Ustrój II RP- demokracja parlamentarna

str. 41-44, 95-96

 

1. Lokalne ośrodki władzy na ziemiach polskich w 1918 r.:

a.        19 X 1918 - Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego – ksiądz Józef Londzin

b.       28 X 1918 – Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie- Wincenty Witos

c.        7 XI 1918  - Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lubinie – Ignacy Daszyński, wojsko- Edward Rydz- Śmigły

d.       14 XI 1918- Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu- Władysław Seyda, Wojciech Korfanty, ks. Stanisław Adamski, Adam Poszwiński

2. Powrót na arenę polityczną Józefa Piłsudskiego:

a.        10 XI 1918 – opuszczenie więzienia w Magdeburgu

b.       11 XI 1918 ( stąd obchodzimy święto narodowe !!!)- przejęcie władzy z rąk Rady Regencyjnej

c.        14 XI 1918 ( formalnie 22 XI)- Piłsudski Naczelnikiem Państwa 

3. Gabinety Jędrzeja Moraczewskiego i Ignacego Jana Paderewskiego:

a.        18 XI 1918 – rząd socjalisty Jędrzeja Moraczewskiego i jego reformy socjalne:

- równouprawnienie obywateli, 8-godzinny dzień pracy, ubezpieczenia zdrowotne, płaca minimalna

      ( duża krytyka rządu ze strony endecji i chadecji)

      b. 16 I 1919 – koalicyjny gabinet Ignacego Jana Paderewskiego ( znany polityk i muzyk był głównym reprezentantem Polski na konferencji wersalskiej, która rozpoczęła się 18 I 1919 r. !)    

  4. Wybory do Sejmu Ustawodawczego 26 I 1919 r.- zwycięstwo Związku Ludowo- Narodowego ( endecja, partie chadeckie)- 36 %, PSL Wyzwolenie- 15 %, PSL Piast- 12 %, PPS- 9 % 

5. Ustrój II RP wg konstytucji marcowej- 17 III 1921: ( weszła w życie 1 VI 1921) system parlamentarno-gabinetowy

a.        trójpodział władzy – przewaga władzy ustawodawczej ( parlamentu) nad wykonawczą ( osłabienie pozycji Piłsudskiego prze endecję)

b.       władza ustawodawcza- sejm ( 444 posłów) i senat ( 111 senatorów), kadencja 5 lat, czynne prawo wyborcze- 21 ( sejm) i 30 ( senat) lat, bierne prawo wyborcze do sejmu- 25 lat, senatu- 40 lat

c.        władza wykonawcza- rząd ( inicjatywa ustawodawcza, odpowiedzialność przed parlamentem) i prezydent (kadencja 7 lat, wybór przez Zgromadzenie Narodowe, ograniczone kompetencje prezydenta, reprezentowanie kraju zagranicą, mianowanie ambasadorów, sędziów, mianowanie i odwoływanie premiera i ministrów),

6. Wybory prezydenckie 1922 r. :

a.        wybór przez Zgromadzenie Narodowe 9 XII 1922 r. kandydata PSL Wyzwolenie i mniejszości narodowych w 5 turze Gabriela Narutowicza ( pokonał pewnego kandydata endecji hr. Maurycego Zamoyskiego, Piłsudski nie kandydował)

b.       nagonka prawicy na prezydenta-elekta i zabójstwo Gabriela Narutowicza 16 XII 1922 r. ( podczas zwiedzania wystawy malarskiej w gmachu Zachęty fanatyczny zwolennik endecji Eligiusz Niewiadomski oddał śmiertelne strzały)

c.        wybór 20 XII 1922 r. na urząd prezydenta Stanisława Wojciechowskiego ( współtwórca PPS, bliski współpracownik Piłsudskiego, potem związany z PSL Piast)

7. Główne ugrupowania polityczne w latach 20-tych w Polsce:

Nazwa partii	Przywódcy	Program
Narodowa Demokracja - ZLN	Roman Dmowski Zygmunt Balicki	- nacjonalizm, polonizacja mniejszości narodowych, model Polak- katolik, solidaryzm społeczny w gospodarce, silna władza
Chrześcijańska Demokracja ( chadecja)	Wojciech Korfanty	- społeczna nauka Kościoła katolickiego, umiarkowane reformy gospodarcze,
PSL Piast	Wincenty Witos –trzykrotny premier, Maciej Rataj, Stanisław Adamski	- agraryzm, interesy wsi, reforma rolna, polonizacja mniejszości narodowych, silna władza
PSL Wyzwolenie	Tomasz Nocznicki, Stanisław Thugutt	- j.w. program lewicowy
PPS- Polska Partia Socjalistyczna	Ignacy Daszyński, Jędrzej Moraczewski, Kazimierz Pużak	- reformy socjalne, nacjonalizacja przemysłu, reforma rolna,
KPP- Komunistyczna Partia Polski od 1925	Adolf Warski, Julian Leszczyński, Maria Koszutska	- agentura radziecka w Polsce, zwolennicy rewolucji społecznej, dyktatury na wzór sowiecki, partia nielegalna, wymordowani po 1938 r. w ZSRR

8. Funkcjonowanie demokracji parlamentarnej w II RP:

a.        niestabilność sceny politycznej- w latach 1918- 1926 było 13 premierów, spory polityczne, ambicje polityków, brak większości parlamentarnej, słabość władzy wykonawczej, korupcja,

b.       problemy gospodarcze w latach 20-tych: inflacja, wojna celna z Niemcami od 1925 r., strajki i demonstracje robotnicze ( w 1923 r. w starciach w Krakowie zginęłokilkadziesiąt osób)

c.        sukcesy rządów parlamentarno- gabinetowych: unifikacja kraju, reforma walutowa Władysława Grabskiego z 1923 r., bezpieczeństwo granic ( KOP- Korpus OchronyPogranicza)