czasie swoich rządów odznaczył się uległością wobec wielkiego księcia Konstantego i władz rosyjskich. W uznaniu zasług w roku 1818 otrzymał tytuł książęcy.

Zmarł w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie. Nabożeństwo żałobne odbyło się 2 sierpnia w kościele Świętego Krzyża na Krakowskim Przedmieściu. Celebrował je biskup sandomierski Adam Prosper Burzyński a krótkie kazanie powiedział biskup płocki Adam Michał Prażmowski.

Namiestnik Zajączek został pochowany w swoim majątku w Opatówku pod Kaliszem (nadanym mu w 1807 przez Napoleona), jego serce spoczywa w warszawskim kościele Bernardynów, a pozostałe wnętrzności umieszczono w katakumbach na cmentarzu powązkowskim w Warszawie.

Car Mikołaj I po śmierci generała Zajączka nakazał urzędnikom trzydniową żałobę (od 25 września): suknie czarne zwyczajne z krepą u kapelusza, mundury zaś z krepą u lewej ręki, u szpady i u kapelusza.

Nikołaj Nikołajewicz Nowosilcow, (ros. Николай Николаевич Новосильцев) (ur. 1768, zm. 20 kwietnia 1838 w Sankt Petersburgu) –rosyjski hrabia 1833, polityk, zastępca przewodniczącego Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego, sprawujący nadzór nad policją w latach 1813-1815, i kontrolę nad skarbem od 1814 roku, przewodniczący Komitetu Wyższego Nadzoru Policyjnego, od 1815członek Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego[1], prezydent Petersburskiej Akademii Nauk 1803 - 1810, działacz państwowy.

Uczył sie w Korpusie Paziów. Służył w rosyjskiej armii w latach 1783-1796 i uczestniczył w pokonaniu Insurekcji kościuszkowskiej w 1794w Polsce i na Litwie. Odsunięty w 1796 przebywał w Londynie. Jeden z najbliższych współpracowników Aleksandra I w pierwszych latach jego panowania. Mając pełne zaufanie Aleksandra I był członkiem Tajnej Komisji. Był dyplomat l. 1804 - 1809. Zawarł w 1805antynapoleoński sojusz z Wielką Brytania). 13 marca 1813 wszedł do pięcioosobowej Rady Najwyższej Tymczasowej okupowanegoKsięstwa Warszawskiego, w latach 1813-1815 zarządzał jego finansami. Z inicjatywy Nowosilcowa, Aleksandra Rożnieckiego, przy wsparciu Mateusza Lubowidzkiego powołano Biuro Centralne Policji dla Warszawy i Królestwa Polskiego[2]. W latach 1815-1830 komisarz carski przy Radzie Stanu Królestwa Polskiego. Wróg polskich ruchów wolnościowych, rusyfikator. Od 1824 kurator wileńskiego okręgu szkolnego. Prowadził intrygi przeciw Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu.Aby przypodobac się carowi, przyczynił się do wykrycia nieprawdziwych spisków Filomatów i Filaretów w prowincjach zabranych. Od 1832 do 1838 roku przewodniczący Rady Państwa i Komitetu Ministrów Imperium Rosyjskiego .



Iwan Fiodorowicz Paskiewicz, ros. Иван Фёдорович Паскевич, гpaф Эpивaнcкий - 1828, светлйший скнязь Bapшaвcкий - 1831 (ur. 19 maja1782 w Połtawie, zm. 1 lutego 1856 w Warszawie), hrabia erywański od 1828, książę warszawski od 1832, rosyjski generał-feldmarszałek-1829, generał-adiutant 1825, w latach 1832–1856 namiestnik Królestwa Polskiego. Był jednym z wybitniejszych i okrutniejszych dowódców rosyjskich. Od najmłodszych lat szykowany był przez rodzinę do służby wojskowej. W 1800 ukończył Pażewski Korpus Kadetów został mianowany porucznikiem armii Imperium Rosyjskiego i adiutantem cara Rosji Pawła I. W latach 1806–1812 brał udział w wojnie z Imperium Osmańskim. W 1811 mianowany generałem-majorem, a w 1813 generałem-lejtnantem. Uczestniczył w walkach z Napoleonem I w Rosji i walkach wojsk rosyjskich w Europie m.in. w bitwie pod Lipskiem. W l. 1813 - 1814 dowódca dywizji. W l. 1817-1819 służył u boku wielkiego księcia Mikołaja Pawłowicza, a potem dowodził gwardyjska dywizją piechoty, w której służył przyszły car Mikołaj I, co przysłużyło się szybkiej kariery, jako jednemu z najbliższych osób Mikołaja I. Od 1825 dowódca korpusu. Był członkiem Sądu Najwyższego sądzącym dekabrystów. Od 1826 dowódca wojsk na Kaukazie, a od marca 1827 namiestnik cara w tym rejonie.

Podczas wojny z Persją w latach 1826–1828 naczelny dowódca rosyjskich wojsk na Kaukazie. W 1827 odniósł zwycięstwo w bitwie pod Jelizawietpolem i zdobył dla Rosji Erywań i Nachiczewan w Armenii. Następnie skierował wojska rosyjskie na Teheran, zmuszając tym samym Persję do zawarcia niekorzystnego dla niej pokoju. W nagrodę otrzymał w 1828 roku dziedziczny tytuł "hrabiego erywańskiego".

