4.3. Środki ochrony roślin

4.3.1. Materiał nauczania

Środek ochrony roślin to substancja lub mieszanina substancji przeznaczona

do zwalczania organizmów szkodliwych i niepożądanej roślinności. Aktywny składnik

środka ochrony roślin, zwalczający czynniki szkodliwe, nazywamy substancją biologicznie

czynną. Środki chemiczne stosowane w uprawach roślin nazywamy pestycydami.

Ze względu na zakres działania dzielą się na grupy:

fungicydy – przeznaczone do zwalczania chorób,

herbicydy – do zwalczania chwastów,

zoocydy – do zwalczania szkodników.

Zoocydy dzielimy na kilka podgrup:

akaracydy – do zwalczania roztoczy,

nematocydy – do zwalczenia nicieni,

rodentycydy – stosowane do zwalczania gryzoni,

środki wspomagające (adiuwanty) i zmieniające napięcie powierzchniowe cieczy

użytkowej,

insektycydy – środki owadobójcze,

moluskocydy – środki do zwalczania ślimaków,

awicydy – środki do odstraszenia ptaków.

Pestycydy dzielą się na cztery klasy toksyczności (w zależności od stopnia szkodliwości

dla człowieka). Stosowanie środków I i II klasy jest dozwolone tylko przez mężczyzn

po ukończeniu odpowiedniego szkolenia. Przynależność do danej klasy toksyczności jest

określona wartością LD50, czyli dawką śmiertelną wyrażoną w ilości miligramów substancji

toksycznej na kilogram ciała, która po jednorazowym podaniu powoduje śmierć

50% badanej populacji zwierząt. Toksyczność pestycydów wobec organizmów żywych jest

bardzo różna, zależna od samego organizmu, warunków środowiskowych oraz rodzaju,

formy i sposobu podawania pestycydu.

Fungicydy – są przeznaczone do ochrony przed chorobami grzybowymi i bakteryjnymi.

Są to preparaty w formie proszków lub do sporządzania zawiesin wodnych. Charakteryzują

się różnym okresem działania. Do tej grupy środków możemy zaliczyć: Dithane M-45,

Syllit 65WP, Sadoplon 75 WP, Ronilan 50 WP, Rowral WP 50, Sumilex 50 WP.

Herbicydy środki ochrony roślin przeznaczone do zwalczania chwastów. Stosując

te preparaty należy bezwzględnie przestrzegać zalecanych dawek.

Herbicydy możemy podzielić na dwie grupy:

według sposobu działania,

według sposobu stosowania.

Według sposobu

działania

kontaktowe układowe

nalistne doglebowe nalistno doglebowe

Rys. 27. Podział herbicydów [opracowanie własne autora]

Herbicydy kontaktowe uszkadzają tkanki roślin w miejscach bezpośredniego

kontaktu, im roślina jest młodsza tym działanie preparatu skuteczniejsze (rys. 28).

Herbicydy układowe pobierane są przez korzenie lub liście i transportowane po całej

roślinie, zakłócając przebieg procesów życiowych( rys. 29 i rys. 30).

Działanie herbicydów może być selektywne lub nieselektywne.

Herbicydy selektywne – niszczą tylko określone grupy chwastów, nie niszczą rośliny

uprawnej (rys. 30).

Herbicydy nieselektywne – niszczą chwasty jak również uszkadzają rośliny uprawne

(rys. 28 i rys. 29). Do herbicydów nalistnych o działaniu kontaktowym nieselektywnym

możemy zaliczyć: Reglone 200 SL, a do układowych nieselektywnych możemy zaliczyć:

Roundup, do układowych selektywnych zaliczamy: Aminopielik, Chwastox.

Do herbicydów glebowych o działaniu selektywnym możemy zaliczyć: Avalon 50 WP,

Alanex 48 EC, Linuron 50.

Insektycydy środki owadobójcze. Znajomość miejsca, okresu i sposobu żerowania

szkodnika, pozwala nam na wybór prawidłowego preparatu. W zależności od mechanizmu

działania w roślinie, dzieli się je na:

układowe – wnikają do rośliny i wraz z sokami roślinnymi przemieszczają się po całej

roślinie,

kontaktowe – pozostające na powierzchni liścia.

Na podstawie mechanizmu działania na szkodnika wyróżnia się:

o działaniu kontaktowym,

o działaniu żołądkowym.

Do preparatów o działaniu kontaktowym zaliczamy np.: Decis 2,5 EC, Telstar 100 EC,

Karate 025 EC.

Do preparatów o działaniu układowym i kontaktowym zaliczamy np.: Nogos 500 EC,

Zolone 350 EC, Pirimor 25 WG, Nomolt 150 SC.

Rodentycydy – środki do zwalczania gryzoni. Wyróżniamy różnego rodzaju świece

dymne, Rodentox AB.

Akarycydy – preparaty do zwalczania przędziorków. Do tej grupy należą np.

Apollo 500 SC, Mitac 200 EC, Roztoczol extra płynny 8, Nissuron 10 Wp.

Środki zwiększające zwilżalność i przyczepność – zadaniem tej grupy jest zmiana

napięcia powierzchniowego cieczy użytkowej i zwiększenie skuteczności zabiegu. Do tej

grupy zaliczamy np.: Cittowet, Sandovit koncentrat, Atpol, Olbras 88 EC.

Formy użytkowe środków ochrony roślin

Chemiczne środki ochrony roślin, oprócz substancji biologicznie czynnej, zawierają

ciekłe lub stałe substancje pomocnicze. Są to rozpuszczalniki, nośniki. Zadaniem ich jest

nadanie substancji biologicznie czynnej odpowiednich właściwości w celu zwiększenia

bezpieczeństwa, umożliwienia i ułatwienia zastosowania oraz zwiększenie efektu

toksycznego w stosunku do szkodników. Taką mieszaninę nazywa się formą użytkową.

Najczęściej stosowane formy użytkowe to:

- formy użytkowe ciekłe między innymi: koncentraty, emulsje, aerozole, zawiesiny,

oleje i roztwory. Symbolem (EC) oznaczamy koncentrat do sporządzania emulsji

wodnej. Symbolem (SC) oznaczamy koncentrat w postaci stężonej zawiesiny,

a symbolem (SL) oznaczamy koncentrat rozpuszczalny w wodzie,

formy użytkowe stałe – głównie proszki, granulaty. Proszek do sporządzania zawiesiny

wodnej jest oznaczony symbolem (WP), a proszek do stosowania w stanie suchym

symbolem (SD). Granulat do sporządzania zawiesiny wodnej oznaczony jest symbolem

(WG).

Technika stosowania środków ochrony roślin

W zależności od zwalczanego szkodnika czy choroby dobiera się sposób stosowania

środków ochrony roślin. Mogą to być następujące sposoby:

opryskiwanie,

gazowanie,

zaprawianie nasion,

stosowanie zatrutych przynęt,

stosowane pułapek feromonowych lub barwnych.

Opryskiwanie polega na pokryciu rośliny delikatną warstwa trucizny. Zabieg ten

należy wykonywać na suche rośliny i w dni pochmurne, bezwietrzne. Najlepsza pora

do wykonywania oprysku jest przed oblotem pszczół (wczesny ranek lub po zmierzchu).

Gazowanie – wykonuje się w pomieszczeniach szczelnych, jak w szklarniach, tunelach.

Do pomieszczenia wprowadza się gaz w pojemnikach lub w formie płynnej, który pod

wpływem wody wydziela trujący gaz.

Zaprawianie polega na nanoszeniu środków na nasiona, cebule lub bulwy przed ich

siewem lub sadzeniem. Zabieg ten przeprowadza się w zaprawiarkach w różnych formach:

na sucho lub na mokro. Odmianą zaprawiania jest mieszanie zmoczonych nasion z zaprawą

pylistą, w wyniku czego uzyskuje się pokrycie nasion warstewką środka. Sposób ten

nazywa się inkrustacją nasion.

Z innych sposobów stosowania środków ochrony roślin to: pułapki feromonowe

wypełnione środkiem ochrony roślin, przynęty w postaci tablic barwnych. Sposób

stosowania środka powinien być poprzedzony dokładnym zapoznaniem się z chronioną

rośliną, zwalczanym szkodnikiem lub chorobą oraz zalecanymi sposobami walki.

Skuteczność wykonania zabiegów ochrony roślin uwarunkowana jest: doborem

odpowiedniego środka chemicznego, wyznaczeniem terminu oraz od sposobu wykonania.

Prawidłowe sporządzenie cieczy użytkowej zależy od formy użytkowej preparatu.

Preparaty w formie proszku do sporządzania zawiesin należy najpierw wymieszać

z niewielką ilością wody na gęstą papkę. Dolewa się stopniowo odmierzoną ilość wody

potrzebną do uzyskania zalecanego stężenia, ciągle mieszając. Preparaty płynne

do sporządzenia emulsji należy rozcieńczyć w małej ilości wody, dokładnie wymieszać,

a następnie wlać do odmierzonej ilości wody. Ciecz użytkową składającą się z dwóch

lub trzech preparatów, sporządza się rozcieńczając każdy preparat osobno. Przyrządzoną

ciecz należy wlać do zbiornika opryskiwacza przez gęste sito. Każdy środek chemiczny

zawiera etykietę czyli instrukcję stosowania środka ochrony roślin. Z etykiety można

dowiedzieć się jak należy postępować z danym preparatem, w jakich dawkach stosować

i kiedy, jakich środków ostrożności należy przestrzegać. Na etykiecie znajdują się

piktogramy. Celem ich jest zwrócenie uwagi na bezpieczne stosowanie preparatów.

Zastosowanie pestycydów wiąże się z ich wnikaniem do części rośliny. Są to związki

biologicznie aktywne w stosunku do roślin, zwierząt i mikroorganizmów, ich stosowanie

nie jest wolne od wad i zagrożeń. Po zastosowaniu preparatu chemicznego ulega

on oddziaływaniu procesów fizycznych, chemicznych i biologicznych określających jego

działanie, trwałość i przemieszczanie się. Procesy te wpływają korzystnie jak i ujemnie

na ich skuteczność, jak też na środowisko. Dlatego też stosując środki chemiczne, należy

przestrzegać karencji i prewencji.

Okresem karencji nazywamy minimalny czas, podawany w dniach, jaki musi być

zachowany od oprysku do zbioru roślin. W tym czasie, substancja chemiczna rozkłada się

na związki nietoksyczne dla ludzi i zwierząt, a zawartość pozostałości powinna zmniejszyć

się do zera lub do ilości praktycznie nieszkodliwych dla zdrowia.

Prewencja to ustalona liczba godzin lub dni, w ciągu których pszczoły, zwierzęta

domowe i ludzie nie powinni stykać się z roślinami, na których wykonano zabieg ochronny.

Wszelkie czynności związane z przygotowaniem cieczy roboczej czy wykonywaniem

oprysku, muszą być wykonywane w odzieży ochronnej (okulary, maski, kombinezony,

rękawice gumowe i buty gumowe). Użyte do cieczy zbiorniki, beczkowozy i inne, nie mogą

być używane do innych celów. Ważną czynnością przed wykonaniem zabiegu jest

przeczytanie etykiety na opakowaniu pestycydu i bezwzględne zastosowanie się do jej

zaleceń. Do pracy nie należy przystępować na czczo, a w jej trakcie nie wolno jeść, pić ani

palić. Jeżeli praca trwa dłużej, to należy co 2 3 godziny myć ręce. Po zakończeniu pracy

i zdjęciu odzieży ochronnej konieczne jest umycie rąk i twarzy bieżącą wodą z mydłem,