Anna Brzezińska – Psychologiczne portrety człowieka

Okres niemowlęcy. Pierwszy rok życia dziecka to intensywny rozwój motoryczny i lokomocyjny. Uwarunkowany jest rozwojem struktur mięśniowych i układu nerwowego, a ich rozwój jest zależny do wielu czynników: warunków prenatalnych – aktywności płodu, sposobu odżywiania się matki podczas ciąży, chorób przebytych przez matkę w tym okresie; porodu – trudny poród może spowodować przejściowe uszkodzenia mózgu które spowalniają proces rozwoju; sposób sprawowania opieki przez pierwszy okresie życia dziecka – odżywanie, stymulacja, poczucie bezpieczeństwa; genetycznych – które wpływają na konstytucję fizyczną oraz inteligencję (wykazano np. że dzieci o wyższym ilorazie inteligencji wykazują szybszy rozwój motoryczny). Największe osiągnięcia pierwszego roku życia dziecka to osiągnięcie pozycji pionowej oraz celowe chwytanie przedmiotów i używanie ich w zależności od przeznaczenia. Jednak rozwój dziecka jest też uwarunkowany różnicami indywidualnymi (rasa, społeczność w której się wychowuje, kultura, płeć, metodami wychowawczymi itp.).

1 miesiąc życia dziecka

- wrodzone odruchy ssania, chwytania sutka, połykanie

- odruch Moro (chwytny)

- odruchy stania, stawiania kroków, pływania, chwytania

- unoszenie podbródka w leżeniu na brzuchu

2 miesiąc

- śledzenie wzrokiem przedmiotów

- początki kontroli ruchów rąk i koordynacji wzrokowo-ruchowej (próby chwytania przedmiotów)

- unoszenie szyi w leżeniu na brzuchu

- początki turlania się

- obracanie głowy w kierunku przedmiotu położonego obok

- celowe sięganie po przedmioty

- początki celowego potrząsania przedmiotami

- początki celowego wkładania przedmiotów do ust

3 miesiąc

- początki pełzania ( unoszenie pośladków i odpychanie się od podłoża )

- sięganie po przedmioty, chwytanie ich ( całymi dłońmi) i wkładanie do ust

- siedzenie z podparciem

- trzymanie sztywno głowy i obracanie je z boku na bok

- kontrola oczu (celowe nie odruchowe otwieranie i zamykanie)

4 miesiąc

- prostowanie nóg i utrzymywanie ich w górze

- odpychanie się nogami od powierzchni

- koordynacja ruchów kończyn (naprzemienne kopanie nogami, kołysanie ramionami)

- w pozycji na brzuchu unoszenie tułowia i prostowanie rąk

- opieranie się na nogach w pozycji pionowej z podtrzymaniem

- trening chwytania palcami

5 miesiąc

- długie i pewne siedzenie z podparciem, krótkie bez

- chwytanie przedmiotów obiema rękami

- początki obracania nadgarstka z trzymanym przedmiotem

- unoszenie tułowia wysoko nad podłoże (pozycja foki)

- początki posługiwania się kciukiem w manipulacji

- chwytanie kubka obiema rękami i unoszenie go do ust

- zmiana pozycji ciała wokół własnej osi (obraca się z pleców na brzuch)

- samodzielne picie z butelki

- początki raczkowania

- swobodne trzymanie przedmiotów i manipulowanie nimi za pomocą palców

6 miesiąc

- siedzenie bez podparcia

- samodzielne turlanie się

- sięganie we wszystkie strony, również po przedmioty poruszające się

- przekładnie przedmiotów z ręki do ręki

- chwyt dłoniowy ( obejmowanie przedmiotu trzecim i czwartym palcem, a nie cała dłonią)

- pełzanie (przesuwanie się za pomocą ramion i nóg)

7 miesiąc

- krótkie utrzymywanie ciężaru na nogach

- zróżnicowane chwyty dłonią, używanie poszczególnych palców

- chwyt szczypcowy (pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym)

- samodzielne trzymanie kubka i próby picia z niego

8 miesiąc

- siedzenie dłuższą chwilę bez podparcia

- raczkowanie z oderwaniem brzucha od podłogi

- podciąganie się na rękach do pozycji stojącej

- krótkie, samodzielne utrzymywanie się w pozycji stojącej

9 miesiąc

- uchwyt kciukiem i palcem

- próby siadania z postawy stojącej, z podtrzymaniem się mebli lub dorosłych

- sprawne i szybkie raczkowanie

- początek samodzielnego siadania

10 miesiąc

- początek samodzielnego stania przez chwilę

- stawianie pierwszych kroków (z podtrzymywaniem)

- utrzymywanie trzech małych przedmiotów

- wstawanie z podparciem

- przewracanie kartek książki

- celowe uwalnianie uchwytu

11 miesiąc

- obracanie tułowia w pozycji siedzącej i swobodne manipulowanie przedmiotami

- dość pewne stanie

- stawianie kroków

- bazgranie kredką po papierze

12 miesiąc

-precyzja ruchów (umieszczanie przedmiotów na sobie, wkładanie jednego do drugiego, początki posługiwania się łyżką)

- siadanie, kładzenie się i wstawanie

- stawianie pierwszych samodzielnych kroków

Okres poniemowlęcy. Okres ten nie jest już tak intensywny jak okres niemowlęcy, ale nadal intensywny, czego przykładem może być szybki wzrost dziecka – rozwój układu kostnego i mięśniowego, który pozwala na przyjęcie postawy pionowej. Pod koniec pierwszego roku życia dziecko stawia pierwsze kroki, pod koniec drugiego już sprawnie się porusza, natomiast pod koniec trzeciego biega, wchodzi po schodach, jeździ na trójkołowym rowerze. Dzięki umiejętności chodzenia dziecku znacznie łatwiej poznawać świat, może już chodzić własnymi niezależnymi od dorosłych ścieżkami oraz rozwijać interesujące je zagadnienia (wchodzić do największej kałuży, podnosić znaleziony kamień czy pióro ptaka itp.). dzieci to pełne pasji mali odkrywcy, chcący poznać wszystko co przyciągnie ich uwagę.

12-14 miesiąc – stoi samodzielnie, stawia pierwsze kroki

15 miesiąc – wchodzi na czworaka po schodach, chodzi samodzielnie, pcha zabawki na kółkach

18 miesiąc – ciągnie za sobą przedmioty na sznurku, wchodzi po schodach z pomocą dorosłego

20-25 miesiąc – biega i skacze, wchodzi samodzielnie po schodach, stawiając obie stopy na schodach

25-30 miesiąc – schodzi po schodach bez trzymania się poręczy, stawiając nogi na przemian

36 miesiąc – jeździ na trójkołowym rowerku, stoi na palcach

Przewęda – Rozwój somatyczny i motoryczny

Człowiek jest najdłużej bezbronnym stworzeniem w okresie niemowlęcym. Większość istot rodzi się wyposażona w niemalże wszystkie umiejętności dostępne dorosłemu osobnikowi. Nieporadność ruchowa noworodka w porównaniu do osobnika dorosłego wskazuje jak długą drogę musi ono przebyć. Jednak mimo to człowiek ma znacznie większe możliwości motoryczne jak i intelektualne. Dzięki temu że człowiek w pierwszej fazie swojego rozwoju jest tak ubogo ‘wyposażony’ daje to duże możliwości w późniejszym rozwoju. Wrodzone odruchy które noworodek posiada mają różne znacznie. Należą do nich najlepiej skoordynowany odruch ssania, oddychania, połykania, krzyku, ziewania, kichania itp. Inne dają początek odruchom warunkowym – odruch zaciskania dłoni pod wpływem podrażnienia jej wewnętrznej strony, odruch naprzemiennego stawiania nóg oraz w pozycji leżącej odruchu przypominającego pełzanie. Do trzeciej grupy odruchów należą te które z czasem zanikają czyli odruch pływania(niemowlę włożone do wody nie zatonie, będzie płynęło, nie będzie się też bało, odruch po kilku tygodniach zanika), odruch Moro(chwytny, wyrzucenie ramion do przodu, tak jakby chciało coś objąć przy dotknięciu brzuszka, bądź uderzeniu o materac na którym leży), oraz odruch Babińskiego (?). ten etap rozwoju nazywany jest fazą premotoryczną. W chwili gdy dziecko nabywa nowych odruchów rozpoczyna się faza protomotoryczna. Ruchy w tej fazie są impulsywne, przypadkowe. Następna faza następuje po przyjęciu postawy wyprostowanej, która daje nowe możliwości rozwijania umiejętności motorycznych i po przyswojeniu chwytu ‘obcęgowego’(przeciwstawna praca kciuka) i jest to faza motoryczna właściwa. Dojście do fazy motorycznej właściwej wiąże się z dojrzewaniem ośrodków w centralnym układzie nerwowym, które warunkują możliwości ruchowe noworodka i niemowlęcia. Układ nerwowy. W momencie przyjścia dziecka na świat, ruchy dziecka sterowane są przez jądra podkorowe. Główną funkcję koordynacyjną pełni w tym czasie gałka blada, zlokalizowana w rejonie międzymózgowia. W miarę rozwoju dojrzewają następne ośrodki, funkcję sterowania ruchami przejmuje przede wszystkim ciało prążkowane z obrębu kresomózgowia, które ogranicza ogranicza dotychczasowe wpływy gałki bladej. Dlatego obserwujemy u niemowląt zaniki niektórych odruchów które są zastępowane przez ruchy celowe. Z czasem funkcje kierowania ruchami przenoszą się do dróg piramidowych i innych ośrodków już korowych, a ośrodki podkorowe tracą możliwości zarządzania motorycznością dziecka. Dojrzewanie ruchowych ośrodków w korze mózgowej trwa dość długo i zajmuje różne obszary. Równocześnie rozwijają się czuciowe funkcje ośrodkowego układu nerwowego i kształtują wzajemne powiązania pomiędzy sferą czuciową…. (strona 3)