Jako wódz naczelny wojsk Imperium Rosyjskiego, w kampanii 1830-1831 przeciwko Polsce, stłumił powstanie listopadowe. Jego wojska wsławiły się szczególnym okrucieństwem w trakcie kampanii na Litwie. We wrześniu 1831 zdobył Warszawę, co znacznie przyspieszyło upadek powstania. W nagrodę za udaną kampanię pacyfikacyjną otrzymał tytuł kniazia warszawskiego i został namiestnikiem carskim w tzw. Carstwie Polskim. Prowadził politykęrusyfikacji narodu polskiego. Sprawował władzę naczelną w opanowanym kraju jako naczelnie komenderujący czynną armią generał-gubernator Królestwa Polskiego. 22 listopada wydał z rozkazu cara Mikołaja I postanowienie unieważniające "na zawsze" wszystkie uchwały i rozporządzenia "Rządu Rewolucyjnego". Od grudnia 1831 prezes Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego.[1]

Był również jednym z dowódców w wojnie rosyjsko-tureckiej 1828–1829 oraz wodzem naczelnym korpusu wojsk rosyjskich tłumiącego powstanie węgierskie w 1849. W 1853 objął obowiązki dowódcy Armii Naddunajskiej i do 1856 roku kierował nią w wojnie krymskiej. Za liczne zasługi i osiągnięcia na polu walki otrzymał stopień generała feldmarszałka. Jego rządy w Polsce nazywa się "nocą paskiewiczowską".

Za wierną służbę otrzymał od cara dawną królewszczyznę Homel na Białorusi, gdzie wybudował ogromny pałac i dokąd po 1831 przewiózł z Warszawy pomnik księcia Józefa Poniatowskiego dłuta Bertela Thorvaldsena. Dobra Homel pozostały w rękach jego syna i wnuka do 1918. Wnuk, ostatni kniaź warszawski, znany był wśród okolicznego ziemiaństwa z życzliwości dla Polaków. Wdowa po nim została po rewolucji październikowej w Rosji, umierając w domu starców w latach 20. XX wieku.

W 1830 odznaczony Orderem Orła Białego.[2]

Aleksandr Lwowicz Apuchtin (ur. 10 lipca 1822, zm. 2 listopada 1904) – rosyjski kurator warszawskiego okręgu szkolnego (ros.попечитель Варшавского учебного округа popieczitiel warszawskowo uczebnowo okruga) w latach 1879-1897, od 1896 tajny radcadworu, od 1897 senator. Twórca zrusyfikowanego systemu szkolnictwa w Królestwie Polskim, opartego na reformie programów szkolnych, wprowadzeniu nowych podręczników (m.in. osławiony podręcznik do historii Dmitrija Iłowajskiego), systemu donosów i szpiclowania uczniów, będącego podstawą systemu policyjnego w szkołach.

Apuchtinowski system oświatowy miał stworzyć człowieka lękliwego wobec władzy i identyfikującego się z carską Rosją i jej kulturą. Od1885 w języku polskim wykładana jest wyłącznie religia. Apuchtin przyczynił się do spadku liczby szkół, upadku kultury polskiej wKongresówce i wzrostu analfabetyzmu. Od jego nazwiska wywodzi się określenie noc apuchtinowska. Do jego ulubionych powiedzeń należało zdanie, że dzięki jego rządom szkolnym "matka Polka zawodzić będzie nad kołyską dziecka rosyjską piosenką"[1].

Najsłynniejszy protest przeciwko polityce Apuchtina wyrażony został przez rosyjskiego studenta Uniwersytetu Warszawskiego Jewgienija Żukowicza. 16 kwietnia 1883 roku Żukowicz wszedł do gabinetu Apuchtina i spoliczkował kuratora. Żukowicza aresztowano, ale stał się bohaterem Warszawy i wywołał demonstracje na uczelni tzw. schodki apuchtinowskiej. Wkrótce jednak zamieszki studenckie stłumiono, a Żukowicza skazano na 6 miesięcy więzienia[2].

Wrogi stosunek Polaków do osoby Apuchtina wyraził m.in. Stefan Żeromski w swoich Dziennikach; pod datą 11 listopada 1887 młody pisarz, pisząc o swojej wyobrażonej "tęgiej awanturze" narodowej, zanotował m.in. Apuchtina powiesiłbym na pomniku Paskiewicza.

Aleksander Świętochowski, ps. Władysław Okoński, Poseł Prawdy, O.Remus, Oremus, Liber, Gezyasz, Nauczyciel i in.[1] (ur. 18 stycznia 1849 w Stoczku Łukowskim na Podlasiu, zm. 25 kwietnia 1938 w Gołotczyźnie koło Ciechanowa) – polski pisarz, publicysta, filozof i historyk, aforysta, krytyk, publicysta polityczny, działacz społeczny. o odejściu z "Nowin" założył tygodnik "Prawda", który redagował do roku 1902 (cykl felietonów Liberum veto). W latach (1908-1912) wyd. miesięcznik "Kultura polska", następnie "Humanista polski", współpracował też z "Myślą Narodową".

Oprócz artykułów społeczno-politycznych i krytycznoliterackich pisywał tam również felietony pod pseudonimem "Poseł Prawdy". Poza publicystyką uprawiał też twórczość dramaturgiczną i nowelistyczną.

Prowadził także działalność społeczno-oświatową, za największe dzieło swojego życia w tej dziedzinie uważał powstanie jeszcze pod rozbiorami szkół rolniczych w Gołotczyźnie – szkoły gospodarstwa domowego dla dziewcząt wiejskich (1909 r.) założonej przez właścicielkę wsi Aleksandrę Bąkowską i 3 lata później szkoły rolniczej dla chłopców o nazwie Bratne. Należał do czołowych ideologów i przywódców pozytywizmu warszawskiego.

