10. Oczekiwania i rzeczywista rola nauczyciela w toku edukacji wczesnoszkolnej.
Edukacja wczesnoszkolna to nauczanie, kształcenie i wychowanie. Nauczanie to dostarczanie wiadomości, kształcenie to rozwijanie różnorakich intelektualnych i motorycznych umiejętności i nawyków, a wychowanie to formowanie wszystkich postaw, a w konsekwencji całej osobowości. Nauczyciel klas I- III musi dostrzegać, wykorzystywać i modyfikować całokształt uwarunkowań, które umożliwiają realizację wszystkich funkcji nauczania początkowego. Winien on pobudzać, kształtować, rozwijać charakterystyczne cechy dzieci w wieku wczesnoszkolnym: szczególną podatność na wpływy, ogromną chęć do pracy, zapał do nauki, ciekawość świata i dążność do jego poznania. Od tego w jaki sposób będzie zorganizowana praca na tym etapie uzależniony jest dalszy rozwój dzieci, a także dalsza kariera uczniów. Na żadnym poziomie kształcenia proces dydaktyczny i wychowawczy nie łączy się tak ściśle ze sobą jak w edukacji wczesnoszkolnej.
Zadania stawiane przed nauczycielem nauczania początkowego T. Wróbel sformułował jako zadania: poznawcze, sprawnościowe i wychowawcze.
Praca poznawcza dzieci obejmuje wiedzę rzeczową w zakresie: faktów społecznych, przyrodniczych, wytworów kulturalnych powstałych w wyniku różnorodnej działalności człowieka oraz wiedzę językową i matematyczną. Zakres zadań sprawnościowych dotyczy zdobywania podstawowych technik i umiejętności do dalszej pracy umysłowej, ogólne zdolności – uczenia się oraz sprawności techniczne, plastyczne, muzyczne i ruchowe. Zadania wychowawcze to przede wszystkim zadania związane a wychowaniem moralno-społecznym. M.R. Radwiłowiczowie podają następujące funkcje nauczania początkowego: opiekuńcza, diagnostyczno-prognostyczna, kompensacyjno-usprawniająca, poznawczo-kształcąca i wychowawcza.
W obrębie funkcji opiekuńczej przed nauczycielem stoją zadania takie jak: dbałość o bezpieczeństwo dzieci oraz ogólna troska o ich zdrowie.
Przez funkcję diagnostyczno – prognostyczną rozumie się zadania, dotyczące poznania poszczególnych dzieci przez dobrze ukierunkowaną obserwację oraz prognostycznego projektowania optymalnych dróg dalszego rozwoju każdego dziecka. Wśród nich należy wymienić zadania szczegółowe, takie jak: poznanie psychiki dziecka i wnikliwe analizowanie uzyskanych danych, wyciąganie na tej podstawie wniosków, planowanie zadań rozwojowych.
Nauczycielowi powinno przyświecać nastawienie nie na refleksję, lecz na pozytywne zorientowanie samego siebie, rodziców i dziecka w możliwościach jego potencjalnego rozwoju. W funkcji kompensacyjno – usprawniającej rola nauczyciela polega na eliminowaniu, złagodzeniu lub rekompensowaniu takich odchyleń jak wady wzroku, słuchu i mowy, czy leworęczności. Rolą nauczyciela jest tu eliminowanie niepowodzeń szkolnych. Funkcja wychowawcza obejmuje realizację zadań z zakresu wychowania intelektualnego, emocjonalnego, moralno – społecznego, fizycznego, zdrowotnego, estetycznego i patriotycznego.
Funkcja poznawcza zmierza do wyposażenia uczniów w odpowiedni zasób elementarnych wiadomości. Rolą nauczyciela jest tu rozwijanie operacji myślowych dziecka oraz kształtowanie umiejętności racjonalnego uczenia się.
Funkcja kształcąca ma za zadanie: wyrabianie koncentracji i podzielności uwagi, kształcenie pamięci logicznej, rozwijanie elementarnych sprawności, umiejętności, nawyków, zainteresowań oraz uzdolnień uczniów.
Kolejno omawiane funkcje nauczania początkowego, których spoistość i związek łatwo zauważyć na podstawie zadań szczegółowych, prowadzi do ważnego wniosku. Rola nauczyciela w tych wszystkich zakresach jest specyficzna i odpowiedzialna. Wykracza poza zadania, które eksponuje program nauczania ponieważ oprócz strony intelektualnej nastawiony jest na rozwijanie umiejętności i postaw dotyczących danych treści. Nauczyciel musi dostrzegać, wykorzystywać i modyfikować całokształt uwarunkowań, które dopiero umożliwiają realizację wszystkich funkcji nauczania początkowego.
Funkcje i zadania nauczyciela:
Nauczanie
Wychowywanie
Opieka
Diagnozowanie
Resocjalizacja
Działalność innowacyjna
Współpraca ze środowiskiem
Organizacja pracy uczniów