Astrid Lindgren urodziła się 14 listopada 1907 roku
Astrid Lindgren urodziła się 14 listopada 1907
roku. Była córką zamożnego dzierżawcy farmy w Szwecji w Vimbley.
Jako dziecko
była urwisem, uwielbiała chodzić po drzewach. Sławna i bogata
stała się w wieku około pięćdziesięciu lat.
Ponad
50 lat jej pracy twórczej można podsumować 87 książkami,
sprzedanymi w 100 milionach egzemplarzy i przetłumaczonymi na 76
języków. Autorka otrzymała setki nagród, wyróżnień i
odznaczeń, a trzy uniwersytety (w tym Uniwersytet Warszawski w 1989
roku) uhonorowały Astrid Lindgren tytułem doktora honoris causa.
Latem tego roku otrzymała tytuł Szwedki Roku na Świecie, przyznany
przez stowarzyszenie "Szwedzi na Świecie" i dziennik
"Svenska Dagbladet". Otrzymała to wyróżnienie za
wzmocnienie tożsamości szwedzkich dzieci
i stworzenie silnych związków między zagranicznymi czytelnikami, a
Szwecją. Nagrodę pisarce wręczyła księżniczka Wiktoria.
Pisarka znalazła się też w prawdziwym gwiazdozbiorze -
w 1995 roku rosyjska Akademia Nauk nazwała jej imieniem nowo odkrytą
gwiazdę. Od tego czasu przedstawia się żartobliwie jako Asteroid
Lindgren. Jest również osobą, którą Szwedzi obdarzają
największym zaufaniem. Według wyników badań opinii publicznej,
przeprowadzonych ostatnio przez szwedzki Instytut Gallupa,
zdystansowała w tej konkurencji królową Sylwię, króla Karola
Gustawa oraz premiera Szwecji Perssona. 150 listów tygodniowo,
przychodzących na sztokholmski adres Astrid Lindgren świadczy o
nieustającej popularności jednej z najbardziej poczytnych autorek
świata, a poczta szwedzka poważnie zastanawia się nad przyznaniem
pisarce osobistego listonosza.
Pracą literacką zajęła
się późno, bo w 37 roku życia, zainspirowana opowiadaniem swoim
dzieciom wymyślonych przez siebie bajek na dobranoc. Kiedy otrzymała
w 1944 roku swoje pierwsze w życiu wyróżnienie literackie (drugą
nagrodę w konkursie na książkę dziecięcą, organizatorzy nie
ukrywali swojego zaskoczenia, widząc przed sobą "zwykłą
gospodynię domową, w brązowym kostiumie i berecie". Rok
później ta gospodyni domowa zrewolucjonizowała literaturę
dziecięcą, wydając na świat Fizię Pończoszankę - samodzielną,
pyskatą i wolną od jakichkolwiek zahamowań 9-letnią osóbkę, o
niezwykłej sile psychicznej i fizycznej, będącą do dzisiaj
postrachem pedagogów i ulubienicą dzieci na całym świecie.
Fizia
Pończoszanka" była prezentem pisarki dla jej 10-letniej
córeczki, Karin (która to ochrzciła Fizię jej niecodziennym
imieniem), i w rok po napisaniu zdobyła pierwszą nagrodę na
wspomnianym już wyżej konkursie na literaturę dziecięcą. Od tego
też czasu wydawnictwo Raben & Sjorgen stało się jej
"macierzystym" wydawnictwem, a sama Astrid w 1946 roku
rozpoczęła w nim pracę jako redaktorka i zajmowała to stanowisko
aż do 1970 roku. Sama Fizia Pończoszanka, która w szwedzkim
oryginale nazywa się "Pippi Langstrump" (czyli Pippi Długa
Pończocha) jest dziewczynką o wielu imionach: w Rosji nazywa się
Peppi Dlinnyi Chulok, w Niemczech Pippi Langstrumpg, w Anglii i USA
Pippi Longstocking, a we Francji Fiffi Brindacier. Nie tylko imię
bohaterki stało się źródłem inwencji twórczej tłumaczy. We
Francji, z niewiadomych przyczyn, "ugrzeczniono" Fizię i
tłumacz starannie wyprostował jej kontrowersyjne zachowanie,
zmieniając w ten sposób charakter całej książki. Przy okazji
wycięto niemal jedną trzecią objętości, gdyż tłumacz ominął
wszelkie fragmenty, w których Fizia kłamie lub jest niegrzeczna
wobec dorosłych.
Jako rekompensatę wzbogacono fabułę o
fragmenty, w których Fizia przeprasza za swe zachowanie. Francuska
wersja ma więc niewiele wspólnego z oryginałem, za to na pewno
zadowala miłośników francuskiej
wersji pedagogicznej poprawności. Tłumacz zwrócił się też do
autorki z prośbą o pozwolenie na zamianę konia pana Nilssona, na
kucyka, gdyż wydało mu się mało prawdopodobne, aby 9-letnia
dziewczynka była w stanie podnieść konia. W efekcie tych akrobacji
dziś zupełnie inny tłumacz pracuje nad nowym tłumaczeniem "Fizi"
na francuski. Sama Astrid ma wiele cech wspólnych z Fizią - jedną
z nich jest zamiłowanie do zabawy. Autorka podkreśla w licznych
wywiadach, że sama znakomicie się bawi przy pisaniu swoich książek.