W latach (1906-1913) założył i kierował Towarzystwem Kultury Polskiej. Był gorącym rzecznikiem postępu, oświaty, kultury, walczył o równe prawa dla kobiet, Żydów, zwalczał konserwatyzm, wstecznictwo i klerykalizm.

Od 1912 roku aż do śmierci mieszkał w Gołotczyźnie, gdzie związał się wspólną ideą i głębszym uczuciem osobistym z Aleksandrą Bąkowską. Zmarł 25 kwietnia 1938 roku w Gołotczyźnie. Pochowany na cmentarzu w Sońsku k. Ciechanowa.

Jego syn Ryszard Świętochowski był działaczem politycznym.Jego manifest My i wy (1871) i Praca u podstaw (1873) zawierają główne założenia programowe pozytywizmu. W życiu wyznawał liberalizm, a w okresie międzywojennym był publicystą opozycyjnym wobec sanacji.

Twórczość Świętochowskiego obejmuje dramaty o tematyce filozoficzno-moralnej oraz historii idei. Czesław Miłosz w swojej publikacji Historia Literatury Polskiej opisuje Aleksandra Świętochowskiego: Wybitnie zdolny, ostry, a nawet gwałtowny polemista, występujący przeciwko konserwatystom, oskarżony przez przeciwników o pychę i wyniosłość

Do spraw polityki zachowywał krytyczną rezerwę, a wstępując do Partii Narodowej zwalczał socjalizm, lecz panujące w partii nacjonalizm i rasizm były mu obce

W roku 1927 otrzymał nagrodę literacką miasta Łodzi.

Aleksander Wielopolski herbu Starykoń (ur. 13 marca 1803 w Sędziejowicach – zm. 30 grudnia 1877 w Dreźnie) – polski polityk, hrabia, margrabia Gonzaga-Myszkowski, XIII ordynat pińczowski. Odbył studia prawnicze i filozoficzne w Warszawie, Paryżu i w Getyndze. W czasie powstania listopadowego odbył, z ramienia Rządu Narodowego, misję dyplomatyczną do Londynu. W 1831 został wybrany posłem z powiatu grodzieńskiego na sejm powstańczy. [1] W1846, będąc pod wrażeniem okrucieństw do jakich dochodziło w Galicji, wystosował List szlachcica polskiego do ks. Metternicha, w którym postulował oparcie się Polski o Rosję przeciw Niemcom i Austrii. W 1848 był współzałożycielem galicyjskiego stronnictwakonserwatywnego. Uczestnik kongresu Słowiańskiego w Pradze.

Od marca do października 1861, z rekomendacji generalnego prokuratora senatu, dyrektor Komisji Wyznań i Oświecenia Publicznego w rządzie Królestwa Polskiego. 7 kwietnia 1861 na wniosek Wielopolskiego uchwalono nową ustawę o zbiegowiskach. Jej przepisy głosiły, że w razie zebrania się tłumu manifestantów należy trzykrotnie wezwać go do rozejścia, po czym można już użyć broni palnej. Decyzja ta utorowała drogę do masakry bezbronnej ludności Warszawy przez wojsko rosyjskie 8 kwietnia na Placu Zamkowym. Pokłócony z agresywnymi wobec Polaków władzami rosyjskimi w Warszawie złożył dymisję i wyjechał w 1861 do Petersburga. Tam zdobył przychylność dworu dla swoich poglądów (przekonywał, że tylko poważne ustępstwa wobec Polaków mogą uspokoić "wrzącą" sytuację w Królestwie) i wrócił w czerwcu 1862 jako naczelnik rządu cywilnego Królestwa Polskiego. Rewolucjoniści ze stronnictwa Czerwonych odpowiedzieli dwoma zamachami na jego życie. Przerażone grożącą wojną sytuacją stronnictwo Białych zaproponowało Wielopolskiemu współpracę, ten jednak odmówił. W 1863 dla powstrzymania działań konspiracyjnych zmierzających do konfrontacji zRosją zarządził tzw. brankę do wojska rosyjskiego. Opozycja zadecydowała w tej sytuacji o rozpoczęciu powstania. Wobec niepowodzeń w walce z nastrojami rewolucyjnymi utracił zaufanie cara Aleksandra II i otrzymał dymisję ze stanowiska. W lipcu 1863opuścił Warszawę. Zrażony do polityków polskich i rosyjskich oraz do społeczeństwa polskiego resztę życia spędził bezczynnie wDreźnie.  Wprowadził wiele istotnych reform. Przeciwnik polityki konfrontacyjnej w stosunku do zaborcy, zwolennik idei pozytywistycznych, uciekał się jednak niekiedy do rozwiązań siłowych. Nie był lubiany w nastawionym rewolucyjnie społeczeństwie polskim. Szorstki, arogancki i bezkompromisowy w życiu codziennym (wsławił się kilkunastoletnim procesem o ogromne posiadłości Ordynacji Pińczowskiej) nie potrafił współpracować ani z antyrosyjską polską opozycją, ani z antypolskimi przedstawicielami władz rosyjskich. Sceptyczny wobec rodaków (dla Polaków można czasem coś dobrego zrobić, ale z Polakami nigdy), gardził opinią publiczną. Osamotniony w swoich poglądach, niezrozumiany i skonfliktowany tak z polskimi rewolucjonistami jak i z carskimi urzędnikami, zrażony do nastawionego konfrontacyjnie polskiego społeczeństwa wycofał się z życia politycznego spędzając ostatnie lata życia na przymusowej bezczynności.





