CZĘŚĆ PISEMNA - WERSJA B pyt. 1-32

1. Uzupełnij podpisy z widoku z Gór Bystrzyckich na Masyw Śnieżnika (rys. poprawić)

2. Jaka formę terenu wyobraża przedstawiony przekrój poprzeczny

Jest to dolina rzeczna, powstała wskutek m.in. erozji dennej i bocznej. Przekrój charakterystyczny dla dolin starych, dojrzałych, gdzie przy dominujących erozjach bocznych tworzą się terasy (są to dna, koryta rzeki na poszczególnych jej etapach; Bóbr, Kwisa w dolnym biegu).

3. Omów mechanizm powstawania i wymień przynajmniej dwa objawy fenu.

Fen - powstaje w okresie przechodzenia frontów cyklonalnych. Jest to ciepły i porywisty wiatr, wiejący z południowego - zachodu i z południa. Powoduje (objawy):

- soczewa ciemnych chmur nad grzbietem,

- silne prądy wznoszące i zstępujące,

- wzrost temperatury i spadek wilgotności względnej powietrza

- fala sprzyjająca osiąganiu dużych przewyższeń w lotach szybowcowych

4. Na czym polegają zjawiska krasowe. Podaj trzy ważne przykłady zjawisk krasowych w Sudetach.

Zjawiska krasowe rozwinęły się w skalach węglanowych, szczególnie w miejscach gdzie występują one na powierzchni w postaci niewielkich soczew (marmury, wapienie).

Formy zjawisk krasowych to:

- Jaskinia - powstała w wyniku działania wód podziemnych rozmywających wapienie wzdłuż spękań i uskoków - jaskinia Niedźwiedzia, jaskinia Radochowska, zespoły jaskiń w Połomie i Miłku

- Lejki, ponory, rynny i żłobki wapienne (Góry Kaczawskie, dolina Białego i Wapiennego Potoku w Górach Orlickich)

- Wywierzyska krasowe - Romanowskie Źródła w dolinie Piotrówki w Krowiarkach, basen, z którego tryska 9 wydajnych źródeł, wywierzyska w rejonie Wojcieszowa i Nowych Rochowic

- Wzniesienie typu mogotów - Połom i Miłek w Górach Kaczawskich, Słup w Krowiarkach, Krzyżnik w Masywie Śnieżnika

5. Wymień parki narodowe Sudetów oraz podaj główne powody ich powstania.

Karkonoski Park Narodowy, utworzony 16 stycznia 1959 r. Powierzchnia 5578 ha, dwie enklawy -wodospad Szklarki (54,6 ha) i Chojnik (79,84 ha). Otulina powierzchnia 11 tyś. Ha

Park Narodowy Gór Stołowych, powstał 16.09.1993 r. (od 1981 r. był to Stołowogórski Park Krajobrazowy), powierzchnia 6339, 25 ha, otulina 10575 ha

Powody powstania:

- zachowanie różnorodności biologicznej

- ochrona najcenniejszych walorów regionu (tworów przyrody nieożywionej, zasobów wodnych, przyrody ożywionej i naturalnych zespołów leśnych)

- ochrona lasów

- badania nad procesami przyrodniczymi zachodzącymi w faunie i florze

- ochrona turystyczna - rozwój bazy turystycznej zgodny z zasadami ochrony przyrody

6. Wymień 10 rezerwatów przyrody z terenu Sudetów. Scharakteryzuj krotko jeden z nich.

1. Torfowisko Izerskie

2. Rezerwat Krokusy w Górzyńcu

3. Ostrzyca Proboszczowicka

4. rezerwat „Wilcza Góra” na Wilkołaku

5. Wąwóz Myśliborski

6. „Głazy Krasnoludków"

7. Góra Choina w Zagórzu Śląskim

8. Rezerwat Kruczy Kamień k/Lubawki w Górach Kamiennych

9. Rezerwat Bukowa Kalenica w Górach Sowich

10. Rezerwaty: Cisy i Cisowa Góra w Górach Bardzkich

11. Rezerwat Torfowisko pod Zieleńcem

12. Rezerwat Śnieżnik Kłodzki

13. Jaskinia Niedźwiedzia

14. Puszcza Śnieżnej Białki w Górach Bialskich

15. rezerwaty Góra Ślęża, Góra Radunia w Masywie Ślęży

16. Skałki Stoleckie

Ostrzyca Proboszczowicka - rezerwat geologiczny o powierzchni 3,61 ha. zwieńczony bazaltowymi skałkami o słupowej oddzielności. Gołoborze bazaltowe. Rośliny - czosnek sztywny, irga zwyczajna, storczyki oraz paprocie szczelinowe: zanokcica północna i skalna oraz paprotnik kolczysty.

Wąwóz Myśliborski - rezerwat florystyczny o powierzchni 9,62 ha, obejmujący fragment doliny Jawornika na Pogórzu Sudeckim. Potok płynie skalistym wąwozem (skalne mury). Stanowisko paproci języcznika zwyczajnego (jedyne w Sudetach)

Rezerwat owadów Skałki Stoleckie - o powierzchni 2,03 ha na Wzgórzach Dobrzenickich. W rezerwacie żyją rzadkie w Polsce owady ciepło- i sucholubne m.in. samotnie żyjąca pszczoła obrostka muchówka

7. Na czym polega ochrona częściowa i jakie są jej cele?

Ochrona częściowa terenu (roślin) polega na tym, iż możliwe jest pozyskiwanie chronionych elementów w określonych ilościach i miejscach, m.in. dla celów leczniczych i gospodarczych. Na takie działanie potrzebna jest zgoda odpowiednich organów.

8. Wynotuj gatunki chronione:

jawor, kosodrzewina, szczaw alpejski, dzięgiel leśny, pięciornik zloty, goździk ……., barwinek pospolity, widłak wroniec. podkolan biały, kopytnik pospolity (częściowo chroniony), fiołek
sudecki, śnieżyczka przebiśnieg.

9. Co oznacza termin relikt polodowcowy? Podaj przykład z Sudetów.

Relikty polodowcowe (glacjonalne) to gatunki roślin i zwierząt przybyłe wraz z lodowcem i pozostałe w Sudetach od czasów zlodowacenia. Dlatego najlepiej zachowały się w najwyższych partiach gór, gdzie panują najostrzejsze warunki klimatyczne i duża wilgotność. Przykłady flory:

a) gniadosz sudecki - jedyne stanowisko w Europie – Karkonosze

b) skalnica śnieżna - jedyne stanowisko w Europie Środkowej

c) wierzba lapońska

d) wierzba zielna

e) malina moroszka

f) brzoza karłowata

g) poryblin jeziorny - Wlk. Staw

h) różeniec górski

Wśród fauny:

a) ślimak poczwarówka arktyczna – Mały śnieżny Kocioł

b) gatunek wirka - Wlk. Staw

c) poczwarówka alpejska - Masyw Śnieżnika

10. Wymień główne przyczyny zamierania lasów w Sudetach Zachodnich.

a) skażenie środowiska naturalnego głownie emisjami przemysłowymi (kwaśne deszcze)

b) osłabienie lasów w wyniku tego skażenia oraz emisji dwutlenku siarki

c) monokultura drzewostanów świerkowych (większość lasów świerkowych nie ma naturalnego pochodzenia, o niskiej bonitacji i słabej odporności biologicznej)

d) osłabione lasy zaatakowane przez modrzewianeczkę, a usychające przez kornika drukarza

e) wiatrołomy wskutek silnych fenów

f) nieodpowiedzialna działalność człowieka

11. Rozmieścić w tabeli podane niżej informacje o konfliktach wojennych.

Wojny: l wojna śląska, polsko-niemiecka, prusko-austriacka

Władcy, wodzowie: gen. Ludwig von.........., Bolesław Chrobry, Fryderyk II, cesarz Henryk II, Maria Teresa, marszałek Helmut von Moltke

Bitwy: pod Małujowicami, pod Nachodem, oblężenie Niemczy, pod Sadową, pod Trutnowem

Pokój: w Budziszynie, w Pradze, we Wrocławiu

a) l wojna śląska (1740-1742) –

władcy, wodzowie - Fryderyk II, Maria Teresa

bitwy - 10.04.1741 r. pod Malujowicami

pokój - 11 .06.1742 r. preliminaria traktatu pokojowego we Wrocławiu

b) wojna polsko - niemiecka

władcy, wodzowie - cesarz Henryk II, Bolesław Chrobry

bitwy - oblężenie Niemczy - 3 tygodnie w 1017 r.

pokój - w Budziszynie w 1018 r.

c) wojna prusko - austriacka - 1866 r.

władcy, wodzowie - marszałek Helmut von Moltke, gen Ludwig von ........

bitwy - pod Nachodem, pod Trutnowem, pod Sadową

pokój - w Pradze

12. Podaj okresy przynależności Śląska do poszczególnych państw, określ z jakimi wydarzeniami wiążą się daty uważane za graniczne.

a) 921 r. - wymieniany jako rok włączenia Śląska do państwa czeskich Przemyślidów (brak dowodów źródłowych). Pośrednio wiąże się założenie grodu wrocławskiego z osobą czeskiego Księcia Wratysława l (905-921)

b) ok. 990 r. - przyłączenie Śląska do państwa polskiego. Prawdopodobnie Mieszko l odbił ziemie Śląskie przy pomocy Niemców. Przynależność Śląska potwierdza dokument Dagoma ludex.

c) 1356r. - rezygnacja Kazimierza Wielkiego z praw do Śląska. 1392 r. - śmierć księżnej Agnieszki. Księstwo jaworsko - świdnickie (ostatnie niezależne), przechodzi pod bezpośrednie panowanie czeskie.

d) 1742 r. - po l wojnie Śląskiej - pokój we Wrocławiu. 80 % Śląska oraz hrabstwo kłodzkie przechodziły pod panowanie pruskie 14.08.1743 r. w Wiedniu tany korony czeskiej uroczyście wyrzekły się wszelkich praw do Śląska

e) 1945 r. – Śląsk w Państwie Polskim

13. Podaj znaczenie pojęć:

1) Neolit - 4500-1800 p.n.e. młodsza epoka kamienna, podczas której główną metodą obróbki kamienia była technika wygładzania go za pomocą wody i piasku. Cechy kultury neolitycznej:

- osiadły tryb życia

- umiejętność uprawy roślin jadalnych

- udomowienie niektórych zwierząt

2) Kalikstyni - umiarkowany odłam ruchu husyckiego (inaczej ultrakwiści) reprezentowany przez zamożne mieszczaństwo i część szlachty (zaproponowali m.in. objęcie tronu czeskiego przez Wł. Jagiełłę)

3) Dragonady Lichtensteina - akcja restauracji katolickiej przeprowadzana przy pomocy dragonów. Zajmowali oni kwatery w domach protestantów i tak długo siedzieli, gnębili aż mieszkańcy nie zdeklarowali chęci zmiany wyznania i nie przynieśli kartki ze spowiedzi od jezuitów

4) Sankcja pragmatyczna - ustawa o następstwie tronu w krajach habsburskich. Cesarz Karol VI (1721 r.) - będąc pozbawionym męskiego potomstwa pragnął zapewnić sukcesje w posiadłościach habsburskich swojej córce Marii Teresie, z pominięciem praw do dziedziczenia córek jego starszego brata Józefa l

14. Podaj kim były i czym zapisały się w dziejach Śląska i Sudetów wymienione poniżej postacie. Określ w przybliżeniu czas ich działalności (wiek)

Joseph von Eichendorf (1788-1857) - wybitny niemiecki poeta romantyzmu (nowela „Z życia nicponia”)

Jan Nanker - biskup wrocławski od 1326 r., słynny jego spór z Janem Luksemburskim o zamek w

Miliczu bezprawnie zajęty przez wojska czeskie. Osobiście obłożył króla klątwą.

Albrecht Wallenstein - znakomity wódz oddziałów cesarskich w wojnie XXX-letniej. Odnosił liczne sukcesy w wojnach na Śląsku - 1626/27 r. i 1633 r. - oczyszczając go z wojsk protestanckich. 25.02.1634 r. zamordowany za spisek przeciwko cesarzowi.

Marianna Orańska - królewna holenderska i żona najmłodszego królewicza pruskiego Albrechta Hohenzollerna, właściciela zamku w Kamieńcu Ząbkowickim i południowo - wschodniej części ziemi kłodzkiej (Masyw Śnieżnika, Stronie). Inicjatorka przedsięwzięć gospodarczo - społecznych (budowa dróg, kopalnia marmurów, schronisko na Śnieżniku, Międzygórze)

Karl G. H. Von Hoym - minister Śląski w II połowie XVIII w. W 1787 r. spis powszechny na Śląsku zwany spisem Hoyna. Inicjator wydawania czasopisma „Dla ludu” (Schlesische Volkszeitung, germanizacja Śląska)

Martin Helwig - protoplasta Śląskich kartografów. W 1561 r. w Nysie wydano jego mapę Śląska (pierwsze odwzorcowanie powierzchni Śląska, które powstało na podstawie pomiarów terenowych)

15. Określ, jakie były główne czynniki miastotwórcze następujących miast. W jakim okresie te czynniki
działały.

Bielawa - osada wzmiankowana w XIII w. Od XV w. rozwój tkactwa. W 1844 r. powstanie tkaczy-chałupników. W 1924 r. prawa miejskie.

Miedzianka - czołowy ośrodek gómiczo-hutniczy w średniowieczu (XIII/XIV w.). W XVI w. ośrodek
wydobycia rud miedzi, ołowiu i srebra. W 1519 r. prawa miasta górniczego (odnowione w 1809 r.)

Cieplice - jedno z najstarszych uzdrowisk w Sudetach - jego powstanie i rozwój wiąże się od początku z leczniczym wykorzystaniem ciepłych źródeł. Pierwsza wzmianka w 1281 r., Książę Bernard Lwówecki dokonał darowizny ziem cieplickich na rzecz Joannitów ze Strzegomia. Od polowy XIV w. własność Schaffgotschów.

Szklarska Poręba - jej powstanie związane jest z hutnictwem szkła. Początki - XIV w. (1366 r.), pierwsza huta nad Szklarskim Potokiem w rejonie obecnej Szklarskiej Poręby Dolnej. Do wyrobu szkła potrzebny był kwarc i drzewo - stąd „huty kroczące" (wydrzewianie okolic i przenoszenie zakładów wyżej, gdzie lasy jeszcze rosły)

Świdnica - osada nad Bystrzycą, zasiedlana już w epoce brązu (1200 r. p.n.e.) przez słowian z plemienia Ślężan. Przy trakcie z Wrocławia do Czech. Lokowane w XIII w. i ustanowione stolicą księstwa przez Bolka l.

Jaworzyna Śląska - miasto od 1954 r. związane i rozwijające się wraz z rozwojem węzła kolejowego (muzeum kolejnictwa - lokomotywy).

16. Zanalizuj formy stylowe budowli przedstawionej na rysunku. Określ ich przypuszczalny czas budowy wg kryteriów architektury Śląska.

17. Nazwij zaobserwowane na rysunku postacie, przedstawienie ikonograficzne, motywy ornamentalne i zdobnicze.

18. Wymień 6 zamków i rezydencji z terenu Sudetów (wraz z Przedgórzem), podaj w punktach ich krótką charakterystykę, czas powstania, właściciele, styl architektoniczny (lub style), zasadnicze cechy budowli.

19. Wymień znaczące dzieła malarstwa barokowego (co najmniej 5 przykładów) zachowane na obszarze Sudetów (wraz z Przedgórzem). Podaj nazwiska autorów.

1) Freski i obrazy w opactwach cysterskich i klasztorach w Lubiążu, Krzeszowie (kościół Św. Józefa), Henrykowie, Kamieńcu Ząbkowickim, Bardzie - dzieła Michała Willmanna, zwanego „Śląskim Rembrandtem"

2) Freski i obrazy w bazylice NMP w Krzeszowie i w kościele Św. Saternusa w Lubomierzu - dzieła J. W. Neunhertza, wnuka M. Willmanna (Mauzoleum Piastów w Krzeszowie)

3) Obraz w ołtarzu głównym bazyliki NMP w Krzeszowie i w kościele dusznickim – dzieła P. Brandla, wybitnego barokowego malarza czeskiego.

4) Obrazy w Krzeszowie i we Wrocławiu - dzieła F.A. Brokofa, jednego z najwybitniejszych malarzy czeskiego baroku

5) Freski, dzieła malarza Schefflera, m.in. trzy obrazy w Mauzoleum Piastów w Krzeszowie, w kościołach: w Jeleniej Górze, bożogrobowców w Nysie, franciszkanów w Kłodzku. Jego udziałem jest też wystrój malarski Sali Maksymiliana w Książu i obraz olejny w ołtarzu kościoła w Bobolicach.

20. Wymień 14 muzeów istniejących na terenie Sudetów wraz z Przedgórzem.

Lubań - Muzeum Miejskie (do 1993 r. Muzeum Osadnictwa Wojskowego), pamiątki z okresu zasiedlania Śląska przez osadników wojskowych I i II Armii WP, historia regionu, ekspozycja etnograficzna

Bolesławiec - Muzeum Ceramiki, zbiory zabytkowej i współczesnej ceramiki bolesławieckiej

Jelenia Góra - Muzeum Okręgowe, największa w Polsce kolekcja szkła artystycznego (rozwój szklarstwa i sztuki szklanej), wyroby z cyny, meble, przedmioty regionalne.

Szklarska Poręba - Muzeum Domu Hauptmanów (Gerhard i Carl), pamiątki (w tym rękopisy) po wybitnych pisarzach zgromadzone pośród stylowych mebli z epoki, kolekcja dzieł Vlastimila Hofmana, zbiór mebli ludowych, kryształy z huty „Józefina”

Muzeum Ziemi i Mineralogiczne

Cieplice - Muzeum Przyrodnicze, ptaki z rożnych stron świata oraz wielka kolekcja motyli (karkonoskich i egzotycznych)

Sobieszów - Muzeum Przyrodnicze KPN w pensjonacie z XIX w. (wypchane ptaki, owady, rośliny, minerały, model gór, sprzęt górski). Przy muzeum mały ogród botaniczny

Karpacz - Muzeum Sportu i Turystyki Regionu Karkonosze. Powstanie i rozwój sportu zimowego oraz ośrodków zimowych, historia regionu, przyroda Karkonoszy, eksponaty laborantów

Kowary - sztolnia po kopalni uranu na zboczach góry Sulica. Dawne inhalatorium radonowe, Skarbiec Walonów, przedstawienie warunków pracy górników.

Złotoryja - Muzeum Złota (Leopold Schmetterling), kolekcja minerałów, szkła i eksponatów archeologicznych przedstawiających tradycje górnictwa złota oraz tradycje wymiaru sprawiedliwości.

Wałbrzych - Muzeum Przemysłu i Techniki, szyb „Julia”, kompleks wielkiego zakładu wydobywczo – przeróbczego, szyb „Jan” stara sztolnia szkoleniowa. Stare maszyny i budowle górnicze.

Muzeum Okręgowe - zbiory minerałów i porcelany, historia miasta, dzieła plastyków

Sobótka - Muzeum Ślężańskie, prahistoria Ślęży i pogańskiego kultu, narzędzia i ozdoby z epoki kamienia i brązu.

Świdnica - Muzeum Dawnego Kupiectwa, kolekcja wag, kufli, miar na zboże, rekonstrukcja sklepu kolonialnego

Kamienna Góra - Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego, dział tkactwa i sztuki (stroje, rzeźby, meble, obrazy na szkle)

Kłodzko - Muzeum Ziemi Kłodzkiej z bogatą kolekcją zagonów domowych, zabytki z regionu, zamki do drzwi.

Podziemna Trasa Turystyczna - ciąg piwnic średniowiecznych pod starym miastem

Bardo Śląskie - Muzeum Sakralne, historia Barda, vota, rzeźby (tryptyki ołtarzowe)

Pstrążna - skansen (budownictwo ludowe Ziemi Kłodzkiej), meble, pościel, sprzęty gospodarcze

Duszniki Zdrój - Muzeum Papiernictwa, Młyn Papierniczy, dzieje i technika wytwarzania papieru, cenne druki

Bystrzyca Kłodzka - Muzeum Filumenistyczne, historia niecenia ognia i produkcji zapałek

Złoty Stok - Muzeum Kopalni Złota, cześć sztolni, komory magazynowe, mapy złóż, minerały i maty, piece do wytopu złota

Ząbkowice Śląskie - Krzywa Wieża oraz Regionalna Izba Pamiątek

Ziębice - Muzeum Sprzętów Gospodarstwa Domowego (głównie kuchennych)

Nysa - Muzeum Nyskie m.in. 200 płócien mistrzów flamandzkich, niemieckich i włoskich

21. Zestaw w sposób właściwy (nazwisku należy przyporządkować dzieło)

a) Stanisław Staszic – „O ziemioródziwie Karpatów i innych gór i równin Polski”

b) Wincenty Pol – „Rzut oka na północne stoki Karpat”

c) Tytus Chałubiński – „Spis mchów zebranych i oznaczonych na wycieczkach w Tatry w latach 1876-1877”

d) Mieczysław Karłowicz – „Powracające fale” – poemat symfoniczny

e) Klemens Bachleda – „Poświęcał się i zginął” 1910 r.

22. Określ uprawnienia przewodnika sudeckiego III stopnia

Przewodnik górski klasy trzeciej jest uprawniony do:

a) prowadzenia wycieczek górskich w warunkach letnich wszystkimi szlakami oznakowanymi na obszarze Sudetów obejmującym:

- Karkonosze i Pogórze Karkonoskie, Góry i Pogórze Izerskie, Góry i Pogórze Kowarskie, Rudawy Janowickie, Kotliny: Jeleniogórska i Kamiennogórska, Góry Kamienne, Góry i Pogórze Wałbrzyskie, Góry Sowie, Bardzkie i Stołowe, Góry Bystrzyckie i Orlickie, Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie, Góry Złote i Góry Opawskie, Kotlinę Kłodzką oraz położoną od nich na północ część Przedgórza Sudeckiego

b) prowadzenie pieszych wycieczek w warunkach zimowych szlakami określonymi w programach szkolenia

c) prowadzenie wycieczek autokarowych wszystkimi drogami na obszarze uprawnień.