Łagodna zwykle Astrid oburza się ogromnie na wszelkie próby
"filozofowania" nad jej twórczością oraz poszukiwania
modelu wychowawczego. Jej zdaniem, dzieci
powinny się bawić i poprzez zabawę poznawać świat - i do tego
zachęcają jej książki.
W odróżnieniu od Fizi,
pisarka wychowywała się w pełnej rodzinie, w gospodarstwie
położonym nieopodal maleńkiego miasteczka Vimmerby. Dwie siostry i
brat byli znakomitymi towarzyszami dziecięcych zabaw. Własne
dzieciństwo autorka opisała w powieści "Dzieci z Bullerbyn".
13. urodziny i świadomość kończenia się okresu nieustających
zabaw przyprawił Astrid Lindgren o jąkanie się. Świat dorosłych
nie zaciekawiał autorki; wytłumaczeniem tej niechęci mogą być
słowa Fizi: "Dorosłym nigdy nie jest fajnie. Mają tylko swoje
okropnie nudne prace, idiotyczne prace,odciski na stopach i podatki".
Beztroski okres w życiu Astrid zakończył się bezpowrotnie w 1926
roku, kiedy urodziła syna Larsa, a w 1934 roku przyszła na świat
córeczka Karin. Autorka "Pippi" prowadzi bardzo
uregulowane życie. Od 1941 roku mieszka w tym samym mieszkaniu,
położonym w centrum Sztokholmu przy Dalagatan i tam też powstała
większość jej książek. W letnie miesiące przenosi się do domku
letniego w Furusund. Od kilku lat nie pisze już książek, chociaż
jak sama mówi: "podczas pisania jestem niedostępna dla
wszystkich smutków".W wywiadzie, przeprowadzonym niedawno przez
dziennikarkę miesięcznika "Monadsjournalen", wspomina, że
najlepiej szło jej pisanie wczesnym rankiem, kiedy natłok pomysłów
zmuszał ją do stenografowania myśli. Książki powstawały albo w
łóżku w sypialni sztokholmskiego mieszkania,
albo na balkonie domku w Furusund. Kiedy natchnienie zawodziło
Astrid, zajmowała się pisaniem dziennika.
Powieściopisarka
wierna jest swoim, nie zmienianym od lat zwyczajom. Każdy dzień
rozpoczyna śniadaniem, składającym się z dwóch kanapek z
pleśniowym serem i marmoladą. Menu lunchu stanowi kwaśne mleko. Po
lunchu przychodzi pora na codzienny spacer do parku z 93-letnią
przyjaciółką. Odbywa też każdego dnia dłuższą poobiednią
drzemkę.
W programie dnia sędziwej autorki mieszczą się
również telefoniczne rozmowy z siostrami, rozpoczynające się od
kilku lat makabrycznym pozdrowieniem: "To ja, śmierć".
Ale - jak mówi we wspomnianym wywiadzie - trzeba korzystać z życia
i pomału zaprzyjaźniać się ze śmiercią. W jej tygodniowym
rozkładzie zajęć znajduje się również miejsce na środowe
wizyty u fryzjera. Zmarła Astrid Lindgren, w poniedziałek 28
stycznia 2001, w domu opieki w Sztokholmie, po trwającej kilka dni
chorobie. Miała 94 lata. Na mszę żałobną i uroczystości, które
odbyły się w Sztokholmie przybył szwedzki król Karol Gustaw XVI i
królowa Silvia. Pochowana została w swojej rodzinnej miejscowości
Vimmerby.
Książki Astrid Lindgren napisane
chronologicznie:
1944 "Zwierzenia Britt-Mari"
1945
"Kerstin i ja"
1945 "Fizia Pończoszanka"
1946
"Fizia Pończoszanka wchodzi na pokład"
1946
"Detektyw Blomkvist"
1947 "Dzieci
z Bullerbyn"
1948 "Fizia Pończoszanka na południowym
Pacyfiku",
1949 "Dzień z Bullerbyn"
1949
"Nils Paluszek"
1950 "Kajsa Kavat"
1950
"Kati w Ameryce"
1951 "Detektyw Blomkvist żyje
niebezpiecznie"
1952 "Kati we Włoszech"
1953
"Rasmus, rycerz białej róży"
1954 "Mio, mój
mio"
1954 "Kati w Paryżu"
1955 "Karlsson
z Dachu"
1956 "Rasmus i włóczęga"
1957
"Rasmus, Pontus i Toker"
1958 "Dzieci z ulicy
Awanturników"
1959 "Południowa łąka"
1960
"Madika z Czerwonego Wzgórza"
1961 "Lotta z
Ulicy Awanturników"
1962 "Karlsson z Dachu lata
znów"
1963 "Emil ze Smalandii"
1964
"Dlaczego kąpiesz się w spodniach wujku"
1964 "My
na wyspie Saltkrakan"
1966 "Nowe przygody Emila ze
Smalandii"
1968 "Latający szpieg czy Karlsson z
Dachu"
1970 "Emil ze Smalandii wciąż żyje"
1971
"Samuel August z Sevedstorp i och Hanna z Hult"
1971
"Bracia Lwie Serce"
1976 "Madika i berbeć z
Czerwonego wzgórza"
1979 "Zabawa choinkowa Pipi"
1981
"Ronja córka Zbójnika"
1984 "Jak mała Ida
chciała spłatać psikusa"
1985 "325 psot Emila"
1986
"Tylko bez skąpstwa powiedział Emil ze Smalandii"
1987
"Aspar Bubbla"
1991 "Jak Lisabet wepchnęła
groszek do nosa"