Agenor Romuald Onufry hrabia Gołuchowski herbu Leliwa (ur. 8 lutego 1812, zm. 3 sierpnia 1875 Skała Podolska), arystokrata polski, austriacki polityk konserwatywny, minister spraw wewnętrznych Austrii w latach 1859-1861, namiestnik Galicji w latach 1849-1859,1866-1868 oraz 1871-1875 i I ordynat na Skale.

Był synem ziemian Wojciecha Gołuchowskiego (1772-1840) i jego żony Zofii z Czyżów (1785-1846). Jego starszym bratem był Artur Gołuchowski.

Jako minister stanu wykonawca tzw. dyplomu październikowego z 1860 roku, autorstwa konserwatystów węgierskich. Odziedziczywszy majątek po ojcu wszedł do Sejmu Stanowego, a w 1843 roku został członkiem Wydziału Stanowego. Należał do przeciwników reformy włościańskiej, a tym bardziej ruchu spiskowego. W maju 1846 roku powołany do komisji guberialnej, współdziałał w przygotowaniu projektu zniesienia pańszczyzny, który ochraniał interesy wielkiej własności.

W 1849 roku jako namiestnik cesarski w Galicji lojalnie współpracował z władzami austriackimi, dbając jedynie o interesy ziemiaństwa. Prowadząc walkę o język wykładowy w szkołach, godził się na ustępstwa na rzecz niemczyzny w Galicji zachodniej, w zamian za równorzędne z ukraińskimi prawa języka polskiego we wschodniej części kraju.

Jako austriacki minister spraw wewnętrznych od 1859 roku rugował wpływy biurokracji niemieckiej, uzyskał cząstkowe uprawnienia dla języka polskiego w sądach i urzędach. Będąc namiestnikiem po raz drugi, w ciągu roku oczyścił Galicję z niemieckiej biurokracji, oddając administrację w ręce szlachty. W ostatnim okresie swoich rządów, po 1871 roku, poświęcił więcej uwagi administracji i wprowadzaniu w życie ustaw sejmowych: szkolnej, drogowej, wodnej, hodowlanej. Pilnując zawsze interesów materialnych ziemiaństwa doprowadził do końca likwidację serwitutów i poparł korzystną dla dworów ustawę o wykupie propinacji w 1875 roku. Przyczynił się do ufundowaniaAkademii Umiejętności w Krakowie i Politechniki Lwowskiej.



Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego, ustawa zasadnicza wydana przez cara Mikołaja I w 1832 po stłumieniu powstania listopadowego(1830-1831). Statut zastąpił konstytucję z 1815, znosił oddzielną koronację cara na króla Polski, sejm, wojsko polskie. Ograniczył kompetencje Rady Stanu, która odtąd podlegała rosyjskiej Radzie Państwa w Petersburgu i w większości składała się z Rosjan. 1841 Radę Stanu zlikwidowano, ograniczono rolę Rady Administracyjnej.

W praktyce rządził namiestnik carski (pierwszy - J.F. Paskiewicz) łączący pełnię władzy cywilnej i wojskowej. Pozostawiono język polski jako urzędowy oraz polskie ustawodawstwo cywilne i kryminalne (karne), formalnie utrzymano także swobody obywatelskie. 1837 w miejsce województw wprowadzono gubernie oraz rosyjski system monetarny, od 1847 obowiązywał rosyjski kodeks karny. 1851 zniesiono granicę celną z Rosją, co w praktyce uczyniło z Królestwa Polskiego część składową imperium rosyjskiego.



KW -Ustrój państwa regulowała Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 roku. Choć wprowadzono równość wobec prawa i zlikwidowano poddaństwo chłopów, praktycznie niewiele się zmieniło w ich położeniu, gdyż za prawo posiadania gospodarstw musieli nadal spełniać wszystkie dotychczasowe powinności wraz z pańszczyzną, a ich możliwości opuszczenia wsi były bardzo ograniczone (tzw.dekret grudniowy Łubieńskiego). Mimo to prawodawstwo i usytuowanie Księstwa we "francuskiej Europie" wymuszało zmiany w zakresie mentalności i struktur społecznych, wymuszało modernizację. Czyniło państwo nowocześniejszym i sprawniej funkcjonującym.

Król Saksonii jako książę warszawski sprawował pełnię władzy wykonawczej oraz posiadał inicjatywę prawodawczą. Dwuizbowy Sejmposiadał bardzo ograniczone kompetencje. Książę mianował tylko przed nim odpowiedzialnych członków Rady Ministrów oraz Rady Stanu. Ministrem Wojny był książę Józef Poniatowski, bratanek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wbrew powszechnej opinii podział kraju na 6 departamentów oraz 60 powiatów był usankcjonowaniem podziału z czasów administracji pruskiej, a nie francuskiej. Na wzór francuski zorganizowano władze administracyjne departamentów i powiatów.

Administracja księstwa znajdowała się pod ścisłą kontrolą rezydentów francuskich i francuskich dowódców wojskowych. Przy Radzie Ministrów Księstwa Warszawskiego stale rezydowali wysokiej rangi urzędnicy napoleońscy, których zadaniem było zapewnienie stałej komunikacji dyplomatycznej pomiędzy Napoleonem i Fryderykiem Augustem I. W rzeczywistości czuwali oni nad wypełnianiem przez administrację Księstwa Warszawskiego cesarskich dyrektyw, przysyłanych z Paryża.

Rezydentami francuskimi w Księstwie Warszawskim byli kolejno:

W prawie cywilnym 1 maja 1808 roku wprowadzony został Kodeks Napoleona, zaś sądownictwo było w dużym stopniu rzeczywiście niezależne; na jego czele stał Sąd Apelacyjny w Warszawie.



