KONSPEKT ZAJĘĆ

Prowadzący: Karolina Przeworowska

Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie:

Poziom edukacyjny: gimnazjum, klasa II

Czas realizacji: 45 minut

Temat zajęć: Formy ustrojowe państw we współczesnym świecie.

1. Cele:

Uczeń:

- zna pojęcia: forma państwa, państwo unitarne, państwo federalne, konfederacja, monarchia, republika, demokracja, autorytaryzm, totalitaryzm,
- zna modele ustrojowe państw demokratycznych,
- zna przykłady państw o określonych modelach demokratycznych,
- podaje przykłady monarchii, republik, państw unitarnych, federalnych, demokratycznych, autorytarnych, totalitarnych,
- porównuje historyczne i współczesne formy państw,
- charakteryzuje system władzy i uprawnienia obywateli w reżimach autorytarnych i totalitarnych,
- układa informacje według określonego kryterium,
- wskazuje podobieństwa i różnice między modelami ustrojowymi państw demokratycznych,
- umiejscawia na mapie państwa o rożnych formach ustrojowych,
- dokonuje oceny przydatności różnych źródeł wykorzystywanych do analizy omawianych zjawisk.

2. Metody: pogadanka, elementy dyskusji, karta pracy

3. Środki dydaktyczne: podręczniki, karty pracy.

Przebieg zajęć:

1. Nauczyciel odwołuje się do wiedzy uczniów na temat znanych im form państw i ustrojów oraz wyjaśnia pojęcia: państwo unitarne, państwo federalne, konfederacja, monarchia, republika, demokracja, autorytaryzm, totalitaryzm, system prezydencki, system kanclerski

2. Uczniowie ustalają, które kraje europejskie są republikami a które monarchiami, określają podobieństwa i różnice między systemami państw demokratycznych.

3. Uczniowie otrzymują karty pracy.

1. Zakreśl państwa federacyjne:

Rosja, Finlandia, Peru, Boliwia, Stany Zjednoczone, Czechy, Niemcy, Czad, Albania, Szwajcaria, Japonia, Austria, Islandia, Korea Południowa, Australia, Algieria, Kanada, Brazylia, Meksyk, Argentyna, Holandia, Ruanda, Indie, Zair, Nigeria, Francja, Mongolia, Republika Południowej Afryki, Malezja, Maroko, Tajlandia, Indonezja, Węgry, Egipt, Polska

2. Zakreśl monarchie:

Słowacja, Dania, Maroko, Jordania, Syria, Holandia, Malezja, Kongo, Argentyna, Tajlandia, Portugalia, Szwecja, Monako, Arabia Saudyjska, Jemen, Luksemburg, Włochy, Boliwia, Meksyk, Japonia, Chiny, Kambodża, Wietnam, Hiszpania, Libia, Watykan Kazachstan, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Peru, Chile

3. Podaj, jaki tytuł nosi władca:

- Monako-

-Japonii-

- Watykanu-

-Szwecji-

Państwo unitarne - Państwo, w którym jednostki terytorialno-administracyjne (np. województwa, gminy) są podporządkowane organom centralnym i nie mają autonomii, ani żadnej politycznej samodzielności. Najbardziej charakterystyczne cechy unitarnego państwa to:
-występowanie jednolitego systemu prawa na całym terytorium (np. Polska, Węgry),
-jednorodny system organów prawodawczych, wykonawczych i sądowych,
-podporządkowanie organów władzy i administracji lokalnej organom centralnym.

Państwo federalne- charakteryzuje się tym, że jest wewnętrznie zróżnicowane. Oznacza to, że każdy z elementów, które składają się na te państwo (regiony, stany i tym podobne), mogą posiadać odmienne prawa i działać niezależnie od siebie. Części państw federalnych posiadają całkowite lub częściowe zakresy suwerenności. Możemy wyznaczyć dwa rodzaje państw federalnych: federacje oraz konfederacje.

Konfederacja- Konfederacje są państwami, które powstało z kilka państw (lub regionów), aby realizować odpowiedni cel polityczny. Państwa (które wchodzą w elementy składowe konfederacji) takie zachowują całkowitą suwerenność i mogą decydować o swoich problemach osobno, jednak w dużej mierze licząc na pomoc państw sprzymierzonych. Wszystkie państwa, które są w konfederacji posiadają równe prawa, co oznacza, że żadne z państw nie będzie dominować.

Federacje -natomiast są państwami, które składają się z części, które są często zwane landami, stanami, kantonami lub prowincjami. Części państw federalnych posiadają swoją własną autonomię lub tylko częściową, co sprawia, że mogą one być zróżnicowane prawnie, jak i administracyjnie wewnątrz siebie.

Monarchia- forma rządów, w której monarcha (król, cesarz, sułtan), stoi na czele kraju jako reprezentant władzy suwerennej. Monarcha pełnił władzę dożywotnio, samodzielnie lub wspólnie z organami typu doradczego lub ustawodawczego. Władza monarchy była dziedziczna lub wybieralna (elekcyjna).

Republika- forma ustroju państwa, w którym najwyższą władzę sprawuje wybierany na określoną kadencję, w wyborach pośrednich lub bezpośrednich, prezydent lub organ kolegialny. Republika występowała już w starożytności (demokracja ateńska, republika rzymska) i w średniowieczu (miejska republika włoska).

Demokracja, ludowładztwo, termin określający rodzaj rządów, w którym władza należy do ogółu obywateli danego państwa

Autorytaryzm- system rządów, w którym władza skoncentrowana jest w ręku przywódcy i jego najbliższego otoczenia, podejmują oni decyzje zatwierdzone przez bezwolny parlament i egzekwowane dowolnymi metodami. W autorytaryzmie ważną rolę odgrywa cenzura, policja polityczna i armia, są one narzędziami tłumienia wszelkich przejawów opozycji i niezadowolenia. Wprowadzenie rządów autorytatywnych odbywa się najczęściej przez zamach stanu. Z założenia jest to system przejściowy, który ma istnieć do momentu powstania większości zdolnej przejąć władzę i zapewnić państwu rozwój społeczno-ekonomiczny oraz prestiż międzynarodowy. Założenie to jednak z czasem zanika, a rządzący starają się utrzymać przy władzy jak najdłużej. Nie dąży do całkowitej kontroli życia obywateli.

Totalitaryzm- forma sprawowania rządów, a zarazem uzasadniająca ją teoria, która polega na całkowitym podporządkowaniu, jednostki i wszelkich przejawów życia społecznego władzy państwowej, wskutek czego człowiek staje się jedynie funkcją państwa lub społeczeństwa. Totalitaryzm to całkowite zaprzeczenie indywidualistycznego - liberalizmu, głoszącego absolutną suwerenność jednostki wobec społeczeństwa.
Cechą ustroju o charakterze totalitarnym jest wykluczający wszelką demokrację bezwzględny autorytet władzy państwowej, a realizowane przez tę władzę cele stają się celami wszystkich legalnie działających organizmów społecznych. Stąd też niemożliwe jest istnienie jakichkolwiek niezależnych od władzy struktur pośrednich (organizacji społecznych, partii politycznych, ale również oświaty, zakładów pracy, kościołów, rodziny). Władza w takim ustroju sprawowana jest poza wszelką kontrolą prawną, a odgórnie narzucony przymus w stosunkach państwo-obywatel łamie szereg podstawowych praw człowieka. Również w stosunkach międzynarodowych państwo totalitarne dąży do stałego rozszerzania stref swoich wpływów.
Państwo totalitarne charakteryzuje m.in.:
1) autokratyzm,
2) powszechna indoktrynacja za pomocą centralnie kierowanej propagandy,
3) całkowite podporządkowanie społeczeństwa przez wprowadzenie systemu kontroli policyjnej opartego na terrorze,
4) uniformizacja (ujednolicenie) form życia społeczeństwa,
5) wprowadzenie monopolu oficjalnej ideologii,
6) zmonopolizowanie władzy państwowej, która jest skupiona w rękach jednej partii (np. partii komunistycznej) lub masowego ruchu politycznego (np. faszystowskiego),
7) centralne sterowanie gospodarką.

System prezydencki- System wynika z koncepcji separacji władz państwowych. Prezydent jest powoływany w wyborach powszechnych, nie ma inicjatywy ustawodawczej ani prawa udziału w obradach parlamentu, nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, tak jak i ministrowie (będący wyłącznie urzędnikami w aparacie prezydenckim), których on powołuje i odwołuje; z parlamentem komunikuje się za pomocą orędzia, w którym zawiera program rządu i propozycje ustaw.
Jedyne mechanizmy zależności obu władz to veto prezydenta wobec ustaw uchwalanych przez parlament oraz ponosi odpowiedzialność konstytucyjną (także jego ministrowie) za naruszenia prawa i przestępstwa pospolite (amerykański impeachment).

system kanclerski-odmiana systemu parlamentarno-gabinetowego; premier (kanclerz) jest politycznie odpowiedzialny przed parlamentem; rząd powoływany przez prezydenta na wniosek kanclerza; istnieje w Niemczech i Austrii.