Karta praw podstawowych Unii Europejskiej nabrała mocy wiążącej dzięki wejściu w życie traktatu lizbońskiego z 1 grudnia 2009 r.
Status karty umacnia działania Unii w kwestii praw podstawowych. Ten komunikat zawiera strategię wprowadzenia karty w bieżącym kontekście prawnym.
Celem strategii Komisji jest zapewnienie skutecznego stosowania praw podstawowych przedstawionym w karcie.
Pod tym względem Unia powinna stanowić przykład, aby:
- umożliwić wszystkim osobom mieszkającym na terenie Unii korzystanie z zapisanych w karcie praw,
- budować wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi,
- budować zaufanie ogółu społeczeństwa w polityki Unii,
-wzmacniać zaufanie w unijne działania zewnętrzne w zakresie promowania praw człowieka.
Komisja przeprowadza regularne kontrole, aby zapewnić, że jej wnioski legislacyjne i akty są zgodne z treścią karty. Jednakże kontrole te wymagają wzmocnienia w ramach służb Komisji odpowiedzialnych za opracowanie projektów aktów prawnych, promując „kulturę praw podstawowych” na wszystkich etapach procedury ustawodawczej. Jest to szczególnie istotne przy ocenie konieczności i proporcjonalności wniosków, zwłaszcza że niektóre prawa mają charakter bezwzględny (np. godność ludzka i zakaz tortur itp.), podczas gdy inne, w pewnych okolicznościach, podlegają określonym ograniczeniom.
Komisja stosuje metodologię w celu zapewnienia systematycznej i dokładnej kontroli poszanowania wszystkich praw podstawowych przy opracowywaniu wszystkich wniosków ustawodawczych w ramach:
- konsultacji przygotowawczych,
- oceny skutków,
- opracowania projektów aktów prawnych.
Komisja przeprowadza także kontrole, aby zapewnić uwzględnienie karty w ocenie unijnych instrumentów przeprowadzanej ex post. Jednak należy podjąć dalsze wysiłki, by metodologia Komisji w większym stopniu była stosowana w praktyce. Komisja będzie przywiązywać wyjątkową wagę do wniosków i aktów, które budzą szczególne wątpliwości co do zgodności z kartą lub mają na celu promowanie jednego szczególnego prawa zapisanego w karcie.
W związku z tym, że metodologia ustanowiona przez Komisję ma zastosowanie jedynie na etapie przygotowania wniosków, Rada lub Parlament Europejski mogą nanosić w nich zmiany bez systematycznej oceny skutków i kontroli zgodności z prawami podstawowymi.
W konsekwencji Komisja skłonna jest pomagać pozostałym instytucjom w analizowaniu naniesionych przez nie poprawek względem karty. W przypadkach gdy zmiany we wnioskach nie stanowią dostatecznej gwarancji poszanowania praw podstawowych, Komisja powiadamia o swoim sprzeciwie wobec obniżania standardów ochrony i podejmuje działania obejmujące, w stosownych przypadkach, wycofanie wniosku. Wszelkie propozycje poprawek, które mogą budzić wątpliwości co do zgodności z kartą, powinny być przedmiotem przejrzystego dialogu międzyinstytucjonalnego.
Państwa członkowskie zobowiązane są do przestrzegania karty jedynie w procesie wdrażania przepisów UE. Komisja podejmie działania na rzecz zapewnienia przestrzegania praw podstawowych w państwach członkowskich poprzez:
- przypominanie im o tym zobowiązaniu oraz zapewnienie wsparcia w prawidłowym wdrażaniu przepisów UE,
- wszczęcie postępowania w przypadku naruszenia przepisów wobec państwa członkowskiego nieprzestrzegającego tego zobowiązania.
Obywatele muszą być dobrze poinformowani o swoich prawach zapisanych w karcie oraz o sposobach obrony tych praw, jeśli zostaną one naruszone, zwłaszcza jeśli chodzi o ochronę praw dziecka.
Szczególnie ważna wydaje się świadomość obywateli o dostępności odpowiednich środków prawnych, a także posiadania wszelkich odpowiednich informacji potrzebnych do walki o swoje prawa. W związku z tym Komisja zamierza przeprowadzić ukierunkowane działania informacyjne dostosowane do wszelkich trudności, takie jak:
- dalsze działania informacyjne na temat roli i kompetencji Unii w dziedzinie praw podstawowych,
- działania zapewniające dostępność informacji praktycznych na temat dostępnych dróg dochodzenia swoich praw, głównie za pośrednictwem portalu e-justice.
Co roku Komisja przedstawia sprawozdanie na temat stosowania karty, które ma na celu przedstawienie poczynionych postępów oraz wymianę poglądów z Parlamentem Europejskim i Radą. Komisja opracowuje sprawozdanie w bliskiej współpracy ze wszystkimi instytucjami UE i zainteresowanymi stronami. Celem sprawozdania jest przede wszystkim wyjaśnienie roli państw członkowskich i systemów krajowych w zakresie ochrony praw, a równocześnie zadań Komisji Europejskiej w tym zakresie. Obywatele, którzy uważają, że ich prawa podstawowe zostały naruszone, muszą wiedzieć, gdzie mogą się zwrócić, aby te prawa wyegzekwować. Sprawozdanie zostało podzielone na sześć rozdziałów, które odpowiadają sześciu tytułom Karty praw podstawowych UE: Godność, Wolności, Równość, Solidarność, Prawa obywatelskie i Wymiar sprawiedliwości. Pokazuje to, że karta ma znaczenie dla wielu obszarów polityki, za które Unia ponosi odpowiedzialność.
Trybunał Sprawiedliwości UE również odgrywa ważną rolę w realizowaniu postanowień karty. Państwa członkowskie nie mogą wprowadzać w ustawodawstwie krajowym jakichkolwiek odstępstw od tej ważnej zasady.
Żródła:
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2012-0500+0+DOC+XML+V0//PL&language=PL#def_1_7; http://ec.europa.eu/news/justice/101019_pl.htm;
http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/37377/009.pdf.