Borys Godunow jako dramat historyczny

Borys Godunow powstaje w czasie zesłania Puszkina do jego majątku Michajłowskoje. Wiedzie on spokojne życie, uzupełnia swoją wiedzę na temat Rosji, poznaje twórczość ludową, czyta „Historię państwa rosyjskiego” Karamzina. Docierają do niego echa wybuchu powstania dekabrystowskiego, jednak on sam nie chciał wziąć w nim udziału i jego dramat Borys Godunow można rozumieć jako krytykę tego powstania. Borys Godunow powstał w 1825 r. i jak mówi sam autor jest to utwór „prawdziwie romantyczny”. Jest do tragedia uważana za dramat romantyczny, nawiązuje do sposobu pisania Szekspira (wielkie charaktery, ścieranie się różnych poglądów), nie ma tu jednak zachowania zasady 3 jedności (jak w dramacie romantycznym). Puszkin rozbił jedność akcji(historia obu bohaterów rozwija się samodzielnie), co pociągnęło za sobą także jedności miejsca i czasu(czas fabularny dramatu to około siedem lat, akcja dzieje się w wielu miejscach Rusi i nawet za granicą). Puszkin rozbił też jedność stylu, bowiem różni bohaterowie używają różnego języka. W wielu miejscach pojawiają się zwroty obcojęzyczne. Puszkin zrezygnował z intrygi miłosnej, pozostawiając ją jedynie w szczątkowej formie w relacji łączącej Samozwańca z Maryną.

Należy więc powiedzieć, że Puszkin stworzył nowy gatunek dramatyczny, który stanowi rodzaj kroniki historycznej. Dramat składa się z luźnych, ale mimo to połączonych ze sobą scen, w których pojawia się mnóstwo postaci pierwszo- i drugoplanowych. Autor wczuł się w psychikę i obyczajowość ludzi tamtego okresu, co nadało utworowi odpowiedniej atmosfery. Stworzył sceny zbiorowe, w których lud jest nie tylko biernym obserwatorem wydarzeń, ale ma wpływ na to, co się dzieje. Lud milcząco reaguje na przejęcie władzy Dymitra, co oznacza, że nie pogodził się on z tą decyzją. To milczenie jest tak właściwie pewnym określeniem się. Puszkin zdaje się pokazywać, że nie można nic zrobić bez poparcia ludu(odniesienie do powstania dekabrystów). Naród jako całość pełni rolę historiotwórczą.

Borys Godunow opowiada dwie historie: tytułowego Godunowa, który zostaje carem i mnicha Grigorija, który ucieka z klasztoru i udając Dymitra – syna Iwana Groźnego – pragnie wywalczyć sobie tron. Borys ginie, a Dymitr przejmuje władzę, ale w tragedii nie ma intronizacji nowego cara. Puszkin w ten sposób, oraz za pomocą reakcji ludu, chce uświadomić czytelników, jak wielka jest to tragedia w dziejach Rosji. Oprócz postaci Dymitra Samozwańca i Godunowa pojawiają się takie postaci historyczne jak bojar Szujski czy Maryna Mniszkówna – Polka o wielkiej urodzie, ale pusta wewnętrznie, której naturą działania jest ambicja. Jest ona kobietą fatalną.

Puszkin pokazuje bunt ludowy, stwarza szeroką panoramę obyczajową, wnikliwie przedstawia psychikę bohaterów. Ukazuje konflikt Godunowa z Dymitrem Samozwańcem, których cele i dążenia, choć ściśle się zazębiają, rozwijają się zupełnie niezależnie. Obaj są równorzędnymi bohaterami i obaj przegrywają z tych samych powodów – każdy z nich dopuścił się przestępstwa na drodze do osiągnięcia tronu. Pokazany jest konflikt władzy i ludu. Puszkin uznał, że lud jest podmiotem istoty dziejów i to on kształtuje historię. Choć jest to siła żywiołowa i potężna, to przez brak zorganizowania może być wykorzystana w trakcie walk o władzę. Ani Godunow, ani Dymitr nie potrafili zjednać sobie ludu, co sprawia, że oboje nie osiągają tak naprawdę swoich celów.