23 Co oznaczają skróty; GOT. CHKO, RGV. AKT?

GOT- Górska Odznaka Turystyczna, ustanowiona w 1935 r. w czterech kategoriach

CHKO (na mapach czeskich) - obszar krajobrazu Chronionego Regionu = Chremena Krajinna Oblast

RGV - Riesengebrigsverein, Towarzystwo Karkonoskie powstałe w 1880 r. z inicjatywy Theodora Donata, księgowego w zakładach włókienniczych w Mysłakowicach. Założycielami byli też:

- Olaf Nafa - nauczyciel gimnazjum w Jeleniej Górze

- Wilhelm Patschovsky - nauczyciel we Wleniu, autor kilkunastu przewodników po Sudetach

AKT - Akademicki Klub Turystyczny, powstał we Lwowie z inicjatywy M. Orłowicza, reaktywowany w 1957 r. we Wrocławiu. Założony dla popularyzacji wędrówek wśród studentów.

24. Od jakiego rodzaju odpowiedzialności może się przewodnik ubezpieczyć?

25. Jakie dokumenty uprawniają przewodnika do prowadzenia wycieczki?

Potwierdzeniem posiadania uprawnień przewodnika turystycznego jest legitymacja i identyfikator noszony w widocznym miejscu podczas pełnienia obowiązków (§ 30 ust.1 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 28.06.2001 r. w sprawie przewodników turystycznych).

26. Tereny zagrożone lawinami w Sudetach.

Lawiny najczęściej występują w Karkonoszach:

- kotły polodowcowe i nisze niwalne na północnych zboczach głównego grzbietu

- zbocza Szrenicy, Łabskiego Szczytu, Wielkiego i Małego Szyszaka

- Śnieżka, Biały Jar, kocioł Łomniczki

a także w Masywie Śnieżnika i Górach Izerskich

27. Sposoby wzywania pomocy w górach.

a) telefonem komórkowym (GOPR tel. 985)

b) sygnałami dźwiękowymi (gwizdek, głos)

c) znakami świetlnymi (latarka) w sposób następujący: 6x na minutę (co 10 sekund) 1 minuta przerwy i ponownie aż do skutku.

Gdy usłyszymy wzywanie pomocy:

a) odpowiadamy dźwiękiem lub światłem 3x 1 minuta (co 20 sekund) 1 minuta przerwy i ponownie

b) udzielamy pomocy lub wzywamy GOPR

28. Czynności niezbędne przy złamaniu kończyny.

a) unieruchomić dwa sąsiednie stawy bez zmiany położenia kości złamanej kończyny

b) można zastosować okład z altacetu (z cytryny lub octu)

c) w razie przerwania ciągłości skory (złamanie otwarte) zatamować krew i założyć opatrunek

29. Czynności niezbędne przy uderzeniu w głowę i utracie przytomności

a) kontakt słowny

b) sprawdzić oddech i tętno (policzek do ust, obserwacja klatki, tętno na szyi)

c) udrożnić drogi oddechowe (wyciągnąć obce ciała i język)

d) resuscytacja - głowa do tyłu i wentylacja płuc, masaż serca

Jeśli omdlenie (brak świadomości) ułożyć na płasko, unieść nogi i ręce do góry (dotlenienie), zapewnić cień, cucenie (klepniecie po policzku, zwilżenie twarzy wodą)

30. Podaj przebieg Głównego Szlaku Sudeckiego na terenie Sudetów wschodnich. Jak jest oznakowany? Czyje nosi imię?

... Długopole Zdrój – Wilkanow – Igliczna - Międzygórze - Masyw Śnieżnika (schronisko pod Śnieżnikiem) - Czarna Góra - Przełęcz Puchaczówka - Lądek Zdrój - Orłowiec - Jawornik Wielki - Złoty Stok - Paczków.

Szlak imienia Mieczysława Orłowicza, oznakowany kolorem czerwonym. Długość całkowita 349,6 km - od Świeradowa do Paczkowa.

31. Wymień wieże widokowe w Górach Sowich i Wzgórzach Włodzickich

Jelenia Góra - Wzgórze Krzywoustego - wieża murowana

Koziniec - wieża stalowa

Radogost - wieża murowana

Wielka Sowa - wieża murowana

Kalenica - wieża stalowa

Góra Św. Anny - wieża murowana, w budynku RTV

Góra Wszystkich Świętych - wieża murowana

Ślęża - wieża żelbetowa

Wieżyca - wieża murowana

Jońska Góra we Wzgórzach Łagiewnickich - wieża murowana

Ostra Góra we Wzgórzach Bukowych - wieża stalowa

Wieże zamków: Gryf, Chojnik, Bolków, Wleń, Grodziec, Książ, Grodno, Bolczów, Otmuchów.

Wiele wież niedostępnych i zniszczonych, których nie ujęto w tym wykazie.

32. Opisz krotko trasę drogową z Wałbrzycha do Nowej Rudy. Wymień główne atrakcje turystyczne Wałbrzycha.

Trasa drogowa nr 381 Wałbrzych - Nowa Ruda. Przy wyjeździe z Wałbrzycha po lewej stronie Góry Czarne z Kamienną (630 m)

- Jedlina Zdrój - ok. 6000 mieszkańców, kiedyś uzdrowisko, teraz uzależniona od Szczawna (zanikanie źródeł z uwagi na prace górnicze). Atrakcja - najdłuższy na Śląsku tunel kolejowy (1500 m) pod Wołowiem (obecnie linia nieczynna)

- Jedlinka - szachulcowy dom z 1693 r., w którym mieszkał znany architekt K. G. Lanhans

- Głuszyca - miasto oparte na tkactwie i bawełnie. Prawa miejskie od 1962 r. Pałac Hohenzollernów. Po lewej stronie Włodarz (811 m) z pozostałościami podziemnych fabryk w Rzeczce i Osówce.

- Świerki - kamieniołomy melafiru.

- Ludwikowice Kłodzkie - dwie filie obozu Gross-Rosen, których więźniowie pracowali w miejscowej fabryce amunicji.

- Nowa Ruda - wzmiankowana w XIII w. Jako osada związana z wydobyciem rud żelaza, Muzeum Górnictwa Podziemnego, Góra Św. Anny z barokowym kościółkiem i Góra Wszystkich Świętych z sanktuarium maryjnym.

Atrakcje Wałbrzycha:

1. Muzeum Przemysłu i Techniki na terenie zamkniętych kopalń.

2. Muzeum Okręgowe z cennymi okazami porcelany i minerałów.

3. Zabudowa rynku z XIX w. z odrestaurowanymi kamieniczkami, fontanną

4. Neogotycki kościół Aniołów Stróżów

5. Zamek Czettrifitzów - wybudowany w 1604 r. dla właścicieli miasta. Wokół 4 ha parku, a w nim willa parkowa, w której od 1941 r. do śmierci w 1944 r. mieszkała pani Książa - Daisy von Pless.

6. Kościół ewangelicko-augsburski tzw. „biały kościół”, klasycystyczny. Jego projektantem był budowniczy Bramy Brandenburskiej Carl Gothard Langhans z Kamiennej Góry.

7. Hitlerowskie Mauzoleum na wzgórzu - swoista świątynia hitleryzmu (dziś tylko kamienne mury).

32. Z jakich obiektów można skorzystać chcąc zwiedzić Góry Stołowe? Podaj przynajmniej 4 przykłady.

Góry Stołowe – gospodarzami są gminy: Kudowa, Lewin, Duszniki, Szczytna, Polanica, Radków, które utworzyły konsorcjum „Turystyczna Szóstka”. Baza noclegowa bardzo różnorodna i szeroka. Najpopularniejsze:

a) Karłów - Schronisko pod Szczelińcem

b) Schronisko PTTK „Pasterka" w Pasterce

c) Dom Wypoczynkowy „Szczelinka” w Pasterce

d) Chata pod Błędnymi Skałami w Bukowinie Kłodzkiej

e) Motel OSiR w Radkowie

f) Dom Nazaret w Wambierzycach - kościelny

9