Prawo karne, wykład 6, 18-11-2016
Powodować, wywołać, sprawić, dopuścić do (nie dopuścić się) = za sprawą, zmiana w świecie którą można zarachować na czyjeś sprawcze zachowanie. Jeśli przepis typizujący jest tak skonstruowany, że zawiera słowo określające czynność człowieka związaną ze zmianą w świecie, oznacza to, że mamy przestępstwo skutkowe.
Są takie czasowniki, które same w sobie określają czynność. Np. zniszczyć rzecz = spowodować zniszczenie rzeczy. Te czasowniki, które w strukturze głębokiej mają element „powodować” = takie czasowniki, które da się określić czasownikiem „powodować” bez zmiany znaczenia czasownika podstawowego.
Art. 6 §1 – czas popełnienia czynu zabronionego; czas w którym sprawca działał lub zaniechał działania. Nie definiuje on czasu czynu zabronionego, jako określonego punktu na mapie czasu. Działanie może być rozciągnięte w czasie. Według art. 6 §1 można przyjąć założenie, że czasem czynu zabronionego jest albo odstęp czasu albo jeden punkt.
Kiedy punkt? – gdy chodzi o przestępstwo jednochwilowe
Przestępstwa trwałe – rozciągnięte na mapie czasu
Gdy przestępstwo polega na działaniu, za czas popełnienia przestępstwa uważa się ostatni moment działania lub, jeśli chodzi o zaniechanie działania, ostatni moment w którym miał szansę jeszcze wykonać działanie do którego był obowiązany (wg. prof. Zolla).
Nielegalne posiadanie broni, od 15.11.2013 do 15.11.2015
Do 15.11.2014 ustawa przewidywała 3 lata więzienia, po 15.11.2014 10 lat.
Przyjmując ostatni punkt popełniania przestępstwa nie można pogodzić tego z konstytucyjną zasadą lex severior retro non agit. Dlatego nie możemy przyjąć rozwiązania prof. Zolla.
Którą karę zastosujemy? Bierzemy pod uwagę teoretycznie pierwszą karę, później teoretycznie drugą, porównujemy i stosujemy tę, która jest względniejsza dla sprawcy. Gdy obie są tak samo surowe lub tak samo względne – stosujemy tę nowszą – mówi nam o tym art. 4 §1
Jeżeli przyjmiemy, że czas popełnienia przestępstwa to okres lub punkt, musimy się do tego stosować podczas wymierzania kary.
Czy osoba kończąca 21 lat w czasie popełniania przestępstwa jest uważana za młodocianego? Art. 115 § 10 Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.
Jeżeli w czasie popełniania czynu zabronionego wchodzi w życie ustawa zaostrzająca odpowiedzialność karną to postępujemy następująco:
hipotetycznie stosujemy tę uprzednio obowiązującą do całości,
hipotetycznie stosujemy tę co weszła – od momentu jej wejścia w życie
porównujemy rezultaty,
stosujemy tę ustawę, która daje rezultat mniej względny dla sprawcy – tę ustawę, której zastosowanie będzie bardziej dolegliwe dla sprawcy
Problematyka prawa intertemporalnego (międzyczasowego), czyli problematyka czasu popełnienia czynu zabronionego:
przypadki w których do zmiany stanu prawnego dochodzi przed prawomocnym osądzeniem czynu – jakie zasady stosujemy?
Typy zmiany ustawy (czyli na czym polega zmiana stanu prawnego):
penalizacja – ustanowienie karalności jakiejś kategorii zachowań; odpowiedzialność karna ze sfery wykroczeń do przestępstw
kryminalizacja – zabieg, polegający na ustanowieniu karalności jakiejś kategorii zachowań, za które wcześniej nie groziła odpowiedzialność karna ani odpowiedzialność za wykroczenie
dekryminalizacja – zabieg odwrotny niż kryminalizacja
depenalizacja – zabieg odwrotny niż penalizacja
kontrawencjonalizacja = depenalizacja
Zasada którą stosujemy w tym przypadku to lex severior retro non agit, a ściślej nullum crimen sine lege poenalia anteriori (zakaz naruszania art. 42 ust. 1 Konstytucji)
W przypadku dekryminalizacji, depenalizacji stosujemy ustawę nową.
modyfikacja penalizacji – coś było przestępstwem i nadal jest, ale zmienia się stopień karalności
złagodzenie – stosujemy ustawę nową,
zaostrzenie – stosujemy ustawę poprzednio obowiązującą (art. 4 §1)
stabilizacja penalizacji – zmiana stany prawnego, która nie wpływa na sprawcę i na charakter jego przestępstwa, np. kiedy zmieniają się przepisy o nadzwyczajnym złagodzeniu kary, ale dany sprawca nie może skorzystać z żadnej z ulg; stosujemy zasadę nową;
Trzeba pamiętać, że zasadą jest iż stosujemy ustawę nową, chyba że uprzednio obowiązująca jest względniejsza dla sprawcy.
Dlaczego ustawodawca zdecydował się na zasadę stosowania ustawy nowej?
przemyślenia socjologiczno-polityczne – nowe jest lepsze = bardziej aktualne rozwiązanie sprawy,
gdy chodzi o Kodeks karny – z wiążących Polskę umów międzynarodowych obowiązuje nakaz stosowania ustaw względniejszych wstecz do czynów popełnionych przed jej wejściem w życie (dla sprawcy)
Gdy dochodzi do zmiany ustawy po wydaniu prawomocnego orzeczenia
orzeczenie uniewinniające,
orzeczenie skazujące.
Art. 4 § 2. Jeżeli według nowej ustawy za czyn objęty wyrokiem nie można orzec kary w wysokości kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do wysokości najsurowszej kary możliwej do orzeczenia na podstawie nowej ustawy.
§ 3. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo 2 miesiącom ograniczenia wolności.
§ 4. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa.
Jak już osądzimy prawomocnie, inna sytuacja – mamy prawomocny wyrok, który powinien być respektowany, a my się zastanawiamy nad tym czy by go przypadkiem nie zmodyfikować.
Przepisy art. 4 §2, 3, 4 dotyczą tylko przypadku, gdy mamy do czynienia ze złagodzeniem odpowiedzialności karnej – skazany za czyn na taką karę, której nie można by już było orzec za taki czyn po zmianie przepisów.
Porównanie wszystkich możliwych przepisów, które ostatecznie decydują o surowości wymierzonej kary.
Przykład: mamy do czynienia ze sprawcą, który za przestępstwo X został skazany na karę 7 lat pozbawienia wolności. Popełnił w czasie obowiązywania recydywy specjalnej. Na mocy ustawy na podstawie której orzekał sąd, to przestępstwo było zagrożone maksymalną stawką 8 lat. Po uprawomocnieniu się tego wyroku, wchodzi nowela która łagodzi –do 5 lat pozbawienia wolności. Nie zastosujemy art. 4 §2 ponieważ zgodnie z przepisami recydywy specjalnej można przedłużyć wyrok sprawcy o połowę stawki maksymalnej wyroku nowo ustanowionego, czyli maksymalnie 7,5 roku, a mu dano 7 lat.
Art. 4 §3 –modyfikacja penalizacji, daleko idąc, coś co było zagrożone ograniczeniem wolności teraz jest ograniczone karą nie izolacyjną. Zamieniamy gdy kara pozbawienia wolności aktualnie podlega wykonaniu = w warunkowym zawieszeniu jej wykonania
nie pogarszanie sytuacji
Art. 4 §4 – jeśli nie wprowadzono – nie stosuje się, jeśli wprowadzono – niezwłocznie trzeba usunąć.
Dotyczy nie tylko pełnej dekryminalizacji jak i kontrawencjonalizacji – przed nowelizacją. Dzisiaj przy wykładni trzeba uwzględnić art. 2a Kodeksu wykroczeń – nie obejmuje kontrawencjonalizacji