Diagnoza rodziny

Analiza psychologiczno – pedagogiczna dziecka w wieku szkolnym

1. Cel i zakres diagnozy
     Celem niniejszej diagnozy jest wykrycie nieprawidłowości w środowisku wychowawczym dziecka, które zakłócałyby jego rozwój psychiczny i intelektualny. Analizie poddano wszystkie komponenty środowiska wychowawczego: rodzinę, środowisko klasy szkolnej oraz środowisko grupy rówieśniczej. Posłużono się przy tym następującymi metodami i technikami badań: obserwacja psychologiczna, wywiad sytuacyjny, analiza rysunków, metoda niedokończonych zdań, metoda "Blobs", oraz test skojarzeń.

2. Charakterystyka podmiotu badań i identyfikacja problemu.
     Podmiotem opisywanych badań jest dziecko w wieku szkolnym. Jest nim chłopak o imieniu Karol. Ma 12 lat i jest uczniem piątej klasy. Karol jest uczniem zdolnym, osiąga bardzo dobre wyniki w nauce.
     Na świadectwach przeważają oceny bardzo dobre. Sprawia jednak kłopoty wychowawcze, czego wynikiem jest poprawna ocena z zachowania. Jest ruchliwy, często przeszkadza na lekcji i wdaje się w bójki z kolegami.
      Interesuje się sportem, chociaż nie osiąga w tym zakresie większych sukcesów. Przyczyną może być otyła sylwetka Karola. Jest chłopcem wesołym, pełnym życia. Jednak po głębszej analizie zauważyłam, że ma dużo problemów, z którymi nie zawsze jest w stanie sobie poradzić.
W dalszej pracy, podjęto próbę identyfikacji takiego stanu rzeczy.

3. Charakterystyka podmiotu badań i identyfikacja problemu.

3.1 Rodzina
     Rodzice Karola są w wieku: matka 37 lat, ojciec 40 lat, natomiast siostra ma 7 lat. Ojciec jest z zawodu elektrykiem i pracuje na kopalni. Jedną godzinę trwa dojazd do jego pracy. Matka jest pielęgniarką w przychodni, jak również pracuje w terenie jako pielęgniarka położna oraz w szkole rodzenia. Jest to praca przekraczająca ośmiogodzinny wymiar. Zmęczenie rodziców pracą może być przyczyną nieprawidłowości w procesie wychowawczym Karola. Nie można zarzucić rodzicom braku zaangażowania w wychowanie dziecka. Zaangażowanie to przejawia się jednak ze zmienną intensywnością. Bywają okresy, kiedy rodzice Karola interesują się jego problemami w szkole, bywają też takie, kiedy pozostawiają dziecko same sobie, nie kontrolują jego wyników w nauce i zachowaniu lub robią to bardzo wybiórczo.
Ten brak konsekwencji ma bardzo szkodliwy wpływ na wychowanie Karola.
     Niepowodzenia dziecka podlegają karom. Odbywa się to najczęściej po wizytach mamy w szkole. Rodzice nie stosują w stosunku do dziecka kar fizycznych. Najczęściej stosowaną karą jest zakaz spotykania się z kolegami oraz oglądania telewizji. Tutaj jednak również pojawia się brak konsekwencji. Mechanizm ten wygląda następująco: Mama Karola po wizycie w szkole informuje ojca o wynikach z zachowania i postępach w nauce. Ojciec nadaje karę. Po dniu, w tajemnicy przed ojcem, matka łagodzi lub całkowicie znosi karę. W ten sposób kara przestaje być dla Karola bodźcem do poprawy. Często pojawiają się krzyki i kłótnie. Obiecują poprawę za dobre zachowanie i wyniki w nauce, jedna nie dotrzymują obietnicy. Przedstawione powyżej cechy rodziców wskazywałyby na ich odtrącającą postawę w stosunku do dziecka.
    Nie jest to klasyczny przypadek, ponieważ rodzice nie postępują wobec Karola brutalnie i okazują mu pozytywne uczucia.
     Zaspokajają też materialne potrzeby dziecka, takie jak modny ubiór oraz inne przedmioty typu komputer, wieża itp.
Stosunek Karola do rodziny można zinterpretować na podstawie rysunków (załącznik nr 1,2,4).

3.2. Interpretacja rysunków rodziny.
     Narysowanie własnej rodziny zajęło Karolowi ponad godzinę. Na samym początku z ogromną dokładnością rozplanował wielkość i położenie konkretnych osób, po czym przystąpił do rysowania. Pierwszą postacią była matka. Rysował długo i dokładnie. Następnie siostrę, ojca i na końcu siebie. Postaci matki i siostry oddzielił od postaci ojca i siebie. Świadczy to o sporadycznym kontakcie emocjonalnym.
Przedstawione kolory są jasne, ciepłe, miłe dla oka, twarze uśmiechnięte. Można wywnioskować o więzi emocjonalnej z namalowanymi osobami.
     Kolejne polecenie, to narysowanie zaczarowanej rodziny). Karol zaczarował rodzinę w przedmioty: ojciec – piłka, mama kubek, siostra – kostka, siebie w postaci czarodzieja (różdżki). Oznaczać to może, ze źródłem zaburzeń u dziecka jest rodzina. Drugi rysunek, to samo poleceni, narysował rodzinę w postaci królików, ale również siebie przedstawił w postaci czarodzieja. Karol chce posiąść moc i zmienić rodzinę, ma taką nadzieję.
     Rysunek dowolny, to krajobraz gór (załącznik nr 4). Długo się zastanawiał, potem naszkicował, ścierał, poprawiał i pokolorował.
Wymazywanie, ścieranie oznaczać może konflikty i niespełnione marzenia.
Kolor zielony: chęć zwrócenia na siebie uwagi.
Dużo koloru niebieskiego: tłumienie przezywanych uczuć.
Kolor szary: sygnał przygnębienia.
W tych rysunkach Karol wyraził stosunki panujące w rodzinie.
Wnioskując: przyczyną złego postępowania Karola w szkole, może być rodzina.

3.3. Interpretacja zadań niedokończonych.
     Stosując metodę zadań niedokończonych uzyskałam odpowiedzi na powyższe spostrzeżenia. Zmęczenie rodziców pracą, brak konsekwencji, zła atmosfera w domu, nie wpływają pozytywnie na rozwój psychiczny dziecka.
     Ciągły niepokój, krzyki i kłótnie, to wzory wyniesione z domu, jakimi posługuje się Karol w szkole i poza nią (załącznik nr 5).

3.4. Środowisko klasy szkolnej.
    Klasa do której uczęszcza Karol, stanowi dość "niezgraną" grupę młodych ludzi. W grupie tej występuje zjawisko donoszenia na innych. Uczniowie nie są solidarni wobec siebie. Nawet na lekcjach zdarzają się zaczepki kolegów. Takie zachowanie, często nie słusznie, jak twierdzi Karol, wpływa negatywnie na jego ocenę z zachowania. W klasie chłopca można wyodrębnić kilka grup koleżeńskich. Więcej podziałów jest wśród dziewcząt. Chłopcy tworzą niezgraną grupę, ciągłe toczą ze sobą spory. W celu dokładniejszego określenia pozycji Karola w szkole, jak też stosunku do kolegów, zastosowano tzw. metodę "Blobs" i test skojarzeń.
     Wyniki badania metodą "Blobs" (załącznik nr 6) potwierdzają powyższe spostrzeżenia o niezgranej grupie uczniów i o złej atmosferze w klasie. Karol bez zastanowienia wskazał smutną postać siedzącą z boku, ale wysoko. Uważa się za ucznia dobrego, jednak nie czuje się w klasie dobrze.

Kolejną metodą potwierdzającą odczucia Karola jest test skojarzeń (załącznik nr 7,8).
Słowem – kluczem jest szkoła i koledzy.
Szkoła – kojarzy się chłopcu z instytucją do której musi chodzić. Jest jej codziennością, w której są wymagający nauczyciele, a także ciężka praca.
Koledzy – ten wyraz stanowił szereg złych określeń. Postawa Karola w szkole odzwierciedla wymienione wyrazy w stosunkach między kolegami.

3.5. Środowisko grupy rówieśniczej.
     W grupie rówieśniczej Karola panuje podobna atmosfera, którą zidentyfikowano w klasie tzn. ciągłe nieporozumienia i chwilowe wspólne zabawy z kolegami mieszkającymi na osiedlu, jak też z klasy. Nie można jednak nazwać tego przyjaźnią.

4. Analiza wytworów działania.
4.1. Analiza zeszytów.
     Zeszyty Karola były przedmiotem interpretacji formalnej oraz częściowo treściowej (załącznik nr 9).
Oto wyniki interpretacji formalnej.
Ogólny wygląd zeszytu:
     Czystość okładki i poszczególnych kartek nie budzą zastrzeżeń. Świadczy to o tym, że Karol jest raczej staranny i ma zamiłowanie do porządku.
     Wnioskiem z analizy treściowej jest fakt, iż Karol popełnia błędy ortograficzne. Nie był jednak badany pod kątem dysortografii. Błędy zdarzały się sporadycznie, być może jeszcze nie utrwalił zasad ortografii.

5. Wynik diagnozy oraz prognoza.
     W środowisku wychowawczym dziecka wykryto następujące nieprawidłowości, które mogą być przyczyną złego postępowania Karola w szkole:

     Sytuację te można nieco poprawić uświadamiając Karolowi, że do wysokich wyników w nauce można dołączyć wysoką ocenę z zachowania. Bardzo istotnym problemem jest brak konsekwencji rodziców. Jest to jeden z czynników wpływających na postępowanie chłopca w szkole.
     Jeżeli powyższe zalecenie zostanie spełnione, istnieje szansa na poprawę wyników w nauce i zachowaniu. Przemawia za tym wysoki potencjał intelektualny Karola.

Diagnozowanie środowiska rodzinnego niezbędną umiejętnością dobrego pedagoga.

Diagnoza to opis możliwie wszechstronny cech i objawów badanego zjawiska uzyskany w drodze obserwacji, badań specjalnych i eksperymentów, mających na celu zabranie danych dotyczących badanego przedmiotu i jego otoczenia.

Diagnoza środowiska rodzinnego to bardzo złożony proces. Pod kątem rodziny możemy badać dziecko w wielu aspektach np. trudności dziecka w uczeniu się, kłopoty wychowawcze. Możemy też badać rodziców np. problem alkoholowy. Już na samym początku naszej działalności musimy sobie zadać pytanie co chcemy zbadać? Co stanie się przedmiotem naszej obserwacji, jakie zjawisko.

Pierwszym krokiem jest zebranie danych, ustalenie faktów następnie zaś ustalenie diagnoz cząstkowych po czym dochodzimy do oceny globalnej, konkluzji.

W badaniach prowadzących do zdiagnozowania rodziny posługujemy się metodami. Jedną z metod jest wywiad, czyli rozmowa kierowana, która prowadzi do uzyskania jak największej informacji o badanej osobie.

Diagnozując rodzinę możemy posłużyć się na przykład wywiadem z rodzicami. Powinien on zawierać szczegółowe pytania podzielone na grupy:


I grupa to pielęgnacja wzrostu dziecka.

II grupa to wyrównywanie braków organicznych dziecka

III grupa to nabywanie ról społecznych w rodzinie


IV grupa to stosunek dziecka do nauki


V grupa to kształtowanie postaw prospołecznych

VI grupa to budzenie zainteresowań

VII grupa to krąg wartości kulturowych

VIII grupa to wprowadzenie do uczestnictwa w życiu kultury

Wszystkie pytania powinny być tak skonstruowane, aby umożliwiły badanej osobie swobodną i wyczerpującą odpowiedź. Wywiad powinien więc zawierać pytania otwarte.

Tylko po dokładnym zbadaniu struktury rodziny, stosunków panujących w rodzinie, po uzyskaniu wszelkich niezbędnych danych możemy mówić o dalszych procesach diagnozy. Diagnoza, aby była prawdziwa musi odznaczać się rzetelnością badań.


Diagnozowanie rodziny w aspekcie trudności wychowawczych.

Na trudności wychowawcze składają się problemy, jakie dziecko( małe, dorastające)stwarza rodzicom i nauczycielom w procesie swojego psychofizycznego i społecznego rozwoju.

Sformułowana definicja zawiera dwa ważne elementy:

Obydwa elementy są ze sobą ściśle sprzężone i powinny być rozpatrywane łącznie. Pozwala to uniknąć błędów w ocenie wychowanka; zmniejsza częstotliwość używania określeń ,, trudne dziecko" czy ,, trudny uczeń'' , zwłaszcza w sytuacjach, które nie dają ku temu żadnych podstaw. Ułatwia prawidłowe ustalenie, co jest rzeczywiście trudnością (problemem) wychowawczą i wymaga skupienia na sobie uwagi pedagogów, bądź rodziców. Umożliwia tak ważne w procesie wychowania diagnozowanie i prawidłowe wytyczenie kierunków oraz rodzaju działań zapobiegających lub korygujących braki czy nieprawidłowości.

Wychowawca powinien zdawać sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie stwarza duża funkcjonalność określenia trudności wychowawcze w języku potocznym, jego pojemność treściowa oraz łatwość posługiwania się określeniem, które bez względu na sformułowania szczegółowe dyskwalifikuje młode pokolenie. Terminem tym operuje się często w przypadkach, kiedy przede wszystkim dziecko napotyka trudności i doznaje niepowodzeń lub narażone jest przez dorosłych na wstrząsy, stresy, frustracje, a także wówczas, gdy mamy do czynienia ze zjawiskami pozytywnymi z punktu widzenia ogólnego rozwoju wychowanka, ale stawiającymi rodziców i nauczycieli wobec sytuacji nowych, nietypowych, wymagających zmiany dotychczasowych metod wychowawczych, niekiedy również zmiany w stosunku do dziecka. Przykładem mogą być uczniowie wybitnie uzdolnieni, o wyraźnie i silnie ukierunkowanych zainteresowaniach, dociekliwi i krytyczni nie mieszczący się w ramach codziennego życia szkoły. Wiele występujących u dzieci braków ma swoje ewidentne uwarunkowania genetyczne. Fakt ten powoduje, że władze oświatowe wprowadzają coraz to więcej zmian w systemie kształcenia i wychowania młodego pokolenia. Diagnozowanie rodziny ma tutaj bardzo duże znaczenie. Tylko poprzez dobrze postawioną diagnozę możemy stwierdzić czy pojawiające się problemy wychowawcze mają swoje uwarunkowania genetyczne czy też są wynikiem innych zaburzeń lub procesów rozwijających się w dziecku.  

Klasyfikacja trudności wychowawczych

Rzeczywiste trudności wychowawcze ująć można w następujące grupy:

Trudności wynikające z zaniedbań wychowawczych oraz negatywnych oddziaływań środowiska rodzinnego;

Trudności związane z niepowodzeniami szkolnymi dzieci i młodzie­ży­

Trudności spowodowane błędami wychowawczymi, głównie w środowisku rodzinnym;

Trudności wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania rodziny;

Trudności związane z psychofizycznym rozwojem dziecka (przebyte choroby, tzw. deficyty lub mikrodefekty rozwojowe, zaburzenia w sferze emocjonalnej - nadpobudliwość lub zahamowania);

Trudności wzrostu;

Trudności wyłaniające się w kontekście rozbieżności dążeń, oczekiwań i ambicji rodziców oraz dążeń i zainteresowań dzieci.

Ujęcie sytuacji trudnych wychowawczo w grupy nie oznacza, że nie ma między nimi związków. Zachodzą tu wielorakie sprzężenia zwrotne. Dokładna znajomość mechanizmów powstawania zjawisk wychowawczo niepożądanych pozwala na podjęcie skutecznej działalności profilakty­cznej, terapeutycznej lub resocjalizacyjnej.

Jednakże, aby takie działania podjąć należy przeprowadzić dokładne zdiagnozowanie środowiska rodzinnego dziecka. To rodzina jest pierwszym i podstawowym środowiskiem wychowawczym.


Diagnozowanie rodziny w aspekcie potrzeb opiekuńczo- wychowawczych.

Środowisko rodzinne możemy diagnozować również pod kątem niezaspokajanie niezbędnych dla prawidłowego rozwoju dziecka zarówno psychicznych, jak i fizycznych potrzeb. Najczęściej przejawia się ono w głodzeniu dziecka, braku dbałości o jego higienę, ubranie, zdrowie, kształcenie. Dziecko zaniedbywane charakteryzuje się stosunkowo niskim wzrostem i wagą, w porównaniu z rówieśnikami, apatią, biernością, ma zniszczone, brudne, niedostosowane do pory roku ubranie, brakuje mu przyborów szkolnych. Analizując tę problematykę należy pamiętać o wzajemnym przenikaniu się patologicznych form zachowań i o ich nakładaniu się. W efekcie tego zjawiska dziecko nigdy nie jest krzywdzone wyłącznie w jeden z sposobów np. (maltretowanie emocjonalne czy bierne formy prze­mocy fizycznej stają się niekiedy tożsame z zaniedbywaniem potrzeb psychicznych oraz fizycznych dziecka itp.).

Potrzeba więc dokładnej diagnozy, szczegółowych pytań otwartych zasto­so­­wanych w wywiadzie, aby podjąć odpowiednie kroki pomocy dzieciom i ich rodzinom.





RYSUNEK RODZINY W DIAGNOZIE PEDAGOGICZNEJ

Na podstawie rysunku widzimy:

N-l przeprowadza rozmowę np. o rodzinie, nie wolno tutaj kłamać dzieci i trzeba ukazać im różnorodność rodzin, różne postawy rodzin.

Np. –A teraz narysuj rodzinę jaką chcesz, a nie koniecznie swoją,(bp wtedy blokujemy emocje dziecka ).Dziecko i tak narysuje swoją rodzinę, chyba że marzy o innej rodzinie, lepszej rodzinie.

-Narysuj, jak współczesna rodzina spędza wolny czas?

-Jak będziesz dorosły, to jaką założysz rodzinę?

-Kogo zabrałbyś na bezludną wyspę?

RYSUNKÓW DO DIAGNOZY MUSI BYĆ OD 8-10!

Rysunków do diagnozowania ( np. o rodzinie) nie wolno wywieszać i organizować wystaw ( bo jest to sprawa intymna każdego dziecka ).Nie wolno przeprowadzać rozmowy z dzieckiem nt rysunku w obecności całej grupy, na tle grupy.


W ANALIZIE RYSUNKU PRZYJMUJE SIĘ KRYTERIA

  1. Kolejność rysowania postaci

- postać rysowana w pierwszej kolejności świadczy o tym, że jest to osoba najważniejsza w rodzinie, z którą się dziecko identyfikuje lub ta osoba ma władzę w rodzinie, przejawia postawy autokratyczne

-gdy jest jako pierwsza rysowana osoba z rodzeństwa- świadczy to o przywilejowanej pozycji brata lub siostry w rodzinie, a rodzice koncentrują się na rodzeństwie

- jeśli pierwsza rysowana babcia lub dziadek- to dziecko ma silniejszy związek z nimi niż z rodzicami, albo są zakłócone relacje z matką, ojcem

- osoba rysowana w ostatniej kolejności- świadczy o tym, że nie zajmuje ona waźnego miejsca w rodzinie, brak jest więzi emocjonalnej z tą osobą, brak z nią kontaktów

  1. Przedstawianie osób znaczących

- w centrum umieszczona jest osoba najbardziej znacząca, jest ona większa, dziecko rysuje ją bardzo starannie, dobierając różnorodne kolory, dziecko dorysowuje tej osobie ładne przedmioty np.kokardki, kolczyki.Rysuje tę osobę najdłużej, poświęca jej najwięcej czasu

- osoby mało znaczące dziecko rysuje w zdenerwowaniu, pośpiechu, umieszcza je w rogu kartki a nie w centrum, rysuje tę osobę 2-3 kolorami, niestarannie i mało czasu poświęca na narysowanie tej osoby

  1. Relatywna wielkość postaci

- jeśli narysowana osoba jest powiększona, są u niej elementy agresywne ( duże zęby, rozczochrane włosy), to ta osoba przejawia agresję wobec dziecka czy członków rodziny

- jeśli narysowana osoba jest powiększona bez akcentów agresji( np. mama królewna), to świadczy to o więzi emocjonalnej dziecka z tą osobą



4. Ozdabianie postaci

  1. Symbolika barw( jest ważna w diagnozie rodziny, a nie samego dziecka)

  1. Relacje w rodzinie

-rodzina przedstawiona poziomo, w jednym szeregu, trzymająca się za ręce, świadczy o głębokiej więzi emocjonalnej w tej rodzinie, wszyscy są szczęśliwi

- jeśli każdy członek rodziny jest w pewnej odległości od siebie, to świadczy to o braku kontaktów, o braku więzi emocjonalnej w tej rodzinie

-jeśli dziecko między członkami rodziny rysuje przedmioty( np. kota), to ważniejszy w tej rodzinie jest np. pies, kot niż to dziecko

-jeśli na rysunku ojciec, matka są przedstawieni w pozycji leżącej, narysowani kolorem czarnym lub brązowym, to świadczy to o braku zaspokojenia potrzeb dziecka, o jego smutku, a w rodzinie może być pijaństwo, narkomania

- narysowany ojciec z elementami seksualnymi( język,penis) lub ręka dziecka na pupie, pod sukienką, może świadczyć o molestowaniu seksualnym

-jeśli ojciec narysowany jest w pozycji lwa i trzyma w ręku kij lub kabel, może świadczyć o maltretowaniu dziecka

-narysowane piekło i języki , może świadczyć także o molestowaniu dziecka

-jeśli dziecko rysuje niemowlę w wózku i przekreśla je czarnym kolorem, to świadczy to zakłóceniu relacji w rodzinie,rywalizacji, o niejednakowym traktowaniu rodzeństwa

7. „ Test zaczarowanej rodziny”

Mówimy dziecku: Wyobraź sobie, że jesteś czarodziejem i zaczarowałeś swoją rodzinę

Kryteria oceny:

-jeśli dziecko zaczarowało wszystkich członków rodziny w jeden gatunek ( np. psy, gąski), to świadczy to o jedności w rodzinie, o więzi emocjonalnej

-jeśli wszyscy są zaczarowani w kamienie, to w rodzinie panuje lodowatość uczuć,a rodzice nie darzą miłością i sympatią swoich dzieci

-rodzina zaczarowana w różne przedmioty, zwierzęta, świadczy o zagrożonych relacjach w niej,np.




Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron