KONSPEKT LEKCJI

Beata Urbańska

Język polski

Czas trwania lekcji – 45 min.

Szkoła ponadgimnazjalna

kl. I b

Temat lekcji: Na początku był
Homer…Twórca „Iliady” i „Odysei” – archetypem poety

Cele lekcji:

1. Ogólne

• zapoznanie z biografią Homera

• rozumienie cech stylu homeryckiego

• poznanie mitu o jabłku niezgody

• ćwiczenie czytania z zrozumieniem

2. Szczegółowe

Uczeń po jednej jednostce lekcyjnej potrafi:

• wymienić dorobek literacki Homera (zwrócenie szczególnej uwagi na „Iliadę”)

• umiejętnie posługiwać się takimi terminami jak: archetyp, kwestia homerycka, toposy, fortele

• przedstawić historię Achillesa

• operować takimi związkami frazeologicznymi jak: pięta Achillesa, koń trojański

• wyjaśnić genologię bohaterów „Iliady”

Metody nauczania:

• podająca

• praktyczna

Formy pracy:

• indywidualna

• zbiorowa

Pomoce i środki dydaktyczne:

• Podręcznik do literatury „Przeszłość to dziś” Krzysztof Mrocewicz, cz.1

PRZEBIEG LEKCJI

Czynności nauczyciela	Czynności ucznia
CZĘŚĆ WSTĘPNA
1.Sprawdzenie frekwencji klasy. 2.Podanie tematu lekcji: Na początku był Homer… Twórca „Iliady” i „Odysei” archetypem poety.	Uczniowie zapisują podany temat do zeszytów.
CZĘŚĆ ZASADNICZA
1.Z racji, iż klasa miała za zadanie przeczytać wiadomości o Homerze w książce od literatury, nauczyciel pyta klasę o biografię pisarza. Ich wiadomości uzupełnia ciekawostkami oraz informacjami dotyczącymi kwestii homeryckiej. Imię Homera oznacza ślepca, zakładnika. Homer w swych eposach posługiwał się charakterystycznym stylem. Styl homerycki cechuje się obecnością stałych epitetów, porównań homeryckich, wzniosłością (występuje patos), a także występowaniem rozbudowanych realistycznych opisów, powodujących retardację, czyli spowolnienie akcji utworu. Kwestia homerycka - spór uczonych toczony przez stulecia dotyczący autorstwa „Iliady” i „Odysei”. Na początku francuscy badacze w XVII w. uznali, że oba eposy wywodzą się z twórczości wędrownych śpiewaków. Pojawiły się głosy, iż dwa utwory składają się z pieśń napisanych przez dwóch anonimowych twórców. Dziś natomiast przeważa pogląd, że oba poematy miały jednego autora. Wskazuje na to ich styl, język oraz skomplikowana kompozycja. „Iliadę” napisał jako mężczyzna w sile wieku, a „Odyseję” jako starzec. Tworząc swoje nieśmiertelne dzieła, korzystał z dorobku poprzedników - bezimiennych aojdów, którzy przy wtórze instrumentów strunowych układali i recytowali pieśni o mitycznych bohaterach i ich czynach. Homer scalił część z tych pieśni i stworzył zupełnie nową jakość - utwory, od których zaczyna się historia literatury europejskiej. Jego eposy skodyfikowały także mitologię grecką, stały się podstawą greckich wyobrażeń o bogach i herosach. - Dlaczego Homera nazywamy archetypem poety? 2.Jak myślicie co może oznaczać tytuł pierwszego eposu Homera pt.”Iliada”? Jednakże „Iliada” nie opowiada o samej wojnie trojańskiej ani jej przebiegu, ponieważ akcja dotyczy ostatnich pięćdziesięciu dni ostatniego roku trwania wojny. Fabularny ciąg zdarzeń skupia się wokół głównego bohatera jakim jest Achilles. - Zapewne spotkaliście się już z postacią Achillesa. Kim był? Co mu pomogło być prawie nieśmiertelnym? Nauczyciela przybliża klasie historię małżeństwa rodziców Achillesa oraz jego losów przed wojną trojańską: O rękę matki Achillesa – Tetydy starali się Posejdon – bóg mórz, oraz Zeus. Gdy obaj dowiedzieli się z przepowiedni, że ich potomek będzie silniejszy i potężniejszy od ojca, zrezygnowali z ubiegania się o rękę boginki morskiej dlatego. Mężem Tetydy zgodni z zdaniem bogów został zatem ziemianin o imieniu Peleus. Tetyda długo nie mogła go zaakceptować. Kiedy zbliżał się do niej uciekała mu lub zmieniała swą postać. Przybierała najrozmaitsze formy. Tetyda, widząc nieugiętą postawę Peleusa, w końcu uległa jego wytrwałym dążeniom i zgodziła się zostać jego małżonką. Gdy wybuchła wojna trojańska, Tetyda w obawie, że straci swego syna, wysłała go na wyspę o nazwie Skyros. Achilles przebywał tam pośród królewskich córek przebrany za kobietę. Znany tam był z imienia Pyrra. Odyseusz otrzymał od Agamemnona rozkaz przyprowadzenia Achillesa. Odys przebrał się za wędrownego kupca i pokazał córkom królewskim biżuterię oraz oręż. Zauważył, której z nich nie interesowały błyskotki. Był to Achilles, podziwiający piękną broń. Odyseusz go rozpoznał i zabrał do Troi. Bowiem wróżbita Kalchas przepowiedział, iż Grecy bez Achillesa nie wygrają. 3.Nauczyciel pyta klasę o rozumienie terminu toposy. Uzupełnia wiedzę uczniów: do najstarszych toposów należy motyw wędrowny, na którym opiera się Homerowa Odyseja; topos cykliczności natury: ma źródła w micie o Demeter i Persefonie (wiosna nastawała gdy Persefona wracała na Ziemię do Demeter. Gdy miała wracać do Hadesu, matka smuciła się, a ziemia stawała się nieurodzajna); 4.Nauczyciel opowiada o micie, na podstawie którego powstała „Iliada”:„Iliada” została stworzona na podstawie mitu o jabłku niezgody bogini niezgody Eris. Owa bogini zjawiła się na weselu boginki morskiej Tetydy i ziemianina Peleusa w jaskini centaura. Ucztowali wszyscy zaproszeni bogowie, prócz Eris, której nie zaproszono z wiadomych względów. Ona pojawiwszy się na przyjęciu rzuciła złote jabłko z napisem „dla najpiękniejszej”. Boginie zaczęły się kłócić, która ma zabrać jabłko. Najbardziej pożądały go: Hera, Atena i Afrodyta. Zeus przerwał walkę o jabłko i spór nakazał rozstrzygnąć Parysowi, księciu trojańskiemu. Każda z bogiń obiecywała młodzieńcowi dary w zamian za podarowanie jej złotego owocu. Hera powiedziała, że uczyni z Parysa potężnego władcę, rządzącego wieloma narodami. Atena chciała sprawić, że młodzieniec stanie się najmądrzejszym człowiekiem na ziemi. Natomiast Afrodyta obiecała, że zdarzy się, iż Parys zdobędzie najcudowniejszą na świecie kobietę. Była nią Helena – żona króla Sparty, Menelaosa. Parys oddał jabłko Afrodycie, a ona spełniła daną mu obietnicę. Stało się to przyczyną wojny trojańskiej Parys udaje się z wizytą do króla Sparty, gdy Menelaos musi wyjechać z królestwa zostawia gościa prosząc go, by na niego zaczekał. Parys korzysta z okazji i przy pomocy Afrodyty porywa Helenę do Troi. Achajowie pod wodzą Menelaosa atakują Troję. Oblężenie miasta trwa dziesięć lat. W ten oto sposób rozpoczęła się słynna wojna trojańska. Podczas owej wojny bogowie ingerują w losy ludzkie. Kolejność sukcesów poszczególnych stron zmienia się w zależności od przychylności bogów. Mit przekazuje znaczenia, dotyczące ludzkiej próżności. Można wyczytać z niego, że pominięte niewiasty, jak podczas przyjęcia weselnego Eris, są zdolne do przemyślanej, wyrafinowanej zemsty. Spór trzech potężnych bogiń o jabłko obrazuje kobiece samouwielbienie i niechęć przyznania rywalce, że jest ładniejsza. Zachowanie Hery, Ateny i Afrodyty przybliża świat boski do świata ludzkiego. W opowieści jest także postawiona teza, iż przyczyną wybuchów wojen są spory o kobiety albo szerzej patrząc – przyczyny osobiste. 5.Nauczyciel przy pomocy uczniów rozrysowuje graf dotyczący stosunków pomiędzy bohaterami „Iliady”. 6.Na podstawie przeczytanego tekstu przez uczniów w domu ( dialog z tradycją ) nauczyciel wybiera osoby do udzielenia odpowiedzi na pytania dołączone do tekstu.	Homer był pierwszym epikiem w starożytnej Grecji, to autor „Iliady” i „Odysei”, najstarszych dzieł literatury europejskiej. Był zawodowym śpiewakiem – aojdem. Żył prawdopodobnie na przełomie IX a VIII w. p.n.e Nie ma niestety źródeł, które jednoznacznie potwierdziłyby jego pochodzenie, bowiem kilka miast spiera się o status jego rodzinnego miejsca. ARCHETYP to inaczej pierwowzór, prawzór, prototyp; nazwa pochodzi od arche – początek, przyczyna, pierwiastek. Zespół cech ludzkich, składający się na daną postać, będącą wzorem zachowań, pierwowzorem charakteru, jakiejś reakcji. Według Junga archetypy odzwierciedlają zawartość zbiorowej podświadomości, powszechne myśli ludzkie spotykane we wszystkich kulturach. Przykłady: archetyp syna marnotrawnego z Biblii, archetyp wyzwoliciela – Prometeusz, archetyp wiernej żony – Penelopa. Homer zatem jako pierwszy poeta w naszych oczach na zawsze pozostanie tym najdoskonalszym w swoim rzemiośle pisarstwa. „Iliada” kojarzy się niewątpliwie z nazwą Ilion co oznacza Troja. Uczniowie zapisują. Achilles był herosem, synem ziemianina Peleusa i bogini Tetydy. Z racji, iż matka kąpała go w podziemnej rzece w krainie zmarłych w Styksie zapewniła mu nieśmiertelność z wyjątkiem stopy, za którą go trzymała kąpiąc. Pięta była jego jedynym wrażliwym miejscem, przez co był narażony na niebezpieczeństwo ze strony wrogów. Został zabity przez Parysa. Toposy – powtarzające się w literaturze tematy i motywy świadczące o jedności kultury naszego kontynentu i istnieniu wzorców myślenia u człowieka. Uczniowie słuchają. PRIAM + HEKUBA ( król Troi ) HEKTOR KASANDA TROILUS LIKAON DEIFOB AGAMEMNON ( brat ) PARYS HELENA MENELAOS ( król Sparty ) Uczniowie rysują w zeszytach wykres. Odp. na pyt. 1) Rola genologii w świecie Homera dotyczy poznania każdego bohatera z osobna w celu przedstawienia jego powinowactwa, stopnia pokrewieństwa z innymi, by ukazać ich wzajemne zależności. Zostają w ten sposób przedstawione relacje pomiędzy poszczególnymi bohaterami, by ocenić. Odp. na pyt. 2) Ponieważ takiego określenia nie można było nikomu odmówić. Szlachetne pochodzenie nie ma tutaj wpływu na zachowanie. Szlachetny nie odnosi sie tutaj do cech charakteru lecz do pochodzenia. Odp. na pyt.3) Piękno, wdzięk powab Parysa staje się ważniejsze niż jego charakter. Dzięki niemu poddani jego ojca Priama mogli ujrzeć na własne oczy piękną Helenę, która swą urodą dorównywała boginiom nieśmiertelnym i pięknym. Odp. na pyt.4) Sprawność fizyczna w świecie Homera świadczyła o męstwie, odwadze i sile. Ten, który był silny zostawał wojownikiem. Odp. na pyt.5) W starożytnej Grecji umiejętność pięknego mówienia wyróżniała górne warstwy społeczeństwa w stosunku do gminu. Piękne wysławianie się odróżniało poszczególne klasy społeczne.
CZĘŚĆ KOŃCOWA
1. Słowna pochwała za aktywność na lekcji. Nagrodzenie plusami. 2.Zadanie pracy domowej: Pisemna odpowiedź na pytania omawiane podczas lekcji ( 1,2,3, 4,5 s.20)	Uczniowie zapisują temat pracy domowej do zeszytów.

Konspekt lekcji opracowała:

Beata Urbańska