Założenia filozofii oświecenia.
W XVII w. filozofia stawiała sobie cele głównie praktyczne.
Zdobycie wiedzy nie miało być celem samym w sobie, lecz miało za zadanie oświecić ludzki umysł.
Wiara w rzeczy nadprzyrodzone uważana była za przesąd i ciemnotę.
Filozofowie pojmowani byli, jako wolnomyśliciele. Głosili hasła reform społecznych i przyczynili się do tego, że XIX w. skończył się rewolucją.
W XVIII w. dostrzega się ogromny rozrost lit. filozoficznej, zwiększenie ilości publikowanych dzieł oraz liczebności ludzi, którzy się nią zajmowali. Przyczyną takiej sytuacji było jej spopularyzowanie- stała się dostępna dla poziomu ogółu.
Ideałem XVII w- wiedza ścisła, ideałem XVIII w- wiedza dostępna.
Przestano pisać po łac., sięgnięto raczej po język franc.
Pojawienie się nowych terminów: filozof- publicysta(Bayle, Wolter), filozof- literat( Fontenelle, Rousseau)
Styl filozoficzny: jasny, ale i powierzchowny.
Z czasem wszechnice zaczęły przekształcać się w zrzeszenia uczonych, które dały początek uniwersytetom.
Swoboda filozofowania wbrew pozorom była niewielka. Toczono z nią walkę. We Francji od 1757 grożono karą śmierci, długoletnim więzieniem w momencie, gdy wydane przez autora dzieło było „podejrzane”. Przykł: „Emil” -> Rousseau musiał opuścić Fr.
„Wolność filozofii nie przyszła ani prędko ani łatwo i epoki, które dziś wydają się nam epokami wolności wcale nimi nie były”.
Francja: filozofia oświeceniowa zajęła miejsce Kartezjanizmu. Koniec -> rewolucja.
Anglia: bezpośrednio po filozofii średniowiecznej, rozp. Locke.
Niderlandy: ówczesny ośrodek najwyższej kultury umysłowej.
Niemcy-z czasem wyparta przez romantyzm i nowe idee filozoficzne.
ANGLIA-> FRANCJA-> EUROPA
Typy filozofii oświeceniowej:
Francuska: szła najdalej w swoich popularyzujących tendencjach
Niemiecka: charakter bardziej szkolny
Filozofia XVIIIw szukała oparcia naukowego, przyrodniczego-> biologicznego i medycznego. Nauki o człowieku odgrywały istotną rolę. Ambicją było stworzenie naukowej teorii gospodarki i polityki-> wtedy też powstała ekonomia polityczna.
Nowa postawa filozofii:
MINIMALIZM- po epoce maksymalizmu, jaką był wiek XVII, w następnym wieku górę wzięły prądy minimalistyczne. Wcześniej filozofia występowała z pretensją wniknięcia w istotę wszechrzeczy, teraz na ogół ograniczała się do badania zjawisk i zadowalała fragmentami wiedzy.
NATURALIZM- abstrakcyjny sposób myślenia zmienił się w szczególne konkretny. Istotne były tylko i wyłącznie teorie, które posługiwały się wybitnymi konkretami. W metafizyce górę wziął materializm, a w teorii empiryzm, w psychologii sensualizm, w metodologii analiza.
EMPIRYZM I RACJONALIZM- poszukiwanie natury rzeczy miało inne znaczenie niż dotychczas. Rozum nie był w stanie już do niej dotrzeć. Najważniejszym „narzędziem” stało się doświadczenie. Pokazywało ono, że ludzie z natury są nierówni.
Wiek XVII- klasyczny przykład racjonalizmu. Rozum za pomocą dedukcji i intuicji miał poznawać prawdę najwyższą.
Wiek XVIII- wiedza wytwarza się tylko poprzez doświadczenie. Występował także racjonalizm, ale inaczej pojmował pewne rzeczy-> rozum nie jest źródłem wiedzy, ale jest jej miarą.
RELATYWIZM- dostrzeganie, że świat nie jest jednolity i cechuje się różnorodnością, wielorakością ludzi, rzeczy, epok i krajów. Dostrzeżenie kultur egzotycznych i pierwotnych-> akcentowanie ich odrębności.
POSTAWA KRYTYCZNA- krytyka pojęć filozofii praktycznej i teoretycznej (Locke, Berkeley)
Filozofia XVIII wieku dzieli się na filozofię: oświecenia i krytycyzmu( wystąpiła u schyłku, gdy czas oświecenia dobiegł końca).
Oświeceniowa dzieli się z kolei na teoretyczną i na stosowaną do zagadnień praktycznych.
Podstawy empiryzmu w Anglii głoszone przez Locke’a, Berkeleya, Humey’a, Shaftesbury’ ego i wielu innych myślicieli.
Filozofia oświecenia na podstawach empiryzmu sformułowana została we Francji przez Woltera: tam też wytworzone zostały dalsze postacie empiryzmu i swoistej filozofii oświecenia przez La Mettrie’ego, Condillaca, D’Alemberta. Działo się to w połowie wieku. Potem wystąpiły pierwsze symptomaty odwrotu od oświecenia, w szczególności u Rousseau we Francji i w szkole szkockiej na wyspach.
Filozofię krytyczną zainaugurował w końcu wieku w Niemczech Kant. Poprzedziła ją swoiście niemiecka filozofia oświecenia, rozwinięta przez Wolfa i jego szkołę.