PPA, wykład 14, 02 06 2017


02.06.2017r.

Do poprzedniego wykładu

Ustawa o której Pani Profesor mówiła to jest ustawa z 17 czerwca 2004r, o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki – to jest tekst jednolity z 2006r., poz. 1259 z jedną zmianą pod pozycją 2103 (reszta się pokrywa z tym, co Pani Profesor mówiła na wykładzie).



POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE W ADMINISTRACJI



Można korzystać z podręcznika Zbigniewa Romualda Kmiecika ,,Postępowanie egzekucyjne w administracji i postępowanie sądowo - administracyjne” – ale tylko w zakresie postępowania egzekucyjnego w administracji, inne części nie.

Istota i zakres stosowania egzekucji administracyjnej

Po pierwsze, należy odróżnić postępowanie egzekucyjne od egzekucji administracyjnej.

Postępowanie egzekucyjne jest bowiem pewnym ciągiem czynności procesowych, które mają na celu przymusowe wykonanie obowiązków podlegających egzekucji. Celem tego postępowania jest więc wymuszenie wykonania tych obowiązków, przy czym pojęcie postępowania egzekucyjnego i egzekucji, która jest już realizacją przymusową tych obowiązków – się nie pokrywają. Może być bowiem wszczęte postępowanie egzekucyjne i zakończone wskutek umorzenia bez przeprowadzania egzekucji administracyjnej, może być też tak, że po zakończeniu egzekucji toczy się jeszcze postępowanie egzekucyjne, bo obowiązek już wyegzekwowano, ale chodzi teraz na przykład o podział sum, które zostały uzyskane w toku prowadzenia egzekucji. Także, te pojęcia nie są pojęciami tożsamymi.

Podobnie, pomimo że z reguły postępowanie egzekucyjne w administracji jest konsekwencją postępowania administracyjnego - to nie zawsze, ponieważ może się zakończyć postępowanie administracyjne, a nie będziemy mieli w ogóle do czynienia z postępowaniem egzekucyjnym, bo ktoś dobrowolnie wykona obowiązek. Może być tak, że będziemy mieli postępowanie administracyjne, wydana decyzja nakładająca obowiązek, decyzja niezrealizowana, więc będzie wszczęte postępowanie egzekucyjne. Może być tak, że w ogóle nie będzie prowadzonego postępowania administracyjnego, a będzie egzekucja administracyjna obowiązku, który np. wynika z mocy prawa, bądź z pewnych deklaracji, oświadczeń - nie jest to nawzajem jak gdyby niezbędne.

Trzeba też zaznaczyć i warto wiedzieć - kiedy przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji mają zastosowanie i kiedy ma zastosowanie egzekucja administracyjna.

Pani Profesor nie ukrywa, że jej ulubionym pytaniem jest zakres stosowania egzekucji administracyjnej, ponieważ po tym widzi czy ktoś w ogóle rozumie, o czym jest mowa. Bo najczęściej odpowiedź pada tego typu, że w drodze egzekucji administracyjnej egzekwuje się obowiązki pieniężne lub niepieniężne - jak ktoś pożyczy koleżance pieniądze i koleżanka nie odda to nie będzie organ egzekucyjny tych obowiązków egzekwował – a więc wtedy gdy chodzi o odpowiedź na to pytanie to nie chodzi o rozdzielanie zakresu podmiotowego (dlatego teraz Pani Profesor odstępuje przy wykładzie od wskazywania przy zakresie egzekucji zakresu podmiotowego, bo wtedy studenci o wszystkim mówią tylko nie dochodzą do sedna rzeczy) – trzeba zwrócić uwagę, na to kiedy może być stosowane postępowanie egzekucyjne i kiedy może być stosowana egzekucja administracyjna.

Zasadą jest, że egzekucji administracyjnej podlegają obowiązki o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym, ale obowiązki o charakterze administracyjno- prawnym, a więc publiczno-prawnym (a nie cywilno-prawne, np. wynikające z tej pożyczki) – to jest zasada.

O tym, jakie to mogą być obowiązki - one mogą wynikać i z decyzji administracyjnej, i z postanowień administracyjnych, i z zatwierdzonych ugód, i bezpośrednio z przepisów prawa, o ile pozostają w zakresie administracji rządowej i organów samorządu terytorialnego, i z tytułów wykonawczych wydanych przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, i z takich dokumentów jak deklaracje podatkowe, zeznania podatkowe, zgłoszenia celne, deklaracje dotyczące rozliczenia składek na ubezpieczenie pieniężne, kar pieniężnych - i to jest jakby zasada – że chodzi o obowiązki o charakterze publiczno – prawnym. Od tego mogą być dwa wyjątki: poszerzające egzekucję i zwężające egzekucję.

Mogą być egzekwowane w drodze egzekucji administracyjnej także obowiązki cywilno-prawne, jeżeli przepis wyraźnie tak stanowi - dlatego mamy jeden ze środków ochrony sądowej jakim jest powództwo opozycyjne, kiedy zobowiązany kwestionuje wysokość obowiązku, bo to chodzi właśnie o obowiązki cywilno-prawne. On tego nie może kwestionować przed sądem administracyjnym, bo to jest obowiązek cywilno-prawny tylko podlegający egzekucji administracyjnej – i jeżeli chce się sprzeciwić egzekucji takiego obowiązku, to może m.in. właśnie wytoczyć takie powództwo przed sądem powszechnym, gdzie kwestionuje istnienie lub wysokość obowiązku i wynik rozpoznania tego powództwa będzie miał znaczenia dla prowadzonej egzekucji administracyjnej.

Natomiast drugi wyjątek może iść w odwrotną stronę – obowiązki, które mają charakter publiczno-prawny mogą być przeniesione z egzekucji administracyjnej do egzekucji sądowej.

Generalnie wyliczenie tych obowiązków, które podlegają egzekucji administracyjnej wylicza art. 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji z 17 czerwca z 1966r., ale po wielu zmianach.

Tymi obowiązkami mogą być właśnie podatki, opłaty, inne należności, do których się stosuje ordynację podatkową, inne nieopodatkowane należności budżetowe, do których się stosuje ustawę o finansach publicznych, należności z tytułu przychodów z prywatyzacji, inne należności pieniężne, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej, należności pieniężne przysługujące od jednostek budżetowych przekazane do egzekucji administracyjnej na mocy innych ustaw, wpłaty na rzecz funduszów celowych. Tak nie wyliczając wszystkiego, w zakresie, np. obowiązków niepieniężnych - obowiązki pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na mocy przepisu szczególnego, obowiązki, np. z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, i wypłaty należnego wynagrodzenia za prace, które są nakładane w drodze decyzji Państwowej Inspekcji Pracy, czy obowiązki nakładane z zakresu ochrony danych osobowych nakładane w drodze decyzji Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych

Zasady ogólne postępowania egzekucyjnego

  1. Zasada obowiązku prowadzenia egzekucji – zasada obligatoryjności egzekucji.

Wynika z art. 6 §1. W myśl tej zasady, wierzyciel ma obowiązek podjęcia kroków w celu wszczęcia egzekucji - to nie jest tak jak pani X może zrezygnować z dochodzenia należności od pani Y, jeżeli jest to należność cywilno-prawna - tu chodzi o należności publiczno-prawne. Te organy podlegają ustawie o dyscyplinie finansów publicznych, w związku tym ponosiłyby konsekwencje niedochodzenia tych obowiązków. W związku z tym, po pierwsze wierzyciel ma obowiązek podjęcia kroków w celu wszczęcia egzekucji, jeżeli zobowiązany obowiązku nie wykona, ale jest to również zabezpieczone, mianowicie - gdyby wierzyciel takich kroków nie podejmował, to służy wówczas podmiotowi, którego interes prawny lub faktyczny został w wyniku tej bezczynności naruszony, skarga na bezczynność wierzyciela. Jeżeli służy skarga, a następnie na to postanowienie służy zażalenie to służy również skarga do sądu administracyjnego – a więc ta zasada ma swoje zabezpieczenie w dalszych przepisach.

  1. Zasada legalności egzekucji - zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych ustawą.

Ponieważ to są środki jednak o jakimś charakterze represyjnym to zasadą jest (zresztą wszystkie środki władcze muszą mieć upoważnienie ustawowe, a szczególne znaczenie nabiera to przy środkach o charakterze represyjnym), że można stosować tylko środki przewidziane w ustawie. To wynika z art.7 §1, ale co ważniejsze ustawa przewiduje inne środki egzekucyjne dla obowiązków o charakterze pieniężnym, a inne środki egzekucyjne dla obowiązków o charakterze niepieniężnym – i tylko te środki mogą być w stosunku do danego obowiązku stosowane.

W odniesieniu do obowiązków o charakterze pieniężnym (a więc takich, które polegają na zapłacie określonej sumy pieniężnej, np. podatku) to w razie niewykonania tego obowiązku można stosować jedynie środki przewidziane w art. 1a pkt 12a (należy zwrócić uwagę, że tam są tylko te środki wymienione, które mogą być stosowane wobec obowiązku pieniężnego, np. egzekucja z pieniędzy wynagrodzenia za pracę, z rachunku bankowego, z wkładów oszczędnościowych itd.).

Natomiast w odniesieniu do obowiązku o charakterze niepieniężnym (a takim obowiązkiem jest, np. nakaz rozbiórki albo obowiązek poddania się szczepieniu) można stosować tylko środki egzekucyjne wymienione w art. 1a pkt 12b (jak grzywna w celu przymuszenia, wykonanie zastępcze, odebranie rzeczy ruchomej, odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń, przymus bezpośredni).

Zasada ta polega na tym, że nie tylko można stosować środki wymienione w ustawie, ale także w odniesieniu do określonego obowiązku określony środek. W związku z tym niech nas nie zmyli podobieństwo nazw - czymś innym jest egzekucja z pieniędzy, a czymś innym jest grzywna w celu przymuszenia - bo egzekucja z pieniędzy jest środkiem zaspakajającym, a grzywna w celu przymuszenia jest środkiem przymuszającym i może być kilka razy stosowana, aż obowiązek wykonamy. Może się zdarzyć tak, że nastąpi powstanie dodatkowego obowiązku wskutek stosowania egzekucji, np. mamy grzywnę w celu przymuszenia dla egzekucji obowiązku niepieniężnego (który można wykonać tylko osobiście), ktoś tej grzywny nie płaci - to już ma dwa obowiązki - nadal obowiązek niepieniężny i obowiązek pieniężny zapłacenia grzywny, i tę grzywnę można ściągnąć z pieniędzy stosując środki egzekucji należności pieniężnych, bo mamy już oprócz obowiązku niepieniężnego, obowiązek pieniężny - ale to nie zaprzecza tej zasadzie – po prostu w wyniku zastosowania egzekucji powstał dodatkowy obowiązek

  1. Zasada celowości egzekucji.

Kmiecik wskazuje, że ona wynika z art. 7 §2 - ale z ona wynika z całego szeregu przepisów dotyczących egzekucji. Według Leońskiego ona miała szersze znaczenie – polegała na tym, że podkreślała cel egzekucji administracyjnej. Celem egzekucji jest doprowadzenie do wykonania obowiązku i nic więcej. W związku z tym, to rzutuje na cały szereg rozwiązań szczegółowych, bo np. jest obowiązek wydania rzeczy, a zobowiązany jest tak złośliwy, że on woli tę rzecz zniszczyć niż oddać i ją niszczy - i on może być ukarany, ale egzekucji już przeprowadzić nie można, bo jest niecelowa. Czy na przykład jeżeli jest przeprowadzona egzekucja i zastosuje się grzywnę w celu przymuszenia, żeby on coś wykonał i on nie wykonuje, nie wykonuje, ale w końcu wykonał – część grzywien zapłacił, część nie zapłacił – tych, co nie zapłacił to się nie ściąga, bo przecież nie jest celem egzekucji stosowanie środków egzekucyjnych tylko doprowadzenie do wykonania, a na jego żądanie można mu zwrócić te, które już zapłacił (w określonej wysokości, to jest uzależnione od różnych rzeczy) - bo jest zasada celowości, bo celem egzekucji nie jest represja, ale tylko i wyłącznie doprowadzenie do wykonania obowiązku.

  1. Zasada stosowania najłagodniejszego środka.

To jest art. 7 §2. Jeśli celem egzekucji jest doprowadzenie do wykonania obowiązku, a nie represja, to jeżeli mamy kilka środków - to powinniśmy wybrać ten, który jest najłagodniejszy - zgodnie z zasadą proporcjonalności konstytucyjną, ważenia interesów, i zabezpieczamy interes wierzyciela i zabezpieczamy interes zobowiązanego. To jest zasada, która ma istotne gwarancje, bo jeżeli organ egzekucyjny mając kilka środków zastosuje środek surowszy to zobowiązany może złożyć zarzut, na to służy zażalenie, no to też skarga do sądu administracyjnego (i sąd może stwierdzić, że naruszono tę zasadę i uchylić postanowienie o zastosowaniu środka egzekucyjnego), a to który środek jest surowszy może wynikać z okoliczności przypadku. To wcale nie jest tak, że kolejność tych środków świadczy o ich gradacji, bo na przykład dla jednej osoby wykonanie zastępcze może być bardziej surowe niż grzywna, a dla innej grzywna. Trzeba więc zawsze brać pod uwagę co jest celowe, co najszybciej doprowadzi do realizacji obowiązku a jednocześnie czy nie znajdziemy innego środka, który byłby dla zobowiązanego bardziej łagodny

  1. Zasada niezbędności egzekucji.

Jest również jest konsekwencją zasady celowości, wynika z art. 7 §3. Polega na tym, że jest niedopuszczalne stosowanie środka egzekucyjnego, gdy egzekwowany obowiązek o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym został wykonany albo stał się bezprzedmiotowy - stąd ten zwrot grzywien zapłaconych i nieściąganie grzywien, bo nie należy stosować już tego środka, jak obowiązek został wykonany, stąd konieczność umorzenia, nawet gdy zobowiązany zniszczy rzecz albo nie ma środków pieniężnych, bo nie może to doprowadzić do wykonania obowiązku.

  1. Zasada poszanowania minimum egzystencji zobowiązanego.

Wynika z artykułu od 8 do 10, który wskazuje na to, co jest wyłączone spod egzekucji. Jak mówimy o zakresie egzekucji i mówimy o włączeniach to to nie wyłącza egzekucji w ogóle. To wyłącza przedmiot spod egzekucji - to nie jest równoważne z immunitetem czy przywilejem dyplomatycznym, bo nadal egzekucja jest przeprowadzana, tylko nie dotyczy określonych przedmiotów.

  1. Zasada zagrożenia.

Też jest konsekwencją zasady celowości. Wynika z art. 15 i polega na tym, że ponieważ egzekucja ma być ostatecznością to żeby w ogóle doszło do egzekucji to najpierw trzeba wysłać zobowiązanemu upomnienie - trzeba mu zagrozić, że jak nie wykona obowiązku to będzie stosowana egzekucja administracyjna – egzekucja ma być ostatecznością. Wyjątkowo wyłączony jest obowiązek wysyłania upomnienia i można do egzekucji przystąpić natychmiast (ale to jest wyjątek). Zasadniczo musi być uprzednie upomnienie, które wysyła wierzyciel i co ważniejsze - to nie tylko chodzi o to, że można sporządzić tytuł wykonawczy i wystąpić o wszczęcie postępowania egzekucyjnego dopiero po 7 dniach od otrzymania przez zobowiązanego upomnienia - że do tytułu wykonawczego wierzyciel musi dołączyć dowód doręczenia upomnienia. Nie to, że się nie dokona wszczęcia postępowania egzekucyjnego, jeżeli takiego upomnienia nie będzie, a byłoby to wymagane, ale co istotniejsze - jeśli organ egzekucyjny by wszczął postępowanie egzekucyjne, mimo braku upomnienia to wtedy zobowiązanemu przysługuje zarzut i w wyniku tego zarzutu umorzenie postępowania egzekucyjnego - a koszty będą obciążać wówczas, jeżeli niesłuszne wszczęto postępowanie egzekucyjne, wierzyciela – on może później drugi raz wszcząć po upomnieniu, ale poniesie koszty dotychczasowe z tym związane. Czyli brak upomnienia pociąga za sobą istotne skutki.

  1. Zasada niezależności stosowania środków egzekucyjnych od środków typu karnego.

Takich jak w postępowaniu karnym, jak w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, w postępowaniu w sprawach dyscyplinarnych. Jest też związana jest z zasadą celowości i wynika z art. 16.

Otóż może się zdarzyć, że niewykonanie obowiązku będzie jednocześnie, np. wykroczeniem, a jednocześnie będzie pociągało za sobą egzekucję administracyjną, bo ustawodawca będzie uważał, że to jest tak istotne, że jednocześnie zostaje to zagrożone karą, ale jednocześnie trzeba wykonać ten obowiązek. I otóż, ponieważ to ma inne cele (celem kary jest prewencja, celem egzekucji jest wymuszenie zrealizowania tego obowiązku) w związku z tym na podstawie art. 16 zastosowanie środka egzekucyjnego i wymuszenie wykonania obowiązku nie stoi na przeszkodzie temu, że ktoś może być ukarany w sprawach o wykroczenia. I to jest coś czego strony nie rozumieją i się skarżą, że został podwójnie ukarany za ten sam czyn – bo otrzymał karę grzywny za wykroczenie i otrzymał grzywnę w celu przymuszenia do wykonania obowiązku – to są różne rzeczy i to może być niezależnie od siebie stosowane. Bardzo często przepisy karne przewidują wtedy różnego rodzaju możliwości odstępstw, ale nie ma przeszkód, żeby jednocześnie te dwa środki stosować, bo one mają inny cel. Jeżeli ustawodawca chce w jakiejś regulacji dać możliwość odstępstw, to musi to w tej regulacji wyraźnie przewidzieć.

  1. Zasada prowadzenia egzekucji w sposób najmniej uciążliwy dla zobowiązanego.

Ona się wyraża w takich trzech postanowieniach, ponieważ celem nie ma być represja tylko doprowadzenie do wykonania obowiązku – nie chodzi o to, żeby zobowiązanego karać, w związku z tym po pierwsze należy przeprowadzać egzekucję w porze, która nie jest zbytnio uciążliwa dla zobowiązanego, tzn. w zasadzie egzekucja powinna być prowadzona w dzień, między godziną 7 a 21, wyjątkowo (wtedy musi być pisemne upoważnienie przez organ egzekucyjny) można to prowadzić w porze nocnej i wtedy musi być świadek (w obecności świadka). Zasadą jest też, że nie przeprowadza się egzekucji w dni wolne od pracy, bo jednak człowiek powinien mieć święty spokój w tym czasie (ale też od tego może być odstępstwo na pisemne zezwolenie organu egzekucyjnego. Ta zasada nie jest więc zasadą bezwzględną. Po drugie, tej zasadzie sprzyja przepis art. 48 dotyczący przeszukania osoby zobowiązanego czy innych osób, które powinno być na podstawie art. 48 §2, a następnie w związku z §4 dokonane przez osobę tej samej płci co osoba przeszukiwana. Następnie przeszukanie rzeczy powinno się odbywać w obecności zobowiązanego (art. 49) i ma sprzyjać, zgodnie z art. 49a, celowi tej czynności - być dokonywane z zachowaniem umiaru i poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy.

  1. Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji.

Tej zasadzie jest poświęcony cały szereg przepisów, które dotyczą m.in. oddawania rzeczy pod dozór, odpowiedzialności za szkody poniesione od tego momentu przez zobowiązanego. Ale tutaj nie wchodzą w grę tylko przepisy o postępowaniu egzekucyjnym - np. służy tej zasadzie m.in. to, że musi być dokonane oszacowanie rzeczy, które podlegają egzekucji, że nie dokonuje się egzekucji jeżeli na przykład w jej wyniku otrzymywałoby się jakieś znikome środki pieniężne - szczególnie w odniesieniu do egzekucji z nieruchomości - i tam mamy środki prawne, którymi zobowiązany może to wymusić, ale istnieje jeszcze możliwość roszczeń odszkodowawczych na zasadzie KC - każdemu, kto poniesie szkodę wskutek działania organu administracji publicznej.



Trzeba pamiętać też, że niezależnie od tych zasad ogólnych postępowania egzekucyjnego, stosuje się posiłkowo KPA (na podstawie art. 18), co oznacza, że mogą być posiłkowo (bo na pewno nie dotyczące tych zasad postępowania wyjaśniającego) stosowane zasady wynikające z KPA, a nie tylko środki prawne wynikające z KPA pomocniczo stosowane w egzekucji administracyjnej.

Podmioty postępowania egzekucyjnego

Do najważniejszych podmiotów należą:

Oprócz tego mogą wystąpić:

Najważniejszym podmiotem jest organ egzekucyjny – to jest organ, który prowadzi egzekucję administracyjną (jest mu poświęcony rozdział II, od art. 19).

To są te podmioty które są zobowiązane do prowadzenia egzekucji, co nie oznacza, że prowadzą wszystkie czynności egzekucyjne, bo te organy mogą korzystać z pomocy egzekutora, czyli pracownika organu egzekucyjnego - takim egzekutorem, który dokonuje w zasadzie tylko czynności faktycznych (niektórych czynności prawnych) są komornicy skarbowi w przypadku Urzędu Skarbowego.

Jeżeli chodzi o organy egzekucyjne to najistotniejsze są dwie kwestie – ich właściwość i rola.

Organy egzekucyjne są to organy, które prowadzą egzekucję administracyjną. Zasadniczo, w zakresie obowiązków pieniężnych to jest: Naczelnik Urzędu Skarbowego (on może stosować wszystkie środki egzekucyjne przewidziane ustawą), natomiast inne organy wymienione w art. 19 stosują tylko niektóre z tych środków. Mogą to być również organy gmin o statusie miasta w zakresie należności pieniężnych pobieranych przez te organy - wtedy organem egzekucyjnym jest organ wykonawczy gminy.

Natomiast w zakresie egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym takim organem egzekucyjnym jest zasadniczo wojewoda, jedynie w zakresie zadań samorządu terytorialnego lub zleconych z zakresu administracji rządowej – właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego.

Pani Profesor podaje te organy najważniejsze, bo reszta wynika z pewnych rozwiązań szczególnych.

Dotąd mówiliśmy o właściwości rzeczowej (w odniesieniu do obowiązków pieniężnych i niepieniężnych), ale te organy muszą być też właściwe miejscowo. W przypadku egzekucji należności pieniężnych taki organ ustala się w przypadku praw majątkowych i ruchomości - głównie według miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego, w przypadku nieruchomości – według miejsca jej położenia. W przypadku egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym zasadniczo według miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego (później są różne sytuacje gdy mieszka lub nie mieszka w kraju), w sprawach nieruchomości obiektów budowlanych (np. rozbiórki) – według miejsca położenia tej nieruchomości lub obiektu budowlanego, w sprawach dotyczących wykonywania działalności gospodarczej – według miejsca stałego wykonywania działalności gospodarczej.

Niekiedy oprócz organów egzekucyjnych, mówi się o tak zwanych organach rekwizycyjnych (definicja w słowniczku) – to jest taki organ egzekucyjny, który ma tę samą właściwość co ten organ podstawowy, ale wykonuje część zadań tego organu podstawowego dlatego, że zlecono mu dokonywanie pewnych czynności ze względu, np. że tam na jego terenie znajdują się składniki majątkowe mienia zobowiązanego. Czyli jest to takiego rodzaju organ, który wykonuje pewne czynności - niekiedy w większym, niekiedy w mniejszym zakresie - na polecenie organu egzekucyjnego, chociaż ma inną właściwość miejscową (rzeczowa jest taka sama).

Niekiedy organ egzekucyjny może korzystać z pomocy i asysty, i dlatego mamy do czynienia z organami pomocniczymi i organami asystującymi.

Jako organy pomocnicze czy asystujące mogą wystąpić wszystkie organy służb siłowych jak policja (i te wszystkie inne) - chodzi o te wszystkie jednostki zmilitaryzowane. I one występują w charakterze organów pomocniczych, wtedy gdy:

1) organ egzekucyjny napotyka na opór - wówczas może wezwać zarówno organ egzekucyjny, jak i egzekutor na podstawie art. 46 §1 te organy na pomoc - te organy tej pomocy nie mogą odmówić;

2) wynika z art. 48 §5 i ma charakter obligatoryjny - dotyczy sytuacji, kiedy należy przeszukać odzież na żołnierzu czynnej służby wojskowej albo funkcjonariuszu określonych tych służb – wtedy takie czynności przeszukania przeprowadza odpowiednio żołnierz żandarmerii wojskowej i tak dalej w obecności tego organu egzekucyjnego.

Przy pomocy rola tego organu, który się wzywa jest czynna – przełamuje opór, dokonuje przeszukania. Natomiast przy asyście rola jest bierna – organy te występują jako organy asystujące na podstawie art. 50 §2 – jeżeli egzekucja jest przeprowadzana w obrębie budynków wojskowych lub zajmowanych przez policję, ABW i tak dalej (a więc przez te służby) to może być przeprowadzona tylko po uprzednim zawiadomieniu właściwego komendanta lub kierownika jednostki i w asyście wyznaczonego organu wojskowego, organu policji lub organu tej służby. Tutaj jest rola bierna tych organów, one niczego nie robią, one tylko uczestniczą i obserwują jak są przeprowadzone czynności przez egzekutora. To skorzystanie z asysty jest w takim przypadku obligatoryjne.

Rola organu egzekucyjnego generalnie polega na przeprowadzeniu egzekucji, ale on przede wszystkim dokonuje czynności prawnych, a więc otrzymuje tytuł wykonawczy i albo go kontroluje pod względem formalnym, i albo kieruje go do egzekucji wydając postanowienie o zastosowanie odpowiedniego środka egzekucyjnego, albo zwraca tytuł wierzycielowi. Jeżeli sam jest jednocześnie wierzycielem (bo taka sytuacja zbiegu pozycji organu z wierzycielem może nastąpić) to sam wszczyna postępowanie egzekucyjne z urzędu - ale nie składa wtedy środków prawnych, natomiast jeżeli dokonuje wszczęcia na żądanie innego podmiotu to rozpatruje niektóre środki prawne, które ten podmiot wnosi (rozpatruje zarzuty, niektóre skargi, dokonuje podziału sumy wynikającej z egzekucji, decyduje o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, zawieszeniu postępowania), a więc dokonuje szeregu czynności głównie o charakterze prawnym, bo czynności faktyczne przeprowadza jego pracownik, czyli egzekutor.

Następny podmiot to wierzyciel. Jest to podmiot, który jest uprawniony do żądania wykonania obowiązku w drodze egzekucji administracyjnej – mówi o tym art., 5 - wskazuje on jednocześnie, kto może być wierzycielem. W zasadzie może to być podmiot publiczno-prawny, bo to chodzi o obowiązki publiczno-prawne - i kto tym podmiotem jest określa art. 5. Najczęściej jeżeli chodzi o decyzje i postanowienia wierzycielem jest właściwy do orzekania organ w pierwszej instancji - natomiast mogą być pewne wyjątki, ale to jest zasada. Jeżeli obowiązek wynika z orzeczenia sądu lub innych organów, lub bezpośrednio z przepisów prawa - to organ lub instytucja bezpośrednio zainteresowania wykonaniem przez zobowiązanego obowiązku albo powołana do czuwania nad tym obowiązkiem. Dopiero gdyby takiej instytucji by nie było to podmiot, na którego rzecz zostało wydane orzeczenie. Może się zdarzyć, że to będzie podmiot fizyczny, ale to wyjątkowo - lub podmiot, którego interesy prawne zostały naruszone w wykonaniu tego obowiązku. Art. 5 wskazuje dalej na inne sytuacje, ale to są najczęstsze.

Rola wierzyciela - po pierwsze może się zdarzyć tak, że wierzyciel będzie jednocześnie organem egzekucyjnym. Po drugie, może też być też tak, że wierzyciel nie jest organem egzekucyjnym i wtedy jego pozycja jest różna, ale zawsze musi wysłać do zobowiązanego upomnienie, chyba że przepisy to wyłączają - ponieważ jest ta zasada prawnego obowiązku podjęcia egzekucji i skarga na bezczynność wierzyciela w tym zakresie. Następnie w zależności od tego czy wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, czy nie sporządza tytuł wykonawczy i wniosek o wszczęcie egzekucji albo sporządza tytuł wykonawczy i na jego podstawie wszczyna egzekucję administracyjną. Jeżeli to są różne podmioty to wierzyciel sporządza tytuł wykonawczy i wniosek, i dołącza do tego dowód doręczenia upomnienia i wysyła do organu egzekucyjnego, który to kontroluje i albo wszczyna egzekucję, albo zwraca tytuł wierzycielowi. I wtedy wierzycielowi służą różne środki prawne, bo jeżeli wierzyciel nie jest organem egzekucyjnym to może złożyć zażalenie na taki zwrot tytułu wykonawczego, może złożyć zażalenie na sposób rozpatrzenia zarzutu (bo przecież może być tym pokrzywdzony), może składać środki jako podmiot, który ma interes prawny, może korzystać z innych środków ochrony prawnej, łącznie ze skargą do sądu – a więc ma szereg uprawnień i generalnie można powiedzieć, że jego pozycja jest dość silna, ale silniejsza jest wtedy kiedy jest jednocześnie organem egzekucyjnym.

Kolejnym podmiotem jest zobowiązany.

Zobowiązany to jest ten podmiot, na którym ciąży powinność wykonania obowiązku podlegającego egzekucji administracyjnej. Z reguły jest tą osobą, wobec której stosuje się środki egzekucyjne (nie mylić środków egzekucyjnych ze środkami prawnymi - środki prawne to środki zaskarżenia, a środki egzekucyjne to środki przymusu).

Z reguły środki przymusu stosuje się wobec zobowiązanego, ale po pierwsze pewne podmioty mogą nie być zobowiązanymi. Przepis mówi, że zobowiązanymi mogą być osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej (w tym organizacje społeczne) - ale może być wyłączenie niektórych podmiotów z uwagi na art. 14, który przewiduje różne sytuacje w zakresie przywilejów i immunitetów dyplomatycznych. Tam są różne możliwości, kiedy te organy podlegają orzecznictwu, a kiedy nie i do tego jest dostosowana egzekucja - to wyłącza w ogóle te podmioty w całości lub częściowo spod egzekucji. Oprócz tego w niektórych przypadkach z uwagi na charakter osoby nie może być zastosowany określony środek egzekucyjny, np. w odniesieniu do małoletnich, kierownika zakładu pracy.

Zasadniczo środki egzekucyjne stosuje się wobec zobowiązanego, ale nie zawsze, bo niekiedy środek egzekucyjny nie jest stosowany wobec zobowiązanego, a wobec osoby odpowiedzialnej, np. ustawowego przedstawiciela - właśnie w przypadku osoby nie mającej pełnej zdolności do czynności prawnych grzywnę w celu przymuszeniu nakłada się nie na zobowiązanego, którym jest dziecko, ale na jego ustawowego przedstawiciela. Albo gdy zobowiązanym jest zakład pracy to zobowiązanie nakłada się na kierownika, który jest zobowiązany do czuwania nad wykonywaniem określonego obowiązku.

Rola zobowiązanego jest dość słaba - musi się on poddać egzekucji administracyjnej (te środki są bardzo obszerne), ale proszę zwrócić uwagę, że zobowiązanemu służy też szereg środków prawnych, dzięki którym może się bronić przeciwko nieprawidłowej jego zdaniem egzekucji administracyjnej.

Takim podstawowym środkiem, który służy na początku egzekucji - jest zarzut. Jest to środek, który służy tylko zobowiązanemu i ma na celu kwestionowanie egzekucji albo kwestionowanie zastosowanego środka. Można kwestionować całą egzekucję, twierdząc, że obowiązek został wykonany, że nie istnieje, że został rozłożony na raty, że jest niewłaściwa osoba (to wszystko wymienia art. 33), a można kwestionować, że nie było upomnienia albo że zastosowano zbyt uciążliwy środek egzekucji. Ten środek służy na samym początku egzekucji. Jak zostanie doręczony tytuł wykonawczy z klauzulą wykonalności to się jednocześnie informuje zobowiązanego, że w ciągu 7 dni może złożyć zarzut. Ten zarzut rozpatruje organ egzekucyjny, na to służy zażalenie, a jak zażalenie to i skarga do sądu administracyjnego. Niezależnie od tego służą inne środki prawne, ale zarzut jest podstawowym środkiem, którym kwestionuje się wysokość czy w ogóle istnienie samego obowiązku. W odniesieniu do obowiązku cywilno-prawnego takim środkiem, który to zastępuje – którym się w zasadzie kwestionuje istnienie obowiązku cywilno-prawnego jest powództwo opozycyjne, które też ma ten sam cel, czyli zakwestionowanie istnienia obowiązku.

Oprócz tego w postępowaniu może wystąpić prokurator, RPO, RPD organizacja społeczna. Mogą występować też inni uczestnicy jak dłużnik zajętej nieruchomości czy świadek. Świadek pełni tutaj zupełnie inną rolę - nie jest to osoba, która zeznaje na okoliczność tego co widziała lub słyszała, ale to jest osoba, która uczestniczy w czynnościach egzekucyjnych, w zasadzie przygląda się im - wtedy gdy egzekucja prowadzona jest w porze nocnej albo gdy prowadzona jest pod nieobecność zobowiązanego - wtedy 2 świadków. Biegły to osoba, która dokonuje oszacowania nieruchomości. Może być też biegły skarbowy i rzeczoznawca majątkowy, wykonawca to bardziej przy środkach egzekucyjnych. Natomiast nas najbardziej interesuje inny podmiot, jakim jest osoba trzecia.

Osoba trzecia to specyficzny podmiot, który może pojawić się w egzekucji administracyjnej i który jest związany z pewnym środkiem prawnym jakim jest wniosek o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji. Osoba trzecia to jest osoba, która nie jest zobowiązanym, ale rości sobie prawo do rzeczy lub prawa majątkowego, w stosunku do którego prowadzona jest egzekucja.

Przykład – jak ktoś robi remont, wynosi TV do sąsiada i tam przychodzi egzekutor, i zajmuje ten telewizor to nie są to wszystkie sytuacje osoby trzeciej. Osoba trzecia to jest taki podmiot, który mówi, że to jest moja rzecz, a wy przeprowadzacie wobec niej egzekucje, a ja nie jestem zobowiązany, ja jestem osobą trzecią. Takiej osobie przysługuje wniosek o wyłączenie rzeczy spod egzekucji, następnie zażalenie w razie odmowy, a gdyby to nie dało rezultatu to powództwo ekscydencyjne do sądu powszechnego, bo ona walczy o swoje prawo własności nie będąc zobowiązana żadnym aktem administracyjnym – nastąpiła pomyłka.

Natomiast gdyby doszło już do sprzedaży tej rzeczy, a ona dopiero się dowiedziała to może dochodzić tylko odszkodowania od zobowiązanego, bo już tej rzeczy nie ma – ona przeszła na własność innej osoby.

Przebieg postępowania egzekucyjnego

Przechodzimy do przebiegu postępowania egzekucyjnego.

Zaczynamy od pierwszego elementu, czyli wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego może nastąpić z urzędu - gdy wierzyciel i organ egzekucyjne to są te same podmioty i na wniosek wierzyciela - jeżeli wierzyciel i organ egzekucyjny to są różne pomioty.

Żeby dokonać wszczęcia postępowania egzekucyjnego to najpierw muszą być czynności poprzedzające, mianowicie wierzyciel powinien wysłać do zobowiązanego upomnienie i dopiero po 7 dniach od dnia doręczenia upomnienia, jeżeli upomnienie nie przyniosło rezultatu, to sporządza tytuł wykonawczy i występuje do organu egzekucyjnego z wnioskiem o wszczęcie egzekucji.

Tytuł wykonawczy, który stanowi podstawę tego wszystkiego, to dokument wystawiony przez wierzyciela. Dokument, który zawiera podstawowe informacje dotyczące osób zainteresowanych w sprawie, jak i egzekwowanego obowiązku. Elementy tego tytułu określa art. 27 ustawy - to są podstawowe elementy. W zasadzie to powinno być oznaczenie wierzyciela, oznaczenia zobowiązanego, wskazanie podstawy prawnej obowiązku, treść obowiązku, czy jest zabezpieczenie, czy nie czy jest podstawa pierwszeństwa, czy nie, pouczenie o skutkach niezawiadomienia, jeżeli zobowiązany będzie zmieniał miejsce pobytu, wskazanie środków egzekucyjnych, które się proponuje w przypadku egzekucji należności pieniężnych, datę doręczenia itd.

Ten tytuł przekazuje się do organu i organ egzekucyjny bada dopuszczalność egzekucji, natomiast nie bada zasadności ani wymagalności obowiązku. On przede wszystkim bada poprawność formalną tytułu wykonawczego, może go zwrócić wierzycielowi w celu uzupełniania tylko a może stwierdzić niedopuszczalność egzekucji, bo np. zobowiązany nie podlega egzekucji albo nie było upomnienia, a powinno być, bo jest wymagalne albo obowiązek nie kwalifikuje się do egzekucji administracyjnej.

Jeżeli jest istniejąca decyzja administracyjna, to nawet gdyby ona była dotknięta wadami nieważności to zasadniczo do czasu stwierdzenia tej nieważności egzekwuje się ją. Chyba, że jest to nieważność, która „bije po oczach” i z góry wiadomo - to organ egzekucyjny może zwrócić uwagę wierzycielowi, że taki akt jest aktem nieważnym, choć zasadniczo tego nie robi, nie ma takiego obowiązku. Miałby ten obowiązek, gdyby miał do czynienia z nie-aktem. Nie-akt nie podlega egzekucji administracyjnej. Jeżeli egzekucja jest niedopuszczalna to tytuł zwraca się wierzycielowi i na wniosek wierzyciela wydaje się postanowienie o nieprzystąpieniu do egzekucji – i na to postanowienie służy zażalenie (to był art. 29 §2a).

Natomiast jeśli egzekucja jest dopuszczalna to się zaopatruje ją w klauzulę wykonalności, dokonuje się z reguły już na tym etapie – decyduje się o zastosowaniu odpowiedniego środka egzekucyjnego, bo to wcale nie musi być ten środek, który został wskazany przez wierzyciela, doręcza się odpis tytułu wykonawczego zobowiązanemu i się przystępuje do egzekucji administracyjnej. Stosuje się środki egzekucyjne i następnie po zakończeniu egzekucji, która może nastąpić w skutek umorzenia albo jej faktycznej realizacji może dojść jeszcze do innych czynności, jak np. rozdziału sumy wynikającej z egzekucji.

Może się zdarzyć, że postępowanie egzekucyjne ulega zatrzymaniu z różnych powodów. I tak możemy mieć tutaj do czynienia z zawieszeniem postępowania egzekucyjnego, z umorzeniem postępowania egzekucyjnego, z wstrzymaniem postępowania egzekucyjnego oraz czynności egzekucyjnych i odstąpieniem od czynności egzekucyjnych.

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego ma podobny charakter jak w przypadku postępowania administracyjnego, mianowicie polega na częściowym (to nie jest odstąpienie - czynności dotychczas istniejące w zasadzie pozostają w mocy) nieprzeprowadzaniu dalszych czynności.

To zawieszenie reguluje art. 58. Zawieszenie może mieć charakter obligatoryjny. Następuje w postaci postanowienia, na które służy zażalenie - i zażalenie służy zarówno na zawieszenie, jak i odmowę zawieszenia.

Jakie przypadki są przypadkami zawieszenia? O tym mówi art. 56. Może to dotyczyć wstrzymania wykonania obowiązku, odroczenia terminu wykonania obowiązku, rozłożenia na raty, śmierci zobowiązanego (jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego bo wtedy musiałoby nastąpić umorzenie), utrata zdolności do czynności prawnych przez wierzyciela lub przez jego przedstawiciela ustawowego, na żądanie wierzyciela lub w innych przypadkach ustawowych.

Po ustaniu tych przeszkód, np. wyznaczeniu przedstawiciela ustawowego bądź wstąpieniu na miejsce osoby zmarłej jego następcy prawnego następuje podjęcie postępowania egzekucyjnego, z tym, że jeżeli chodzi o zawieszenie w skutek żądania wierzyciela, to takie podjęcie może nastąpić tylko na jego żądanie z określonymi konsekwencjami. Jest to tylko terminowe wstrzymanie czynności egzekucyjnych, po podjęciu dalej się je przeprowadza.

Zupełnie inną czynnością jest umorzenie postępowania. Umorzenie postępowania powoduje całkowite zakończenie postępowania egzekucyjnego - co nie oznacza, że go nie będzie można podjąć, bo to zależy, co było przyczyną umorzenia. Umorzenie nie musi całkowicie uniemożliwiać późniejszego wszczęcia na nowo postępowania egzekucyjnego, natomiast umorzenie kończy to postępowanie egzekucyjnego.

Umorzenie postępowania przewiduje art. 59. Umorzenie następuję w formie postanowienia, na które służy zażalenie, ale różni się nieco w skutkach. Przy zawieszeniu nie przeprowadza się dalszych czynności, ale zasadniczo dotychczasowe czynności pozostają w mocy, bo potem się postępowanie podejmuje - o tym mówi art. 58. Jedynie wyjątkowo można uchylić dokonane czynności, na co zresztą służy zażalenie. Przy umorzeniu uchyla się dokonane czynności, pozostają tylko takie, które wywarły skutki prawne wobec osób trzecich, ale jest taka zasada, że się cofa - po egzekucji tak jakby ich nie było. To jest w formie postanowienia, na które zawsze służy zażalenie.

Kiedy następuje umorzenie? Tutaj mówi się o umorzeniu obligatoryjnym w art. 59 §1 i fakultatywnym w art. 59 §2. Zdaniem Pani Profesor oba te przypadki są obligatoryjne, bo trudno przeprowadzać egzekucyjne zgodnie z zasadą celowości, jeżeli się widzi, że nie uzyska się kwoty większej niż koszt egzekucji. Otóż kiedy następuje to umorzenie - jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania, jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł, jeżeli w ogóle nie istniał, jeżeli został określony niezgodnie z treścią decyzji czy orzeczenia i tak dalej, gdy był błąd co do osoby zobowiązanego, jeżeli okazał się niewykonalny, jeżeli egzekucja lub zastosowany środek są niedopuszczalne lub zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, jako skutek zawieszenia -jeżeli zawieszono postępowanie na żądanie wierzyciela, a wierzyciel nie żądał jego podjęcia w ciągu 12 miesięcy. Następnie jeżeli okazuje się w toku przeprowadzenia egzekucji, że sumę, jaką się uzyska to suma, która ledwo pokrywa koszty egzekucji - to wtedy nie ma sensu wykonywania egzekucji, zarówno w związku z zasadą celowości, jak i niezbędności.

Nie każde umorzenie powoduje, że nigdy nie będzie można przeprowadzić egzekucji. Jeżeli na przykład zmarł zobowiązany, a był to obowiązek ściśle związany z jego osobą, to nigdy. Egzekucja nie będzie mogła być już zastosowana. Tak samo, jeżeli obowiązek został wykonany itd. Jeżeli przyczyną umorzenia był brak majątku zobowiązanego to na podstawie art. 61 wszczęcie ponownej egzekucji może nastąpić wówczas, gdy zostanie ujawniony majątek lub źródła dochodu zobowiązanego, które przekroczą koszty egzekucyjne. A więc nie w każdym przypadku powoduje to niemożliwość prowadzenia egzekucji. Wszystko to jest w formie postanowień, a na nie służą zażalenia, a jak zażalenia to i skarga do sądu administracyjnego.

Wstrzymanie postępowania egzekucyjnego, a tym samym wstrzymanie czynności egzekucyjnych wcale nie jest równoznaczne z zawieszeniem postępowania egzekucyjnego, albowiem zawieszenie powoduje przerwanie toku postępowania na określony czas, natomiast wstrzymanie dotyczy jedynie przerwania toku stosowania określonych środków egzekucyjnych.

Definicje tego pojęcia zawiera art. 1a (który zawiera w ogóle słowniczek pojęć) i on wskazuje w punkcie 15 i 16 na to, na czym te czynności polegają. Wstrzymanie czynności egzekucyjnych oznacza wstrzymanie wykonania wszystkich lub części zastosowanych środków - natomiast nie uchyla się dotychczasowych. Natomiast wstrzymanie postępowania oznacza wstrzymanie wykonania zastosowanych środków egzekucyjnych oraz niepodejmowania nowych - natomiast nie uchyla się dotychczasowych. To są drobne różnice, ale dość istotne, bo przy wstrzymaniu czynności egzekucyjnych wstrzymuje się jedynie realizację tych, które już zastosowano, a przy wstrzymaniu postępowania nie dokonuje się również nowych.

Kiedy to następuje? Na podstawie art. 23 - organy wyższego stopnia sprawują nadzór nad czynnościami egzekucyjnymi. One mogą w szczególnie uzasadnionych przypadkach na czas określony wstrzymać czynności egzekucyjne lub wstrzymać postępowanie egzekucyjne - od nich zależy czego dokonają, wtedy to jakiej czynności dokonują powoduje określone skutki.
Zasadniczo, ponieważ postępowanie egzekucyjne jest postępowaniem wykonawczym, to wniesienie środków prawnych, czyli środków zaskarżenia nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych. Przykładowo - jeżeli zostaje wniesiony zarzut przez zobowiązanego to wniesienie tego zarzutu zasadniczo nie wstrzymuje postępowania. Chyba że zostanie to dokonane w sposób fakultatywny.

Czymś innym jest też wstrzymanie, umorzenie, zawieszenie, a czymś innym jest odstąpienie od czynności egzekucyjnych. Odstąpienie od czynności egzekucyjnych jest bowiem czynnością faktyczną, która jest dokonywana (o tym właśnie Kmiecik nie pisze, więc trzeba sobie to dopisać, bo Pani Profesor o to pyta) na podstawie art. 45 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i ma charakter obligatoryjny. Mianowicie organ egzekucyjny i egzekutor są zobowiązani odstąpić w toku prowadzenia egzekucji od czynności egzekucyjnych jakichkolwiek. Tu chodzi o to, że nie to, że my składamy wniosek o umorzenie, o zawieszenie - tylko chodzi o to, że przychodzi organ egzekucyjny do naszego domu, a my pokazujemy mu dowód, że obowiązek nie istnieje – nie będzie więc organ przeprowadzać egzekucji tylko po to, żeby później obciążać kogoś kosztami. Taką sytuację przewiduje art. 45 i w takim przypadku organ egzekucyjny/egzekutor są zobowiązani odstąpić od czynności egzekucyjnych.


Występuje to, gdy:


Organ egzekucyjny zawiadamia wówczas wierzyciela o odstąpieniu od czynności egzekucyjnych.


Druga sytuacja dotyczy takiego przypadku, kiedy chodzi o egzekucję ze składnika majątkowego, a zobowiązany wskazuje, że częściowo wykonał obowiązek, a wartość zajętego składnika znacznie przekracza wartość tego obowiązku, a posiada inne składniki majątkowe, z których można by dochodzić tego obowiązku.


Organ egzekucyjny również zawiadamia wierzyciela o odstąpieniu od czynności egzekucyjnych. Na jego żądanie wydaje postanowienie i na to postanowienie przysługuje zażalenie organowi egzekucyjnemu, który nie jest jednocześnie zobowiązany.

Zasadniczo wnoszenie różnych środków prawnych przez stronę w zasadzie nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych. Jedynie taki środek jakim jest wniosek o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji powoduje, że do czasu rozpatrzenia tego środka lub do czasu rozpatrzenia zażalenia w tym zakresie nie można prowadzić egzekucji wobec tej rzeczy, prawa majątkowego, a w szczególności ta rzecz nie może być sprzedana.


Środki egzekucyjne


Zgodnie z zasadą legalizmu stosuje się środki przewidziane ustawą, przy czym stosuje się odrębne środki egzekucyjne w odniesieniu do obowiązków o charakterze pieniężnym, a odrębne środki egzekucyjne w odniesieniu do obowiązków o charakterze niepieniężnym.


Jeśli chodzi o obowiązki o charakterze pieniężnym, to wymienia je art. 1a pkt 12a.


Mogą to być:


To są środki egzekucji obowiązków o charakterze pieniężnym – kiedy obowiązek polega na zapłaceniu sumy pieniężnej. Te środki albo służą od razu bezpośrednio zaspokojeniu obowiązku (np. egzekucja z pieniędzy) albo służą uzyskaniu środków finansowych, które mają służyć zrealizowaniu obowiązku (np. egzekucja z ruchomości i nieruchomości - tutaj środkiem nie jest odebranie ruchomości czy nieruchomości - jak przy obowiązkach niepieniężnych, tu środkiem jest egzekucja z ruchomości czy z nieruchomości, mamy nie pisać, że środkiem jest zajęcie nieruchomości, środkiem jest egzekucja z ruchomości, nieruchomości, która ma doprowadzić do jej sprzedaży – składa się z dwóch etapów: zajęcia i sprzedaży, natomiast przy obowiązkach niepieniężnych jest odebranie - tam nie ma sprzedaży, ona może być konsekwencją dalszych działań, ale chodzi tylko o odebranie – to są zupełnie inne środki).


Przy tych środkach bywa tak, że często oprócz zobowiązanego w związku z tymi środkami uzyskują obowiązki inne podmioty, np. zakłady pracy, które muszą dokonywać określonych czynności. np. muszą zaznaczać w świadectwie pracy zajęcie części wynagrodzenia, muszą zawiadamiać nowego pracodawcę, jeżeli taką wiadomość posiadają, muszą wskazywać na to, jakie źródła dochodów uzyskuje zobowiązany. Środek jest stosowany wobec zobowiązanego, ale pojawiają się też obowiązki innych podmiotów.

  1. Egzekucja z pieniędzy - polega na tym, że poborca skarbowy (bo to on jest egzekutorem w zakresie obowiązków o charakaterze pieniężnym) wzywa zobowiązanego do zapłaty określonej należności pieniężnej. Zobowiązany może dobrowolnie zapłacić tę kwotę i wtedy poborca skarbowy wystawia mu pokwitowanie, które ma taki sam skutek prawny jak pokwitowanie wystawione przez wierzyciela. Natomiast jeżeli nie płaci to poborca w celu odebrania tej kwoty może dokonać przeszukania i wystawia wówczas też pokwitowanie stanowiące potwierdzenie wykonania w całości lub w części zobowiązania.

  2. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę (kolejny środek, najczęściej stosowany). Mamy tu do czynienia z powstaniem dodatkowych obowiązków zakładu pracy. Odbywa się bowiem w ten sposób, że organ egzekucyjny zawiadamia pracodawcę o zajęciu jego wynagrodzenia w części, która jest niezwolniocna z egzekucji. Jednocześnie zawiadamia zobowiązanego o zajęciu tej części wynagrodzenia. W czasie prowadzenia tej egzekucji zakład pracy ma obowiązki dotyczące:

  1. Następnym środkiem egzekucyjnym, który też może być stosowany (jeżeli ktoś ma odpowiednią emeryturę) to jest egzekucja zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego. Tak samo tutaj - tylko zamiast zawiadomienia zakładu pracy jest zawiadomienie organu rentowego i jednocześnie zawiadomienie zobowiązanego i odtąd ciążą analogiczne obowiązki na zakładzie rentowym jak na zakładzie pracy.

  2. Następny – egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych. Tutaj powiadomienie dotyczy banku. Mogą być tylko zróżnicowane działania w zależności od tego czy bank dysponuje książeczką oszczędnościową (czy taką książeczkę wystawiono i czy nią dysponuje) - to może nastąpić odbiór dokumentu, jego likwidacja i wystawienie następnego. A może nie dysponować taką książeczką, ale dokonuje jej unieważnienia. Gdyby zobowiązany zawiadomiony o tym pobrał, np. w jakimś innym oddziale, gdzie wypłacono by mu takie pieniądze to ponosi odpowiedzialność karną tak jak odebranie kwoty nienależnej czy usunięcie mienia spod egzekucji. Może nastąpić natomiast w przypadku nieodebrania umorzenie takiej książeczki oszczędnościowej z takimi samymi skutkami.

  3. Egzekucja z innych należności pieniężnych – dotyczy to sytuacji gdy zobowiązany ma swojego dłużnika. A więc posiada jakąś wierzytelność pieniężną, której może domagać się od innej osoby. Ta wierzytelność może znajdować albo swoje odbicie ,np. poprzez wpis w księdze wieczystej albo poprzez złożenie dokumentu do zbioru, a może takich gwarancji nie posiadać. Od tego są wówczas zależne czynności organu egzekucyjnego, który może składać zastrzeżenie do księgi wieczystej lub do zbioru, natomiast w każdym przypadku organ egzekucyjny zawiadamia zobowiązanego o zajęciu jego wierzytelności i informuje go, że nie może on tą wierzytelnością dysponować. Wtedy w razie spłaty odpowiednie obowiązki posiada również wówczas dłużnik tej zajętej nieruchomości, on powinien takie zestawienie złożyć w ciągu 7 dni, a następnie dokonywać wypłaty na rzecz wierzyciela - to może dotyczyć również pewnych przyszłych należności.
    Weksel może być przez odebranie, papier wartościowy może być przez odebranie, może być przez umorzenie.


  1. Nas natomiast interesują dwa środki, które są zbliżone do środków egzekucyjnych występujących przy egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym, ale – tak jak mówiliśmy – mają trochę inną funkcję. Mianowicie chodzi o egzekucję z ruchomości i egzekucję z nieruchomości.



Egzekucja z ruchomości obejmuje dwa etapy: zajęcie i oszacowanie rzeczy oraz jej sprzedaż. Na początku dokonuje się więc zajęcia ruchomości. Zajęcie ruchomości może dotyczyć zarówno ruchomości pozostających we władaniu zobowiązanego, jak i takich, które są w posiadaniu innej osoby. Zajęcie ruchomości oznacza wpisanie do protokołu zajęcia (którym dysponuje poborca skarbowy) oraz jej oznakowanie. W takim przypadku z reguły pozostawia się tę ruchomość w mieszkaniu zobowiązanego - służy jemu normalne prawo korzystania z tej ruchomości, ale odtąd odpowiada za jej zachowanie w należytym stanie. Z reguły jednak tę ruchomość pozostawia się pod dozorem zobowiązanego, natomiast kiedy chodzi o kosztowności to nadzór sprawuje nad zajętymi kosztownościami organ egzekucyjny, natomiast gdy rzecz zajęta stanowi zabytek – oddaje się ją pod dozór właściwej instytucji takiej jak muzeum, biblioteka, archiwum. W czasie zajęcia tej rzeczy służy prawo normalnego z niej korzystania. Tego dozorcę obowiązuje należyta staranność. Następnym etapem jest sprzedaż – sprzedaż ruchomości nie może nastąpić jednak wcześniej niż 7 dnia od daty zajęcia - co wynika z art. 104 ustawy. Od tego mogą być pewne wyjątki, mianowicie bezpośrednio można sprzedać rzecz po zajęciu, jeżeli - ruchomości ulegają łatwemu zepsuciu albo sprawowanie nad nimi nadzoru lub ich przechowywanie spowodowałoby nadmierne koszty, niewspółmierne do ich wartości, jeśli zajęto inwentarz żywy, a zobowiązany odmówił dozoru nad nim lub jeśli egzekucja dotyczy zobowiązania rolnika i dotyczyło przyszłych dostaw, które z winy zobowiązanego nie zostały wykonane. Natomiast w pozostałych sytuacjach zasadniczo może to nastąpić po 7 dniach, przy czym wcześniej powinno nastąpić oszacowanie ruchomości, dlatego że cena tego oszacowania ma istotne znaczenie dla tego, z jakiego sposobu sprzedaży się skorzysta i czy można daną rzecz sprzedać w taki sposób.


Zasadniczo przewiduje się w pierwszej kolejności wybór pomiędzy 4 formami sprzedaży:


Musi być zgodnie z zasadą gospodarności wybrany taki rodzaj sprzedaży, który uwzględniając rodzaj ruchomości, stwarza perspektywę uzyskania najkorzystniejszej ceny. Szczególne formy dotyczą ruchomości o charakterze zabytkowym. Warto zwrócić uwagę na tę licytację, bo często w różnych programach mówi się, że uzyskuje się cenę niewspółmierną – otóż wtedy musiało nastąpić pewne nadużycie na etapie oszacowania, a tam zobowiązany ma możliwość kwestionowania tej wysokości, w związku z tym najprawdopodobniej nie wykorzystał tego środka prawnego – warto więc zdawać sobie sprawę z tego, jakie środki prawne nam na określonym etapie służą. Dlatego jeśli chodzi o licytacje to zasada jest taka, że w pierwszym terminie licytacji ta cena wywoławcza musi wynosić przynajmniej 3/4 wartości szacunkowej i nie można sprzedać poniżej tej ceny. Wtedy trzeba przystąpić do drugiej licytacji – w tej drugiej licytacji cena wywoławcza wynosi już połowę ceny szacunkowej, czyli tej na którą oszacowano nieruchomość i nie może nastąpić sprzedać za cenę niższą niż cena wywoławcza. Tutaj są możliwości wnoszenia różnych środków prawnych itd. – warto to sobie czasem przeczytać, jeżeli z taką sytuacją możemy mieć do czynienia.


Jeśli chodzi o egzekucję z nieruchomości. Ma ona na celu sprzedaż nieruchomości. Składa się więc z po pierwsze, etapu zajęcia, następnie opisu i oszacowania nieruchomości, obwieszczenia o licytacji, licytacji (która ma bardzo rozbudowane przepisy). Przystępuje się tutaj do egzekucji poprzez zajęcie nieruchomości. W celu zajęcia nieruchomości wzywa się najpierw zobowiązanego, aby zapłacił egzekwowaną należność z odsetkami w terminie 14 dni pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania nieruchomości. Proszę więc zwrócić uwagę, że mimo wcześniej zastosowanych różnych zagrożeń ten środek jest poprzedzony tym, że jeszcze dodatkowo się zawiadamia zobowiązanego o możliwości prowadzenia dalej egzekucji w stosunku do tej nieruchomości poprzez jej opis i oszacowanie. Zajęcie nieruchomości następuje z momentem odebrania tego wezwania przez zobowiązanego. Następnie składa się do właściwego sądu wniosek o dokonanie w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub złożeniu tego wniosku do zbioru dokumentów. Zasadniczo zajętą nieruchomość pozostawia się w zarządzie zobowiązanego, z tym że z tego powodu, że on by przeszkadzał w przeprowadzeniu zarządu, można mu ten zarząd odebrać, pozostawiając w używaniu pewne lokale lub pomieszczenia przez niego zajmowane. Także i tego prawa można zobowiązanego pozbawić, jeżeli będzie się zachowywał w sposób, który będzie uniemożliwiał w ogóle prawidłowy dozór i wtedy służy mu właśnie specyficzne powództwo, o którym będziemy mówili przy środkach prawnych – powództwo o pozostawienie pomieszczeń w użytkowaniu zobowiązanego. To dotyczy właśnie sytuacji kiedy jest egzekucja z nieruchomości, kiedy nastąpiło zajęcie, kiedy zobowiązanemu nie pozostawia się dozoru nad tą nieruchomością, a kiedy zobowiązany korzysta z części pomieszczeń w tej nieruchomości – do tego czasu (bo później nastąpi już sprzedaż i jego sytuacja prawna może być różna, to nie jest środek który go chroni długofalowo, chroni tylko na tym etapie, później jest uzależniony od konkretnej sytuacji danej osoby, od prawa do lokalu socjalnego i tym podobne). Natomiast zarządca nieruchomości niezależnie od tego, czy jest to zobowiązany, czy jest to inna osoba będąca dozorcą, odpowiada za prawidłowość pozostawienia tej nieruchomości w stanie niepogorszonym (z zachowaniem należytej staranności). Następnie przystępuje się do oszacowania wartości zajętej nieruchomości. Jeśli chodzi o szacowanie to wyznacza się tutaj rzeczoznawcę majątkowego, który dokonuje to według przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami i wynikającymi stąd rozporządzeniami - tam są określone zasady oszacowania nieruchomości, bardzo skomplikowane w zależności od tego jakiego jest to typu nieruchomość i czy były sprzedawane nieruchomości sąsiednie, o tym samym charakterze i rodzaju i tak dalej. Następnie sprzedaje się zajętą nieruchomość w drodze licytacji publicznej. Organ może wystawić na licytację tylko część nieruchomości, w każdym razie sporządza się obwieszczenie o licytacji - to obwieszczenie musi być obwieszczeniem publicznym, wywiesza się w siedzibach urzędów, w tym urzędu organu jednostki samorządu terytorialnego, co najmniej na 30 dni przed terminem licytacji. Jednocześnie zawiadamia się, czyli doręcza się to obwieszczenie o licytacji uczestnikom postępowania, właściwej jednostce samorządu terytorialnego, osobom, które mają prawo pierwokupu nieruchomości.


W samej licytacji nie mają prawa uczestniczyć niektóre podmioty: zobowiązany (bo mógłby podbijać cenę), pracownicy organu egzekucyjnego, najbliższa rodzina zobowiązanego i pracowników, osoby obecne na licytacji w charakterze urzędowym, taki licytant, który brałby udział już w poprzedniej licytacji i nie wykonał zobowiązań, których się podjął, takie osoby, które mogą nabyć nieruchomość tylko za zezwoleniem organu administracji publicznej - to może dotyczyć teraz nieruchomości rolnej, może dotyczyć cudzoziemców - a tego zezwolenia nie przedstawiły.

Najpierw przeprowadzany jest pierwszy termin licytacji. Odbywa się ona publicznie i pod nadzorem komornika skarbowego, i cena wywoławcza w pierwszej licytacji wynosi 3/4 oszacowanej wartości nieruchomości - nie można dokonać sprzedaży poniżej tej sumy. Jeżeli się okaże, że nikt nie przystąpił do licytacji, a przedmiotem licytacji jest nieruchomość, która wchodzi w skład gospodarstwa rolnego, współwłaściciel takiej nieruchomości, który nie jest dłużnikiem może ją odkupić za cenę nie niższą od 3/4 wartości tej oszacowanej - taki wniosek należy złożyć w ciągu 7 dni. Jeżeli do tego nie dojdzie następuje wyznaczenie drugiego terminu licytacji. Cena wywoławcza wynosi 70% oszacowanej wartości nieruchomości i znowu ta osoba, która jest współwłaścicielem może złożyć wniosek, że to przejmie za te 70%, jeżeli chodzi o nieruchomość rolną. Jeżeli nie dochodzi do tego, wyznaczana jest trzecia licytacja. Przy tej trzeciej licytacji cena wywoławcza wynosi 65% oszacowanej wartości nieruchomości - i znowu jeżeli tego nikt nie przejął może ten współwłaściciel złożyć wniosek o przejęcie za sumę 65%.


Tutaj uprawnienia właściciela nieruchomości są trochę bardziej chronione niż przy ruchomości. Mianowicie jeżeli po trzeciej licytacji żaden z wierzycieli nie przejął nieruchomości na własność - uchyla się zajęcie nieruchomości. Wówczas dopiero po 12 miesiącach od dnia uchylenia zajęcia nieruchomości może być wszczęta ponownie egzekucja wobec tej nieruchomości – i wtedy się dokonuje nowego wpisu, nowego oszacowania i tym podobne.


Na tym kończymy środki egzekucji o charakterze pieniężnym.





Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron