|
|
Historia katechezy 13.02.2010 |
Katecheza w okresie wędrówek ludów.
Wędrówka ludu – przemieszczanie się narodów barbarzyńskich, gockich, germańskich.
W pierwszych wiekach nowej ery trwały wędrówki ludów indoeuropejskich. Przesuwały się one etapami, zmuszone na ogół do podejmowania dalszych wędrówek przez napierające ze wschodu kolejne plemiona. Inną przyczyną stanowiło przeludnienie. Plemiona germańskie, przechodząc na osiadły tryb życia podejmowały uprawę roli, jednak stosowane metody doprowadziły do stopniowego wyjałowienia gleby. Jej urodzajność zmniejszała się a wzrost demograficzny powodował brak żywności.
II i III wiek- pierwsze wypady; koniec IV, V i VI to główny czas wędrówek i osiedlania się ludów.
W V wieku katechumenat, jako forma katechezy przestaje istnieć. Upowszechniła się praktyka chrztu dzieci oraz była mała liczba dorosłych do chrztu. W wiekach od V do VII weszły tzw. scrutinia ( nazwa pochodzi od scruturi – przeglądać, przetrząsać, zbawiać). Były to badania przeprowadzone nad kandydatami do chrztu oraz skuteczna forma nawracania. W V wieku były 3 scrutinia, w VI i na początku VII wieku było ich już 7. Miały one miejsce w każdą środę i piątek Wielkiego Postu.
Scrutinium pierwsze – przyjęcie do pierwszej klasy katechumenatu – przyjęcie znaku krzyża, wkładano ręce na głowę i odmawiano obrzęd, podawano do ust poświęconą sól. Odprawiana była msza święta zwana mszą scrutiniów, podczas której kandydaci byli ponownie znaczeni znakiem krzyża oraz odmawiano egzorcyzm z ponownym nałożeniem rąk. Po czytaniach kandydaci do chrztu musieli opuścić kościół.
Podczas trzeciego Scrutinium na początku odczytywano początki wszystkich czterech Ewangelii, Symbol Apostolski, „Ojcze nasz” po grecku i po łacinie. Wygłaszano homilię tłumaczącą wartość chrztu. Później:
Akolita składa wyznanie wiary w dwóch językach
Przemówienie kapłana
Odmawianie „Ojcze nasz” w języku ojczystym
Wyjaśnianie każdej prośby zawartej w modlitwie Pańskiej
Po tych ceremoniach katechumeni opuszczali kościół
Scrutinium siódme odbywało się w Wielką Sobotę:
Rozpoczynano je znakiem krzyża na czole kandydata i odmawiano egzorcyzm
Dotykano nosa i uszu kandydata śliną
Namaszczano piersi i plecy kandydata miedzy ramionami
Wyrzekano się ducha złego
Kapłan recytuje symbol wiary trzymając ręce na głowie kandydata
Następnie następował chrzest.
Papież Grzegorz Wielki usunął pouczenia i mszę świętą. Reszta obrzędu weszła do formuły chrztu.
VII wiek – powrót do chrześcijaństwa; rozwój szkolnictwa – szkoły przyklasztorne. Najstarsi twórcy:
Święty Benedykt z Nursji - znany jest głównie, jako założyciel Zakonu Benedyktyńskiego i autor jego znanej Reguły, będącej mistrzowskim przykładem równowagi i mądrości. Według tejże reguły żyje dziś wiele zakonów, zwłaszcza benedyktyni i cystersi. Szkoły benedyktyńskie były przesiąknięte duchem chrześcijańskim. Według niego pedagoga powinny wyróżniać:
Miłość pedagogiczna
Religijność
Autorytet
Inteligencja
Znajomość psychologii młodzieży
Zdyscyplinowanie
Łagodność w stosowaniu kar
Pracowitość
Utrzymanie dyscypliny
Boecjusz – filozof chrześcijański, na dworze ostrogockiego króla Teodoryka Wielkiego pełnił funkcję konsula; rzecznik syntezy i prawd i zasad chrześcijańskich. U nauczyciela chrześcijańskiego za konieczne uważał wykształcenie mając na uwadze fazy rozwoju człowieka, z których każda ma 7 lat
Kasjodor – polityk na służbie królów ostrogockich, pisarz chrześcijański, nauczyciel w ufundowanym przez siebie klasztorze w Vivianum w Kalabrii, pełniącym funkcję wyższej uczelni teologicznej, pracowni tłumaczów i wydawców. Był autorem „Nauk teologicznych i świeckich” (2 tomy), „Wskazań” stanowiących wprowadzenie w studium teologiczne i zawierających encyklopedyczny zestaw siedmiu sztuk wyzwolonych, który miał uzupełnić edukację teologiczną.
I trivium gramatyka (łączyła język łaciński oraz dzieje biblijne Nowego i Starego Testamentu); retoryka (sztuka wymowy; uwzględnienie literatury greckiej i rzymskiej, nauka religii i moralności); dialektyka (nauka o logicznym myśleniu i dyskutowaniu); - NIZSZY STOPIEŃ NAUCZANIA; nauka trwała ok. 7 lat, z czego 4 lata uczono się gramatyki
II quadrivium arytmetyka, muzyka, geometria; przysposobienie do znajomości podstaw nauk ścisłych, eksponując muzykę kościelną i wiadomości o budowie kalendarza kościelnego – WYŻSZY STOPIEŃ NAUCZANIA; Nauka trwała 4 lata.
Ważnymi cechami nauczyciela wg Kasjodora było poczucie nadprzyrodzonej misji i poczucie społecznej postawy nauczyciela.
Grzegorz Wielki – ostatni z Ojców Kościoła na Zachodzie. Napisał Księgę reguły pasterskiej (Liber regulae pastoralis), poświęcona kapłaństwu, w czterech księgach (księga I - zalety wymagane do kapłaństwa; księga II - zalety duszpasterza; księga III - zasady przepowiadania i duszpasterzowania; księga IV - życie duchowe kapłana). Dzieło to było zalecane przez synody, jako lektura obowiązkowa dla duchownych. Cechy pedagoga wg Grzegorza Wielkiego:
Opanowanie wewnętrzne
Surowość dyscypliny
Takt pedagogiczny
Znajomość psychiki
Autorytet nauczyciela
Był twórcą szkoły wokalnej zreformował liturgię, założył szkołę, w której poznawano spuściznę muzyczną. Autor „Dialogów” ( mowa o świętych w formie dialogów)
Dwa bieguny nauczania:
Nauczanie ludzi już ochrzczonych; ścieranie się chrześcijaństwa i barbarzyńców; chrzest dzieci i kształcenie ich w szkołach
Misje – wprowadzenie głoszenia Ewangelii i zakładania kościołów. Najpierw udawano się na dwór króla, jeżeli go pozyskano to chrześcijaństwo przyjmował władca i cały jego dwór. Tam zakładano pierwszy kościół, później nauczano lud – Alkuin mówiłby ta praktyka trwała minimum tydzień.
Chrzest ludzi dorosłych.
W rejonach misyjnych chrzest odbywał się szybko; wycinano święte drzewo lub obalano posag bóstwa.
Po naukach wszystkich zanurzano w wodzie i chrzczono. Synod w Orange (miejsca nie jestem pewna!) stwierdza, iż należy chrzcić jedynie w święto Paschy i Pięćdziesiątnicy, dlatego by lepiej przygotować kandydatów do chrztu. Aby zapewnić pomyślność chrztu św. Bonifacy nauczał swoich uczniów przez 2 miesiące. Marcin z Bragi przeforsował wprowadzenie kanonu, który mówi o 3 tygodniach przygotowania kandydatów, przez pouczenia zawarte w modlitwie „Ojcze nasz”. Alkuin oparł się na spuściźnie Augustyna i zachęcał do katechezy poważnej i dobrowolnej. Przygotowanie miło by trwać od 7 do 40 dni.
Katecheza w okresie średniowiecza.
W okresie średniowiecz wszystkie ludy przyjęły chrzest, najpóźniej przyjęła go Litwa. Działalność katechetyczna to głównie misje chrześcijańskie:
Misje prowadzone z inicjatywy papieży (inicjatywa odgórna)
Misje prowadzone z inicjatywy klasztoru (inicjatywa oddolna)
Misje prowadzone przez zakony; najczęściej benedyktyński
Na terenach misji nikt nie umiał czytać i pisać, wiec zakładano szkoły. By nauczyć religii stosowano biblie dla ubogich tzw. biblia pauperum.
Notowała: Pawlukiewicz Krystyna