Wzmożone ciśnienie śródczaszkowe – stan, w którym wzrasta ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego krążącego w układzie komorowym mózgowia. Prawidłowe ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego powinno wynosić ok. 50-200 mm H20 (ok. 0,5 - 2,0 kPa).

Wzmożone ciśnienie śródczaszkowe powstaje w następstwie zwiększenia objętości mózgu lub pojawienia się nowej masy wewnątrzczaszkowej (np. stany chorobowe, takie jak guz mózgu, ropień mózgu, krwiaki i krwotoki, masywny obrzęk mózgu, stany zapalne centralnego układu nerwowego, zawał struktur mózgowia - prowadzą do powstania zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego w mechanizmie powiększenia objętości mózgu).

Kolejne przyczyny mogą być związane z utrudnionym krążeniem płynu mózgowo-rdzeniowego (upośledzony jest wówczas odpływ płynu mózgowo-rdzeniowego lub powstaje nadmierna ilość płynu - nie jest zachowana równowaga pomiędzy produkcją a absorbcją wydzieliny mózgowo-rdzeniowej, co wiąże się z jego zaleganiem i powoduje wzrost objętości masy wewnątrzczaszkowej). Z tym mechanizmem związane są krwotoki podpajęczynówkowe i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Wskutek zwiększonego ciśnienia krwi żylnej i nieprawidłowego jej odpływu w wyniku wzrostu objętości krwi w żyłach opony miękkiej i zatokach opony twardej, również dochodzi do zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego. Ten mechanizm związany jest ze stanami zakrzepowymi w zatoce strzałkowej, brakiem pełnej drożności żyły głównej górnej i problemami kardiologicznymi (prawokomorowa niewydolność serca i nadciśnienie płucne).

Reguła Monro-Kellie’go.

objętość płynu mózgowo-rdzeniowego (8%) + objętość śródczaszkowa krwi (12%) + objętość tkanki mózgowej (80%) = constans