Królestwo polskie

27 listopada 1815 Królestwu została oktrojowana przez cesarza Rosji konstytucja, opracowana przez zespół z księciem Adamem Czartoryskim na czele, która była kompilacją konstytucji Księstwa Warszawskiego i Konstytucji 3-Maja. Utrzymywała uprzywilejowaną pozycję szlachty zarówno we władzach (sejm, urzędy, sądownictwo), jak i w gospodarce. Gwarantowała prywatną własność oraz wolność słowa i druku, wolność osobistą, wyznania i wiary. Na mocy konstytucji Królestwo Polskie miało zagwarantowane: własne terytorium, władze, system monetarny i oświatowy. Konstytucja uznawana jest za dość liberalną w tamtych czasach, jej zasady były jednak z czasem lekceważone przez Rosjan.

Warstwy arystokratyczne i większość społeczeństwa polskiego z entuzjazmem poparły powstanie Królestwa Kongresowego w 1815 roku i potraktowały ten moment jako przywrócenie niepodległości. Jednak wobec łamania zasad konstytucji przez władze cesarzy Rosji narastało niezadowolenie, które doprowadziło do wybuchu powstania listopadowego. Powstanie formalnie miało na celu obronę Konstytucji Królestwa Polskiego. 25 stycznia 1831 r. Sejm Królestwa Polskiego dokonał detronizacji Mikołaja I jako króla Polski.

Po klęsce powstania car Mikołaj I zawiesił postanowienia Konstytucji, wprowadzając tzw. Statut Organiczny. W historii lata 1815-1830 nazywane są okresem "złudzeń przedlistopadowych". Po upadku powstania tytuł prawny Imperium Rosyjskiego do Królestwa Polskiego był wyprowadzany przez carat z prawa podboju, nie zaś z postanowień kongresu wiedeńskiego wprowadzających formę unii personalnejKrólestwa Polskiego z Imperium Rosyjskim z zastrzeżeniem rządów konstytucyjnych.

Królestwo Polskie miało być monarchią konstytucyjną.

Był to początek "wiecznej" unii personalnej z Rosją (na wzór wcześniejszych unii: polsko-litewskiej i polsko-saskiej) – każdy kolejny cesarz Rosji miał być królem polskim na mocy wiążącej go konstytucji. Do rozległych kompetencji monarchy należały: polityka zagraniczna, zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi, mianowanie wyższych urzędników, prawo weta wobec uchwał Sejmu itp. W jego imieniu działał obecny stale w Królestwie namiestnik. Pierwszym był w 1815 gen. Wasyl Łanskoj. Po śmierci jego następcy, gen. Józefa Zajączka, w1826 car zrezygnował z mianowania następnego i przekazał jego kompetencje Radzie Administracyjnej (rząd). Jednak już po stłumieniu powstania listopadowego nowym namiestnikiem został generał Iwan Paskiewicz.





Sąd sejmowy 1827-1828 – sąd powołany na podstawie postanowień konstytucji 1815 roku i za zgodą cesarza Mikołaja I dla osądzenia Polaków podejrzanych o przynależność doTowarzystwa Patriotycznego. Składał się z 42 senatorów Królestwa Polskiego, jego obradom przewodniczył Piotr Bieliński. Sesje sądu odbywały się od 15 czerwca 1827 do maja 1828 w Pałacu Krasińskich w Warszawie.

Oskarżeni zostali: płk Seweryn Krzyżanowski, kpt Franciszek Majewski, Stanisław Sołtyk, ksiądz Konstanty Dembek, Wojciech Grzymała, Stanisław Zabłocki, Andrzej Plichta i Roman Załuski.

Przedstawiony im akt oskarżenia głosił, że winni są przynależenia do tajnej konspiracji, której celem było odzyskanie niepodległości Polski w takich granicach, w jakich pozostawała przed drugim rozbiorem.

Pod naciskiem opinii publicznej sąd wydał 22 maja 1828 dosyć niskie wyroki, uniewinniając oskarżonych od popełnienia zbrodni stanu. Jedynie Wincenty Krasiński złożył votum separatum. Sentencja wyroku głosiła, że Towarzystwo tajne... nie było konspiracją, mającą na celu spełnienie zbrodni stanu, w art. 67 kodeksu karnego polskiego wymienionej, a przeto należenie do niego nie ustanawia odległego usiłowania zbrodni stanu.

Sam wyrok, który nie spodobał się Mikołajowi I utrzymywano kilka miesięcy w tajemnicy. Dopiero w marcu 1829 został zatwierdzony przez cara. Dwaj skazani Seweryn Krzyżanowski i Franciszek Majewski jako poddani rosyjscy mieli stanąć przed obliczem senatu w Sankt Petersburgu.

Rada Stanu Księstwa Warszawskiego zgodnie z jego konstytucją składała się z ministrów księstwa; miała również wspólnego z Radą Ministrów sekretarza i (do 1810) wspólną kancelarię. Prowadziło to do wzajemnego przenikania się funkcji tych organów władzy. Zmiana nastąpiła 12 sierpnia 1808, gdy król Fryderyk August III mianował dodatkowych 6 radców stanu; po przyłączeniu zdobytych na Austrii w 1809 terenów Galicji było już 12 radców, później zaś pojawili się ministrowie-członkowie Rady Stanu. Rada Stanu działała na podstawie dekretu królewskiego z 24 grudnia 1807 . Jej zadania łączyły w sobie zakres czynności zarówno władzy administracyjnej (włącznie z sądownictwem administracyjnym), jak i sądowniczej i obejmowały:

  1. przygotowanie projektów aktów ustawodawczych - dekretów królewskich i uchwał Sejmu,

  2. sądownictwo administracyjne w II instancji,

  3. spory kompetencyjne między urzędami,

  4. pozbawianie urzędników publicznych immunitetu sądowego,

  5. opiniowanie raportów z działalności ministrów,

  6. sądownictwo kasacyjne w sprawach cywilnych i karnych.

Uchwały Rady Stanu - oprócz wyroków kasacyjnych - wymagały zatwierdzenia króla. Od 1807 Rada Stanu była faktycznym rządem Księstwa, co oficjalnie potwierdzone zostało dekretami z 25 marca i 20 kwietnia 1809. W marcu 1810 utraciła jednak swą dotychczasową pozycję. Organizacja Rady Stanu ustalona została ostatecznie w 1810. Składała się ona wówczas z 4 sekcji, których zadaniem było przygotowywanie projektów uchwał w sprawach legislacyjnych i administracyjnych oraz Komisji Podań i Instrukcji, zajmującej się sprawami związanymi z rolą sądowniczą Rady Stanu.

Akta Rady Stanu z niewielkimi stratami przetrwały II wojnę światową i obecnie znajdują się w Archiwum Głównym Akt Dawnych w dwu zespołach: Rada Stanu i Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego (9 mb) i Archiwum Publiczne Potockich (korespondencja prezesa Rady, Stanisława Kostki Potockiego).



Rada Stanu Królestwa Polskiego 1815-1867, organ doradczy namiestnika i organ władzy wykonawczej. Powołana na podstawie konstytucji nadanej Królestwu przez cara Aleksandra I w 1815. Dzieliła się na Zgromadzenie Ogólne i Radę Administracyjną Królestwa Polskiego.

Zgromadzenie Ogólne przygotowywało projekty ustaw i dekretów, wydawało opinie o funkcjonariuszach administracji, decydowało o oddawaniu urzędników pod sąd za przestępstwa, rozstrzygało spory z władzami w sprawach podatkowych. Odpowiednikami Rady w województwach były komisje z prezesami na czele. Obradom przewodniczył monarcha lub najczęściej jego namiestnik.

Upadek powstania listopadowego przyniósł znaczne ograniczenie autonomii Królestwa. Rada została podporządkowana rosyjskiej Radzie Państwa, pozbawiono ją również większości posiadanych wcześniej kompetencji związanych z systemem parlamentarnym.

Zniesiona w 1841. Przywrócona w 1861 w ramach reform A. Wielopolskiego, pełniła funkcje zbliżone do stanu z 1815. Zlikwidowana ostatecznie w 1867, w związku ze zniesieniem odrębności Królestwa.

Kaliszanie, opozycja kaliska – liberalni politycy pochodzący z zachodnich terenów Królestwa Polskiego, głównie województwa kaliskiego, działający w latach 1820–1831 pod przewodnictwem Bonawentury i Wincentego Niemojowskich, członków Rządu Narodowego utworzonego podczas powstania listopadowego.

Zwolennicy utrzymania politycznego status quo, jakie powstało po kongresie wiedeńskim i utrzymania autonomii Królestwa.

Ugrupowanie zdecydowanie odrzucające nielegalne działania. Celem – postawa legalna, na forum parlamentu, który chętnie chcieli zreformować na modłę francuską, z zasiadaniem posłów według klucza lewica-prawica-centrum. W kwestiach gospodarki opowiadali się za rozwojem i postepem technologicznym, a także za umiarkowanymi reformami agrarnymi – oczynszowaniem chłopów.

Praca organiczna na ziemiach polskich (1815-1905) - jeden z podstawowych postulatów pozytywizmu, wzywający do podjęcia przez wszystkie warstwy społeczeństwa solidarnego wysiłku na rzecz rozwoju gospodarczego (w tym przede wszystkim rozwoju handlu i przemysłu) oraz na rzecz umocnienia wewnętrznych więzi między poszczególnymi jego "członami". Idea pracy organicznej wiązała się z przekonaniem, iż społeczeństwo jest swego rodzaju organizmem, który może funkcjonować sprawnie tylko wtedy, gdy zdrowe i silne są jego poszczególne organy.

Praca organiczna na terytoriach polskich najwcześniej rozpoczęła się na ziemiach zaboru pruskiego. Pierwszym prekursorem pracy organicznej na ziemiach polskich był Dezydery Chłapowski.

Praca u podstaw - praca natury oświatowej nad podniesieniem poziomu życia przede wszystkim chłopów, a także walki z germanizacją i rusyfikacją w okresie zaborów Polski. Jedno z czołowych haseł polskiego pozytywizmu. Pozytywiści rozumieli konieczność pracy na rzecz najbiedniejszych i najbardziej upośledzonych warstw narodu, które mając możność pełniejszego włączania się w struktury społeczne, swoją pracą pomnożą bogactwo ogólnonarodowe. Sięgnąć należało więc do tych, którzy zajmując miejsce u podstaw społeczeństwa, stać się mogą mocnym i trwałym filarem. Kierowano więc apele do warstw wykształconych: nauczycieli, lekarzy, społeczników, by "szli w lud", zbliżyli się do problemów wsi, wydobyli ją z wiekowego zacofania, podnieśli stan zdrowotny jej mieszkańców i uświadomili im rolę, jaką mogą spełnić w odbudowywaniu siły narodu. Pozytywistyczne hasło pracy u podstawznajdowało odzwierciedlenie w dziełach literatury polskiej (Ludzie bezdomni, Janko Muzykant, Antek, Lalka, Siłaczka). Założenia te realizowano poprzez zakładanie szkół i bibliotek, samorządów wiejskich, kółek i spółdzielni rolniczych.



Skutki polityczne
 zniesienie obowiązywania konstytucji Królestwa Polskiego; car Mikołaj I ogłasza statut organiczny dla Królestwa (1832) gwarantujący jedynie ograniczoną autonomię; jednak i statut zostaje zawieszony w chwili wprowadzenia przez feldmarszałka Iwana Paskiewicza stanu wojennego (1833); Paskiewicz przez 25 lat sprawował urząd namiestnika Królestwa Polskiego z tytułem księcia warszawskiego; okres jego rządów Polacy określali mianem „nocy paskiewiczowskiej”
 zlikwidowanie Sejmu oraz armii Królestwa; jej żołnierzy, którzy nie zdołali uciec za granicę, wcielono do armii. rosyjskiej, wysyłając ich do jednostek na Syberii lub na Kaukazie
 zlikwidowanie Rady Stanu i Sądu Najwyższego Królestwa (1841); działała jedynie Rada Administracyjna całkowicie podporządkowana carskiemu namiestnikowi
 województwa zostały przemianowane na gubernie (1837)
 społeczeństwo Królestwa miało obowiązek utrzymywania stutysięcznej armii rosyjskiej
 Rosjanie wybudowali Cytadelę warszawską i twierdzę Dęblin (Iwangorod) oraz rozbudowali twierdzę Modlin (przemianowany na Nowogieorgijewsk); w X pawilonie Cytadeli utworzono więzienie polityczne i Stałą Komisję Śledczą do spraw politycznych 
 stopniowe wprowadzanie języka rosyjskiego w administracji Królestwa

Represje społeczne i gospodarcze
 skazanie na kary więzienia, katorgi i zesłania kilkuset uczestników powstania - między innymi Piotra Wysockiego i Wincentego Niemojowskiego
 konfiskata majątków osób skazanych za udział w powstaniu i emigrantów
 szczególnie ostre represje na tzw. ziemiach zabranych: konfiskata ok. 3 tys. majątków szlachty polskiej; przesiedlenie ok. 50 tys. rodzin w głąb Rosji; przymusowa służba wojskowa dla szlachty zaściankowej; zamknięcie większości klasztorów katolickich i przekazanie ich budynków Cerkwi prawosławnej
 kontrybucja nałożona na Królestwo w wysokości 22 milionów rubli
 wprowadzenie rosyjskiego systemu monetarnego - rubel zamiast złotego (1841); likwidacja Banku Polskiego jako banku emisyjnego; rosyjskie miary i wagi
 wejście w życie rosyjskiego kodeksu karnego (1847)
 wprowadzenie wysokiego cła na eksport wyrobów włókienniczych z Królestwa do Rosji (chcąc ominąć barierę celną, przedsiębiorcy zaczęli zakładać fabryki włókiennicze w obwodzie białostockim należącym do Rosji)

Represje w dziedzinie kultury i religii
 zamknięcie Uniwersytetu Warszawskiego i Towarzystwa Przyjaciół Nauk
 utworzenie Warszawskiego Okręgu Naukowego (1839), podległego bezpośrednio Ministerstwu Oświaty w Petersburgu
 na „ziemiach zabranych” zamknięcie Uniwersytetu Wileńskiego i Liceum Krzemienieckiego
 likwidacja Kościoła unickiego i przymusowe wcielanie jego wiernych do Cerkwi prawosławnej (1839)

RUSYFIKACJA – POLITYKA CARATU WB SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO MAJĄCA NA CELU WYELIMINOWANIE POLSKOŚCI
1. Zniesienie autonomii Królestwa
2. Stan wojenny utrzymany na 50 lat
3. Zniesiono Radę Administracyjna, Rade 3—Stanu, komisje rządowe ( w Warszawie), w Petersburgu SekretariatStanu Królestwa Polskiego, na ich miejsce instytucje podległe caratowi ( 1867);wprowadzono Administrację terenową odp. Rosji
4. Liczba guberni z 5 podniesiona do 10 ( warszawska, lubelska, radomska, płocka, suwalska,, i:siedlecka, łomżyńska,,kaliska kielecka,, piotrkowska)
5. Zsyłki na Sybir (200 tyś.), konfiskaty majątków( 1600 ), surowe wyroki dla podejrzanych politycznie, pobierano kontrybucję za noszenie żałoby narodowej i nieuczestnictwo w uroczystościach rosyjskich
6. Na wyższych stanowiskach tylko Rosjanie (1882- GDY NIE DZIAŁA JUŻ Kodeks napoleoński), Polacy pozostawieniu na urzędach mniej ważnych, poza tym polskość pozostawiono w Towarzystwie Kredytowym – Ziemskim i w kolei Warszawa – Wiedeń oraz teatry rządowe w Warszawie
7. Od 1864- urząd 600), generał- gubernator (władza 882- administracyjna, policyjna,wojskowa), urząd namiestnika do 1874 – Teodor 1873- Erg
8. nazwa Królestwo polskie na Nadwiślański Kraj
9. W dziedzinie gospodarki likwidacja banku Polskiego na warszawski kantor Banku rosyjskiego 74 – i budżet Królestwa też włączony do budżetu Rosji
10. Reorganizacja sądownictwa na wzór rosyjski i podporządkowanie go jej
11. W szkolnictwie od 1866 rosyjski obowiązkowy na geografii i historii, od 1872 polski jako język nadobowiązkowy, od 1885 tylko na języku polskim i religii 
12. W szkolnictwie wyższym likwidacja w 1869 roku Instytut politechnicznego i Rolniczo- leśnego – w 73- Puławach i Szkoły Głównej w Warszawie na Uniwersytet Rosyjski, powołanie ( 1885) Instytut Aleksandryjsko -Aryjski
13. Zakaz działalności wszelkich towarzystw kulturalnych, oświatowych
14. Stosowanie zasady indoktrynacji – systematyczne i zorganizowane wpajanie zasad idei i przekonań
15. Kurator oświaty okręgu warszawskiego Aleksander Apuchtin ( 1879-97) stosuje zasady donosicielstwa i nadzoru, szkoła staje się antynarodową, 5 eliminuje polskość ze szkół oraz generał- gubernator 1883-1894 JOSIF KURKO
16. 1866 powstaje Kolegium Rzymskokatolickie,które zrywa z papieżem, podporządkowane carowi a jemu kościół katolicki w Królestwie
17. Aresztowania księży, opornych wywożono głąb Rosji,konfiskata dóbr kościelnych, rozwiązywano klasztory ( były tylko szarytki klasztor Paulinów)oraz te z małą liczbą zakonników i księży ( mniej niż 8), zakaz przyjmowania do nowicjatu, kościół w pełni podporządkowany państwu, dokładnie kolegium Duchownemu
18. ISNAŁA METROPOLIA WARSZAWSKA Rosjanie chcąc mieć kontrolę długo nie obsadzali tego urzędu ( 1873- wywieziono arcybiskupa warszawskiego ZYGMUNT FELIŃSKI DO JAROSŁAWIA NAD WOŁGĄ) potem urząd nie obsadzany do 1882
19. Brak kontaktu z papieżem, zakaz uczestnictwa w I soborze watykańskim
20. Znosi się kościół unicki 1875 ( w Chełmnie) a ludność na prawosławie
21. Wszelkie sprzeciwy tłumione za pomocą wojska
22. Surowa cenzura prasy i książek

DĄŻONO DO CAŁKOWITEGO ZESPOLENIA: 1873—LIKWIDACJA OD STRONY FORMALNO-PRAWNEJ, 1876-LIKWIDACJA AUTONOMII POLSKIEGO SADOWNITWA


Na Litwie, Białorusi i Ukrainie, Podolu urzędował gen. Murawie ( wieszatiel) Surowiej:konfiskata majątków, zakaz nabywania dóbr, na majątki nałożono kontrybucję najpierw 



Autonomia Galicyjska

kiedy utworzony jeszcze w 1861 r. galicyjski Sejm Krajowy wystosował w 1866 r. do cesarza adres ("Przy Tobie, Najjaśniejszy Panie, stoimy i stać chcemy"), w którym zaproponował zawarcie przymierza, cesarz Franciszek Józef I zgodził się na tę propozycję.

W 1867 r. rozpoczęto polonizację urzędów, sądów i szkolnictwa. Powołano nawet Radę Krajową Szkolną - autonomiczny organ zarządzający szkolnictwem podstawowym i średnim. W 1871 r. utworzono resort ministra dla Galicji, spolonizowano Uniwersytet Lwowski i lwowską Szkołę Techniczną, a w Krakowie powołano Akademię Umiejętności.

W wyniku zmiany konstytucji austriackiej w 1873 r. zakończono też proces autonomizacji Galicji. Obok centralnej administracji austriackiej - z namiestnikiem, starostami i dyrektorami policji (w Krakowie i Lwowie) - powołano też instytucje autonomiczne. Siedzibą administracji autonomii był Lwów, a najwyższym organem był Sejm Krajowy, na czele którego stał marszałek. Sejm sprawował kontrolę nad gospodarką Galicji, samorządami powiatowymi i gminnymi, szkolnictwem oraz zatwierdzał przepisy prawne. Oczywiście każda uchwała Sejmu wymagała sankcji cesarza. Ordynacja wyborcza do Sejmu Krajowego była oparta na cenzusie materialnym i kurialnym.

Autonomiczną władzę wykonawczą sprawował Wydział Krajowy (z marszałkiem krajowym na czele) powoływany przez sejm na 6 lat. Zarządzał on gospodarką, finansami, kulturą i opieką społeczną. Wydziałowi Krajowemu podlegały też wydziały powiatowe i gminne.

Sejm Krajowy nadzorował też działalność Rady Szkolnej Krajowej, która kierowała całością szkolnictwa (poza uniwersytetami). Zasiadały w niej osoby mianowane przez cesarza, Wydział Krajowy oraz rady miejskie Lwowa i Krakowa.

Mieszkańcy Galicji byli jednocześnie obywatelami Cesarstwa Austro-Węgierskiego i dlatego brali również udział w wyborach do Rady Państwa, czyli parlamentu. Zasiadali w nim także polscy przedstawiciele.





Trójlojalizm, postawa polityczna dużej części klas posiadających w Polsce po upadku powstania styczniowego 1863-1864, wyrażająca się w podporządkowaniu władzom trzech (stąd nazwa) państw zaborczych. Zwolennicy trójlojalizmu wyrzekali się dążeń niepodległościowych, prowadząc co najwyżej walkę o utrzymanie tożsamości narodowej i autonomii gospodarczej w ramach państwa zaborczego. Ugodowe stanowisko powodowało minimalizację postulatów wysuwanych w sprawach politycznych i narodowych.

W poszczególnych zaborach trójlojalizm przybierał różne formy, co wynikało z odmiennych warunków gospodarczych i politycznych. Lojalistyczną postawę wobec rządów zaborczych przyjęli w Galicji m.in.stańczycy, w Poznańskiem przedstawiciele Koła Polskiego w sejmie pruskim, szczególnie w okresie kanclerstwa (1890-1894) L. von Capriviego, w Kró9ok8iju7lestwie Polskim tzw. ugodowcy.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron